Аслида, геологик тадқиқотлар иқтисодиётнинг ҳамма соҳалари учун керак. Ташхиссиз беморда  жарроҳлик  амалиёти  қилиб бўлмаганидек, геологиясиз саноатни ривожлантириб бўлмайди.

Кўпгина корхоналар фаолияти геологлар томонидан тақдим этиладиган маълумотларнинг ишончлилигига боғлиқ.  Республикамиз кон-металлургияси  гиганти ҳисобланган НКМК фаолиятини ҳам геологларсиз тасаввур этиб бўлмайди.

Бугунгача Шимолий кон бошқармасига қарашли “Шарқий” кони геологлар томонидан ер сатҳидан 500 метргача чуқурликдаги фойдали қазилма топилмалари тўла ўрганилган. Бу билан ҳам геологларнинг иши ҳали тугагани йўқ, геологик қидирувлар натижалари асосида тузиб тасдиқланган лойиҳалар  асосида кон эксплуатация ишларида, маъдан томирлар жойлашуви ва унинг таркибидаги олтин миқдорини батафсил ўрганиш учун бурғиланган қудуқлардан чиққан намуналарни алоҳида ажратиб рўйхатга олиш, намунани таҳлилга тайёрлаш ва гамма таҳлил қилиб, ундаги маълумотлар асосида навларга ажратган ҳолда шартли жойлашув тархини тайёрлаш ва қазиб олиб, 3-гидрометаллургия заводининг олтинни ажратиб олиш технологиясига мос миқдор ва сифатда жўнатилишини бевосита назорати ҳам ушбу шарафли касб эгаларининг муқаддас бурчидир.

-Ҳар бир давлатнинг тараққиёт даражаси кўп жиҳатдан унинг заминидаги қазилма бойликларга боғлиқ. Бу бойликларни излаб топиш ва иқтисодиёт тармоқларига фойдаланишга топшириш вазифаси эса биз  геологлар зиммасига тушади, - дейди Шимолий кон бошқармаси бош геологи ўринбосари Аброр Бешимов. –Бизнинг соҳа мутахассис-геологлари фойдали қазилмалар конларини замонавий услублар, техника ва технологияларни қўллаган ҳолда излаб топишга,  дунё геология фани ва амалиётининг ютуқларидан ҳар томонлама хабардор бўлишга ҳаракат қиляпмиз.

Кейинги йилларда президентимиз томонидан мамлакатимизда анча оқсаган геология соҳасига  берилган улкан эътибор натижасида соҳа вакиллари -геологлар томонидан шу йиллар ичида йирик лойиҳаларга қўл урилди. Бошқармамизга қарашли «Шарқий» ва «Даугизтау» конларида сульфидли маъданларни қазиб олиш жадаллашганлиги туфайли қазиб олинаётган сульфидли маъданларни навларга ажратиб олиш анчагина қийинчилик туғдираётган эди. Геологлар бу борада ахборот коммуникацион технологиялар маркази дастурчилари билан  биргаликда янги электрон дастур ишлаб чиқилди. Бу дастур эса  Зарафшондаги MGATL лабараториясидан ўтказилган ҳар бир намуна таҳлиллари  натижаларини ўз вақтида олишга имкон яратмоқда.

Шунингдек, “Шарқий” ва “Даугизтау” конларида  замонавий дунё стандартига жавоб берадиган Ўзбекистонда ягона бўлган маъданни назорат қилиш станцияси  Россиянинг INTEGRA компанияси билан ҳамкорликда қурилди. Оддий тилда айтадиган бўлсак маъдан юкланган автоағдаргич “ренгент” аппаратига киради ва карьердан чиқмасданоқ унинг таркиби маълум бўлади.  Бу эса маъданни сифатли ажратиб олишда биз геологларга катта кўмак бериб келмоқда.

 Бундан ташқари, кон геологларининг изланиши натижасида балансдан ташқарида ётган омборлардаги сульфидли маъданларни майдалаш ва бойитиш натижасида олтинни қайта ишлаш заводига маъдан юклаш ва қайта ишлаш қарийиб, 10 фоизга ортди.

Саҳифадаги мақолаларни Лайло КАРИМОВА тайёрлади.

    Бугунги кунда Шимолий кон бошқармасида 8000 нафардан ортиқ ишчи-ходим меҳнат қилаётир. Маъданнинг аниқланиши, олиниши, ажратилиши, тайёр маҳсулот ҳолига келгунига қадар бўлган машаққатли, ғоят масъулиятли ва  жуда нозик жараёнларида барча ходимларнинг ҳиссалари бор. Гарчи, ходимлар турли соҳада фаолият олиб борсалар-да, худди занжир каби
бир-бирларини тақозо этиб, занжирнинг ғоя, меҳнат, масъулият, самара деб номланувчи халқаларида жипслик ила шараф билан меҳнат қиладилар. Улар миллати, тили турли, аммо диллари ягона мақсад сари боғланган “Шимол” азаматларидир!

    Она тупроқ кончиларга бағридаги “боласини” осонликча бермайди: офтобнинг қайноқ тафти, совуқнинг аччиқ изғиринлари Учқудуқни, унинг кон-хазиналарини “сийламай” ўтмайди. Ёзнинг жазирамасию қишнинг аёзида каръерларда меҳнат қилиш жўн иш эмас. Маъданни қаттиқ “қучиб” олган замин ёз тафтидан саримойдек эриб турса-да, жазираманинг тандирдек оташи меҳнатни оғирлаштиради. Қишда тупроқ тошдек қотиб, аёз бор заҳрини сочади. Кончи азаматларнинг ана шундай оғир меҳнатлари орқали қазиб олинган тошларметаллургларга - маъданни ажратиб, олтин ҳолига келтириш учун 3-гидрометаллургия заводига юборилади.

    1995 йил 14 июнь республикамиз иқтисодиёти ва
“Навоий  кон-металлургия комбинати” акциядорлик жамияти тарихига олтин ҳарфлар билан ёзилган кундир. Ушбу санада саҳрода қудратли техник ва технологик салоҳият, бемисл заковат маҳсули сифатида 3-гидрометаллургия заводи ишга туширилди. Завод  ёш мустақил давлат учун айни вақтда ўта зарур ва қудратли келажак барпо этиш йўлидаги улкан аҳамиятга молик саноат корхонаси эди.

    Шимолий кон бошқармасининг олтин ишлаб чиқаришдаги асосий жараёнлари мана шу заводда амалга оширилади, “Олтин заводи” деб аташларининг боиси ҳам шунда!

   3-гидрометаллургия заводи. Ўзида бир неча цех, участка ва бўлимларни жамлаган  йирик саноат инфратузилмаси.

    Заводнинг йирик майдалаш цехи. Цехнинг асосий вазифаси “Кокпатас” ва “Даугизтау” конларидан келтирилувчи йирик сульфидли маъданларни майдалаш, қабул қилиш ва майдалаш цехига юборишдир.

   Ушбу цехни заводнинг остонаси, десак янглишмаймиз. Боиси, Шимолий кон бошқармасининг қон-томири вазифасини бажарувчи темир йўлларида каръерлардан келтирилган катта-катта тош ҳолидаги маъдан ортилган думпкарлар мана шу цех дарвозаси орқали заводга кириб келади. Цехнинг ўта муҳим ва аҳамиятли  бўлган улкан майдалигичи йирик ўлчамда келувчи маъданларни майдалаб беради. Майдалагичдаги жараённи кузата туриб, болаликда ичган “буғдой оши”мизни эслайман. Бувим раҳматли буғдойни ўғирда янчиб жуда мазали буғдой оши пиширардилар. Бунинг учун ўғирга буғдойни солиб, келида янчардилар. Ўғир ҳам, кели ҳам оғир эди, шу учун мен фақат кузатувчи бўлардим. Бувим мени оғир меҳнатдан аярдилар, бу менимча, ҳар бир буви-боболарнинг набираларга фарзандларидан орттирган, сайқалланган, қаймоқ меҳри натижаси бўлса керак! Ўғирга шитирлаб тушаётган қаттиқ-қаттиқ буғдойлар оғир келидан мушт еб хилм бўлиб чиқишарди. Ҳозир думпкардан қулоқни қоматга келтирадиган даражадаги шовқин билан шиддат-ла майдалагичга тўкилган тошлар ҳам халимлик сари кейинги жараёнга йўл оладилар.

   Қияли конвеер шахтаси ичида ҳаракатланаётган конвеернинг шовқинига аҳамият бермайман-да, чангдан хира тортган чироқлар ёғдусидаги узундан-узун йўлакни Самарқанддаги Мирзо Улуғбек обсерваториясига менгзайман. Расадхонанинг ҳам пойдеворидан шифти қадар илм, цехда ҳам кузатаётганим мени ҳайратга солаётган жараён илм қудратидан ҳаракатланмоқда эди. Айни вақтда эса, бу ерда нужум илми олими Улуғбек Мирзодан фарқли равишда, залворли меҳнати билан ер остидан юлдуз топиб, ватанга тақдим этаётган ходимлар меҳнат қилмоқда эдилар.

            Заводнинг майдалаш цехи.Майдалаш цехида маъданлар тегирмон блокларига узатилади. Ушбу блокларда маъданларнинг майдаланиш жараёни ўтади ва майдаланган тайёр маҳсулот флотация цехига юборилади. Бундан ташқари, флотация цехида ҳосил бўлувчи флотоконценрат ҳам алоҳида майдалаш тегирмонида майдаланади.

   1994 йиллар. Республикамиз ҳали ёш, иқтисодиётни ривожлантиришга маҳкам бел боғлаган даврлар. Юрт ривожланиш сари босқичма-босқич одимлаётган, дон омбори тўлмаган, янги уйга кўчиб ўтган кичик бир оила каби етишмовчиликлар, қийинчиликлар кузатиладиган мустақилликнинг илк беш йиллиги. Тушида ҳам, ўнгида ҳам пахта кўрган, ёмғир-қор демай, даласидан бери келмаган меҳнаткаш халқимиз истиқлол неъматига эришганида дон омборининг таги кўриниб қолган, ёш республика олдида дон тақчиллигига учрашдек оғир ижтимоий-иқтисодий жараён турган даврлар эди. Ўша пайтлар менинг бола кўнглим жамиятда содир бўлаётган ижтимоий-сиёсий ўзгаришларни тушунмаган, юртнинг дон-дун идиши тешилгани ҳақида ҳаёл қилибди, дейсизми?

    Азалдан тегирмон ризқ рамзи, барака манбаи саналган. Эсимда, ўша пайтлар қишлоқ аҳолисининг каттаю кичиги дала ерга экилган буғдой  ўримидан кейин тўкилган бутун-яримта бошоқларни териш учун чиқишарди. Қаро шомгача бир белбоғ-ярим белбоғ бошоқ теришарди, оналар,
майда-чуйда болалар нон учун курашишарди гўё. Уйга келиб буғдойларини жамлаб, бир хамирликка етадиган донни тегирмонга ун қилиш учун болаларини югуртиришарди. Бир хамирлик буғдой кейинги нонга етиб олиш учун жуда катта умид эди...

   Ҳозирда дастурхони неъматга тўлиқ бўлса-да, ношукурлик қиладиган инсонларни кўрсам, бошоқларнинг игнаси қўлларига санчилиб қонаган қўлларини аямай нон умидида буғдой тераётган ўша меҳнаткаш, сабрли болалар кўз олдимдан ўтадию бўғзимга йиғи тиқилади.

Бола пайтларимда кўрганим ўша тегирмон тимсоли бугун мен ишлаётган ташкилотдаги кўпчиликнинг орзуларига йўллар, имконлар очди.

Заводнинг ҳар жабҳада такомиллашувида Ўзбекистон Қаҳрамони  Қувондиқ Санақуловнинг ўрни беқиёс. Бош директоримиз раҳнамолигида бошланган йил – 3-гидрометаллургия заводининг саноатдаги кескин бурилиши, самарали ўсиш даврининг дебочаси бўлди. Заводга тадбиқ этилажак ҳар бир техник-технологик жараённинг Қувондиқ Санақулович  томонидан шахсан назоратга олиниши ортидан заводда катта  аҳамиятга молик янгиликлар сари қадам ташланди. Завод ишга туширилганида ишлаб чиқариш кам бўлган бўлса, кейинчалик маъданни қайта ишлаш самараси янада ортди. Қаттиқ сульфидли маъданларни ҳам қайта ишлаш бошлаб юборилди.

Майдалаш цехи заводнинг юраги ҳисобланади, сабаби ушбу цехда қайта ишланган маъдан заводнинг бошқа цех ва участкалари маромини белгилайди.

Бугун кўпмингкишилик жамоанинг ризқи донишманд аждодлар ташбеҳлаганидек – барака манбаи тегирмоннинг тоши орасида!

Бойитиш. Бу сўзни ҳар ким ўз дунёқарашидан, касб-коридан келиб чиққан ҳолда тушунади. Масалан, мусаввир куз пейзажини тасвирлаш учун картинага зарғалдоқ-қизил ранглар берсаю шаффоф ёмғир ва ёмғирпўш тутган қизнинг тасвирини ифодаламаса, картина у қадар бой кўринмайди. Инсон тафаккурини китоб, бекажонлар таомини тузу зираворлар, одамлар умрини меҳнат бойитади. Хуллас, бойитиш тушунчаси нафақат ижтимоий, балки, кон-металлургия соҳасига ҳам хос бўлган физик-кимёвий жараёндир.

  Заводнинг флотация цехи. Цехнинг асосий вазифаси маъданнинг физик-кимёвий хусусиятларидан фойдаланган ҳолда, кимёвий реагентлар ёрдамида фойдали компонентларни ажратиб олиш, яъни бойитишдир.

   Флотация жараёни фойдали қазилмаларни бойитиш учун ишлатилади.Майдалаш цехида – тегирмонлар тиши орасида майдаланган маъдан сув билан аралашиб бўтана кўринишида флотация цехига бойитиш учун юборилади. Флотация жараёни махсус флотомашиналарда амалга оширилади.

   Боя кўрганимиз атрофга шиддатли шовқин солиб майдалагичга тўкилиб янчилган харсанглар ва тегирмон тишлари орасида майин ун ҳолига келтирилган маъдан зарралари энди флотомашинада, флотацион жараёнлар таъсирида ранг-тусини худди балиқ тухумларининг рангидек тим
қора-ялтироққа ўзгартириб, кислород ёрдамида кўпириб, бир-бири билан жой талашаётган, зичликдан қисилиб юқорига интилаётган занжи балиқлар  кўринишини беради. Ҳамроҳим – цех бошлиғи ўринбосари Зуҳриддин Сирожев жараён тўғрисида тушунтираркан, ҳар бир флотомашинагаалоҳида эътибор билан қарар, уқувли ва илмли, бугун ва келажакнинг умидлимутахассиси экани кўзларидаги учқунда намоён бўларди. Мен эса, айни пайтда олтин ишлаб чиқаришнинг энг нозик ва аҳамиятли нуқталаридан бирида турганимни ҳис этардим.

   Заводнинг биооксидлаш цехи. Цехнинг асосий вазифаси флотация жараёнида ажратиб олинган флотацион концентратни бактериялар ёрдамида биологик қайта ишлаш, яъни оксидлашдир.

Цех тавсифига тўхталишдан олдин, яқин тарихга қайтиб, бироз мушоҳада юритмоқ истадим.

   Яратган ҳар бир давр учун қаҳрамонлар танлайди, ҳар бир миллат ва халқ учун тенгсиз даҳолар, алпонлар, ижодкорларни саралаб беради. Замон ўша улуғларининг шиддати, зиёси, илҳомидан юксалади, танланганлар сабабидан халққа кўп-кўп яхшиликлар етади. “Навоийкон-металлургия комбинати” акциядорлик жамиятининг пойдевори ва келажаги учун ҳам танланганларнинг ҳиссаси беқиёс бўлган!

   Биооксидлаш цехида борарканман, кўпмингкишилик жамоа ва туман аҳолисининг ризқ манбаи бўлган заводнинг 2000 йиллардан кейинги тақдирида кескин бурилишясаган, шиддатли эврилишсари бошлаган цехнинг бунёд этилишидаги улкан илмий технологик аҳамиятга эга қарор ортида ўша улуғларнинг заҳматли меҳнатлари турганини юрак-юрагимдан ҳис этаман. 2000 йилларда ҳудудда оксидланган маъданлар захирасининг йилдан-йилга камаяётгани суяги ватан ишқида, халқ ризқи дардида симиллайдиган илм соҳибларига технологияни саноатга жорий этиш - сульфидли маъдандан олтинни олишдек масъулиятли вазифани юклаганди. Ушбу мураккаб технология талаб этадиган вазифани амалга ошириш мақсадида жаҳоннинг бир нечта етакчи компанияларининг таклифлари ўрганиб чиқилди. Натижада, экологик тоза, энерготежамкорлиги юқори, технологик жараёнларни бошқариш қулайлиги учун ҳам сульфидли маъданларни биологик оксидлаш технологияси танлаб олинди. Жанубий Африка давлатининг “BIOMIN” компанияси томонидан таклиф этилган сульфидли маъданларни биологик оксидлашга асосланган мажмуанинг биринчи босқичи 2008 йилнинг 12 апрелида фойдаланишга топширилди. Энг сўнгги илғор технология жараёнини ўз ичига олган мажмуа заводнинг ишлаб чиқариш қувватини бир неча баробарга ошириш ҳамда, сульфидли маргумуш маъданларни ишлаб чиқариш имконини берди.

   Туман аҳолиси орасида ушбу цех тўғрисида турлича тасаввурлар бор, тўғрироғи, цех фаолиятини бошлаган йиллари халқ ажойиб афсоналар тўқиб чиқарганди. Эмишки, Африкадан фалон сўмга бир шиша идишдами, челакдами шаффоф жонзотлар келтирилган, улар олтин атрофидаги металларни еб олтинни қолдираркан, шу йўл билан тиллони осонликча ажратиб олиш мумкин экан...

    Бу шу қадар жўн ҳикоя бўлишига қарамай, то мураккаб жараённи ўз кўзингиз билан кўрмагунингизча, технологик қудратни суяк-суягингиздан ҳис этмагунингизча афсонага ишонишда давом этаверасиз!

    Жамиятнинг ҳамма нозик жинс вакилаларига ҳам насиб этавермайдиган бахт айни вақтда мен билан бирга эканини юксакликда, ердан нақд 14 метр баландликдаги – биореакторларни кузатиш майдонида теранроқ англадим.

   Аҳоли орасида афсона бўлган, ундан ташқари, ёз мавсумида келган журналистлар: “Еб тўймас бактериялар”, дея номлашган жонзотларни кўришга қизиқаман. Бироқ, бактериялар истиқомат қилувчи қора рангли улкан идишларнинг ҳайбати қўрқитади.Устига-устак Учқудуқнинг қишки бетутқин шамоли эсиб турганига саломатлигимни ўйлаб баландликка чиқишгачўчийман. Менга ҳамроҳ бўлган цех бошлиғи Бобур ака Эшпўлатовнинг моҳир металлурглиги ё закий суҳбатдошлиги иш бердими, хуллас, унинг шижоати мени биореакторларни тепадан томоша қилишга ундади. Суҳбатдошимнинг бактериялар тўғрисидаги қизиқ суҳбати таъсиридан қўрқувим чекинди. Ҳаёлан митти тасаввур қилганим бактериялар мен ўйлагандан ҳам минг карра митти эканига ишонч ҳосил қилдим. Бобур ака уларнинг иқлимимизга мослашуви, характери, истиқомати тўғрисида гапираркан, унинг сўзларида ота-оналар фарзандларига берадиган таърифдагидек  ишонч, эътибор ва меҳр сезилиб турарди. Мен бу ерда нафақат ўз касбини, мутахассислигининг салбию ижобий жиҳатлари, залворию қувончи билан севган инсонгагина хос бўлган характер соҳибини, балки, юрт иқтисодиёти учун илмдан узилмаган ватанпарвар фуқарони учратдим.

   Технологик жараённи кузатиш ҳам ҳайратли, ҳам завқли! Флотация цехининг қуюлтиргичларида қуюлтирилган бўтана биооксидлаш цехининг хомашё узатиш бўлимига юборилади ва бактериялар ёрдамида оксидланади. Шуни таъкидлаб ўтиш жоизки, бактериал оксидлаш жараёни иссиқлик ажралиши билан олиб борилади, шунинг учун биореакторлардаги бўтана ҳароратини ўрнатилган чегарада ушлаш учун биореакторларга совутиш тизимлари ўрнатилган. Бўтананинг зичлиги белгиланган даражага етганидан сўнг у сорбциялаш жараёнига юборилади.

   Заводнинг қуюлтириш, саноат чиқиндиларини зарарсизлантириш ва реагентларни тайёрлаш цехи.

   Цехнинг асосий вазифаси флотация чиқинди бўтанасини ва биооксидлаш цехининг нейтралланган чиқиндиларини қуюлтириш, оҳаксутини, оҳактош бўтанасини тайёрлаш, турли реагентлар эритмасини қабул қилиш ва сақлаш, реагентларни истеъмолчиларга тайёрлаб, етказиб беришдан иборат.

    Ўтган асрнинг 40-50 йилларида не-не машаққатлар билан улкан Қизилқум чўлларига келтирилган обиҳаётнинг ҳар бир томчиси бугун ҳам қадрли хазина! Заводнинг қайта ишлаш ва ишлаб чиқариш жараёни учун цех ва участкаларда сувнинг ўрни ўта муҳим саналади. 2021 йилда флотация чиқиндилари ва нейтралланган маҳсулотларнинг қуюлтириш жараёнларидаги зичлигининг ўзгаришлари натижасида, чиқиндига кетадиган сувларнинг бир қисмини технологияда қайта фойдаланишга қайтаришга ва бунинг самараси ўлароқ,  йилига 1,5 млн. м3 сув тежашга эришилди.

    2022 йилда республика миқёсида ўтказилган “Йил аёли” кўрик танловида “Саноатда саодат топган аёл” дея эътироф этилган Гулжамила Турганбаева ҳам мана шу цехнинг кимёгарларидан. Реагентларни тайёрлаш жараёни эса кимёнинг қудратини намоён этади. Цехда оҳак махсус тегирмонларда майдаланиб, ундан оҳак сути ишлаб чиқарилади. Оҳактошни махсус тегирмонларда майдаланиб, оҳактош бўтанаси тайёрланади. Биооксидлаш цехининг қарама қарши ювиш қуюлтиргичларидан чиқадиган кислотали сувларни нейтраллаш учун оҳактош бўтанаси ишлатилади.

    Юқорида санаб ўтилган, цехнинг асосий  қурилмаларидаги иш жараёнини кузатаркансиз, кимёвий ҳайратдан беихтиёр, “Тасанно, кимёгарлар!”, деб юборасиз. Ахир кимё бу – мўъжиза-ку!

    Заводнинг сорбция, регенерация ва тайёр маҳсулот цехи.Цехнинг асосий вазифаси биоксидланган ва куйдирилган маҳсулотлардаги олтинни эритиш ва олтинни ажратиб олиш, олтинсизлантирилган кўмирни қайта ишлатишга тайёрлашдан иборатдир.

    Заводнинг фильтрлаш, қуритиш ва куйдиришцехи дунё
кон-металлургия саноатида муҳим янгилик сифатида катта эътирофга сазовор бўлгани билан аҳамиятлидир. Янги технологиянинг жорий этилиши туфайли цех бўлмаган даврда таркибида маълум миқдорда олтин мавжуд бўлганчиқинди сифатида саноат чиқиндилари хўжалиги участкасига юборилган. Чиқиндиларда олтин бевосита табиий углерод билан боғланганлиги сабабли, ўша пайтлардаги технологиянинг бу масалада қудрати ожизлик қиларди. Олтинни табиий углероддан олиш учун ягона усул куйдиришдир.

   Заводнинг ривожланиши, илмий-техник истиқбол йўли бир нафас тўхтаб қолган эмас. Бу маскан ишлаб чиқариш ҳудудигина эмас, балки мутахассислиги бўйича фан доктори мақомига эришган илм эгаларига амалиёт мактаби бўлгани билан ҳам қутлуғ даргоҳдир. Заводда ўз соҳасининг, фидойи, уйғоққалб, сочидан тирноғи қадар илм, салоҳият эгалари бўлган мутахассисларнинг фаолият олиб бораётгани эса металлургия саноатининг ёрқин келажагига мустаҳкам ишончдир.

    2009-2019 йиллар давомида комбинат ва Шимолий кон бошқармаси мутахассислари томонидан уч мингдан ортиқ - муваффақиятли, муваффақиятсиз тажрибалар ўтказилди. Ўн йил айтиш учун жуда осон ва енгил сўз. Бироқ, заводнинг ана шу ўн йилликдаги техник-технологик муаммолари, елкадаги вазифалар залвори, улкан масъулият юки илм эгаларини мунозара  ватадқиқотлардан, илмий баҳслардан йироқлаштиргани йўқ. Аксинча, қалбларидаги изланиш ва тадқиқотлар олови юксалса юксалдики пасаймади. Натижада жаҳон бозори талабларига мос технологик жараён ишлаб чиқилди. Дунёнинг нуфузли давлатлари, хусусан, Германия, Россия ва Қозоғистонда бўлиб ўтган халқаро конференцияларда муносиб ҳимоя қилиниб, илмий анжуманларнинг I-даражали дипломларига сазовор бўлди. Аниқ исбот ва далилларга асосланган ихтиро халқаро миқёсда ҳам тан олиниб, Ўзбекистон ва Германияда патент олинди.

    Комбинатнинг бир гуруҳмутахассис-олимлари Бутунжаҳон интеллектуал мулк агентлигининг олтин медалини қўлга киритилишига сабаб бўлган. Ана шундай изланувчан,
тиниб-тинчимас илм соҳибларининг уйғоқ тафаккури сабаб, 3-гидрометаллургия заводида дунёда ягона бўлган фильтрлаш, қуритиш ва куйдириш цехи саноатга  тадбиқ этилди.

    Олтиннинг туғилиши тўғрисида қисқача билганларимни шу ерда, яна давомини ёзишни ният қилиб, якунламоқчиман. Аслида, ҳар сонияси илм қудратидан ҳаракатланаётган, ишчи-ходимларига муносиб меҳнат шароити яратган  ушбу завод ҳақида, қатъий тартиб-интизом, шахсий жавобгарлик ва юксак масъулият ҳисси ила меҳнат қилаётган ва тақдирига “Навоий
кон-металлургия комбинати” акциядорлик жамиятидек улкан корхонада меҳнат қилиш бахти битилганидан масрур одамлар тўғрисида яна қанча-қанчалаб китобларни ёзиш мумкин.

   Йўллар – тафаккур учун энг яхши дўст, ўйлар, режалар, орзулар доясига ўхшайди гўё! Қай томон бормай, йўлимнинг қайтувида Учқудуғим бор. Остонаси бошланмаёқ олисдан чироқлари кўзга ташланади. Ёлқинларидан қадрдон уйингизга етганингизни ҳис этасизу, йўл чарчоқлари арийди!

   Бу – 3-гидрометаллургия заводининг ёғдулари! Ушбу улуғ даргоҳда меҳнат қилаётган ходимларнинг илм шуълалари! Яқинлашсангиз нури қалбингизни ёриштириб юборади. Суҳбатлашсангиз, тафаккурингиз юксалади. Дунёқарашингизни янги-янги оламлар, дунёлар кашфиёти, самога талпинган илҳомлар шуури чулғаб олади!

Нилуфар Муйдинова,

Шимолий кон бошқармаси мутахассиси.

    Шаҳзода Нуриддинова бугунги кунда Шимолий кон бошқармаси  Автомобиль транспорт бошқармаси кран  машинисти.  Бундан  5 йил олдин иш фаолиятини шу  бошқарманинг  фарроши сифатида иш бошлаганини  ҳаммадан яширганини айтади.

   - Коллежни битириб келган, анчагина ўзига бино қўйган қизлардан эдим. Бошида танишларимга фаррош бўлиб ишлашимни тўғриси айтишга уялардим. Бироқ, ишнинг яхши ёмони бўлмаскан. Ҳар доим ким бўлиб ишлайсан дейишса “хоккейчи” дердим. Ўша “хоккейчи”лигим мени меҳнатга ўргатди. Лекин  барибир ўзимга бўлган ишончни йўқотмадим. Ишхонамиздаги бўш иш ўринларини қидирардим.   Ана шунда менга  ишлаб туриб қўшимча касб ўрганишим мумкинлигини айтишди. Ва,  ёшлигимдан техникага қизиққаним сабаб кран ҳайдовчиси касбини танладим. Кадрлаш тайёрлаш бўлимида ўқиб,  бугун кран ҳайдовчиси касбини ўргандим. Устозим Нурали Холиқулов билан бугун 18 метр баландликдаги кранни бошқариб, ҳар кўтаришда 32 тонна юкни кўтаряпман. Кран машинисти ишини ҳам худди автомашина ҳайдовчиси касбига қиёслаш мумкин.Иш доимо диққат-эътибор, ҳушёрликни, талаб қилади. Айниқса, ишлаб турган қурилмалар устидан юк олиб ўтиш, ўта оғир ва катта ўлчамдаги юкларни силжитиш, кўпинча тунги ишлар – алоҳида малака ва дадилликни, юкни илдирувчи ходимларга талабчан бўлишни талаб қилишини бугун англаяпман, - дейди биз билан суҳбатдаШаҳзода Нуриддинова.

    Бугунги кунда  кадрлар тайёрлаш бўлими ва ўқув-курс комбинати томонидан Шимолий кон бошқармаси бўлинмалари ходимларини касбга ўқитиш, қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш бўйича  тизимли ишлар амалга оширилмоқда.

    Корхонада 200 дан ортиқ ишчи касблар ва 90 га яқин мақсадли йўналтирилган курслар мавжуд. Ушбу касблар бўйича  ўтган 2022 йилда 2505нафар ходим қайта тайёрлаш, малака ошириш ва мақсадли йўналтирилган курсларда таълим олган бўлиб, имтиҳондан ўтган ҳолда касблар бўйича керакли малакага эга бўлдилар.  2021-2022 ўқув йилида устоз-шогирд йўналишида ўрта махсус касбий таълим муассалари битирувчиларидан 83 нафар ёш ишчиларга ўқиш ташкил этилди ва бириктирилди. Ва бу анъана бугун ҳам давом этмоқда.

   Шу сабаб Шаҳзодага ўхшаган ёшларда  оддий фаррошликдан 18 метр баландликдаги кранни бошқаришга бўлган ишонч ортмоқда. Жумладан, ўтган ўқув йилида  мазкур ўқув марказида 2 698 нафар ишчи-ходимлар ўқитилди, қайта тайёрланди, малакаси оширилди. Шундан, 250 нафардан ортиғи экскаватор машинисти, оғир юк кўтарувчи автосамосвал ҳайдовчиси, бурғилаш қурилмаси машинисти, кран машинисти каби касблар бўйича ўқитилди.

    Аҳолини касб-ҳунарга ўқитишнинг янги тизимини ташкил этиш, ўрта бўғин  мутахассисларини тайёрлаш мақсадида «НКМК» АЖ кўмагида Навоий шаҳрида фаолияти йўлга қўйилган мономарказ тингловчилари Шимолий кон бошқармаси бўлинмаларида амалиёт ўтамоқда. Навоий кон-металлургия комбинатида муҳандис кадрлар тайёрлаш, шу жумладан, кадрларни ўқитиш ва қайта тайёрлаш борасида олиб борилаётган ишлар ишчи-ходимлар – корхонанинг асосий бойлиги эканлигининг исботидир.

    Bugun amakimning kichik qizchasini bogʻchadan olib keladigan boʼldim..

   Sargʻish sochlari chiroyli qilib yigʻilgan.Ustidagi oq rangli koʼylakchasi mittigina gavdasiga juda yarashgan..Qosh-u koʻzlari qora..

Jimgina qoʼlimdan tutib ketyapti..

Negadir yerga qarab olgan..

-Safiya nimadir boʼldimi?Nega yerga qarayapsan?

-Chumolilarni bosib olmaslik uchun?

Endi eʼtibor berdim...

Yerda mayda chumolilar bor ekan..

-Buvim aytgan edilarki har bir qilgan gunohimiz uchun u dunyoda javob berar ekanmiz..Oddiy chumolini bilmasdan bosib qoʻysak ham..Yana aytdilarki,

Aqlli qizlar non ushoqlarini toʼkmasliklari, kattalarga gap qaytarmasliklari,odobli boʼlishlari,ukalarini urmasligi, aldamasliklari kerak ekan..

Qizaloqning qolgan gaplarini eshita olmay qoldim..

Biz oddiy deb bilgan,koʻzga koʻrinmas notoʻgʻri ishlarimizning oxiri nima boʼlishi haqida oʼylamaymiz.. Koʼp hollarda bu narsa hayolimizning koʻchasiga ham kirib chiqmaydi...

Baʼzan ota-onamizni ranjitamiz,kimgadir haqoratli gapiramiz,aldaymiz,ortidan gʻiybat qilamiz..

5 yoshli qizaloqning gaplaridan taʻsirlandim..

Koʼzimga yosh keldi..

Mittigina chumoli ham erta bir kun Allohdan jazoyimiz berilishini soʼraydi..

Uni quchib,yuzlaridan oʼpdim..

Toʼgʻri tarbiya farzandga beriladigan eng muhim meros..

Niholni egri boʼlmasligi uchun eʼtibor berib oʻstirganingizdek,bola ham bunga muhtoj..

Ular ota-onalariga jannat eshiklarining kalitidir. "

'Shukur''

Ikkinchi para oʼz nihoyasiga yetdi..

Qizlar bilan sekin odimlab institutdan chiqa boshladik..

Oxirgi darsda domlamiz vazifalar tayyor boʼlmaganligi uchun tanbeh berdilar..

Eshikka yoʼnalgancha qattiqqoʻl ustozlar,adogʻi koʼrinmaydigan topshiriqlardan nolib bir-birimizga gapirib ketdik..

Piyodalar yoʼlagiga oʼtgach,koʼzim bizdan 5-6 qadam narida kelayotgan yigitga tushdi..

Menimcha biz tengi, institut talabasi..

Oddiy kiyingan,yelkasiga portfelini ilib olgan..

Ikki qoʼlida tayoq..

Bir oyogʻi nogiron..

Lekin shu holatida ham oʼqishga shoshilmoqda..Ilm uchun..

Yuzida qatʼiylik..

Hech kimga eʼtibor bermay dadil odimlayapti..

Oʼsha mahal..

Qoʼl-oyogʻim butun,aqlim joyida boʼla turib ilmimni toʼkis ziyoda qila olmayotganimdan oʼkindim...

Laylo Neʼmatova

(Tahrirsiz)

"Sevgi yoki qalbning qayta 

             uyg'onishi"

               1-QISM

Demak bugungi hikoya bir yigitning muzlab qolgan qalbini uyg'otish uchun ko'p harakat qilgan qiz haqida . Boshladik . Havo ochiq . Qish kunlarining biri . Quyow oz bolsada ozining taftini odamlardan qizgonmayapti .Hikoyamiz qahramoni Asror ismli bola bu bola oqimwli bolmasa ham hayotta qiyinchilik ko'rgan odamlardan biri . Keyingi qahrominimz esa endigina 19 yowni qarwilagan qiz malika . Malika tabiatan shaddod qiz lekn yigitlarga huwi yo'q hali sevb sevilmagan qiz . Hullas gapni Asrordan bowlasak u hayotta qiyinchilik ko'rgan shunday bo'lsa ham o'z mehnati bilan ko'plab yutuqlarga eriwgan avtasaloni bor dostlari bisyor 23 yowli yigitlarda nma boliwi kerak bo'lsa u ortigi bilan eriwgan . Ammo maqtaniw nmaligini bilmaydi oddiy bola . Hamma bo'lgan kabi u ham bir paytlar sevgi deb atalmiw nematdan bahra olgan bu narsaga ancha ham ancha vaqtlar o'tti . Bu haqida to'htalb o'tadgan bo'lsak .

"sevgi yoki qayta uygongan                     

                     qalb"

               2-qism

Owanda Asror 18 yowli yigitcha edi . Hamma qatori mehnatga kiriwgan otasiz o'sganiga qaramasdan amakisi uni to'gri yonaltrgan bola edi . Asror santehnika mollari dokonida iwlaydi . Kuzning iliq kunlari Asror iwdan qaytayotgan payti soat 17:00lar chamasi . Shahar kech boliwiga qaramay chiroqlar borligi uchun yop-yorug yo'lning bir chetida ketayotgan qahramonimz behosdan qolida 2ta haltada yuk olib ketayotgan ayolga ko'zi tuwdi . Yowlari 45lar atrofidagi bu ayolning ismi Nazokat bu ayol bozorda kiyim kechak sotiw bilan shugulllanadi . Asror ayolni kordiyu oldiga yugurib borib qolidagi haltalarni oldi va qayerga boriwini unga yordam beriwini aytdi . Ayol ham qayerga ketayotganini aytb yigitchaga rahmat dedi . Soat 19:00lar chamasi aytilgan manzilga ham yetb kelindi . Nazokat opa asrorga yetb kelganligini , u bilan birga uyga kiriwini qizini tugilgan kuni ekanini iltimos qilb aytti . Asror esa rozi boldi. Nazokat opaning bir qizi va bir ogli bor . Qizning ismi nigora yowi 16da hali kollej talabasi keliwgan chiroyli aqlli qz . Oglining ismi abduqodir hali 8 yowda maktab oquvcisi .

SEVGI YOKI QALBNING QAYTA UYG'ONISHI

             3-qism

Asror qolida halta ichkariga kirar ekan behos oyijon keldingizmi deb yugurib ciqqan nigoraga kozi tuwdi . Asror bu kabi ochiq kongil qizni hali uchratmagan , aniqrogi umuman iw bilan bolib qizlarga vaqt topmagan yigitlardan edi . Asrorni qolidagi yuklarni qynalb bo'lsa ham 8 yowli bolakay abduqodir oldi . Nigora ham abduqodir ham asrorga termulib qolwdi . Nazokat opa esa bolgan voqeani aytb yigitni ichkariga taklif etti . Nazokat opani eri ancha yillar avval komir konda bahtsiz tasodif sabab vafot etgan . Oila tawviwlari Nazokat opani boynida barchasi . Asror bezatilgan honaga kirdi . Honadonni korgan inson erkak kiwi yoq deb oylamaydi hamma yoqda gullar ekilgan chiroyli uy . Bayram ham bowlandi Nigorani tugilgani bolgani bois sinfdowlari ham taklif etilgan . Faqat qizlar bo'lgani uchunmi yoki begona joy bo'lganigami asror biroz uyalbgina otirdi .Bir chetta otirgan asrorni korgan nigora ham uni oldiga bordi va unga bugun uni tugilgan kuni ekanini bu kunda hamma hursan boliwini aytb asrorni davraga tortdi .SEVGI YOKI QALBNING QAYTA UYG'ONISHI

           4-qism

Hamma hursand bayram ham avjida lekn asror hali ham uyalbgina stol atrofida otirgan qizlarni birma bir kuzatmoqda biri biridan aqqli , shaddod , huwcaqcaq lekn ularni ichida nigora oz bolsa ham ajralib turardi asror nigoraga negadr kop termulb qoldi buni nigora sezdimi yoki hazillawbmi asrorga qarab goh kular goh yotalb qoyardi . Uzoq kutilgan daqiqalar Nazokat opa Nigoraga atalgan katta tortni olib keldi chiroqlar o'chirldi sham yoqildi . Barcha Nigoraga iliq fikrla bildrdi . Navbat Asrorga keldi u esa nma deywni bilmay "umrngiz uzoq bo'lsn " deb kifoyalandi . Qizlar kulib yoboriwdi Asror esa yana uyaldi balki jahli ham ciqqandr . Shamlarni Nigora ketma ket o'chrdi . Tort kesildi hamma undan yeb bolib asta seknlik bilan uyga qayta bowladi .Asror ham uy egalariga rahmat aytb uyiga qaytti soat kechki 00:00lar asror uyiga yetb keldi . Divanga yotarkan bugungi iwlarni hayolan muhokama qildi : NEGA YAHWI TILAKLAR AYTA OLMADM , NEGA NIGORAGA TIKILB QOLDM , NEGA HALI HAM UNI O'YLAYAPMAN ?? Shu kabi fikrlar bilan uyquga kettti , bu orada nigoralarning ham uyidan hamma ketib faqat nigora va oyisi idiwlarni yuvib dasturhonni yigwtryotkan edi ukasi allaqachon uhlab ham qolgan . Nigora esa to'satdan Asrorni oylab qoldi balki aytkan gapiga kulgani uchun uzr soramqchi bolgandr yoki bowqa sabablar tufaylimi kim bilsin.

SEVGI YOKI QALBNING QAYTA UYG'ONISHI

               5-qism

Ertasi kuni kun yoriwib Asror uygondi . Nonuwta qildi va iwga ravona boldi . Negadr hayoli owa Nigorada istar istamas uni oylardi . Uni yana uchratb qolarmikanman deb umid bilan yo'lda davom etardi . Shunday o'y hayollar bilan iwhonasiga yetb keldi , uning iwhonasi shaharning qoq o'rtasida joylawgan bo'lib unga yonma yon maktab va kollej ham bor.Tasodifni qarangki Nigora ham owa asrorning iwhonasi yonidagi kollejda oqiwini bowlagan edi . Soat 10:00lar chamasi asrorning iwhonasiga kollejning direktori kirib keldi va maktab isitiw pechlarini qiwga tayorlawayotganini bazi bir detalla kerak ekanini aytti . Turgan gapki bu vazifa asrorni zimmasiga topwirldi . Asror direktor bilan kerakli narsalarni olib owa kollejga boriwdi . Kollejni asror kozdan kecira bowladi hamma yoqda ovozla baqr-caqr tovuwlar . Asror bunday narsalarga konikb qolgan . Tasodifni qarang taqdr ularni uchrawtrdi lekn ajoyib uchrawuv bu safar asror yuzida kulgu bilan Nigora esa hafaroqdek edi . Asror ozida kuch topib Nigoraga qarab salom deb hol ahvol soradi nega hafasiz deb savol berdi . Nigora esa pas ohangda asrorga salom berb wuncaki ozim deb qoydi . Asror esa bu hafagarcilikni sababini biliwga tuwdi . Owa kuni tugilgan kunda Nigorani sinfdowi aziza degan qizni korgan edi . Owa qzni topdi va salom alikdan so'ng Nigoraga nma bolganini soradi .Aziza esa Nigoraga bir yigit dil izhori qilganini Nigora esa uni rad etgani yigit esa ciday olmasdan Nigorani otasi yoq deb haqorat qilganini aytti. Asrorning ko'nglida sal bolsa ham umid uchquni yondi va gazablandi u bolani azizadan sorab surwtirdi . Bugun iwdan ertaroq bowab yigitni topb bolgan iw uchun qizdan uzur sorawini aytb yigitni tazirini berdi . ( Asror 16 yowigaca boks bilan wugullangan edi ) . Ertasi kuni oqwda Nigora oqwga kelgan payt yigit Nigorani oldiga bordi va uzr soradi . Yigitga iwonmagandek Asror owa yerda yurgan edi . Nigora Asrorni korb oldiga keldi va asrorga qarab bu szni iwngizmi deb termulib qarab qoydi asror esa nma bolganini tuwunmayapman deb ozini bilmaganlikka oldi . Nigora esa Aziza bolgan voqealarni aytb berganini bu iwi notogri ekanligini takidlad.

SEVGI YOKI QALBNING QAYTA UYG'ONISHI

6- qism 

Shundan so'ng bir necha daqiqa ular bir biriga tikilb turiwdi . Asror esa jimlikni buzib har hil kulgili gaplar bilan Nigorani kuldira bowladi uncalik qizla bn gaplawiwni yoqtrmaydigan asror owa kuni har hil gapla miyasiga kelb Nigorani ko'nglini olib kayfiyatini ko'tardi . Darslar ham tugab Nigora ham uyga qaytdi . Uyga qaytar ekan Asror bilan bolgan suhbatni eslab konglida qandaydir iliqlikni sezdi . Begubor iwonuvchàn qz nigora goyoki umrida birinchi marta kimgadr mehr berwni bowlagandek edi goyo . Asror ham uyiga nmadandr mamnundek kirib keldi . Juda tez suratlarda bu ikki yowning muhabbati alangalay bowladi . Oldiniga Asror tez tez Nigoraning kollejiga kirb turdi . Keyn esa Nigorani uyiga kuzatb qo'yardi. Bora bora ular bir biriga anca konikb qoliwdi . Ikkisi ham osmonlarda uchib yurgandek edi. Aytiw mumkin nega bunchalik oson muhabbat deb , owa kuni nigoraning tugilgan kunida Asrorni Nazokat opa kop maqtagan edi ogli abduqodir ham hudo hohlasa shunday bolad deb niyat qilgan edi.Shuning uchun ham Nigora Asrorga tez konikb qolgandi , asrorga ham nigora maqul kelgandi .SEVGI YOKI QALBNING QAYTA UYG'ONISHI

7- qism 

Vaqt ham otib borardi kunlar ketidan tunlar bir birini quvb o'tardi . Sevwkan qalblar esa hech narsaga etibor bermas , faqat bir birlarining mehrlarini his qilwsa bas qolgani esa muhim emasdek edi . Kuzning ham so'nggi kunlari tugab qiwning sovuq kunlari o'z hukmini bowlagan edi . Birinchi qor yoga bowladi oddiy kunlarning biri iwlarini ertaroq tugatb , Nigoraning oldiga bordi va salom alikdan so'ng bugun qayerga olib boriwini sorad Nigora esa hiyobonga boraylik deb iltimos qildi . Ular hiyobonga yo'l oliwdi .Yolda Asror Nigorani har hil gaplar bilan ko'nglini olb kayfiyatini kotarardi . Hiyobonda ular vaqtlarini quvnoq otkazwdi qorboron oynab argumcoq uchib huddi yow bolalardek edi ular goyo ulardan bowqa hec kim yoq edi hamma yoq suv quygandek jimjit edi. Ular yana bir kunni birgalikda o'tkazb orqaga qaytwdi . Nigora ham uyga yetb kelb Asrorga rahmat aytar ertangi kungacha mani unutib yubormang deb hazil qilb qo'yardi. Asror ham bu gapga javobam sani unutiw rejalarimda yo'q deb kulb uyiga qaytardi . Oradan 2 kun o'tti Nigoradan hat ham habar ham yoq oqwga ham kelmagan Asror esa havotr ola bowladi . Nmadr bolgan bolsa ozini kechira olmaydi yoki konglini ogrtkanmikanman deb oylanb qoldi . 3 kuni esa iwhonasi yoniga kelgan Nigorani kordi va tosatdan uni koyib berdi qayerda yurganini undan havotr olganini aytb jahl qilgandek boldi . Nigora tosatdan oyisi uni buvisining oldiga yuborganini habar berwga ulgurmaganini tuwuntrb uzr sorawga tuwdi .

SEVGI YOKI QALBNING QAYTA UYG'ONISHI

8- qism

Biroz hazilomuz tortuwuvdan so'ng ular yana ilgarigidek yolda davom etishdi chunki Nigora oqwga ketmay asrorni iwhonasi yonida kutib turgandi . Shu zaylda Nigora ham oqwga kirb ketti . Asror ham iwga ravona boldi . Bu orada Asrorning dokoniga bir yigit kirib keldi bo'y basti keliwgan . Yahwi kiyingan , boy oilaning farzandi , ismi Davron yowi 22larda edi bu yigitning . Davron dokonga kelb uy tamirlatayotganini bir necha hil buyumlar kerakligini aytdi . Asror esa bu yigit bilan iw bohonasida ancha ciqiwb olgandek boldi . Davron ham Asrorni yahwi qabul qildi . Narsalar kopaygani sababli Davron Asrorga yordamlawb yuboriwini , keyn uyiga tawlab qoyiwini iltimos qildi .Asror rozi boldi . Ular yolga tuwiwti gap orasida Asror nega qiw kunlarida quriliw qilayaps bahorda osonroq emasmi deb savol berdi . Davron esa bir ho'rsinib qoydida otasi qandaydr kasallikka chalinganini uyni bitkazb tezroq uylaniwi kerak ekanini yig'lagandek bo'lib aytti. Asror ham homuw bolib qoldi . Orada bir oz sukunat tortldi . Ozgina vaqtdan so'ng ular Nigoralarning uyidan sal uzoqdagi hawamatli bir uyga tohtawdi . Ikkalasi birga yuklarni tuwurb bo'lgach . Qahramonimz Davronga qarab uy ham tayyor bolib qolibtiku kelinchi tayyormi degan ohangda gapirdi . Sal bolsada yuzida mayuslik aralaw Davron Nigoralarning uyini ko'rsatdi va Davronning onasi Nigorani oziga kelin qiliwini hatto bu haqda bir necha hafta oldin Nazokat opa bilan ham gaplawib qoyganini hali Nigorani habari yoqligini aytdi

SEVGI YOKI QALBNING QAYTA UYG'ONISHI

9-qism

Bolgan voqelarni ewtgan Asror u honadondan tezroq ciqb ketwni harakatinib qila bowlad . Ko'chaga ciqb ketar ekan Davronni aka rahmat deb pul berb kuzatb qoyaman deyiwiga qaramay ildamlik bilan qadam bosardi. Davron esa hayron hozirgina kulib gapirayotgan odam nega buncha asabiy holatda ekan deb. Asror hayollar bilan uyiga yo'l oldi . Hatto Nigora bugun uni bog'da kutiwini birga bog'ni aylanmoqci ekanliklarini ham unutgandi . Faqat savollar qiynardi nega aynan Nigora . Taqdr bunchalar og'ir . Nahotki kimgadr mehr bersanggu hayot uni tortb olsa . Avval otam end esa Nigora . Shu gaplar bilan o'zini koyib uyiga yetb keldi . Yarim tungacha Nigorani o'yladi . Nigoraga ozi sovchi jo'natay desa hali uy joy, tayinli iw yo'q . Oziga nmadr qiliwni o'yladi lekn onasi ko'zi qiymadi. Yagona yo'l esa uni unutiw bo'ldi . Ertasi kundan bowlab Asror Nigorani unita bowlad . Nigora bu narsalardan behabar . Nigora Asrorni doimgi joyida yani Asrorni iwhonasi yonida kutb turardi . Asror iwga kelmadi .Oradan vaqt o'tdi Asrordan darak yo'q . Bowida buni Nigora hazil deb o'yladi . Lekn bora bora kunlar ketidan haftalar o'tdi . Qiwning ayozli kunlari tugab , bahorning 1-kunlari kirb kela bowladi . Asrordan esa darak yo'q . Nihoyat Nigora o'zida kuch topib Asrorning iwhonasiga kirb keldi .

SEVGI YOKI QALBNING QAYTA UYG'ONISHI

10-qism 

Nigora kirb kelb darrov Asrorni sorab suriwtdi . Do'kondagilar esa uni bir necha hafta oldin chetelga iwlaw maqsadida ketkani , maowini ham amakisi olib ketganini aytwdi . Nigora hech narsaga tuwunmay ortiga qaytdi . Hayollar oguwida uyiga yetb keldi . Kech tuwdi kechki ovqatdan so'ng Nazokat opa qiziga qarab gap bowladi. Davronlarning uyidan sovchi kelganini otasining kasalli tufayli bahorning ohirlariga to'y boliwini hamma rozi ekanini yotigi bilan tuwuntrdi . Nigora na yig'lawni na jahl qiliwni bilmay jim bo'lib qoldi . Asror nega ko'rnmay qolganini anglagandek bo'ldi . Nigora taqdrga tan bergisi kelmas Asrorni keliwiga iwonardi. Asror chetelga iwlagani ketgandi . Ha bu rost edi . Ozi istamasa ham majburlikdan unutiwni bowqa yoli yoqligi uchun ketti . Oradan vaqtlar o'tardi Ular bir birini unutuw uyogda tursin , bir lahza o'ylawdan to'htawmazdi. Bahor, yoz, kuz, qiw ketma ket bir birini quvardi . Bu orada ancha iwlar bo'lib o'tkandi . Asror chetelda iwlab ancha oyoqqa turib oldi iwlaw barobarida chala qolgan oqiwini tugatti . Uyiga qaytti , uni amakisi va onasi kutib olwdi . Birgalikda uylariga qaytiwarkan , Asror shaharni tomowa qilb , o'zgariwlar yoqligini kordi. Beihtiyor Nigorani oz bo'lsada oyladi. Lekin end kech uni toyi bolib allaqachon , farzandli ham bolgandr deb ho'rsinib qoydi.

SEVGI YOKI QALBNING QAYTA UYG'ONISHI

11-qism

Bu yog'iga Asror iwga bowqacha yondawdi o'z oldiga Nigorani unutiw va hech qachon sevb qolmaslikni maqsad qilib qo'ydi. Hayoti asta sekin o'z joyiga tuwa bowladi . Avval o'zi iwlagan quriliw mollari dokonini sotb oldi . Keynchalik yana kichik bir kafe yurguza bowladi . Bowida hammasi yahwi ketayatkandek edi go'yo . Ba'zi ba'zida hayollar oguwida qolardi . Sababi hech kim bilmasmi . Dardlarini ichiga yutar , onasi havotir ola bowlagandi . Ahira onasi va amakisi birgalikda uni bu hayollardan qutqariwning yo'li uni uylantrw degan qarorga keliwdi . Oldiniga har hil qizlarni suratlari , iw joylari , keynchalik ular bilan uchrawuvlarga ciqb yurdi . Lekn Asror onasiga rad javobimi berardi qizga yoqmadm yoki unga loyiq emasman deb kifoyalanardi . Aslida Asror deyarli barcha qzlarning orzusidagi yigitga aylangandi . Yahwi kiyinga , madanyatli , iwbilarmon . Yaqinda o'zining avtasalonini ochgandi . Uchrawuvlar ko'payar qzlar ham bahonalar ham ortb borardi . Asror barcha qzlardan hayolan Nigorani qidirardi . Hatto bir qzga uchrashuvda " Nigora " deb murajat qilgandi ham . Onasi Asrorga bir safar wuncha qizlar yoqmasa ko'nglingdagini ayt sovchlikka boraman degan , Asror hozir uylaniw niyatm yoq , iwlarm bor deb dardini yana ichiga yutgandi . Vaqt bo'lsa tezlik bilan o'tardi goyo . Mana uzoq kutilgan kun Asror bugun 23 ga to'ldi uning tug'ilgan kuni . Do'stlari , qarindowlari taniwlar to'planiwgan . Asror ham sal bo'lsada hursand . Chunki onasi bugun ozing bolmasa ham men uchun kul deb iltimos qilgandi . Bayramga bir qiz hikoyamz bowida aytb o'tilgan Malika keldi u Asror avval iwlagan keynchalik sotb olgan dokon egasining qizi . Ha bu owa qaconlardr Asrorni Nigora kutib turgan , shu do'kon sabab Asror Nigorani bir necha bor uchratgan .Dokon egasinig qizi . Owa paytlar bu sevwkanlarni Malika uzoqdan ko'rar , ularga havasi kelardi garchi yow bo'lsada , ularni bahtini korib , ich ichidan sevinardi . Negaki Asrorni ko'rb bazida rahmi kelardi . Otasz o'siw oson emasligini tuwunardi .

12 qism

Malika qo'lida ayiq va gul , chiroyli kiyimda kirb keldi . Asror darrov uni tanidi , salom alikdan so'ng uzoq suhbat bo'ldi , Malikaga ancha katta qiz bolib qolipsan , otang yahwimi deb soray bowladi . Onasi Asrorni anchadan beri bunday yozilganini ko'rmagan edi . Bayram ham tugab hamma tarqadi . Asror Malikani telefon raqamini olib qoldi .Soat tungi 23:00lar Malikani telefoniga sms keldi : " YETB OLDINGMI " Malika darrov javob yozdi : ha rahmat nega uhlamayapsz . Ozim uyqum yo'q . Bir necha daqiqalik suhbatdan so'ng , Asror va Malika uyquga ketwdi . Ertalab tong saharda Asrorga sms keldi " HAYRLI TONG " Malikadan kelgandi . Darrov javob yozdi . Ular tezda do'stlawb oliwdi . Yowlikda ham ular aka - singildek bolib ketwgandi . Ular yowlikni eslawar , kuliwib har hil gaplarni voqealarni hotirlawardi . Telefondan keyn tez tez koriwib turiwni odat qiliwdi . Bu holat Asrorni onasini konglini yoritdi . Malikani darhol suriwtrdi . Malikani ozini ham topb suhbat quriwdi . Gap orasida Malikani oziga Kelin qilmoqchiligini Asror bilan yahwi chiqwb olganlari unga maqul bo'lganini aytdi . Malika ham Asrorda ko'ngli bor lekn . O'tmiwni unutmagan edi . Malika Asrorning onasini gapini bo'ldi va esida qolganicha Asror va Nigorani sevgisini , birgalikda otkazwkan kunlarini , Asror behosdan don daraksz yoqolib qolganini , Nigora Asror qidirb iwhonagaca kelgani aytb berdi .

SEVGI YOKI QALBNING QAYTA UYG'ONISHI

13 qism  

Onasi bo'lgan voqealarni ewtb , uzoq sukunatdan so'ng owa Nigorani uyini qidirwga tuwdi Malika ham bu iwga astoydil kiriwdi . Albatta Asrorni bundan habari yo'q . Bir necha kundan so'ng ular bor malumotni biliwdi . Hali ham Nigora ham turmuwga ciqmapdi . Aytwlaricha Davronni otasi tuzalb ketgan , Davron o'zi ko'ngil bergan qiziga uylangan . Bu gaplarni onasi Asrordan sir tutdi hali vaqt bor degan qarorga keliwdi . Bu orada Nigoralarnikiga Asrorning onasi Malika bilan sovchilikka borib qizning roziligini ham olib ulguriwgandi. Nigora ham Asror ham behabar edi . Qiw kunlari qor yogayapti . Qahromonimz Nigora oynadan yogayotkan qorni tomowa qilardi , hayolida Asror qaytad , oldingidek bahtli bolamz deb orzular qilardi . Nazokat opa qizini oldiga keldi . Bag'riga bosib bugun sovchilar kelganini , uchrawuvga ciqiwini soradi . Nigora rad javobini berdi . Bu payt Asror ham iwdan kelgacha onasi yana bir qz topdm u senga yoqad deb aytdi Asror turgan gapki rozi bolmadi . Bunday boliwini bilganday . Malika Asrorning onasi bn reja tuzib oliwgandi . Soat tungi 22: 30lar Asrorga sms keldi salom uhlamadzmi qarab smsni Malikadan ekanini bildi . Yoq uhlamadm ozingci qalaysan deb javob berdi . Malika suhbat orasida sevgi haqida savollar berdi . Asror tuwunmadi . Lekn javoblar qaytardi . Birinci muhabbat bowqa boladi . Qaytb kelmaydi uni tarflaw qiyin vahokazo . Malika to'satdan szda ham birinchi muhabbat bolganmi deb qiziqa bowladi . Asror negalini soramadi ham indamay qoldi . Otmiw esiga tuwa bowladi .

SEVGI YOKI QALBNING QAYTA UYG'ONISHI

14-qism

Nigora bilan otkan shirin damlarni hotirlad. Malika yana savolga tutdi. Asror anchadan beri hech kimga ayta olmagan dardini Malikaga aytkisi keldi . Malikaga ertaga shahar hiyobonida uchrawiwni iltimos qildi. Malika rozi boldi . Ertasi kuni Asror hiyobonga krib keldi . Malika ancha oldnroq kelgan edi . Asror birin ketin Nigorani qanday uchratkani , birgalikdagi otkazgan hayotining qiziq lahzalarini , Davronning uyiga borganini , u yerdagi suhbatni aytb berdi . Malika o'ylanb qoldi . Orada sukunat hukmronlik qildi. Malika savol beriwni bowladi , " Nigora qaytb kelganda qabul qilarmidngz " Asror bu haqida oylab kormaganini aytdi. Kec tuwdi ular uylariga qaytwdi . Malika Asrorni Nigorada kongli borligini sezdi . Malika sevgan insoniga yetiwa olmasligi bila turib , Nigora va Asrorni birlawtrga astoydil harakat qilardi . Soat tungi 21:00lar camasi Asrorga sms keldi " dardingizni ortoqlawkaningiz uchun rahmat " . Asror kulib " Malika mani ewtganin uchun senga rahmat " deb javob qaytardi . Ertasi kuni nonuwtada Asrorga onasi uchrashuv chiqiwini bu so'nggisi u yogiga aralawmasligini aytdi . Asror yana rad javobini bermoqci edi ammo onasi uchun rozi bo'ldi . Bu yoqda Nazokat opa Nigorani uchrashuvga tayorlardi . Uchrawuv hiyobonga aytilgan . Hamma narsa tayyor . Asror iwdan ertaroq ciqib uchrashuvga yol oldi . Har safar sms yozadgan Malika bu safar telefon qildi .Asror javob berdi qisqa dialogdan so'ng Malika hiyobonda kutib turiwini aytdi . Sababini aytmadi. Bu zor syurpiriz dedida telefonni ocirdi . Bu orada Asror hiyobonga yetb kelgandi . Onasiga telefon qilb qiz qanday koriniwda kiyimi boy pasti qanaqa deb surwtra bowladi .

SEVGI YOKI QALBNING QAYTA UYG'ONISHI

15-YAKUNIY QISM

Asror shu yosinda bo'g ichiga kirdi . Bu paytda Nigora ham yetb kelgandi . Malika telefon qildi Asror nmala bolayotkanidan behabar edi. Malika uni bir paytlar Nigora bilan hiyobon ichida qorboron oynawkan joyiga caqrdi . Asror yetb keldi . Malika Asrorga qarab jiddiy ohangda " agar hayotingizni o'z iziga soliw kerak bo'lsa o'tmiwdagi chala qolgan iwni tugatgan bo'larmidingiz " deb sorad . Asror hali ham shok holatda edi . Malika uni kutib turiwini syurpiriz 5 daqiqada tayyor boliwini aytdi . Asror hop degandek bowini silkitdi . Asror oldiniga Malikani uchrashuvga ciqqanmi deb oylab qoldi . 5 daqiqadan so'ng pas lekn taniw ovozda kimdr " asroraka " deya orqa tomondan imladi . Asror oldiniga oylanb keyn ortga qaradi . Tuwmi yoki ongmi qarshisida Nigora . Owa chehra owa sochlar . Owa ovoz . Asror kozini yumib oldi va yana ocib qarad Nigora . Ular uzoq bir birlariga termulb qoliwdi . Asror savol bowlad " sen bu yerda nma qilyapsan " . Nigora kozida yow aralaw " sizci nega tawlab ketingiz " asror mayli end kec sen turmuwga ciqqansan men esa uchrawuv yollarimz ayro ekan taqrga tan berdm deb ortiga qaragan ediki Malika kulb keln bola wu bolad akajon deb qoldi . Asror yana hayratda Nigoraga qaradi " sen turmuwga ciqmadnmi Davronga " Nigora " yo'q " deb Davronni bowqasiga uylanganini aytdi . Asror oziga sigmasdan quvonch koz yowlarini tiya olmadi . Bir birlariga savollari kop edi . Malika ularni yolgiz qoldrdi . Ular yana birga . Oradan 1 oy otib ularning toylari , 1 yildan keyn esa wiringina qzlari hayotlariga yanada quvonch olib kirdi. Qzlarining ismini "MALIKA " deb qoyiwibdi . Hamma hursand . Bo'lgan voqealarni ewtgan davron owanda wowilb ciqb ketgan Asrorning mardligiga tan berb 2 farzandiga " Asror " deb ism qoyibdi . Ular hozir wirin hayot keciriwmoqda, Malika ham yahwi yigitga ko'ngil qoygan yaqinda ularning ham to'ylari ularga uzoq yillar davomida bahtli hayot tilab qolamz . ????

BU VOQEA HAYOTTA BO'LGANMI YO'QMI YOKI BIR INSON HAYOLOTINING BIR MAHSULIMI , BUNISI ANIQMAS , BIR NARSA ANIQ HUDDI HIKOYALARDAGIDEK HAYOTDA HAM OHIRI YAHWILIK BILAN TUGAYDI AGAR YAHWILIK BILAN TUGAMASA DEMAK HALI HIKOYA DAVOM ETAD etiboringiz uchun rahmat kamchiliklar uchun uzr

Muallif:Muslima Todjaliyeva 

E'tiboringiz uchun raxmat

Yo'laklarga to'kilgan kuz barglari Azizning oyog'i ostida shitirlab, uning ko'nglini battar g'ashladi. Kasalxona darvozasidan chiqarkan, kamayib qolgan mashinalar ovoziga ham, uzoq-yaqindan o'tayotgan yo'lovchilarning sharpasiga ham e'tibor bermay, uyiga yo'l oldi. Tunov kun ro'y bergan baxtsiz hodisada mashinalarning pachoq bo'lganidan ko'ra, otasining oyog'i singanidan vijdoni qiynalib, yuragi uvushdi. Ayni paytda Azizning ishlari ham yurishmayotgan edi. Ketar ekan, pul so'rashi mumkin bo'lgan do'stlari, qarindoshlari bir-bir ko'z oldidan o'tdi. Yo'l yoqalab yurib, xazonlar ostida qolgan pulga ko'zi tushdi. Har yoqqa alangladi. Yaqin atrofda hech kim ko'rinmasdi. Pulni olishni ham olmaslikni ham bilmay, biroz o'ylanib turdi.  "Topgan topaloqniki" degan o'y xayolidan o'tdi-yu pulni olib, otasini davolatish uchun ham, mashinalarni tuzatish uchun ham yetarli ekanligidan sevindi.

Cho'ntagidagi o'z puliga shirinlik oldi. Darvozadan yugurib chiqqan bolalari quvonchdan qiyqirishdi. 

Boshini ro'mol bilan tang'ib olgan xotiniga:

— Siqilma onasi, hammasi yaxshi bo'ladi, — dedi.

— Eh, qayerdan ham yaxshi bo'lardi. Bo'ynimizgacha qarzga botib ketdik-ku. Dard ustiga chipqon bo'lgandek, uzugimni ham topolmayapman. Shu ham bir korimizga yarar deganimda, qarasam qo'ygan joyimda yo'q.

Ayolining bu so'zlaridan so'ng,  bu pul tushirib qoldirgan insonning o'ziga ham kerakdir? degan xayol shodligini parchalab yubordi. Bu pulni egasini topib qaytarsa, otasi tuzalmaydi, agar qaytarmasa bir umr vijdon azobida yashaydi. "Bu pulni bersammikin, axir birovning haqqi birovga yuqmaydi-ku" degan o'y yuragidan o'tdi". Tuni bilan pulning egasini qayerdan topishni o'ylab chiqdi.

Tong sahar kasalxonaga yana o'sha yo'ldan yurib borardi. O'yga berilgancha tinmay bir-nimalarni takrorlayverardi. To'satdan pul topib olgan joyidan sal nariroqda bir onaxonning yig'lashi eshitildi. Bu pul shu ayolniki ekanini ko'ngli sezdi. E'tibor qilmasdan onaxonning yonidan o'tib ketdi.  Borarkan, vijdoni oyoqlarini bog'ladi, sekin orqasiga qaytdi. 

— Tinchlikmi, onaxon!

— Bugun nevaramning shartnoma pulini to'lashning oxirgi kuni. Men esa qarz-havola qilib yig'gan pulni yo'qotib qo'ydim. — dedi.

Aziz barini endi tushundi. O'ylab o'tirmay uning pullarini qaytarib berdi. 

Onaxon shunchalar sevindiki, ko'zlaridan sevinch yoshlari qalqidi. Aziz yana otasini o'ylab, mayus tortgancha ko'zlarini yerdan uzolmadi. Onaxon unga tikilib, nimadir uni azob berayotganligini payqadi. 

— Nima bo'ldi o'g'lim nega xomushsiz? Biror ko'ngilsizlikka duch keldingizmi? Tortinmay ko'nglingizni yoravering, yengillashasiz, balki sizga biror bir yordamim tegib qolar — dedi. 

— Eh onaxon, nimasini aytasiz, e'tiborsizligim sabab ikki kun oldin avtohalokatga uchradim, bir odamning mashinasiga va o'zimnikiga ham katta zarar yetdi. Ustiga-ustak o'shanda otam ham men bilan birga edilar. Oyoqlariga jiddiy jarohat yetgan ekan. Tezroq operatsiya qilinmasa, oyoqlaridan ajralishlari mumkin. Nima qilishga hayronman, ishim ham yurishmay turibdi. Bilasizmi shularni o'ylasam yuragim orqaga tortib ketadi. O'zimni ovutish uchun har kuni kasalxonaga piyoda shu yo'lakdan o'tib boraman. Xuddiki shu yo'ldan yurib borsam muammoyim hal bo'ladigandek. 

— Yaxshi ish bo'lmapti-ku o'g'lim. Bu ham Alloh Taoloning sizga yuborgan bir sinovi — dedi.  U Azizni duo qilib, Ollohdan otasiga davo berishini so'radi. Yo'lak bo'ylab ketayotgan Aziz ruhida bir yengillik, qalbida xotirjamlik bilan dadil qadam tashlardi. Onaxon uyiga borib, bo'lgan ishni turmush o'rtog'iga aytib yig'lab yubordi. Hojakbar ota esa darhol ayolini yupatishga tushdi. 

Qo'y xotin, nega yig'laysan? Muhimi o'sha odam pulni qaytaribdi-ku, shunga sevinmaysanmi? Agarda otasining holiga qayg'urayotgan bo'lsang, men unga qo'ldan kelgancha yordam beraman— dedi-yu shunday insofli insonlar hali-hanuz bor ekanligiga yana bir karra amin bo'ldi. Hojakbar ota sobiq shifokor edi. Yaqinda chet elda malaka oshirib kelgan shogirdi — doktor Xo'jayevga qo'ng'iroq qilib, o'sha insonga yordam qo'lini cho'zishini iltimos qildi. 

Hojakbar otaning Xo'jayevga ko'p yillik mehnati singgan: o'zining barcha shifokorlik saboqlarini, bemorlarga sidqidildan amaliy ko'mak berishni, shuningdek operatsiya jarayonining nozik jihatlarini o'rgatgan edi. Shu bois u yo'q deyolmadi. Bularni eshitib onaxonning yuziga tabassum yugurdi.

— Yigitning manzilini bilasanmi? dedi, — Hojakbar ota yuzida nim tabassum bilan. 

— Axir yigitni yaqindan tanimasam qanday qilib manzilini bilishim mumkin?

— Obbo, endi nima qilamiz, yordam berishni yo'lini topishga topdik-u, endi  yigitni qanday qilib topamiz, — dedi otaxon xavotirlanib. 

— E, shoshmang-chi uni qanday qilib topishni bilaman. U har kun shifoxonaga bir yo'ldan yurib borishini aytgandi, vaqtni o'tkazmay yuraqoling o'sha yerga, har soniya g'animat. Ular o'sha yo'lakka yetib borib, Azizning shu yerdan o'tishini rosa kutishdi. Ular hozir o'tib qolar deb kechgacha o'tirishdi. Biroq Aziz negadir chor-atrofda ko'rinmadi. Ertasi kun tongdan ular yana o'sha yo'l tomon ketishdi. Biroz vaqt o'tmay haligi yigit shoshilgancha shu yo'ldan ketib borardi. Hojakbar ota yigit bilan ko'rishdi. Uning halolligi uchun minnaddorchilik bildirdi.

— O'g'lim, kecha shu yo'lakdan o'tishingizni rosa kutdik, lekin sizni negadir uchratmadik, sizga xushxabarimiz bor edi, — dedi otaxon. 

— Ota, kecha hovlimni sotuvga qo'ygandim. Kuni bilan o'sha ish bilan band edim. Biroq haligacha mijoz topilmadi. Vaqtim kam nima qilishni ham bilmay turibman. 

— Qo'ying o'g'lim, ota hovlingizni sotmang, bunga hojat yo'q. Men yaqinda chet eldan malaka oshirib kelgan shogirdi bilan gaplashdim. Uning xususiy shifoxonasi bor. Operatsiyaga yordam beradi, — dedi otaxon quvonch bilan. 

— Yo'g'e otaxon, qo'ying, otamni o'zim davolataman. Sizlarni qiynab qo'yishni xohlamayman.

— Bu nima deganingiz o'g'lim, sira xijolat bo'lmang, tezroq otangizni o'sha shifoxonaga ko'chirishimiz kerak, yaxshisi yuring, vaqt o'tkazmay shuni harakatini qilaylik. 

— Ota, qanday bo'larkin, dedi yigit o'ylanib. 

— Hammasi qandday bo'ladi, yuring. 

Shu kuniyoq ular Azizning otasini Xo'jayevning kasalxonasiga o'tkazishdi. Ertasiga Xo'jayev operatsiyani boshlab yubordi. Olti yil oldin nafaqaga chiqishiga qaramasdan Hojakbar otaning o'zi ham operatsiyada ishtirok etdi. Nihoyat to'rt soat davom etgan operatsiya muvaffaqiyatli o'tdi. 

— Hojakbar ota va Xo'jayev eshikdan chiqib kelarkan, xavf ortda qolganligini tez orada otaxon o'rnidan chopqillab yurib ketishini aytishdi. Rostanmi doktor, otam tuzaldilarmi? judayam xursand qildingiz, tashakkur, — dedi-yu ko'zlariga yosh qalqidi.

Albatta, tuzaldilar, bir haftadan so'ng uyga olib ketishingiz mumkin, haqini esa to'lashingiz shart emas, ustozim Hojakbar ota nomidan bu sizga hadiya— dedi Xo'jayev.

— Katta rahmat! Ishlarim yurishishi bilan haqini qaytaraman. Bu bo'ynimdagi bir qarz bo'la qolsin. Eng muhimi otamni vaqtida davolatish nasib etdi. 

Shifoxona eshigidan chiqarkan, Padari buzrukvori tuzalganini o'ylab, sevinchi ichiga sig'may ketdi. 

©Navoiy viloyati Qiziltepa tumani 

Atoyev Quvonchbek

1. Hudud har doim toza bo`lishi kerak. Yonuvchan materiallar, tushgan barglar va quruq o`tlarni muntazam ravishda olib tashlash va maydondan olib chiqish kerak.

2. Yong`in o`chirish uchun ishlatiladigan yo`llar, yo`llar, binolar va ochiq suv manbalariga kirish va o`tish joylari, o`t o`chirish uskunalariga yondashuvlar har doim bo`sh bo`lishi, yaxshi holatda saqlanishi kerak.

3. Yo`llar, alohida uchastkalar yoki o`tish joylarining yopilishi to`g`risida darhol yong`in xavfsizligi bo`limiga xabar berish kerak.

4. Yozgi dam olish oromgohi hududida yong`inga qarshi suv manbalarini tezda topish uchun tashqi yoritish bo`lishi kerak. O`rmonda joylashgan lagerning perimetri bo`ylab kengligi kamida 3 metr bo`lgan minerallashtirilgan chiziq yasash kerak.

5. Bolalarning yozgi dam olishi uchun yog`ochdan yasalgan binolar bir qavatli bo`lishi kerak. Yozgi sog`lomlashtirish lagerlarining barcha binolari avtomatik yong`in signalizatsiyasi, yong`in sodir bo`lganda ogohlantirish tizimi va telefon bilan jihozlangan bo`lishi kerak.

6. Chodirda kiyimlarni quritishga, yonuvchi materiallarni saqlashga, pollarni izolyatsiyalash uchun boshqa yonuvchi materiallardan foydalanishga yo`l qo`yilmaydi.

7. Yozgi sog`lomlashtirish oromgohlari binolarida mebellarni joylashtirish odamlarni evakuatsiya qilish va yong`in o`chirish vositalariga o`tishga xalaqit bermasligi kerak. Yozgi bolalar dam oladigan binolar to`g`ridan-to`g`ri tashqarida kamida ikkita favqulodda chiqish joyiga ega bo`lishi kerak. Evakuatsiya o`tish joylari, chiqish joylariga hech qanday obyekt va uskunalar to`sqinlik qilmasligi kerak.

8. Har bir yozgi sog`lomlashtirish oromgohida yong`in xavfsizligi bo`yicha qat`iy rejim bo`lishi kerak. Shu maqsadda, obyekt boshlig`i va texnik xodimlarning tunu-kun navbatchiligini, elektr jihozlarini tarmoqdan uzish, binolarni tekshirish va yopish tartibini belgilovchi ko`rsatma ishlab chiqishi kerak.

9. Elektr quvvati uzilgan taqdirda, texnik xodimlar har bir navbatchi xodim uchun kamida bittadan elektr chiroqqa ega bo`lishi kerak.

                                                                                                                     ShKB OYoXTTEB ispektorlari    

                                                                                                  Otabek Hikmatov va Davron Asadov

   “Alkogol va tamaki mahsulotlarining tarqatilishini hamda isteʼmol qilinishini cheklash to‘g‘risida”gi qonun prezident tomonidan imzolandi. 

   Qonun bilan alkogol va tamaki mahsulotlarining, tamakini hamda nikotinni isteʼmol qilish moslamalarining 21 yoshga to‘lmagan shaxslarga sotish va ushbu shaxslar tomonidan realizatsiya qilinishi, alkogol va tamaki mahsulotlarini isteʼmol qilish jarayoniga ushbu shaxslarni jalb etish taqiqlandi. 

Alkogol va tamaki mahsulotlarini, tamakini hamda nikotinni isteʼmol qilish moslamalarini realizatsiya qilishni bevosita amalga oshirayotgan shaxs 21 yoshdan kichik ko‘ringan xaridordan uning shaxsi va yoshini tasdiqlovchi hujjatini ko‘rsatishni talab qilishi, hujjat mavjud bo‘lmagan taqdirda esa alkogol va tamaki mahsulotlarining, tamakini hamda nikotinni isteʼmol qilish moslamalarining realizatsiya qilinishini rad etishi shart.

“Alkogol va tamaki mahsulotlarining tarqatilishini hamda iste’mol qilinishini cheklash to‘g‘risida”gi qonun Senatning o‘ttiz oltinchi yalpi majlisida ma’qullangandi. Qonun bilan alkogol va tamaki mahsulotlarining tarqatilishi hamda iste’mol qilinishini cheklash bo‘yicha faoliyatni amalga oshiruvchi organlar safi kengaytirilgan va ularning sohadagi vakolatlari aniq belgilangan. Bundan tashqari, alkogol va tamaki mahsulotlari, tamaki hamda nikotinni iste’mol qilish moslamalarining realizatsiya qilinishiga doir cheklovlar ham kiritilgan.

   Ассалому алайкум азиз битирувчи - ёшлар!

   Сизларни мактаб таълимини муваффақиятли тугатиб, мустақил ҳаётга – умрингизнинг янада гўзал ва масъулиятли босқичига қадам қўяётганингиз билан чин қалбимдан самимий табриклайман.

  Бугун мамлакатимизнинг барча гўшаларида бўлгани каби Учқудуқ туманидаги 19 та умумтаълим даргоҳларида “сўнгги қўнғироқ”лар янграб, қадрдон мактабингиз, меҳрибон устозларингиз билан хайрлашув тадбирлари ўтказилаётган ушбу қувончли ва ғоят ҳаяжонли дамларда ҳаммангизга келгуси ҳаётда улкан ютуқ ва омадлар тилайман.

   Азиз ўғил-қизларим! 

Бугун сизларнинг ҳаётингизда энг қувончли кун. 11 йил мобайнида бир партада ёнма-ён ўтирган, бир оила аъзоларидек бўлиб қолган синфдошларнинг ҳар бири эртадан бошлаб ўзининг шахсий ҳаётини қуришга киришади. Кимдир таҳсилни олий ўқув юртида давом эттирса, яна кимдир ҳалол меҳнати билан оиласига қанот бўлади. 

   Ҳеч қачон унутманг, келажакда сизни янада улкан ва масъулиятли марралар кутмоқда. Олдингизга аниқ мақсад қўйиб, бор куч-ғайратингиз, билим ва салоҳиятингиз билан ҳаракат қилсангиз, кўзлаган чўққиларга албатта эришасиз!.

Қадрли ўқитувчи ва мураббийлар, ҳурматли ота-оналар!

Хабарингиз бор, юртимизда 2023 йил 30 апрель куни ўтказилган референдумда янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституцияси иштирок этган фуқароларнинг 90,2 фоизи томонидан ёқлаб овоз бериш орқали қабул қилинганлиги унда халқимизнинг Янги Ўзбекистонни барпо этиш бўйича орзу-умидлари ва интилишлари ўз аксини топганлигидан далолат бермоқда.

Янги таҳрирдаги Конституция Янги Ўзбекистон стратегиясини амалга оширишнинг сиёсий-ҳуқуқий асосларини яратиб, миллий давлатчилик тараққиётининг тарихий муҳим босқичида давлат ва жамиятни янада ривожлантиришнинг устувор йўналишларини белгилаб берди.

Референдум кўп миллатли мамлакатимиз халқларининг бирдамлиги ва ҳамжиҳатлиги, суверен, демократик, ҳуқуқий, ижтимоий ва дунёвий давлат қуришга қатъий қарор қилганлигининг ишончли ифодаси бўлди.

   Шунингдек Янгиланган Конституциянинг 52 – моддасида: “Ўзбекистон Республикасида ўқитувчининг меҳнати жамият ва давлатни ривожлантириш, соғлом, баркамол авлодни шакллантириш ва тарбиялаш, халқнинг маънавий ва маданий салоҳиятини сақлаш ҳамда бойитишнинг асоси сифатида эътироф этилади. 

Давлат ўқитувчиларнинг шаъни ва қадр-қимматини ҳимоя қилиш, уларнинг ижтимоий ва моддий фаровонлиги, касбий жиҳатдан ўсиши тўғрисида ғамхўрлик қилади”, деган қоида ўрнатилди. 

Хусусан, педагог ходимларнинг иш ҳақи сўнгги 10 йилда биринчи марта 50 фоизгача кўпайтирилди. Ўқитувчилар тўлдирадиган ҳужжатлар сони камайтирилди. Илгари 7 тани ташкил этган ўқитувчиларнинг ҳисоботлари 1 тага, маънавий-маърифий ишлар бўйича директор ўринбосарининг ҳужжатлари 18 тадан 7 тага, синф раҳбарларининг ҳужжатлари 10 тадан 4 тага қисқартирилди. 

Олис ҳудудларда жойлашган умумий ўрта таълим муассасаларида бошқа ҳудудлардан келиб фаолият юритаётган педагог ходимларнинг ойлик иш ҳақига иш стажи учун махсус устамалар берилиши йўлга қўйилди. 

Энг муҳими, давлат ўқитувчиларнинг шаъни ва қадр-қимматини ҳимоя қилиши, уларнинг ижтимоий ва моддий фаровонлиги, касбий ўсиши ҳақида ғамхўрлик қилиши мустаҳкамлаб қўйилди.

Ҳурматли устозлар! Азиз ёшлар!

   Дарҳақиқат, бугун мамлакатимизда мактаблар тизимини ривожлантириш учун давлатимиз томонидан маблағ, имконият, зарур барча саъй-ҳаракатлар сафарбар этилаётир.

   “Янги Ўзбекистон – мактаб остонасидан бошланади” деган шиор асосида мактаб таълимини ривожлантириш умумхалқ ҳаракатига айланди.

   Буни биргина Учқудуқ тумани мисолида айтадиган бўлсак, жорий йилда ёш авлодга сифатли таълим бериш мақсадида, “Опен Бюджет” лойиҳаси доирасида 3-мактабга 120 млн. сўм, 5-мактабга 90 млн. сўм, 7-мактабга 120 млн. сўм, 10-мактабга 150 млн. сўм, 12-мактабга 300 млн. сўм, 18-мактабга 150 млн. сўм, 20-мактабга 300 млн. сўм жами 1 млрд. 230 млн. сўм маблағ йўналтирилган. 

Ушбу маблағлар эвазига таълим муассасаларининг моддий - техника базаси янада яхшиланиб, ўқувчиларнинг сифатли таълим-тарбия олишлари учун қулай шарт-шароитлар яратилди.

Мана, яна бир ўқув йили ортда қолмоқда. Бугун туманимиздаги 19 та умумий ўрта таълим мактабида “Сўнгги қўнғироқ” янграб, 345 нафар ўқувчи битирмоқда. 9-11 синф битирувчиларининг 18 нафари мактабни олтин медаль билан тугатмоқда. Уларнинг ҳаётида янги саҳифа очилиб, катта ҳаётга учирма бўлишмоқда.

Аҳамиятлиси, туманимизнинг ўқувчи-ёшлари билимда спортда кўплаб ютуқларни қўлга киритиб, тенгдошларига намуна ва ўрнак бўлмоқдалар. 10-мактабнинг 5 нафар, 20 - мактабнинг 11 нафар, 18 – мактабнинг 2 нафар, 7 – мактабнинг 3 нафар, 3 – мактабнинг 4 нафар, 9 – мактабнинг 1 нафар жами 26 нафар битирувчиларимиз муддатидан олдин талаба бўлиш бахтига муяссар бўлишди. 

Жумладан, куни-кеча умумтаълим мактаблари битирувчи синфлари ўқувчилари ўртасида кимё, биология, физика фан олимпиадаси ўтказилди. Унда 18-мактабнинг 11-синф ўқувчиси Шуҳрат Каримов физика фанидан фахрли 2-ўринни қўлга киритиб, муддатидан олдин Навоий давлат педагогика институтига талабаликка қабул қилинди.

Шу мактабнинг яна бир ўқувчиси Сарваржон Қўлдошев Британия Менежмент университетининг 20 фоизлик грантини қўлга киритиб, мактабни тугатмасидан талаб бўлди. Шунингдек, 18-мактабнинг “Ёш чегарачилар”и ҳарбий спорт мусобақасининг туман, вилоят босқичида биринчиликни эгаллаб, мусобақанинг мамлакат босқичида фаол иштирок этишди.

Бундан ташқари, 10-мактабнинг 11-синф ўқувчиси Суҳроб Ғаффоров Буюк Британиянинг Интернатионал Агриcултуре университетида ўқиш учун 120 миллионлик грант соҳиби бўлди. 20-мактаб битирувчилари Беҳруз Ҳайитов, Саиджон Латиповлар Туркия, Латвия ва Ўзбекистон ҳамкорлигида ташкил этилган АЛФРАГАНУС университетига муддатидан олдин талабаликка қабул қилинди. 

Шу ўринда, “Хорижий тилларни ўқитиш бўйича энг яхши мактаб” республика танловининг вилоят босқичида 20-мактаб фахрли биринчи ўринга сазовор бўлганлигини алоҳида таъкидлаб ўтишни истардим.

Бу йил иккинчи бор ўтказилаётган танловда мактаб жамоаси 250 миллион сўм пул мукофоти ҳамда “Хорижий тилларни ўқитиш бўйича энг яхши мактаб” танловнинг республика босқичида иштирок этиш ҳуқуқини қўлга киритди. Танловнинг мамлакат босқичида ҳам учқудуқлик ўғил-қизларимиз бор билим ва маҳоратларини намойиш этиб, юқори чўққиларни забт этишларига ишонаман! 

Азиз битирувчилар!

Унутманг! Ёшлик – умрнинг энг бебаҳо даври. Илм ўтда ёнмайдиган, сувда чўкмайдиган, ҳеч ким сиздан тортиб ололмайдиган бойлик эканини асло эсда чиқарманг!

Илмни қадрланг, илмга интилинг! Бир сония вақтингиз ҳам бекор ўтмасин! Негаки, юксак мақсадларни, улкан довонларни кўзлаб амалга оширилаётган ислоҳотлар йўлида сиз – ёшлар ҳал қилувчи куч бўлишингиз керак!

Ҳурматли Юртбошимизнинг, ота-онангизни, устозларин-гизнинг ана шундай юксак ишончига доимо муносиб бўлинг!

Азиз ўғил-қизларим!

Мактаб даргоҳидаги сўнгги, мустақил ҳаёт йўлингиздаги илк қўнғироғингиз муборак бўлсин! 

Билим олишда ҳамиша давом этинг!   

Барчангизга сиҳат-саломатлик, ўқишда, шахсий ҳаётда катта ютуқ ва омадлар тилайман.  

 Сизларнинг ютуқ ва ғалабаларингизга ишонаман, азиз ўқувчи-ёшлар!

 Эътиборингиз учун рахмат!

    Аёл - она, уй бекаси, тадбиркор, ўқитувчи, устоз, депутат, сенатор ва ҳатто, давлат раҳбари. У қайси лавозимда, қандай даражада ишламасин, ўз мақсади,олдига қўйилган талаб ва вазифани сидқидилдан бажаришга уринади. Ва аксарият ҳолларда бунинг уддасидан чиқади.

    Бугунги кунда дунёга машҳур давлат, сиёсат арбоблари орасида хотин-қизлар талай. Сингапур Президенти Ҳалима Яқуб ҳам юқоридаги таърифга муносиб муслима аёл.

    Хабар берилганидек, Президентимиз Шавкат Мирзиёев таклифига биноан, Сингапур Республикаси Президенти Ҳалима Яқуб бугун давлат ташрифи билан мамлакатимизга келди.

   Дунё тарихида ва бугунги ҳаётимизда аёл Президентлар кўп эмас. Шу боис улар ҳақидаги маълумотлар доим қизиқарли.

   Маълумотларга кўра, давлат раҳбари Ҳалима Яқубнинг отаси ҳинд, онаси малай бўлган. Афсуски, Ҳалима 8 ёшида отасидан айрилган. Оила бошлиғи вафотидан сўнг бева аёл беш фарзандни ёлғиз тарбиялаган. Ҳалима болалигини эсга олар экан, 10 ёшидан бошлаб онасига нон топишда кўмаклашганини хотирлайди.

   Ҳалима Яқуб аввал қизлар мактабида ўқиди, 1978 йил Сингапур Миллий университетида ҳуқуқшунослик бакалаври, 2001 йил шу ерда ҳуқуқ йўналиши бўйича магистр даражасини ҳам қўлга киритади. 2016 йил 7 июлда университет унга “Фахрий юридик фанлар доктори” унвонини берди. Сингапурдаги малайлар ижтимоий ҳаётда эришган ютуқлари учун Халима Яқуб 2001 йил “Йил муваффаққияти”, 2003 йил “Йил аёли” унвонларига лойиқ топилган.

    Сиёсатга киришдан олдин Ҳалима Касаба уюшмалари миллий конгрессида ишлади. 2001 йил сиёсий фаолиятини  бошлаб, парламентга сайланди ва илк малай аёл сифатида депутатлик мандатига эга чиқди. 2011 йил ўтказилган сайловдан сўнг ижтимоий ривожланиш, ёшлар ва спорт вазири, кейинчалик ижтимоий сиёсат ва оила вазири лавозимларига тайинланди.

    Ҳалима хоним 2013-2017 йиллар парламент спикери бўлиб ишлади. У мамлакат тарихида ушбу лавозимни эгаллаган биринчи аёл. Яқуб ўз компаниясини «Яхшилик қилинг, бирга ишланг» шиори остида олдинга бошлади. Унинг ғалабаси сайловдан олдин эълон қилинди, чунки сайлов комиссияси ушбу лавозим учун бошқа номзодга рухсат бермаган.

    Ҳалима Яқуб сайловдаги ғалабасидан кейинги нутқида, жумладан, “Сингапурликлар президенти сифатида сизларни ишонтираманки, ирқи, тили, динидан қатъи назар, ҳар бирингизга хизмат қиламан”, деганди. Атрофидаги ҳукумат мансабдорларига эса шундай дейди: “Аллоҳдан қўрқаман. Ким Сингапур халқи манфаати учун мен билан шерик бўлиб ишламоқчи экан, унинг Аллоҳ йўлидаги синглисиман. Ташвишим — Сингапур халқи турмуш даражасини кўтариш. Мени бошқа нарса қизиқтирмайди».

    Ҳалима Яқуб беш фарзанднинг онаси. Яманлик Муҳаммад Абдулла исмли инсонга турмушга чиққан. Ҳалима – ҳуқуқшунос, Муҳаммад эса – физик.  Улар университетда танишишган ва ўқишни тугатиб, икки йил ўтгач, турмуш қуришган. Муҳаммад Абдулла аёлига ҳам руҳан, ҳам уй ишида, ҳам фарзанд тарбиясида ёрдам  беради. Яқуб турмуш ўртоғини ўз мақсадлари катализатори сифатида кўради.

    Ҳалима хоним ҳар кун аёл ёрдамчилари билан пойтахтдаги масжидда аёллар учун ажратилган бўлимда бомдод намозини ўқийди.

    Ҳалима Яқуб олиб борган сиёсат, ислоҳот самараси ўлароқ, ҳозир мамлакатда ишсизлик, атиги, 1 фоизни ташкил қилади. Ўн мингга яқин йирик корхонада одамлар иш билан банд. Сингапурда ишлаб чиқариш корхоналари солиқдан озод қилинган.

    Ўтган асрнинг 70 йилларига қадар энг қашшоқ ҳудудлардан саналган ушбу давлат қисқа фурсатда дунёдаги энг тараққий этган давлатлар қаторига қўшилди. Бунда, айниқса, моҳир ва донишманд етакчи, атоқли давлат ва сиёсат арбоби Ли Куан Юнинг хизмати беқиёс. Айнан унинг кенг қамровли ислоҳоти туфайли Сингапур тараққиётнинг юксак чўққисига эришди.

    Сингапур юксак даражада тараққий топган давлат сифатида ўзида улкан иқтисодий, молиявий ва инсон капиталини мужассам этган. Аҳолиси салкам 6 миллион кишини ташкил қиладиган давлатда ялпи ички маҳсулот қиймати 379 миллиард долларга тенг, йиллик даромад эса ҳар бир фуқарога 65 минг доллардан тушади. Паспорти жаҳондаги энг кучли паспортлардан. Аҳолининг энг кўп қисми (74 %) этник гуруҳ аъзолари – Хитойликлар. Кейин малайлар (13%) ва ҳиндулар (9%). Мусулмонлар мамлакат аҳолисининг 14 фоизини ташкил қилади.

    Сингапур электроника, кимё саноати, биотехнология, банк соҳаси, логистика ва транспорт машинасозлиги каби муҳим тармоқлар жадал ривожланган, йирик иқтисодиётга эга давлат.

   Ўзбекистон – Сингапур муносабатини шартномавий-ҳуқуқий базаси 14 ҳужжатдан иборат. Шулардан 6 таси давлатлараро ва ҳукуматлараро, 6 таси идоралараро ва 2 таси тармоқлараро ҳужжатлар.

    Қувонарлиси, икки мамлакат ўртасида савдо айирбошлаш суръати доимий равишда ўсиб, 2017 йилдаги 92,6 миллион доллардан 2022 йил 143 миллион доллар (экспорт – $ 105 миллион, импорт – $ 38 миллион)га етди. Давлатларимиз ўртасида фан, таълим соҳаларида самарали ҳамкорлик йўлга қўйилган.

    Сингапур раҳбарининг мамлакатимизга бу галги ташрифи давлатларимиз ўртасидаги кўп қиррали муносабатни ҳар томонлама юксак даражага олиб чиқиш, икки томонлама алоқани ҳар жиҳатдан ривожлантиришга замин яратади.