Йўл транспорт ҳодисалари ўз номи билан ҳодиса, уларни аввалдан режалаштириб, тайёргарлик кўриб бўлмайди. Бирданига содир бўлади ва авто эгалари олдига янги жумбоқлар, вазифалар, муаммоларни қўяди. Шундай шароитда муаммони камроқ зарар билан тезроқ битириш учун нима қилмоқ керак?

    ЙТҲни расмийлаштиришнинг қандай бюрократияси бор?

    Ҳозирда ЙТҲ содир бўлганда уни расмийлаштириш учун катта бюрократиядан ўтишга тўғри келади. Масалан, ҳодиса жойига ЙПХ инспектори чақирилади, ҳужжатлар расмийлаштирилади, тиббий-наркологик текширув ўтказилади, суғурталовчига хабар берилади.

    Сўнгра терговга қадар текширув, турли экспертизалар ўтказилади. Судга ҳам боришга тўғри келади. Суддан сўнг иштирокчилар шахсини тасдиқловчи ва транспорт воситаларининг ҳужжатларини, экспертиза хулосасини, терговга қадар текширув, суд қарорларини тўплаб суғурталовчига тақдим этади. Суғурталовчи ҳужжатларни ўрганиб чиқиб товон тўлаш ёки рад этиш тўғрисида қарор қабул қилади.

     Ушбу ҳаракатларни амалга ошириш учун ўртача 1 ёки 2 ойдан ортиқ вақт сарфланади. Бу эса, фуқароларнинг ортиқча сарсон бўлиши ва қўшимча харажатлар қилишига сабаб бўлади.

Бироқ энди ҳайдовчилар бу оворагарчиликлар ҳақида ўйламасликлари мумкин.           Қонунчилигимизга Европротокол тушунчаси киритилди.

     Европротокол нима?

Содда қилиб айтганда, Европротокол – бу тан жароҳати билан боғлиқ бўлмаган йўл-транспорт ҳодисасини ЙПХ ходими иштирокисиз, иккала тарафнинг ўзаро келишуви асосида расмийлаштириш ҳисобланади.

    Қандай йўл-транспорт ҳодисалари ўзаро келишув асосида ҳал қилиниши мумкин?

Европротоколни тузиш учун қуйидагилар асос бўлади:

• ЙТҲ жабрланувчига енгил тан жароҳати етказилишига ёки бошқа мол-мулк шикастланишига олиб келмаган бўлса;
• ЙТҲдаги ҳайдовчилардан бири ўз айбига тўлиқ иқрор бўлса;
• ЙТҲ пиёда иштирокисиз содир этилган бўлса;
• ЙТҲ иккита транспорт воситаси тўқнашуви натижасида рўй берган ҳамда фақат шу транспорт воситаларига шикаст етган бўлса;
• Ҳайдовчиларнинг фуқаролик жавобгарлиги ЙТҲ содир этилгунига қадар суғурта қилинган бўлса;
• ЙТҲда иштирок этган ҳайдовчиларда ҳайдовчилик гувоҳномаси, транспорт воситаси рўйхатдан ўтказилганлиги тўғрисидаги гувоҳнома, ишончнома, йўл варақаси мавжуд бўлиб, уларнинг амал қилиш муддати ўтмаган бўлса;
• ЙТҲ иштирокчиси бўлган ҳайдовчиларда мастлик ҳолати бўлмаса;
• ЙТҲ натижасида транспорт воситаларининг шикастланиши ҳолатлари ЙТҲ иштирокчилари ўртасида келишмовчиликларни келтириб чиқармаса.

Юқоридаги асослардан биттаси мавжуд бўлмаган тақдирда ҳам тузилган Европротокол ҳақиқий эмас деб ҳисобланади.

     Европротокол қандай тўлдирилади?

Агар сиз бахтсиз ҳодиса иштирокчиси бўлсангиз, Европротокол тузиш учун ушбу ҳаракатларни бажаришингиз керак:

• Тасдиқланган шаклдаги хабарномани тузиш (намуна билан ушбу ҳавола орқали танишишингиз мумкин. Ушбу хабарномадаги маълумотлар кўк сиёҳранг ручка ёрдамида икки нусхада тўлдирилади;

• Спиртли ичимликлар истеъмол қилганлик ҳолати бўйича тиббий кўрикдан ўтиш;
• Тушунтириш хатини ёзиш ва тўлдирилган анкета ёки транспорт воситасини бошқариш ҳуқуқини берувчи ҳужжатларни илова қилиш;
• Автоҳалокатдан кейинги машина ҳолатини фотосурат ёки видеога ёзиб олиш.

ЙТҲ бўйича барча материаллар бахтсиз ҳодиса содир бўлган кундан бошлаб 3 иш куни ичида суғурта компаниясига юборилиши керак. Бунда материаллар ва илова қилинган ҳужжатлар суғурталовчининг мобиль иловаси орқали электрон шаклда ҳам юборилиши мумкин. Ҳужжатларни олгандан сўнг, суғурталовчи уларни кўриб чиқиши ва Европротокол бўйича тўлов тўғрисидаги қарорни жабрланувчига 15 календарь кундан кечиктирмай топшириши шарт.

   Ҳайдовчиларнинг ўзаро келишуви нима беради?

ЙТҲларни Европротокол асосида ҳал қилиш ЙҲХ ходимлари ва ҳайдовчилар ўртасидаги бевосита мулоқотни амалга оширишда «инсон омили»га ва ортиқча қоғозбозликка, фуқароларни ортиқча сарсон бўлишига чек қўйиб, автомобиль йўлларида юзага келадиган тирбандликларнинг олди олинади.

Бундан ташқари, ЙТҲ оқибатини ЙПХ ҳодимини чақирмасдан ўзаро келишув асосида ҳал қилиш, автотранспортни жарима майдонига олиб бориб овора бўлмаслик, мажбурий суғурта пули тўланиши учун йўл ҳаракати хавфсизлиги ходими томонидан амалга ошириладиган расмиятчилик ва суд қарорини кутмасдан ҳал қилиш каби имкониятларни беради.

        Саҳро бағридаги кенгликлар бўйлаб борар эканман, инсон ўзлигини англашга, ўтмишини сарҳисоб қилишга ундайдиган ҳислар гирдобида қоламан. Қум оралаб чиққаним тепаликлар бағрида эса кузатишларим ўзгаради. Юксакликда туриб кузатаётганим – каръер майдонидаги алпқомат техникалар гўёки болажонларнинг  митти ўйинчоқ машиналари каби ҳаракатланмоқда.

          490 метр баландликдан қараганда, майда-майда кўринган одамлар эса, бу беқиёс кенгликлар остида ухлаётган маъданларни қўзғатиб-уйғотиб, илм, техника, қолаверса башариятнинг салоҳият ва қудратини намоён этиш билан машғулдек гўё. Тупроқ бағрини бурғулаётган ускуна ер қаъридан олиб чиққан тошларни намуна олувчилар кичик-кичик қопларга жойлашмоқда. Айнан мана шу жараён  мен фаолиятини ёритмоқчи бўлганим Марказий физика-кимёвий лабораториясининг меҳнат фаолияти билан бевосита боғлиқдир. Ҳудуддан олинган тупроқнинг физик-кимёвий хоссасини аниқлаш, таркибини ўрганиш, аниқ хулоса бериш каби ўта масъулиятли вазифа Марказий физика-кимёвий лабораториясининг зиммасидадир.
Бир сўз билан айтганда, лаборатория кон-металлургия саноатида кейинги қадамни қўйиш учун муҳим режалар белгилаб берувчи йўлбошловчи ҳисобланади.

       XX асрда яйдоқ саҳро бағрида олиб борилган тадқиқотлар самараси ўлароқ, Қизилқумда кўп миқдорда уран ва олтин конлари мавжудлиги аниқланди. Изланишлар натижаси ҳозирда дунёнинг йирик компаниялари қаторида турувчи “Навоий кон-металлургия комбинати” акциядорлик жамиятининг пойдеворига асос солинди. Гигант корхона бўлинмалари Республикамизнинг Самарқанд, Жиззах, Хоразм ва Навоий вилоятлари бўйлаб ёйилиб кетган. Учқудуқ ҳудудида жойлашган Шимолий кон бошқармаси кўпмиллатли, кўптармоқли экани, таркибидаги бўлинмаларнинг фаолият турлари, касб ва соҳаларнинг хилма-хиллиги корхона узвийлигига акс таъсир этмай, балки, бир-бирини тақозо қилиб, жипслик ва якдиллик асосида  узилмас занжир каби  фаолият кўрсатади. 

           Тарих қатларини варақларканмиз, 1958 йилда ташкил топган Шимолий кон бошқармаси таркибида, аввалига, маълум бўлинмаларгина мавжуд бўлганини ва саноат эҳтиёжидан келиб чиқиб, яна бир муҳим бўлинма ташкил этиш зарурати туғилганини кўриш мумкин.  Бу каби бўлинмаларга эҳтиёжнинг ортиши, саноат равнақи ва қудрати йўлида митти шаҳарчанинг ҳам яралиб боришига замин яратди.

      Бу ривожланиш йўли, қолаверса Учқудуқ конининг ўзига хослиги геофизик ўлчовларни лаборатория тадқиқотларисиз ва намуналар таҳлилисиз тезкор-қидирув ишларида кенг қўллашга имкон бермаслиги, бундан ташқари, тупроқ ва физик-кимёвий маъданларни физик-механик синовдан ўтказмасдан туриб, режадаги самарага эришиш мумкин эмаслиги боис ҳам 1963 йилда Физика-кимёвий лабораторияси ташкил этилди. Кейинчалик, кон-металлургия комплексининг ривожланиши, янги шахталар ва каръерларнинг ишга туширилиши билан лаборатория тадқиқотларининг аҳамияти ҳам, ходимларининг техник салоҳияти ҳам шунга мос равишда ўсиб борди. Ходимлар таҳлилни такомиллаштириш, фойдали қазилмаларни ўрганишнинг янги усулларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш бўйича катта ҳажмдаги тематик ва услубий ишларни амалга оширдилар. Ўша даврда, уран конларини баҳолашда уларнинг аҳамиятини сезиларли даражада оширган принципиал янгича ёндашув 80-йилларнинг бошларида, қазиб олинган ва қидирилаётган уран конлари мураккаблиги аниқ исботлангандан кейингина амалга оширилди.

     Учқудуқ тупроғида уран билан бир қаторда рений, молибден, скандий, ванадий, иттрий ва бошқа элементларнинг ҳам мавжудлиги уран конларининг аҳамиятини оширди. Ўрганилаётган ва ўзлаштирилаётган конларнинг мураккаблиги билан боғлиқ муаммолар корхонанинг геологик-геофизик хизмати олдига кўплаб вазифалар (пайдо бўлиш шакллари, минераллашув характери, тарқалиш зоналарини ўрганиш, концентрациянинг ўзгариши чегараларини, ўртача навларни баҳолаш, захираларни ҳисоблаш, боғлиқ компонентлар маъданларининг геотехнологик хусусиятлари)ниқўйганди, энг муҳими - ишончли лаборатория базасини яратишдек катта масъулият юклаганди. Фақатгина замонавий технологиялар билан саноат иқтисодиётини қудратли қилишниниг имкони бўлмаганидек, технологиялардан унумли фойдаланган ҳолда янгиликларга янги режаларга эҳтиёж сезилганди. Ана шу мақсадда, 1980 йилларнинг бошларида Физика-кимёвий лабораторияси техник ва услубий жиҳатдан қайта жиҳозланди, фойдали элементларнинг катта мажмуаси учун рентген-спектрал, спектрал таҳлиллар жорий этилди.

      Учқудуқда олтин конларини қидириш ва баҳолаш бўйича қидирув ишларига йўналтирилганлиги, шунингдек, “Кокпатас” кони негизида олтин қазиб олиш комплексини қуриш тўғрисида қарор қабул қилинганлиги муносабати билан,  корхонанинг лаборатория хизматига олтин конструкцияларини таҳлил қилиш усулларини ўзлаштириш ва жорий этиш вазифаси юклатилди. Шу боис, 1990 йил бошида намуналарни таҳлилий таҳлил қилиш учун эритиш печи ўрнатилди,  олтин ва кумуш учун намуналарни таҳлил қилиш бўйича  атом-абсорбсия усули ўзлаштирилди.

       1995 йилда “Марказий” мақомини олган Марказий физика-кимёвий лабораториясида ҳозирги кунда “Кимёвий таҳлил лабораторияси”, “Намуналар тайёрлаш лабораторияси”, “Намуна ва атом-абсорбция таҳлили гуруҳи” ва “Электр жиҳозларни таъмирлаш”, “Геофизик ўлчов воситалари ва уларга хизмат кўрсатиш гуруҳи”  фаолият олиб бормоқда. Лаборатория рентген-спектрал, атом абсорбцион ютилиш, олтингугурт экспресс таҳлиллари, иономерлар, намуналарни флотация усулида бойитиш, намуналарни сорбцион цианлаш, микроаналитик ва таҳлил тарозилар, таҳлил лабораторияси, майдалаш ва майдалаш қурилмалари билан жиҳозланган. Лабораториянинг асосий вазифаси келтирилган намуналар таркибидан физика-кимёвий усулда фойдали элементлар миқдорини аниқлаб бериш, турли элементларнинг намуна таҳлилларини амалга оширишдан иборатдир. Ўзбекистон Республикаси мувофиқлаш соҳаси талабларига мувофиқ, саноат маҳсулотларида уран ва олтинни аниқлаш борасида техник асослаш бўйича мувофиқлаштирилди. Шу боис ҳам, ушбу мўъжаз бўлинманинг илмий иш ҳажми, тадқиқотларининг ўзига хос хусусиятлари ва малакали ходимлари мавжудлигини ҳисобга олган ҳолда, Марказий физика-кимёвий лабораториясини кон бошқармаси лаборатория ишларининг ишлаб чиқариш маркази, десак янглишмаймиз. Олтмиш  йил давомида конлардан келтирилаётган саноат маҳсулотларининг лаборатория назоратини амалга ошириб келаётган жамоанинг эса интеллектуал салоҳияти ниҳоятда юқори. Бўлинма ходимлари иш услубларини такомиллаштириш билан бирга, берилган топшириқларни аниқ ва сифатли бажарадилар. Бугунги кунда лабораториянингЗебо Аҳмедова,  Рамиля Рангова, Умид Давидов, Шоира Каландарова каби  илмли, Ойдин Тошниёзова, Светлана Чернишова, Озода  Шавозова, Оксана Мусина, Жамила Усманова, Бакиткул Иршимбетова, Дилдора Рахманова, Акмал Аброров каби тажрибали ходимлари, Жамшид Эшмаматов, Мадамин Муҳаммадиев, Мафтуна Низомова, Феруз Қурбонов, Маргарита Жумаева, Мадина Зарипова, Фарид Назаровдек шижоатли ёшлари томонидан атом-абсорбция таҳлили, спектрал таҳлил, кимёвий таҳлил усуллари муваффақиятли амалга оширилмоқда. Улар томонидан ўтказилган таҳлил ва тадқиқот усуллари геологик қидирувдан тортиб технологиягача бўлган улкан илмий аҳамиятга эга ва ўта масъулиятли жараёнларда кенг қўлланилади.

  Марказий физика-кимёвий лабораторияси кичик жамоа, бироқ бу масканда қалблари улкан инсонлар, турли миллат вакиллари бир оиладек аҳиллик ва ҳамжиҳатлик ила фаолият кўрсатиб келишмокда. Афғон урушининг оғир мусибатларини кўрган, тинчликнинг қадрини улуғловчи Шариф Абдиевдаги шукроналик, Яна Чуриковадаги самимийлик, Нилуфар Рахмоновадаги шижоат, Холида Нумановадаги камтарлик, Гулнара Ураковадаги меҳнатсеварлик каби фазилатларни кўрасизу яна ўша жамоа томон беихтиёр интиласиз.

Бўлинма Шимолий кон бошқармасида ўз ўрнига эга, бунинг ортида меҳнатсевар жамоа ва Алишер Ботировдек илмли, одамийлик фазилатлари билан ходимларига ўрнак-намуна бўлувчи инсоннинг ҳиссаси турибди.

Эътибор

Шимолий кон бошқармасида Янги Ўзбекистонга хос равишда янгиланишлар икки-уч йилдан бери авж палласида. Саноат-техника соҳасидан ташқари, таъмирлаш-қурилиш, жиҳозлаш-таъминот, ахборот-маънавият каби тармоқларда ҳам кенг кўламли ишлар амалга оширилмоқда. Ишлаб чиқариш корхонаси ҳам худди оиладек - таъминотчининг идроки ва саховати ниҳоятда зарур. Хонамиздаги эски стуллардан бири ҳақида ҳамкасбимнинг: “Бу стул мендан катта”, деган ҳазиломуз  сўзидан стулнинг “ёши”ни аниқлаб кўрсам, унинг айтганича бор экан. Ўтган йили  ана шу “оқсоқол”  жиҳозларимизни “нафақага” кузатдик. Хоналаримиз кўркамлашиб, китоблар, ҳужжатлар ва кийимларни сақлаш учун янги, замонавий мебель жиҳозларига эга бўлдик. Таъминотчилар томонидан корхона бўлинмаларига қишки-ёзги кондиционерлар, музлатгичлар, микротўлқинли печлар, телевизорлар, сув куллерлари каби маиший техникалар келтирилди. Амалга оширилган янгиланишлардан худди янги уйга кўчиб кирган кишидек қалбга ажиб хурсандчилик инди. Янгиланиш жараёни тўхтаб қолгани йўқ, бутун кон бошқармаси бўйлаб давом этмоқда.

Ўзининг 60 йиллик юбилейига тайёргарлик кўраётган Марказий физика-кимёвий лабораторияси ҳам Шимолий кон бошқармасининг бошқа бўлинмалари каби янгиланиш ва ўзгаришлардан четда қолмай, ташкил топган қутлуғ сана муносабати билан янги бинога кўчиб ўтиш арафасида. Мен  эса, мақоланинг давомини - эътибор ва эътирофнинг қувончини албатта янги бинодан давом эттираман, дея мақолага ҳозирча якун ясайман.

Нилуфар Муйдинова

ШКБ Ахборот ва маънавият-маърифат гуруҳи мутахассиси.

       "Ассалому алайкум яхшимисиз? 11-6-чи уйни орқасида масжидга кетиш йулида колодец қопқоғи мошиналарни ғилдирагидан таққиллаб бутун уйда яшовчиларни ухлатмайди. Неча марта маҳалла раисасига мурожаат қилдик, у киши ДУК деган маъсулиятсиз ташкилотга бир неча бор мурожаат қилди. ЙПХ ходимларига мурожаат қилинди. Ижобий ҳал бўлмади. Амалий ёрдам сураймиз!"

         Ана шундай мурожаат туман ҳокими томонидан беэътибор қолдирилмади. "Менга айтмадинг, мен эшитмадим" деган масъуллар колодес қопқоғи мустаҳкамланди. Жамоатчилик фикри ана шундай. Бирлашайлик! Муаммоларни ҳал қиламиз!

“Umra” tadbirlarini tashkil etish va o‘tkazishda ziyoratchilarning manfaatlarini samarali himoya qilish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Hukumat qarori qabul qilindi. 

Qarorga ko‘ra, “Umra” tadbirlarini tashkil etish va o‘tkazishga oid xizmatlarni ko‘rsatish bilan bog‘liq turistik faoliyatni amalga oshirish lisenziyasi chiqish turizmi kichik turining alohida faoliyat yo‘nalishi hisoblanib, mazkur faoliyat faqat mahalliy turoperator tomonidan amalga oshirilishi belgilandi.

 Turistik faoliyatni amalga oshirish lisenziyasi chiqish turizmi kichik turining “Umra” xizmatlarini ko‘rsatish faoliyati bo‘yicha quyidagi qo‘shimcha lisenziya talablari va shartlari joriy etiladi:

➖ 100 ming AQSH dollaridan kam bo‘lmagan mablag‘larni Turizm qo‘mitasining Xavfsiz turizm jamg‘armasiga zaxira qilib qo‘yish;

➖ “Umra” xizmatlari davomida ziyoratchilarning guruh rahbari etib O‘zbekiston musulmonlari idorasi bilan tuziladigan shartnoma asosida uning diniy bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lgan mutaxassislarini tayinlash;

➖ “Umra” xizmatlarini ko‘rsatuvchi turoperator shtatida diniy (islomiy) ta’lim yo‘nalishlari bo‘yicha respublika ta’lim muassasasi yoki O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasining tegishli bakalavriat ta’lim yo‘nalishi yoxud magistratura mutaxassisligi bitiruvchisi bo‘lgan kamida bir nafar mutaxassisning bo‘lishi;

➖“Umra” xizmatlarini voyaga yetmagan fuqarolarga ko‘rsatmaslik;

➖ “Umra” xizmatlarini Saudiya Arabistoni Podshohligidagi hamkor tashkilot o‘rtasida imzolanadigan shartnomaga muvofiq amalga oshirish.

“Umra” xizmatlarini ko‘rsatuvchi turoperator murojaati asosida O‘zbekiston musulmonlari idorasi mutaxassisini ziyoratchilarga guruh rahbari (ellikboshi) sifatida jalb etish bo‘yicha quyidagi tartib joriy etiladi:

➖mutaxassisning ziyoratchilar guruhlariga rahbarlik qilishi bilan bog‘liq xizmati beg‘araz amalga oshiriladi, uning safar xarajatlari (transport, mehmonxona, oziq-ovqat, sug‘urta, viza to‘lovlari va boshqalar) “Umra” xizmatlarini ko‘rsatuvchi turoperator tomonidan qoplanadi;

➖ mutaxassis turoperatorning so‘roviga ko‘ra O‘zbekiston musulmonlari idorasi tomonidan 3 ish kunida ajratiladi;

➖1 nafar guruh rahbariga 50 nafardan oshmagan ziyoratchilar guruhi biriktiriladi.

➖2023-yil 1-oktyabrdan “Umra” xizmatlarini ko‘rsatuvchi turoperatorlar faoliyatini reyting asosida baholash tizimi joriy etiladi.

Qarorda belgilangan qo‘shimcha lisenziya talab va shartlari 2023-yil 1-noyabrdan qo‘llaniladi hamda ulardan lisenziyani qayta rasmiylashtirishda arizani ko‘rib chiqish uchun to‘lanadigan yig‘im va lisenziya uchun davlat boji undirilmaydi.

   “Давлат пенсияларини тўлаш жараёнига замонавий ахборот технологияларини кенг жорий этиш орқали аҳолига кўрсатилаётган хизматлар сифатини оширишга қаратилган қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ҳукумат қарори лойиҳаси эълон қилинди.

Белгиланишича: 

2023 йил 1 ноябрдан бошлаб акциядорлик тижорат “Халқ банки” сайёр кассалари томонидан махсус планшетларда фуқароларнинг бармоқ изи маълумотларини Адлия вазирлиги ҳузуридаги Персоналлаштириш агентлигига электрон сўров юбориш орқали ўзаро мос келгани тасдиқланганидан сўнг нақд пул шаклида пенсия ва нафақа тўлаш тизими жорий этилади;

республиканинг тоғли ва олис ҳудудларида интернет тезлиги ёки бошқа муаммолар сабабли пенсия олувчининг бармоқ изларини электрон шаклда солиштириш имконияти бўлмаганда ҳамда ўрнатилган тартибда расмийлаштирилган ишончнома орқали бошқа шахсга тўланаётганда нақд пул шаклда пенсия ва нафақалар тўлов қайдномаларини имзолаш орқали амалга оширилади.

Рақамли технологиялар вазирлиги, Адлия вазирлиги ва “Киберхавфсизлик маркази” давлат унитар корхонаси Марказий банк билан ҳамкорликда:

Адлия вазирлиги ҳузуридаги Персоналлаштириш агентлиги ва акциядорлик тижорат “Халқ банки” ахборот тизимларини ўзаро интеграция қилади;

акциядорлик тижорат “Халқ банки” томонидан пенсия ва нафақа олувчиларнинг бармоқ изи электрон маълумотларини солиштириш имконияти мавжуд махсус планшетларни харид қилишга амалий ёрдам кўрсатади.

    Катталари келиб кўрсин... Масъулларни иши... Энди бошимга шуни ташвишини олиш қолувди... Ўзлари билади...
   Аслида кўпчилигимиз бирор камчиликни кўрсак худди ана шундай фикр юритамиз. У бизнинг ишимиз эмаску аралашиб нима қиламиз деймиз. Лекин жамоатчилик фикри кўп нарсани ўзгартиришга қодирлигини билмаймиз...
    Бир-икки кун олдин бир ҳамшаҳримиз Чўл гули кўчасида калодис қопқоқсиз очиқ турганини , бу ерда ёш болалар гавжумни танқид қилиб каналимизга мурожаат қилган эди. Мурожаат масъулларга етказилди. Ва бугун шу ҳудудда яшовчи аҳоли хавфсизлиги таъминланди.

   Маълумки, Давлат мулкини ҳуқуқий мустаҳкамлаш жамият ривожланишининг асосий омили ҳисобланади. Давлат мулкига бўлган мулк ҳуқуқи фуқаролик қонунчилигида назарда тутилган асосларга кўра юзага келади. Давлат фуқаролик қонунчилиги билан тартибга солинадиган муносабатларда уларнинг бошқа иштирокчилари билан баравар асосларда иштирок этади.

    Жорий йилнинг 9 март куни Ўзбекистон Республикасининг “Давлат мулкини бошқариш тўғрисида”ги Қонунинг қабул қилиниши мамлакатимизда давлат мулкини бошқариш соҳасидаги муносабатларни тартибга солиши билан бир қаторда Давлат мулкини бошқариш соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишлари давлат мулкининг тўлиқ ҳисобга олинишини таъминлаш, давлат мулки ушбу Қонунда кўрсатилган мезонларга мувофиқ бўлганда унга эгалик қилиш, рақобат ривожланган соҳаларда давлат мулкини хусусийлаштириш, қайта ташкил этиш ва тугатиш орқали давлатнинг иқтисодиётдаги иштирокини қисқартириш, давлат иштирокидаги корхоналар фаолиятига замонавий корпоратив бошқарув принципларини жорий этиш, очиқ ва шаффоф ҳисобот тизимини яратиш, вазифалари белгилаб берилган.

   Хусусан, Қонун билан Давлат мулкига бўлган мулк ҳуқуқи қуйидаги асосларга кўра ҳам юзага келиши мумкин: шартномалар ва бошқа битимлар тузилганда, шу жумладан гарчи қонунда назарда тутилмаган бўлса-да, лекин унга зид бўлмаган шартномалар ҳамда бошқа битимлар тузилганда, мол-мулкни ва (ёки) мол-мулкдан фойдаланиш ҳуқуқини, солиқлар ва йиғимлар бўйича қарздорликни, шунингдек давлат улуши бўйича ҳисобланган дивидендларни хўжалик жамиятининг устав фондига (устав капиталига) киритиш йўли билан улушни олишда, суд қарорлари асосида.

   Эндиликда, қонунга кўра, қуйидаги давлат мулки хусусийлаштирилмайди: Ўзбекистон Республикаси ҳудуди доирасидаги ер, ер ости бойликлари, сув омборлари, ҳаво бўшлиғи, ўсимлик ва ҳайвонот дунёси, моддий маданий мерос объектлари, архив ҳужжатлари, давлат музейлари ва муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлар, шу жумладан хиёбонлар ва ботаника боғлари.

   Шунингдек, Давлат мулкига эгалик қилиш ва (ёки) ундан фойдаланиш давлат мулкини бошқариш тўғрисидаги қонунчиликда белгиланган тартибда амалга оширилади. Давлат мулки ижарага, ишончли бошқарувга, текин фойдаланишга, сақлашга ва гаровга, шунингдек давлат-хусусий шериклик шартлари асосида берилиши мумкин.

   Давлат мулки ўзига бириктирилган шахслар давлат мулкидан оқилона ва самарали эгалик қилиш ва (ёки) ундан фойдаланилишини таъминлайди ҳамда ўзига ишониб топширилган мулкка бўлган ҳуқуқларни давлат рўйхатидан ўтказиш, унга эҳтиёткорлик билан муносабатда бўлиш, унинг яхлитлигини ва бут сақланишини таъминлаш учун масъулдир.

   Давлат мулки нафақат ижтимоий-иқтисодий ривожланишни таъминлаш ва аҳолининг эҳтиёжларини қондириш учун, балки давлат ва унинг органларининг мавжуд бўлиши ҳамда уларнинг ўз вазифаларини амалга оширишлари учун зарурдир.

  Зеро, мазкур қонуннинг қабул қилиниши давлат мулкини бошқариш соҳасини янада такомиллаштиришга хизмат қилади.

Дилшод Турдиев,

Учқудуқ туман иқтисодий суди раиси

    Нотариал ҳаракатлар амалга оширилганда давлат божини тўлашдан қуйидагилар озод этилади:

1) шахслар — давлат пенсиялари ва нафақаларини олиш учун зарур бўлган, шунингдек васийлик қилиш ва фарзандликка олиш тўғрисидаги ишлар юзасидан ҳужжатларнинг кўчирма нусхалари тўғрилигини уларга тасдиқлаб берганлик учун;

2) шахслар — мол-мулкини давлат фойдасига, шунингдек юридик шахслар фойдасига ҳадя қилиш тўғрисидаги васиятномалари ва шартномаларини тасдиқлаганлик учун;

3) давлат солиқ хизмати органлари ва молия органлари — уларга давлатнинг меросга бўлган ҳуқуқи тўғрисидаги гувоҳномаларни (гувоҳномаларнинг дубликатини) берганлик, шунингдек ушбу гувоҳномаларни (гувоҳномаларнинг дубликатини) олиш учун зарур бўлган барча ҳужжатлар учун;

4) ногиронлиги бўлган шахсларнинг жамоат бирлашмалари, уларнинг муассасалари, ўқув-ишлаб чиқариш корхоналари ва бирлашмалари — барча нотариал ҳаракатлар бўйича;

5) шахслар — уларга қуйидагилар учун меросга бўлган ҳуқуқи тўғрисида гувоҳнома берганлик учун:

Ватанни ҳимоя қилиш чоғида, бошқа давлат ёки жамоат вазифаларини бажараётганлиги муносабати билан ёхуд инсон ҳаётини қутқариш, давлат мулкини ва ҳуқуқ-тартиботни муҳофаза қилиш бўйича фуқаролик бурчини адо этиш муносабати билан ҳалок бўлган шахсларнинг мол-мулки учун;

уй-жой (квартира) учун ёки уй-жой-қурилиш кооперативидаги пай учун, агар улар мерос қолдирувчининг вафот этиш кунигача бирга яшаган, доимий яшаш жойи бўйича рўйхатга олинган бўлса ва мерос қолдирувчининг вафотидан кейин ҳам шу уй-жойда (квартирада) яшаётган бўлса;

банклардаги омонатлар, шахсий ва мулкий суғурта шартномалари бўйича суғурта суммалари, давлат заём облигациялари, иш ҳақи суммалари, шахсий жамғариб бориладиган пенсия ҳисобварағидаги пул маблағлари учун;

илм-фан, адабиёт ва санъат асарлари, ихтиро, селекция ютуғи, фойдали модель, саноат намунаси, интеграл микросхемалар топологияси муаллифининг мулкий ҳуқуқлари, шунингдек ижрочининг ижрога доир мулкий ҳуқуқлари учун;

илм-фан, адабиёт ва санъат асарлари, ихтиро, селекция ютуғи, фойдали модель, саноат намунаси, интеграл микросхемалар топологиясини яратиш ва улардан фойдаланиш, шунингдек ижроларни яратиш ҳамда улардан фойдаланиш ҳақи суммалари учун;

6) шахслар — пенсиялар ва нафақалар олиш учун ишончномани тасдиқлатганлик учун;

7) оналар — кўп болалик учун уларга орденлар ва медаллар берилганлиги ҳақидаги ишлар бўйича ҳужжатлар кўчирма нусхаларининг тўғрилигини тасдиқлаб берганлик учун;

8) мактаб-интернатлар — фарзандларининг мактаб-интернатдаги таъминоти учун ота-оналардан қарзларни ундириш тўғрисидаги ижро ёзувларини амалга оширганлик учун;

9) молия органлари — фарзандларининг Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг ихтисослаштирилган мактабларидаги таъминоти учун ота-оналардан қарзларни ундириш тўғрисидаги ижро ёзувларини амалга оширганлик учун;

10) ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодиса туфайли вафот этиш ва ҳалок бўлиш ҳодисасига корхоналар ва ташкилотлар ҳисобидан суғурта қилинган жисмоний шахсларнинг меросхўрлари — суғурта пулига ворислик ҳуқуқини тасдиқловчи гувоҳнома берганлик учун;

11) сурункали руҳий касалликка чалинган, қонунчиликда белгиланган тартибда васийлик белгиланган шахслар — мол-мулкка ворислик қилишлари тўғрисида гувоҳнома олганликлари учун;

12) Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги ҳамда унинг жойлардаги органлари — ходимларни ташкилий йўсинда ишга қабул қилиш тартибида тузиладиган меҳнат шартномаларини тасдиқлаганлик учун;

13) 1941 — 1945 йиллардаги уруш ногиронлари, 1941 — 1945 йиллардаги уруш фронтларида яраланган шахслар ва 1941 — 1945 йиллардаги уруш фронтларида ҳалок бўлган ёки бедарак йўқолган шахсларнинг оила аъзолари, 1941 — 1945 йиллардаги уруш қатнашчилари ҳамда Ватанни ҳимоя қилишда ва Совет Армиясида ўз хизмат бурчини ўтаётганда яраланган шахслар, Афғонистон Республикасида байналмилал бурчини ўтаган шахслар, шунингдек 1986 — 1987 йилларда Чернобиль АЭСининг заҳарланган минтақаси доирасида авария оқибатларини тугатишда иштирок этган шахслар, 1986 йилда Чернобиль АЭСидаги авария муносабати билан заҳарланган минтақадан кўчирилган (шу жумладан, ўз ихтиёри билан чиқиб кетган) шахслар, агар улар вафот этган бўлса, уларнинг оила аъзолари — имтиёзлар берилиши учун зарур бўлган ҳужжатлар кўчирма нусхаларининг тўғрилигини тасдиқлатганлиги учун;

14) шахслар — уларга йўловчиларнинг мажбурий суғуртаси юзасидан суғурта суммаларига ҳамда фуқароларга қарашли мол-мулкнинг мажбурий суғуртаси юзасидан суғурта товони суммалари бўйича меросга бўлган ҳуқуқи тўғрисида гувоҳнома берганлик учун;

15) фермер хўжалигида фаолиятни давом эттираётган меросхўрлар — уларга фермер хўжалигининг мол-мулки бўйича меросга бўлган ҳуқуқи тўғрисида гувоҳнома берганлик учун;

16) юридик шахс ташкил этган ва ташкил этмаган ҳолда тузилган деҳқон хўжалигида фаолиятни давом эттираётган меросхўрлар — уларга деҳқон хўжалиги мол-мулки бўйича меросга бўлган ҳуқуқи тўғрисида гувоҳнома берганлик учун;

17) хусусий уй-жой мулкдорларининг ширкатлари, коммунал-фойдаланиш ташкилотлари — мажбурий бадалларни тўлаш ва коммунал хизматлар тўлови бўйича қарзларни ундириш тўғрисидаги ижро ёзувларини амалга оширганлик учун;

18) Ўзбекистон Республикаси ёки чет давлатлар ҳудудида табиий ва техноген хусусиятли фавқулодда вазиятлар, шу жумладан маиший тусдаги офатлар (турар жойларнинг ёки яшаш учун мўлжалланмаган жойларнинг ёнғини, қулаши, транспорт воситаларининг ёниши) юз берганлиги натижасида жабрланган жисмоний шахслар — уларга ҳужжатларнинг дубликатлари, кўчирма нусхалари, нотариал ҳаракатларни рўйхатдан ўтказиш реестридан кўчирмалар берилганлиги учун(https://lex.uz/docs/4680944)

Учқудуқ тумани адлия бўлими
Юридик хизмат кўрсатиш маркази
бош юрисконсульти Ф.Умурова

    Озиқ-овқат хавфсизлиги бутун дунё мамлакатлари олдида турган энг долзарб вазифалардан биридир. Соғлом овқатланиш инсон ҳаётидаги муҳим мезон, у инсоннинг узоқ умр кечиришини таъминлайди. Жисмоний фаоллик ҳамда овқатланиш меъёр ва қоидаларига амал қилмаслик, таркибида туз, қанд, ёғ миқдори кўп бўлган таом ва ширинликларни меъёридан ортиқ истеъмол қилиш, шунингдек, етарли даражада витамин ва минераллар истеъмол қилмаслик оқибатида ёшларда рационал ўсиш ва ақлий ривожланишда ортда қолиш, катталарда эса юрак қон-томир, эндокрин, хавфли ўсма каби инсоннинг эрта ўлимига олиб келувчи қатор касалликларнинг ривожланишига сабаб бўлади.

   Сўнги йилларда озиқ-овқат савдо объектларидан сифатсиз, хавфсизлиги кафолатланмаган озиқ-овқат маҳсулотларини сотилиши натижасида аҳоли ўртасида овқатдан заҳарланиш ҳолатлари кўпайиб бормоқда.

    Озиқ-овқат маҳсулоти хавфсизлиги^__инсон организмидаги физиологик бузилишларни олдини олиш ҳамда соғлом балансни тиклаш мақсадида рационини мақбул даражага етказиш ёки организмни зарур бўлган фойдали моддалари билан тўлдириш учун мўлжалланган, таркибида келиб чиқиши табиий ёки табиийга ўхшаш сунъий биологик фаол моддалар ёки пребиотик компонентлар ва пробиотик микроорганизмлар мавжуд озиқ-овқат маҳсулотларидир.

    Ўзбекистон Республикасининг 30.08.1997 йилдаги “Озиқ-овқат маҳсулотларининг сифати ва хавфсизлиги тўғрисида”ги 483-1-сонли Қонуннинг “Озиқ-овқат маҳсулотининг сифати ва хавфсизлигини таъминлаш соҳасида давлат томонидан нормалаш” борасидаги 5-моддасига асосан “Озиқ-овқат маҳсулотининг сифати ва хавфсизлигига доир нормалар ва қоидалар давлат органлари томонидан қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда тасдиқланади ва улар озиқ-овқат маҳсулоти муомаласи соҳасида иш олиб бораётган юридик ҳамда жисмоний шахслар учун мажбурий” эканлиги белгилаб қўйилган.

   Маҳсулот сифати белгиланган нормалар ва қоидалар талабларига мувофиқ бўлмаса, мажбурий сертификатланадиган маҳсулотлар учун эса мослик сертификати бўлмаса, сақлаш ва реализация қилиш учун тегишли шароит бўлмаса, яроқлилик муддати тугаган бўлса, маҳсулот қалбакилаштирилган бўлса ва маҳсулотларни таққослаш мумкин бўлмаса, маҳсулотни реализация қилишга йўл қўйилмайди.

   Озиқ-овқат маҳсулотларини сотишда тадбиркорлик субъектлари томонидан бажарилиши лозим бўлган бир қанча мажбурий талаблар мавжуд бўлиб, яъни савдо дўконларига келтирилган озиқ-овқат маҳсулотлари сифати ва хавфсизлигини кафолатловчи хужжатларига эга бўлиши шарт. Маҳсулотларни сақлаш шароитларига, истеъмол муддатларига қатъий эътибор бериш лозим. Истеъмол муддатлари ўтган, сифати ва хавфсизлиги кафолатланмаган, уй шароитида тайёрланган  маҳсулотларини сотиш қатьиян таъқиқланади. Дўконда сақлаш жараёнида истеъмол қилиш муддатлари тугаган маҳсулотлар савдодан олиниши ва ўрнатилган тартибда йўқ қилиниши шарт ва савдо расталарида озиқ-овқат ва парфюмерия, кимёвий ювиш воситаларини бирга сақлашга йўл қўйилмайди.

   Озиқ-овқат маҳсулотларини ерда бетартиб сақланиши ва сотилиши, озиқ-овқат маҳсулотларини қўл билан ушлаш ва уларни усти очиқ ҳолатда сақлашга йўл қўйилмайди. Савдо пештахталари ва совутгичларда маҳсулотларни сақлашда қўшничилик қоидаларига қатъий риоя қилиниши шарт. Пишган ва хом маҳсулотларни бир жойда сақлаш ва маҳсулотларни савдо залидан ташқарида сақлаш ва сотиш таъқиқланади.

Надя Канатбаева

Учқудуқ туман СЭО ва ЖСБ ходими

     Yurtimizda aholi turmush darajasini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlar izchilligini ta’minlash, fuqarolarni ijtimoiy himoya qilish va moddiy qo‘llab-quvvatlash hamda pensiya va nafaqalar miqdorlari rasman belgilangan eng kam iste’mol xarajatlaridan oz bo‘lmasligini ta’minlash maqsadida 28.07.2023-yil O’zbekiston Respublikasi Prezidentning “Ijtimoiy himoyaga muhtoj aholi qatlamlarini moddiy qoʻllab-quvvatlashga doir qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi PF-120-son Farmoni qabul qilindi.

    Farmonga asosan 2023-yil 1 avgustdan boshlab

    Zarur ish stajiga ega boʻlmagan keksa yoshdagi fuqarolarga beriladigan nafaqa;

    Ish staji toʻliq boʻlmagan chogʻdagi yoshga doir pensiyaning eng kam miqdori qoʻshimcha toʻlovni hisobga olgan holda;

oʻzgalar parvarishiga muhtoj nogironligi boʻlgan 18 yoshgacha bolalarning parvarishi bilan band boʻlgan bolaning qonuniy vakiliga beriladigan nafaqa miqdori,

– oyiga 568 ming soʻmni tashkil etadi.

    Boquvchisini yoʻqotganlik pensiyasi oluvchilarning bir nafar mehnatga qobiliyatsiz oila a’zosi uchun pensiyaning eng kam miqdori – oyiga 568 ming soʻm etib belgilanib, keyingi har bir mehnatga qobiliyatsiz oila a’zosi uchun amaldagi tartibga muvofiq pensiya toʻlanadi.

    Boquvchisini yoʻqotganlik nafaqasi oluvchilarning bir nafar mehnatga qobiliyatsiz oila a’zosi uchun nafaqa miqdori – oyiga 568 ming soʻm va keyingi har bir mehnatga qobiliyatsiz oila a’zosi uchun – 198 ming soʻm etib belgilanadi.

   Uchquduq tuman Adliya bo’limi
Yuridik xizmat ko’rsatish markazi bosh yuriskonsulti
 Shodiyeva Nafisa Minboy qizi.