Ҳар яхшининг бир аммоси, ҳар ёмоннинг бир лекини бўлганидек, Учқудуқ тумани марказидаги ички йўлларида  ҳам муаммолар етарлича эди.  “Ифтихор” маҳалласи янгидан ташкил этилганлиги боис, бу ерда  яшовчи аҳоли туман марказига бориш учун анчайин ноқулайликларга дуч келишаётганди. Яъни марказий иссиқлик тизими трассаси маҳалла билан шаҳарни қоқ иккига бўлиб қўйганди. Бу ердан қатновчи пиёдалар ана шу марказий иссиқлик тизими трассаси  ё устидан ё остидан ўтишар, автомобиллар эса шаҳарни айланиб ўтиб уйларига етиб олишарди. Бу эса  қатор йиллар аҳолининг ҳақли эътирозларига сабаб бўлаётганди. “Иссиқлик манбаи” ДУК Учқудуқ туман бўлими томонидан марказий иссиқлик тизими трассаси  ернинг тагидан ўтказилиб,  муаммога барҳам берилди.

   Туман буджетининг орттирилиб бажарилган қисми маблағлари ҳисобидан 160 млн. сўм маблағ эвазига 71 метр автойўл, 71 метр пиёдалар йўлакчаси қурилиб, фойдаланишга берилди.  Пиёдалар учун махсус  йўлак  пандус, қуёш панелли электр ёритгичлар ўрнатилган. 

   Йўлни фойдаланишга топширишга бағишланган маросимда маҳалла аҳли, нуроний оқсоқоллар ва ёшлар  иштирок этди.   Эндиликда, туман марказига  йўл олаётган “Ифтихор” маҳалласи фуқаролари  кечаси ҳам ёруғ бўлган  равон йўлдан юриб ўтишади.

УЧҚУДУҚ ТУМАН ҲОКИМЛИГИ АХБОРОТ ХИЗМАТИ.

   Яқинда Музаммил исмли 9-10 ёшлардаги афғон болакайнинг Республикамиз тўғрисидаги мулоҳазаси хорижлик блогер томонидан ижтимоий тармоқлардан бирида ёритилди. Туркияда яшаётган ва у ердаги зилзила сабаб вақтинча Тошкентга кўчган Музаммил шу оз  муддатлик истиқоматида Ўзбекистонни яхши кўриб қолган. Ватанимиздаги тинчлик, ободликка хавас қилиб, имконият берилса бир умр Ўзбекистонда яшаб қолажагини билдирган.

   Музаммилнинг самимий сўзларидан илҳомландим, қувондим, ҳам ўкиндим. Қувончимнинг сабаби, она сайёрамизнинг бир бўлагида кичиккина жуссасида улкан қалбли инсон ўсаётгани, ўкинчимнинг боиси, баъзи катта ёшдаги юртдошларимизда шу 9-10 ёшли болажондаги шукрона ва тафаккурнинг йўқлиги...

   Музаммил Ўзбекистон болаларининг бахтига самимий ҳавас-ла қараб қолди.  

   Бугуннинг боласидаги бахтга, имкониятга ўзим ҳам ҳавас қиламан. Ҳали мактабга бормай туриб чемпионликка эришган болалар, 4-синф ўқувчисининг ментал арифметика бўйича ғолиблиги, мактабни битирмасдан талаба бўлган ўқувчилар, кунда-кунора тилларни билиш даражаси бўйича сертификатни қўлга киритаётган ўғил-қизлар...

   Етти ёким саккиз ёшда эдик. Ўртоқларимиз билан иккита гугурт қутисига (ўша пайтлар тикувчилар бозордан алоҳида эътибор билан танлаб оладиган!) нозик ип боғлаб:  “Телефон-телефон” ўйнаганмиз. Орамиздаги 5-6 метрлик масофадан ип орқали товушимиз бир-биримизга берилаётгани ҳайратлантирганида бугунги - имконияти чегара билмас смартфонлар тушимизга ҳам кирмаган, гугурт қути “телефонларимиз” гўдак кўнглимизда ихтиро яратишга бўлган ғояларнинг митти учқуни эди.

   У учқунларни давр шамоллари ўчириб қўйди. Ҳа, давр ҳар бир инсон тақдирига даҳлдорлик  қиларкан.  Истеъдодларнинг истиқболи  ижтимоий-сиёсий жараёнга бевосита боғлиқ экан.

    “Навоий кон-металлургия комбинати” акциядорлик жамияти ходими сифатида ушбу йирик компанияда фаолият юритиш ҳар биримизга бахт ва келажакка ишонч хиссини беради!
Комбинат спорт, санъат, маданият, илм-фан, техника ютуқларига эришган ва шу йўлда изланаётган ходимларини доимо қўллаб-қувватлайди. Шу боис, ихтиро ва расионализаторлик таклифлари мавжуд ёшлар ҳамда, мутахассисларни рағбатлантириш мақсадида, “Энг яхши ихтирочи”, “Энг яхши ёш расионализатор”, “Энг яхши инновасион ғоя ва расионализаторлик таклифи” кўрик-танловлари, шунингдек, бўлинмаларда ёш расионализаторлар клублари ташкил этилган. Шимолий кон бошқармасининг ёшлари ишлаб чиқариш техника ва иновасиялар бўлими ташкил этган ана шундай клубларда ўзаро фикр алмашадилар, ғояларининг аҳамиятини муҳокама қиладилар, турли танловларда расионализаторлик таклифлари билан иштирок этадилар.

  Кончилик, олтин ажратиб олиш технологияси, механика, энергетика, ишлаб чиқаришни автоматлаштириш ҳамда, информасион-коммуникасион технологиялар йўналишлари бўйича ташкил этиб келинаётган танловларга иштирок этиш истагини билдирган қобилиятли ёшларимиз сони борган сари ортиб бормоқда. Комбинат ёшларига ихтирочилик ва расионализаторлик таклифлари учун 2022 йил 4 мартда тасдиқланган буйруқ ва танлов Низомига асосан, муаллифларга тўланадиган  қийматнинг ўртача  4 маротабага оширилгани уларга рағбат ва қанот бўлди. 

Ҳамкасбларимиз томонидан 2018 йилда 9 та, 2019 йилда 11 та, 2020 йилда 41 та, 2021 йилда 37 та, 2022 йилда 38 та расионализаторлик таклифлари ишлаб чиқилиб, улар тўлиқ равишда саноатга жорий этилди. Мақоламиз ҳам айнан шу мавзуда: меҳнацевар, масъулиятли, янги ғоялар  билан яшовчи, уйғоққалб  ҳамкасбларимиз ҳақида.  

НАФОСАТ СОҲИБАСИНИНГ ТЕХНИК ҒАЛАБАСИ

У ҳақида соатлаб гапириш, бет-бет мақола ёзиш мумкин. Унинг инсонийлиги таърифи ўзи бир дунё! Ҳаёти, фаолияти бир китоб! Ҳали мактаб ёшига етмаган митти қизалоқ катта-катта хоналарни юваётган меҳрибони ёнида ҳар доимо ҳозир, ёрдамчи эди, гоҳ чангларни артар, гоҳ бўйидан узун швабрани қўлига оларди. Онасининг меҳнатини, сабрини кўриб катта бўлди. Яратган юқтирган истеъдод олови ҳам бор эдики, бошқа тенгдошларига ўхшамасди: тўқиш, тикиш, дзюдо, сузиш, рассомчилик каби тўгаракларга қатнаркан, бир куни гўёки катталардек ташвишли оҳангда онасига шундай деди: “Онажон, ҳаётимиз жуда қисқа, мен кўп ишлар қилиб улгуришим керак!”  Ўшанда у 10 ёшда эди...

Митти қизалоқ ҳаётнинг қисқалигини англагани сари кўпроқ чизгиси келар,
Мусиқа ва санъат мактабидаги устози эса уни янада руҳлантириб, Республикада ягона бўлган Нурота туманидагиТасвирий ва амалий санъат лисей-интернатида ўқишини, фақат ўша маскандагина унинг рассомлик қобилияти юксалиши мумкинлигини тинмай таъкидларди.
Онаси ҳарқанча қаршилик кўрсатмасин, у орзуси томон катта қадам ташлаганди, яъни,
Нуротага – лисейга кетишга қарор қилганди.

Оиладаги камхаржлик қалбидаги меҳнацеварлик оловини янада гуриллатди: бировда мойбўёқ бор, менда йўқ, деб ўтирмади, расм чизиб, зардўзи кашталар тикиб  қоғозу  бўёқлар сотиб олди. Тўмариснинг бор жасоратию нафосатини ифодалаган сурати билан “Зулфия” мукофотига номзодлар қаторида иштирок этдию қўлларини ҳавога силкиди. Кўрик танловлардаги адолацизликларга жавобан қўли боғлиқ қиз суратини чизди, бироқ у бу сурати билан мағлуб эмас, аксинча, ғолиб бўлганини ва нафосат инган қалби нақадар қудратли эканини исботлаганди.

Унга қийинчиликлар куч берди. Ошхонада сотиладиган ширин коржларга тамшаниб қараб қўяр, бола кўнгли учун дунёдаги энг ширин коржлар фақат шу ерда пишириларди! Қорни тўйиб овқатланмаган кунлари суратлар оламига ғарқ бўлиб кетди ва машаққатлар ортидан беқиёс гўзалликлар ярата олди. 5 - синфда Нуротага ўқиш, изланиш, юксалиш учун келган митти татар қизи лисейни битирганида Рамиля исмли ўзбек қизга айланганди. Ундаги маданият, гўзал ахлоқ, самимийлик олти йил давомида бирга ўқиган синфдошларининг Рамиляга айроча меҳр қўйишларига сабабчи бўлган. 

Рангова Рамиля Рифкатовна Марказий физика-кимёвий лабораторияси кимёгар-муҳандиси. 1987 йилда Учқудуқ туманида туғилган. 1998-2005 йиллардаНурота туманидагиТасвирий ва амалий санъат лисей-интернатида ўқиган. Навоий кончилик коллежининг “Кончилик иши” йўналишини тамомлаган.  Ҳозирда Навоий давлат кончилик университети ИИИ - босқич талабаси.

2005 йилдан ҳозирги кунга қадар Шимолий кон бошқармасида меҳнат қилмоқда. Айни вақтда Марказий физика-кимёвий лабораториясида кимёгар-муҳандис сифатида фаолият юритаётган Рамиля Рифкатовна жамоада ўзининг муносиб ўрнига эга. Самимийлиги,  меҳнацеварлиги ва касбига садоқат билан хизмат қилишдек олижаноб фазилатлари ила ҳамкасбларига ўрнак. Шу билан бирга у яратувчанликка ошно мутахассис. Ана шу характери лабораториядаги таҳлил идишларининг сифати, яроқлилиги, келтирилиши билан боғлиқ муаммоларга ечим топишга, идишни маҳаллийлаштириш йўлларини ўйлашга ундар, расм солган нафис бармоқларини эндиликда техник ғалаба учун ҳам ишлата олиши мумкинлигига ишонарди, чунки бугун у орзу қилган давр бошланганди.

Бундан йигирма йиллар аввал қўллари боғлиқ, умидлари кесилган қизнинг суратини чизган пайтидек  ҳозир унинг қўллари боғланмаган, таълим, илм-фан, техника, спорт каби соҳаларда изланаётганлар учун рағбат даври келди!

 Бу рағбат бошқалар қатори Рамиля Ранговага ҳам қанот берди: тигел (идиш)ларнинг таркибини ўрганди. Ва ниҳоят,  тигелларни лабораториянинг ўзида пухта ва исиққа ўта бардошли этиб ясашга киришди. Ҳозирда ушбу ғоясининг амалдаги исботи корхонага фойда келтириш арафасида. Ҳатто комбинат бўлинмалари орасидан бентанит ва кварс аралашмасидан ясалган ушбу тигелларни сотиб олишни режалаштирган харидор-бўлинма ҳам топилди!

Рамилянинг тигеллари уста-кулоллар ясаган нафис буюмларни эслатади. Бу бежиз эмас, албатта, нафосат соҳибасининг техник ғалабаси энди бошланди! Балки бугун мен оққа кўчираётганлат унинг яна янги яратувчанлик ғоялари  тафаккурининг оромини бузиб, уйғоқ қалбига чўғ солгандир...

ТЕМИР ЖИҲОЗЛАР ТИЛИНИНГ ТАРЖИМОНИ

Унинг болалиги сўлим-сокин Навбаҳорда ўтди. У кўпинча бобосининг темир-тақалар сақланадиган устахонасидан чиқмай, велосипед, арава ғилдираклари, болт-гайкалар, қўйинг-чи, “ўзаги” темирдан бўлган барча жиҳозлар билан ўртоқлашиб, устахонада куймаланарди.  Бола тафаккурига юксакликдан бўй кўрсатиб, митти  қалбига ҳали маъноси номаълум бўлган ихтиро сўзи уни мана шу темирлардан нималардир ясашга ёки тузуккина велосипедларнинг занжиру ғилдиракларини ечиб-бузишга ва яна тузашга буйруқ берарди.

Унинг бугунги тақдир ёзиқларидаги ёлқинлар, механика илмининг илдизлари бобосининг пўримликдан узоқ бўлган мана шу оддийгина  устахонасида шаклланган бўлса ажаб эмас! 

1992 йилда Навбаҳорга ўзи билан баҳор бошлаб келган чақалоққа маърифатли  ота-онаси “Шоҳнома”дан яхши ниятлар ила Суҳроб деб исм беришди. Балки бу тақдир тасодифидир, кун келиб Суҳробжоннинг меҳнат фаолияти исми маъносига уйқаш кон-металлургия корхонаси билан боғланди (“Суҳроб” – “лаъл”, “ёқут” маъносини беради ва ушбу маъданлар ҳам олтин каби қимматбаҳо ҳисобланади!).

2008-2011 йилларда Навоий кончилик коллежида “Қўлда электр пайвандчиси”, “Газ пайвандчиси”,  2012-2016 Навоий Давлат кончилик  ва технологиялар университетида “Машинасозлик технологияси, машинасозлик ишлаб чиқаришни жиҳозлаш ва автоматлаштириш” ихтисосликлари бўйича таълим олди.

Талабаликни ортда қолдириб, Учқудуққа – Шимолий кон бошқармасига берилган йўлланма асосида бошқарма бош механик бўлимига муҳандис-конструктор сифатида ишга қабул қилинди. Ўзининг таъкидлашича, бош механик бўлимида ўтган икки йиллик фаолиятида у энг яхши устоз-мутахассислардан сабоқ олишга муваффақ бўлди. Жаҳонгир Хайитов, Собиржон Иззатиллоев, Отабек Дониев, Хикмат Раҳматов, Нурали Дўстов, Элёр Хушназаров, Александр Косенко каби устозлар Суҳробжон Набиев учун ихтисосликнинг янги истиқболини очиб бердилар.

2017 йил 27 ёшли йигитни катта ишонч билан Шимолий кон бошқармасининг асосий бўлинмаларидан бири, ишлаб чиқаришнинг масъулиятли тармоғи бўлмиш Таъмирлаш-механика цехи  технологи лавозимига ўтказилди. Сэх унинг учун ҳам касбий, ҳам ҳаётий жиҳатдан катта тажриба майдони бўлди. Суҳробжоннинг тилидан тушмайдиган аҳиллик, бирдамлик, бир-бирини қўллаб-қувватлашдек олижаноб фазилатлар шаклланган сэх атмосфераси ёш мутахассиснинг улкан саноат корхонасида ўзининг муносиб ўрнини топишига кўмакчи бўлган.  

 Суҳробжон Набиев меҳнат қилаётган Таъмирлаш-механика цехи  корхонанинг невропотологи, жарроҳи десам муболаға бўлмайди. Кон майдонларида хизмат кўрсатаётган техникаларнинг дардини аниқлаш ва даво муолажаларини қўллаш  ушбу сэх ходимлари қўлида! Сўзимни инкор этмасингиздан аввал бир далил келтирай.

Суҳроб Набиевнинг меҳнат фаолияти билан танишиш учун сэхнинг таъмирлов майдони ҳудудида борарканман, “БелАЗ” русумли оғир юк автомобилининг металл рамаси (темир “қовурғалари”) эътиборимни тортади.  Худди инсон органларини ушлаб турган устухонлар каби кўринишга эга салобатли техника, рамасидаги носозликлар сабаб, бирам ҳайбатини йўқотган, механиклар шифосига муҳтожлиги сезилиб турарди. Айнан сэх мутахассислари ва ходимлари  автонинг каръер майдонларида яна алп қоматини кўз-кўз қилиб маъдан ташишида, ўзидек улкан нархларда сотиб олинган техниканинг умрини узайтириши устида бош қотирадилар, тер тўкадилар. 

Юқорида санаб ўтилган жиҳозлар ортида миллиард-миллиард маблағлар сарф-харажати бор гап. Саноат учун сув ва ҳаводек зарур ёқилғи-мой маҳсулотлари, техник-технологик жиҳозларнинг барчаси давлатларни боғловчи тинчлик, дўстлик ришталари орқали хориждан мамлакатимизга кириб келади.

Кўриниб турибдики, кўпминг кишилик жамоанинг насибаси тинчликнинг бардавомлигига нақадар боғлиқ! Республикамизда миллий иқтисодиёт барқарорлигини таъминлаш ва маҳаллийлаштириш дастури бўйича, ҳамда инновасион ғоялар юзасидан кенг қамровли ишлар олиб бориш нақадар зарур!

Суҳробжон Набиев шуни англагани ҳолда, Навоий машинасозлик заводидан
672 018,00 сўмдан сотиб олинувчи лопастларни сэхнинг ўзида ясашга эришди.
3-сонли Гидрометаллургия заводининг лопастларга бўлган эҳтиёжини бир йилда 550 дона деб ҳисобласак, ҳар бир лопастдан 101 791, 65 сўм иқтисод қилинади. Бу рақамларни 550 донага кўпайтирилса, 55 985 407,50 сўм миқдордаги пул маблағини тежашга эришилади. Навоий машинасозлик заводида ишлаб чиқарилаётган лопастларни Таъмирлаш-механика цехи  шароитида ишлаб чиқариш орқали маҳсулот таннархи камайиши билан бирга, ишлаб чиқариш ассортименти ортади.

Тил ижтимоий ҳодиса, деймиз. Тил фақат инсонларда бўлади, деймиз. Балки тўғридир, бироқ, гуллару дарахтлар билан суҳбатлашаётган боғбон, мўйқаламни ўзига бўйсундирган мусаввир, самога нозик арқон тортиб одимлаётган дорбозлар касбининг моҳири бўлиш учун қайси тилда сўзлашаркин?  Суҳроб Набиев-чи?  Менимча,  тушундингиз муштарий.

Хулоса.

Суҳроб Набиевнинг фахр билан: “Жаҳонгир Ҳазратиллоевичдек касбига, одамийлигига садоқатли инсонга шогирд тушганим бу - ҳозирги муваффақиятларимга калит бўлди”, деган сўзларидан бир ҳикмат ясадим: Яхши ота-онадан  бешта ёким олтита яхши фарзанд қолар, бироқ, яхши устоздан  ўнлаб, юзлаб яхши шогирдлар  қолади.

Нилуфар Муйдинова,

ШКБ Ахборот ва маънавият-маърифат гуруҳи мутахассиси.

     Август ойининг биринчи якшанбаси "Темир йўл транспорти ходимлари куни"

     Бугунги кунда юрт равнақи ва фаровонлигига ҳисса қўшишдек эзгу мақсад билан яшаётган инсонларнинг шарафли меҳнати ва улар меҳнат қилаётган корхона фаолиятини очиб бериш ҳам ўзига хос эътибор аслида.

      Айни кунларда касб байрамини нишонлаш арафасида бўлган  Шимолий кон бошқармаси темир йўл цехи  жамоаси ҳам ўтган даврлар давомида шарафли йўлни босиб ўтди. Учқудуқда темир йўл цехи нинг тарихи 1959 йилда илк ётқизилган бор-йўғи 27 километр темир йўл излари ва 1 та ТЕМ-1 русумли тепловоз билан бошланган. 1995 йилдан бошлаб эса,  цехда катта ўзгаришлар рўй беришни бошлади. Ўша пайтлар цехда 4 та тепловоз, 150 нафар ишчи-ходим фаолият олиб борган бўлса, кейинчалик темир йўл цехига маъданлар ва кислота ташиш учун янги вагонлар ва тепловозлар сотиб олинди. Вагонлар ва тепловозларга ўз вақтида техник хизмат кўрсатиш ва уларни таъмирлаш учун зарур бўлган эҳтиёт қисмлар таъминоти анча яхшиланди. Корхона эҳтиёжи ва ишлаб чиқариш кўламининг кенгайиб бориши, темир йўл сэхининг ҳам ўз ўрнини мустаҳкамлаб ривожланиб боришига замин яратди.

     Бугунги кунга келиб, темир йўл цехи  кенг ва техник жиҳатдан барча қулайликларга эга бўлган базада жойлашган бўлиб, вагонлар ва тепловозларга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш учун анчагина яхши шароитга эга. Юк кўтариш мосламалари (кранлар) ва тепловозларни ҳаракат қисмларига хизмат кўрсатиш учун зарур бўлган кузатув ямаси доимий ишлаб турибди. Шу билан бирга уларга хизмат кўрсатувчи техник ишчи-ходимларнинг иш шароити ҳам юқори даражада.

     Темир йўл цехи да хизмат қилаётган ёш ишчи-ходимларнинг асосий қисми олий маълумотли мутахассислар бўлиб, улар ўз малакасини ошириб бориши билан бирга ёш, янги келган ишчиларга ҳам касб сирларини ўргатиб келмоқдалар. Аҳил жамоада касб сирларини мукаммал ўрганган устозлар назоратида амалга ошириладиган ҳар бир амалиёт, бугун иш унумдорлигида ўзининг натижасини кўрсатмоқда.

      Бугунги кунда 418 нафар ишчи-хизматчилар қарийб 110,7 км темир йўл, 124 та темир йўл стрелкалари, 21 та темир йўл кесишмаси, 318 дона ҳар хил турдаги юк вагонлари, 14 та тепловоз ва бошқа йўл қурилиш механизмларига хизмат кўрсатади.

     Темир йўл транспорти Шимолий кон бошқармаси ишлаб чиқариш фаолияти учун зарур бўлган хомашё ва тайёр маҳсулотларни ташиб берувчи асосий транспорт бўлинмаси ҳисобланади. 3-сонли гидрометаллургия заводи учун асосий хомашё бўлган руда Учқудуқдан 150 км узоқликда жойлашган “Даугизтау” конидан, 95 км узоқликдаги “Аджибугут” конидан  ва 30 км узоқликда жойлашган “Кокпатас” конларидан вагонларда ташиб келтирилади. Бунинг учун “Учқудуқ” саноат майдонида 7 та ва “Даугизтау” майдонида 2 та, “Аджибугут” саноат майдонида 2  тепловоз узлуксиз ишлаб турибди.

     Албатта юқорида таъкидланган тизимли ишларни олиб борилишида Шимолий кон бошқармаси темир йўл цехи  бошлиғи Назиржон Мирзақобилов раҳбарлигидаги аҳил жамоанинг ҳиссаси беқиёс. Улар орасида Қувондиқ Дониёров, Олтин Шарипов, Фазлиддин Сойибназаров, Равшан Мирзақобилов, Лазиз Абдиев, Шокир Қўчқоров, Ислом Аслонов, Ширинбой Рахимов, Завқиддин Шарипов, Озод Жумаев, Улуғбек Хўжаев, Бекзод Арзиев, Шокир Буронов, Собир Қодиров, Маърифат Джалилова, Аби Алимбаев, Аббос Эшмуродов, Жонузоқ Пўлатов, Ҳасан Ҳайдаров, Маъруфжон Расулов, Тўлқин Гоппорот, Анвар Тилавов, Анвар Эшқувватов, Шерзод Бекназаровларни борлигини алоҳида эътироф этиш ўринли.

     Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, сэх аҳил жамоси ўзларига юклатилган вазифаларга сидқидилдан ёндошиб, юкларни манзилларига беталофат етказишда режа-топшириқларни ойма-ой ошириб бажаришмоқда. Бу ютуқлар замирида эса мамлакатимизда амалга оширилаётган “Инсон қадри учун”  тамойили асосида ишчи-ходимларга яратилган муносиб меҳнат шароитлари турганлиги шубҳасиз! 

     Бугун темирйўл цехи  ходимларининг мақсади битта “Юртимизнинг буюк келажаги, халқимизнинг бахту-саодати, соҳанинг бундан-да юксак тараққиёти йўлида олиб борилаётган кенг қамровли бунёдкорлик ишларига беминнат ҳисса қўшиш”.

    Касб байрамингиз муборак бўлсин азиз Темир йўл транспорти ходимлари!

Райҳон ҚОДИРОВА, махсус мухбиримиз.

    Учқудуқ туман ҳокимлиги катта мажлислар залида Халқ депутатлари туман кенгашининг навбатдаги етмиш биринчи сессияси бўлиб ўтди. Унда депутатлар, туман ҳокими ўринбосарлари, бўлим бошлиқлари, ҳуқуқ-тартибот идоралари мутасаддилари ҳамда кун тартибида муҳокама қилинган масалаларга алоқадор бўлган корхона ва ташкилотлар раҳбарлари, шунингдек ОАВ вакиллари иштирок этди.

    Сессия ишини туман ҳокими Халқ депутатлари туман кенгаши раиси С.Хамроев бошқариб борди.

   Депутатлар кун тартибида Учқудуқ туман жиноят, фуқаролик ва иқтисодий судлари томонидан 2023 йилнинг 6 ойи давомида амалга оширган ишлари юзасидан ҳисоботи эшитилди. Учқудуқ туман прокурорининг қонун устуворлигини таъминлаш, ҳуқуқ тарғиботини мустаҳкамлаш ва фуқароларнинг ижтимоий-иқтисодий, сиёсий, шахсий ҳуқуқ ва эркинликларини муҳофаза қилиш ҳамда жиноятчиликка қарши кураш борасидаги фаолияти тўғрисиги ахбороти, Мажбурий ижро бюроси Учқудуқ туман бўлимининг 2023 йилнинг олти ойи давомида суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатлари ижросини таъминлаш фаолияти ҳақидаги ахбороти тингланди.

    Шунингдек, депутатлар мажлис кун тартибида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 9 августдаги “Бола ҳуқуқларининг кафолатларини таъминлаш тизиини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармони, “Саховат ва кўмак” жамғармаси маблағлари ҳисобидан ижтимоий ҳимояга муҳтож оилаларга бир марталик моддий ёрдам кўрсатиш тўғрисидаги масалалар ҳам кўриб чиқилди.

Туманда жиноятчиликни барвақт олдини олиш ва қонунбузарликка қарши курашиш юзасидан 2023 йил 6 ойи давомида олиб борилган ишлар, ту мандаги мавжуд ички автомобил йўлларига сунъий ёстиқ тўсиқларини ўрнатиш ҳақида ва бошқа муҳим масалалар муҳокамалар майдонида бўлди.

Мамлакатимизда фуқароларнинг хавфсизлигини таъминлаш, уларнинг конституциявий ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш, қонунийлик ва ҳуқуқ-тартиботни мустаҳкамлаш борасида аниқ мақсадга йўналтирилган тизимли чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Туман ИИБ ходимлари томонидан жиноятчиликка қарши кураш, содир этилган жиноятларни ўз вақтида фош этиш, қидирувда бўлган жиноятчиларни ушлаш ва бедарак йўқолган шахсларни аниқлаш, фуқаролар ва йўл ҳаракати хавфсизлигини таъминлаш ҳамда жамоат тартибини сақлаш борасида бир қатор профилактик чора-тадбирларни амалга оширилди.

2023 йил 6 ойи давомида Учқудуқ туманида қайд 

этилган жами жиноятлар ўтган йилнинг шу даврига нисбатан

14,3 фоизга яъни (28/32), шундан жиноят қидирув йўналишидаги жиноятлар яъни 33,3 фоизга (18/24) ошган.

Жиноят турларидан: 

– ўғирлик 100 фоизга(4/8);

– фирибгарлик 100 фоизга(0/5);

– безорилик 100 фоизга(0/2) ошган.

– ўлим билан боғлиқ йўл транспорт ҳодисаси (1/1)  камаймаган.

– босқинчилик 100 фоизга(1/0;)

– қотиллик 100 фоизга(1/0) камайган.

Қайд этилган жиноятларнинг ҳар иккинчиси (32 тадан 13 та) ўғрилик ва фирибгарлик жиноятларини ташкил этган. 

Жиноят содир этган шахслар:

– ишсизлар 100 фоизга (0/5) ошган.

– илгари судланганлар 50 фоизга (6/3);

– аёллар 66,6 фоизга (3/1) камайган.

Энг кўп жиноят содир этган шахслар кесими:

– ёшлар томонидан - “Мустақиллик” (2 та) маҳаллалари ҳиссасига тўғри келган.

– аёллар томонидан - “Абай” (1 та) маҳаллалари ҳиссасига тўғри келган.

Ҳар 100 минг аҳоли сонига жами жиноятлар Учқудуқ туманида ўртача 81,8 тадан тўғри келиб, бу борада салбий натижа қайд этган. 

Шунингдек, содир этилган жиноятлардан:

– 1-секторда фирибгарлик (0/1), безорилик (0/1) ошган.

– 2-секторда ўғирлик (0/2) ошган.

– 3-секторда ўғирлик (1/4), фирибгарлик (0/3), безорилик (0/1) ошган.

– 4-секторда фирибгарлик (0/1) ошган.

Содир этилган жиноятлар 14 та маҳалларнинг 4 тасида (28,6 %) содир этилган бўлиб, 3 таси (21.4 %) ҚИЗИЛ (жиноят ошган) маҳалла тоифасига кирган.

Тумандаги 14 та маҳаллалардан 3 таси “қизил”, 1 таси “сариқ” ва 

10 таси “яшил” тоифага киритилган.

 “Қизил” тоифага: “Алтинтау” ОФЙ, “Боздун” ОФЙ, “Мустақиллик” МФЙ киритилган.

Энг кўп жиноят “Алтинтау” ОФЙда (1 та безорилик), “Боздун” ОФЙда (1 та ўғирлик), “Мустақиллик” МФЙда (3 та ўғрилик) содир этилган.

Маҳалла ҳудудида содир этилган 8 та жиноятнинг 62,5 фоизи (5 та) айнан “қизил” тоифадаги 3 та маҳалла ҳиссасига тўғри келмоқда.

Учқудуқ туман прокуратураси томонидан туманда қонун устуворлигини таъминлаш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини, жамият ва давлатнинг қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимояқилиш, жиноятчилик ҳамда ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш ва профилактика қилиш борасида 2023 йил 6 ой давомида муайян ишлар амалга оширилган.

Учқудуқ туман прокуратураси томонидан туманда қонун устуворлигини таъминлашда, асосий эътибор, оналик ва болаликни муҳофаза қилиш, соғлиқни сақлаш, аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш, инвестицияларни жалб қилган ҳолда тадбиркорликни жадал ривожлантириш орқали ишсизликка барҳам бериш, тадбиркорлар фаолиятига ноқонуний аралашув ҳолатларига чек қўйиш, ҳуқуқбузарлик ва жиноятларни барвақт олдини олишга қаратилган.

Хусусан, қонунийликни мустаҳкамлаш, фуқароларнинг ҳуқуқ ҳамда эркинликларини, жамият ва давлатнинг қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилиш борасида ўтказилган 73 та текширишлар натижасида 222 та прокурор назорат ҳужжатлари қўлланилган. 74 нафар фуқароларнинг бузилган ҳуқуқлари тикланган, 11 та ҳуқуқий ҳужжатлар бекор қилинган ва 47 таси қонунга мувофиқлаштирилган, қонунбузилиш сабабларини бартараф этиш юзасидан 47 та тақдимномалар юборилган, судларга 5 та аризалар киритилган, 5 нафар шахслар огоҳлантирилган, 72 нафари интизомий ва маъмурий жавобгарликка тортилган.

Соҳалар кесимида, туман прокуратураси томонидан 2023 йилнинг 6 ойи давомида вояга етмаганлар ҳақидаги қонунчилик ижроси юзасидан туман мутасадди идораларида жами 7 та текширишлар ўтказилиб, текширишлар давомида аниқланган камчиликлар бўйича қонун бузилиши, унинг келиб чиқиш сабаблари ва унга имконият яратиб бераётган шарт-шароитларни бартараф этиш юзасидан 6 та тақдимнома ва ноқонуний ҳужжатларга нисбатан 34 та протест киритилган, 2 та шахсларнинг интизомий жавобгарлик масаласи ҳал қилинган, 12 нафар шахсга нисбатан маъмурий иш қўзатилган ҳамда 35 нафар шахсларнинг ҳуқуқлари тикланиши таъминланган.

Ижтимоий соҳада қонунчилик ижроси устидан прокурор назорати фаолияти бўйича 2023 йилнинг 6 ойи давомида туман прокуратураси томонидан 15 та текширишлар ўтказилиши натижасида жами 25 та таъсир чоралари қўлланилган бўлиб, шундан 3 та қонунга зид бўлган ҳужжатларни қонунга мувофиқлаштириш ёки бекор қилиш бўйича протест, қонун бузилиши, унинг келиб чиқиш сабаблари ва бунга имконият яратиб бераётган шарт-шароитларни бартараф этиш тўғрисида 14 та тақдимнома киритилиб, мазкур камчиликларга йўл қўйган 24 нафар мансабдор шахсларга нисбатан интизомий ва маъмурий жавобгарлик тўғрисида иш қўзғатилиши таъминланган. 

Содир этилган жиноятлар маҳалла ва овуллар кесимида таҳлил қилинганда, “Дўстлик” МФЙда 3 тага, “Йўлчилар” МФЙда 3 тага, “Шалхар” ОФЙда 2 тага, “Мингбулоқ” ОФЙда 1 тага, “Навоий” МФЙда 1 тага камайган бир вақтда, “Мустақиллик” МФЙда 7 тага, “Алтинтау” ОФЙда 3 тага, “Айтим” МФЙда 2 тага, “Абай” МФЙда 1 тага, “Боздун” ОФЙда 1 тага ошган.

Ўзбекистон Республикасининг “Йўл ҳаракати хавфсизлиги тўғрисида”ги Қонуни, Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 12 апрелдаги 172-сон қарори билан тасдиқланган “Йўл ҳаракати қоидалари” ижросини таъминлаш мақсадида, Халқ депутатлари туман Кенгашининг Ўзбекистон ХДП депутатлик гуруҳи ва Ўзбекистон “Адолат” СДП депутатлик гуруҳи таклифини инобатга олган ҳолда, мавжуд ички автомобил йўлларига сунъий ётиқ тўсиқларни ўрнатиш тўғрисидаги таклифи маъқулланди.

Сессия кун тартибида муҳокама қилинган масалалар юзасидан тегишли қарорлар қабул қилинди ва ижрога қаратилди.

УЧҚУДУҚ ТУМАН ҲОКИМЛИГИ АХБОРОТ ХИЗМАТИ

     Bugungi kunda nafaqat O‘zbekistonda, balki dunyoning ko‘plab mintaqalarida havo harorati yuqori darajada isimoqda. Iqlimshunoslar iyul oyining dastlabki kunlaridan Tinch okeanida suv haroratining isib ketishi bilan bog‘liq “El-Ninyo” hodisasini bunga asosiy sabab sifatida keltirmoqda.

    “El-Ninyo” haqida qisqacha

     “El-Ninyo”—Tinch okeani markaziy va sharqiy tropiklarida suv yuzasidagi haroratning ko‘tarilishi bilan bog‘liq iqlim rejimi hisoblanib, o‘rtacha 2-7 yilda bir marta sodir bo‘ladi. U odatda 9 oydan 12 oygacha davom etadi. Iyul oyi boshida BMTning Jahon meteorologiya tashkiloti Tinch okeanining tropik qismida yetti yil ichida birinchi marta “El-Ninyo” sharoiti yuzaga kelganini eʼlon qildi. Bu hodisa global haroratning keskin oshishi va haddan tashqari issiq ob-havo ehtimolini oshiradi.

    Iqlimshunoslar tahliliga ko‘ra, hozirda mazkur hodisa dunyo iqlimiga o‘z taʼsirini ko‘rsatmoqda. Tinch okeani markaziy va sharqiy mintaqalarida suv haroratining meʼyordan uch darajagacha ko‘tarilib ketishi dunyoda kunlik harorat rekordlari yangilanishiga olib kelgan.

     Maʼlumotlarga qaraganda, o‘tmishda “El-Ninyo” hodisalari butun dunyo qishloq xo‘jaligi va iqtisodiyotiga muammo tug‘dirgan. Shuning uchun ekspertlar barcha mamlakatlar uning salbiy oqibatlarini kamaytirish uchun choralar ishlab chiqishi zarurligini takrorlamoqda.

Oxirgi marta 2016-yilda kuzatilgan “El-Ninyo” O‘zbekistonga ham sezilarli taʼsir ko‘rsatgan. O‘sha davrda qish iliq, bahor issiq va jazirama yoz ketidan kuzning oktabri sovuq, noyabrda esa qor yog‘ib yuborgan.

“Agar 2016-anolog yilga ishonilsa, kelayotgan qishimiz ham iliq bo‘lishi mumkin. Albatta, bu uzoq muddatli prognozlar. Uning o‘zini oqlash darajasi juda past. Lekin yo‘qdan ko‘ra bor maqoliga amal qilinsa, kelgusi qadamlar shu asnoda tashlansa, yomon bo‘lmaydi”, — deydi iqlimshunos Erkin Abdulahatov.

Prognozlarga ko‘ra, 2024-yil dunyoda oxirgi 8-9 yillik va kuzatuvlar tarixidagi eng issiq yil bo‘lishi mumkin.

Havo qachon salqinlashadi?

“O‘zgidromet” prognozlariga ko‘ra, 27–29-iyul kunlari O‘zbekistonda havo harorati biroz pasayishi kutilmoqda. Xususan, 27-iyulda Qoraqalpog‘iston va Xorazmga, 28-iyul kuni O‘zbekistonning boshqa hududlariga Qozog‘istondan nisbatan salqin havo kirib keladi. Mamlakatda harorat 35-38 darajagacha, janubda 40-42 darajagacha pasayadi. Bunday harorat joriy hafta oxirida ham saqlanib turadi.

“Chilla tobora yo‘qolib bormoqda”

Gidrometerolog Erkin Abdulahatovning “Daryo” muxbiri bilan suhbatda avvallari yozda chilla paytidagi anomal issiq yaxshiroq bo‘lganini aytgan.

“Chunki yozda havo quruqroq bo‘lardi. Hozir tunda harorat pasayish o‘rniga, ko‘tarilib ketmoqda. Oldinlari harorat kechasi 20 darajagacha pasayib, etni junjitadigan havo bo‘lgan. Hozir esa unday emas. Chunki havodagi namlik yuqori. Issiqlar o‘zining vaqtida – chillada bo‘lmayapti. Ilgari yozda namgarchilik 20-30 foizga ortgan bo‘lsa, hozir bu ko‘rsatkich 50 foizgacha ko‘tarildi. Buning oqibatida insonlar organizmi qiynalyapti. Chilla degan narsa tobora yo‘q bo‘lib ketmoqda. Masalan, shu yilning aprel oyida Xorazmda +42 daraja issiq harorat kuzatildi. Bu zararli, albatta. Aprel – uyg‘onish davri. Havo issiq bo‘lgani hisobiga Xorazm hozir suv tanqisligini boshdan kechiryapti”, — dedi mutaxassis.

Avvalroq O‘zbekistonda eng issiq havo harorati kuzatilgan yillar haqida maʼlumot berilgandi.

Maʼlumotlarga ko‘ra,

• 1983-yilda Buxoro viloyatida respublika tarixidagi rekord harorat +49,9 darajali issiq kuzatilgan.
• 1914-yilda Surxondaryo viloyati Termiz sharida +49,6 daraja issiq bo‘lgan.
• Toshkent shahrida esa 1997-yil 18-iyulda termometr ustunchasi +44,6 daraja issiqni qayd etgan. Bu o‘sha davr uchun so‘nggi 160-yillik kuzatuvlar tarixidagi eng yuqori, rekord darajadagi issiq haroratdir.
• Nukusdagi eng yuqori havo harorati 2002-yil avgust oyida kuzatilgan bo‘lib, issiqlik +46,8 darajagacha ko‘tarilgan.

Respublika Maʼnaviyat va maʼrifat markazi, Oliy Majlis huzuridagi nodavlat notijorat tashkilotlarini qo‘llab-quvvatlash jamoat fondi, Ichki ishlar vazirligi, Madaniyat va turizm vazirligi, Oila va xotin-qizlar davlat qo‘mitasi, O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi hamda “Maʼrifat” targ‘ibotchilar jamiyati hamkorligida “Biz oilaviy zo‘ravonlikka qarshimiz” mavzusida ijtimoiy videoroliklar tanlovini eʼlon qiladi.

Tanlovga 30 yoshgacha bo‘lgan ijodkorlarning jamiyatda oilaviy zo‘ravonliklarni oldini olish, bunday salbiy holatlardan aziyat chekayotgan ayollarni qo‘llab-quvvatlashga bag‘ishlangan videoroliklari qabul qilinadi.

Tanlovga taqdim etilayotgan videorolik 3 daqiqadan oshmasligi, HD 1920x1080 formatda bo‘lishi lozim. Materiallar 2023-yilning 30-sentabriga qadar marifattanlov_bot telegram manzili orqali qabul qilinadi.

G‘oliblar “25 noyabr – Xalqaro xotin-qizlarga nisbatan zo‘ravonlikka barham berish kuni” arafasida tantanali taqdirlanadi.

Tanlov yuzasidan qo‘shimcha maʼlumotlarni www.marifatziyo.uz veb-sayti yoki 71 207-57-00, 99 586-96-94 telefon raqamlari orqali olish mumkin.

    Trixofitiya — yuqumli zamburug‘ kasalligi bo‘lib, uni Trichophyton turkumiga mansub zamburug‘lar qo‘zg‘atadi. Trixofitiya asosan teri va teri ortiqlarini (tirnoq va  sochlarni)  zararlaydi. Mahalliy tilda bu kasallik “ temiratki ” ham deyiladi. Barcha zamburug‘         kasalliklari singari  bu kasallik ham mavsumiylikka xos.

   Zamburug‘larning nam, yog‘ingarchilik oylarda ko‘payishi va o‘sishi uchun  qulay       sharoit bo‘lganligi uchun  yilning namgarchilik oylarida kasallikning ko‘payishi kuzatiladiKasallik manbai bemor yoki kasallangan uy hayvonlari (mol, qo‘y, it,mushuk va           boshqalar hisoblanadi. Shuning uchun ham chorvachilik bilan shug‘ullanuvchilarda          kuzatiladi.

   Trixofitiya kasalligining quyidagi turlari farqlanadi:

 yuza  trixofitiya

surunkali trixofitiya

• yiringli-infiltrativ trixofitiya

 Yuza trixofitiya

Yuza trixofitiya — aksariyat hollarda 5-12 yoshli bolalarda uchraydi. Asosan surunkali    trixofitiya bilan og‘rigan katta yoshli bemorlardan yuqadi. Zamburug‘ bosh sochlariga       tushgach  2-3 hafta yashirin davridan keyin tangacha kattaligidagi oqimtir, yumaloq yoki  ovalsimon ko‘rinishdagi dog‘lar paydo bo‘ladi. Dog‘larning yuzasi kepaksimon                 po‘stloqlar bilan qoplanib, shu sohadagi sochlar 2-3 mm yuqoridan sinadi.

Yuza trixofitiyada zamburug‘lar zararlangan soch ichida joylashadi. Yuza trixofitiyada      soch bilan birga terining o‘zi ham shikastlanadi, bunda terida  avvaliga pushti-qizil            yumaloq yoki oval shakldagi kepaklanuvchi dog‘lar paydo bo‘ladi. Chegarasi aniq             bo‘lib,chekkalari biroz ko‘tarilib turadigan to‘g‘nog‘ich boshidek keladigan tuguncha       va pufakchalar paydo bo‘ladi. Ular birikib har xil shakllarni hosil qiladi. Bu kasallikda       tirnoqlar ham zararlanib, xira tortib mo‘rtlashib, notekis va g‘adir-budur bo‘lib qoladi.

Surunkali trixofitiya

Surunkali trixofitiya — asosan kattalarda uchrab, klinik ko‘rinishi batamom o‘zgacha        tus oladi. Boshda chegarasi noaniq kepaksimon po‘st tashlab turuvchi oqimtir dog‘lar        hamda singan sochlarning o‘rni qora dog‘ bo‘lib ko‘rinadi. Ular davolanmasa kasallik       manbai bo‘lib yuraveradi.

Yoshi kattalarda markaziy nerv sistemasi  va ichki sekresiya bezlari faoliyatining               o‘zgarishi zamburug‘larga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Shu sababli kattalarda bu kasallik          o‘z-o‘zidan yo‘qolib ketishi ham mumkin. Lekin ichki sekresiya bezlari faoliyatida,           xususan tuxumdonlarda biror illati bo‘lgan ayollarda bu kasallik surunkali tus olib,             yillar davomida bezovta qiladi.

Kasallik ayollarda ko‘proq uchrab, boshning sochli qismi, silliq teri va tirnoqlarning birga zararlanishi bilan kechadi. Boldir, tizza, tirsak, dumba sohalarida bir-biriga qo‘shilishga  moyil bo‘lgan, po‘st tashlab turadigan, binafsha rangli dog‘lar paydo bo‘ladi.

Oyoq-qo‘l kaftlarining terisida yallig‘lanish belgilarisiz, po‘st tashlab turadigan kasallik    o‘choqlari vujudga keladi. Boshning chakka va ensa sohalarida sochlar tagidan sinib, qora nuqtalar hosil qiladi. Shu sohalarda po‘st tashlagan zararlanish o‘choqlari, sochsiz             atrofiyaga uchragan joylar ham kuzatiladi.Kasallik uzoq kechadi, bu paytda bemorlar        yosh bolalar uchun kasallik manbai bo‘lib qolishlari mumkin.

Yiringli-infiltrativ trixofitiyalar

Yiringli-infiltrativ trixofitiya- bularni zoonoz  Trichophytonlar (hayvon zamburug‘lari)     qo‘zg‘atadi. Kasallik buzoq, sigir, ot, qo‘y va itlardan yuqadi. Hayvonlarda kasallik ancha yengil o‘tadi, lekin odamlarda og‘ir kechadi. Kasallik yuqqanidan keyin 2-3 hafta o‘tib     bemorning bosh terisida yiringli tugunchalar paydo bo‘ladi, ular bosib ko‘rilsa yiring        chiqadi.

Yiringlagan sohadan “ari uyasi” ni eslatuvchi yiringli ajralma ajraladi. Bemorlar boshidan mog‘or hidi kelib turadi. Yiringli sohadan sochlar osongina to‘kilib ketadi. Bemorlar         sog‘aygandan keyin o‘sha sohalarda soch siyrak, kam chiqib, joyi bilinib turadi.                 Zamburug‘lar terini ham shikastlab, bunda terida dumaloq halqlar hosil bo‘ladi.                Zararlanish ochiq joylarda, asosan bo‘yin, bilak va yuzda uchraydi.

Yuqorida keltirilgan holatlar kuzatilsa darhol teri-tanosil shifokoriga                                   (dermatovenerologga) murojaat qilish lozim. Trixofitiyaning yuqorida keltirilgan barcha    shakllari  teri-tanosil kasalliklar dispanserida statsionar sharoitda davolanishga muhtoj      hisoblanadi.

Afsuski, aksariyat bemorlar uylarida o‘zboshimchalik bilan turli davo-muolajalar               o‘tkazishi oqibatida kasallikning yiringli-infiltrativ shaklida, ya’ni mutaxassis shifokorga  kasallikni o‘tkazib yuborgandan keyin murojaat qilish hollari hanuzgacha uchrab turibdi.

O‘tkazib yuborilgan vaqt esa, albatta o‘z so‘zini aytmay qolmaydi. Shunday ekan,  teri      sohasida o‘zgarishlar kuzatilganda fursatni qo‘ldan boy bermay shifokorga murojaat         qilish lozimligini yana bir bor eslatib o‘tmoqchimiz

        Teri kasalliklari - odam va hayvonlar organizmidagi shilliq qavatlar, teri hamda uning hosilalari (soch, tirnoq) patologik oʻzgarishi bilan ifodalanadigan kasalliklar guruhi. Odam uchraydigan Teri kasalliklari toshma toshishi, dogʻ, pufakcha, tuguncha, qipiqlanish, yaralanish, terining shilinishi, yorilishi va boshqa tarzida namoyon boʻladi. Tashqi muhitdagi har bir fizik va kimyoviy omillar terida turli yalligʻlanishlar (dermatitlar) paydo boʻlishiga olib keladi; bulardan qavarish, bichilish, sovqotish, kuyish birmuncha koʻproq uchraydi. Terining talaygina kasalliklariga biologik omillar, mikroskopik zamburugʻlar (qarang Terining zamburugʻli kasalliklari), bakteriyalar, hayvon parazitlari (qarang Qoʻtir) va viruslar (qarang Soʻgal, Uchuq) sabab boʻladi.

Ichki omillar: mahalliy, infeksiya oʻchogʻi boʻlishi (mas., murtak bezlari, qovuqda), ichki aʼzolar (meʼda, buyrak, jigar) kasalliklari ekzema, eshakem kabi allergik tavsifdagi (qarang Lglergiya) Teri kasalliklariga olib kelishi mumkin. Organizmda oqsil, uglevod va yogʻ almashinuvining buzilishi, shuningdek, vitaminlar yetishmasligi, nerv (mas., neyrodermit) va endokrin sistema faoliyatining buzilishi (mas., seboreya, husnbuzar), tomirlar, qrn yaratish aʼzolari va boshqalarning zararlanishi natijasida ham Teri kasalliklari yuzaga kelishi mumkin. Bularning hammasi terida yalligʻlanish, qon quyilishi, pigmentatsiya va muguzlanishning buzilishi, teridagi ayrim tuzilmalar (biriktiruvchi toʻqima tolalari, yog va ter bezlari, soch piyozchasi va boshqalar)ning nobud boʻlishi, qon aylanishi hamda teri oziklanishining izdan chiqishi kabi patologik oʻzgarishlarga sabab boʻladi. Bunda teriga har xil kattalikda toshmalar toshishi (dermatozlar), tugunchalar paydo boʻlishi, baʼzan bu tugunchalar ichida qon yoki yiring tuplanishi mumkin. Toshmalar qichishishi, achishishi, baʼzilari bemorni mutlaqo           bezovta qilmasligi mumkin. Infeksion (qarang Ich terlama, Qaytalama terlama, Skarlatina, Chechak va b.), shuningdek, venerik kasalliklarda ham teriga toshmalar toshishi kuzatiladi. Toshmalar tabiatini faqat mutaxassis vrach toʻgʻri aniklab, diagnoz qoʻyishi va davo tayinlashi mumkin. Oʻz bilgicha davo qilish turli koʻngilsizliklarga olib keladi. Shuning uchun Teri kasalliklariga xos dastlabki alomatlar paydo boʻlganda, albatta, vrachga murojaat etish va uning maslahatlariga bekamu kust amal qilish lozim.

                                                            Uchquduq tuman Sanitariya-epidemiologik

osoyishtalik va jamoat salomatligi

bo’limi xodimi

S.M.Hamroqulova

  Ёз…Жазирама иссиқ…. Айнан шундай об-ҳаво шароитида юртимизда қадоқланган ичимлик сувига бўлган талаб кескин ошиши кузатилади. Кўпчилик бундай идишдаги ичимлик сувларини нафақат кўчада иссиқ об-ҳаво шароитида, балки уй шароитида кундалик эҳтиёж учун ҳам ишлатади.
   Ичимлик суви бутун дунё стандартлари бўйича озиқ-овқат маҳсулоти сифатида таснифланади ва у бизнинг уйимизга киришдан олдин, инсон саломатлиги учун хафсизликка риоя қилиш учун сув таъминоти манбасидан лаборатория синовларига қадар мураккаб йўлни босиб ўтади.
    Ичимлик суви таъминоти манбасини танлашда, биринчи навбатда, табиий сувнинг кимёвий ва микробиологик таркиби санитария-гигиена талабларига мувофиқ фойдаланишга топширилгунига қадар икки йил давомида мавсумлар бўйича ўтказилган лаборатория таҳлили асосида баҳоланади. Сувнинг сифати кўрсаткичлари давлат стандарти талабларига жавоб бериш шарт. Танлаган манбалардаги  сувнинг сифати Ўзбекистон Республикаси давлат стандартининг рухсат этилган максимал концентрацияга тўғри келадиган бўлиши керак.
Ушбу тадқиқотлар ҳар куни аҳоли саломатлиги учун сувнинг хавсизлигини тасдиқлаш ва турли юқумли касалликларнинг мавжуд эмаслигини кафолатлаш учун лабораторияларда ўтказилади. Шу билан бирга, лабораторияларда сув таркибини ўлчашнинг стандарт усуллари ва ушбу соҳадаги санитария қоидаларига амал қилинади. Ичимлик суви гигиеник талаблар ва сифатини назорат килиш стандартига киритилган кўрсаткичлар бўйича сувда: микробларнинг умумий сони,  Escherichia coli гуруҳидаги бактериялар сони, таъм, ҳид, ранг, лойқалиги, кальций, магний, азот бирикмаларининг асосий тузлари, сувни зарарсизлантиришдан кейин қолдиқ хлор аниқланади.
Шу билан бирга, лабораторияларда ҳар ой сув манбалари ва сув тармоқларига юбориладиган ичимлик сувининг кимёвий таркибини оғир металлар, фторидлар, хлоридлар, сульфатлар ва органик бирикмаларнинг тузлари учун таҳлил қилинади ва йилига камида 1–2 марта радиологик кўрсаткичлар бўйича тадқиқотлар ўтказилади.
   Кимёвий муҳандислар, бактериологлар, лаборатория ёрдамчилари ва намуна олувчиларнинг саъй-ҳаракатлари билан сув манбалари ва сув тармоқларига юбориладиган ичимлик сувининг сифатини текширганда 45га яқин кўрсаткичларни сув таъминоти корхоналарининг марказий ва ичимлик сувини тайёрлаш иншоотидаги объект лабораториялари асосида назорат қилинади. Хлорлаш станциядаги оператор томонидан сув таъминоти тизимига киришдан олдин қолдиқ хлори таркиби ҳар соатда кузатиб борилади.
  Ҳа, сув таъминоти тармоқлари орқали истемолчиларга юборилаётган ичимлик суви органолептик жиҳатдан ҳуш таъм, кимёвий таркиби бўйича зарарсиз, эпидемиологик, паразитологик ва радиацион таркиби бўйича ҳафсиз бўлиши зарур. Аммо ҳозирги кунда табиий заҳираларни тежаш, саломатлигимизга дахлдор бўлган табиат неъматларини кўз қорачиғидек асраш, хусусан, истеъмол учун етказиб берилаётган ичимлик сувининг бизга етиб келгунига қадар минглаб инсонларнинг машаққатли меҳнати ётганлигини унутмаслигимиз даркор.
  Азизлар, тежамкорлик бош шиоримизга айлансин!

Надя Канатбаева
Учқудуқ туман СЭО ва ЖСБ
санитария врач ёрдамчиси.

     Oʻzbekistonda 2023-yilning 1-iyul holatiga koʻra, doimiy yashovchi aholi soni 36 million 372,3 ming kishini tashkil etdi.

     Statistika agentligining xabar berishicha, ushbu koʻrsatkich 2022-yilning mos davriga nisbatan 2,2 foizga koʻpaygan.

     Shundan:

    Ayollar soni – 18 million 66 ming kishi;
    Erkaklar soni – 18 million 306,3 ming kishini tashkil qiladi.

     Shahar joylarda yashovchi aholi soni 18 million 557,5 ming kishini tashkil etgan boʻlsa,
     qishloq joylarda 17 million 815,8 ming kishi istiqomat qiladi.