“Temir daftar”dagilar qanday imtiyozlardan foydalanadi? Quyidagi ushbu masalaga oid savollarga javob berib oʻtiladi.

      1. “Temir daftar”ga kiritilgan oila aʼzolari ishga joylashtiriladi

“Temir daftar”dagi oilalarning ishsiz aʼzolari bandligini taʼminlash quyidagi yoʻnalishlarda amalga oshiriladi:

• yangi ish oʻrinlariga ishga joylashtirish;
• mavjud vakansiya va zaxira (kvota) ish oʻrinlariga ishga joylashtirish hamda haq toʻlanadigan jamoat ishlariga jalb qilish;
• qishloq xoʻjaligi boʻlimlari bilan birgalikda kooperativlarga jalb etish, gʻalladan boʻshagan yerlarda takroriy ekin ekish va oborotdan chiqib ketgan yerlarni oʻzlashtirish hisobiga bandlikni taʼminlash;
• kasb-hunar va tadbirkorlikka oʻqitishni tashkil etish, tadbirkorlik va hunarmandchilikka jalb etish, oʻzini oʻzi mustaqil ravishda band qilishni rivojlantirishga doir faoliyatni tashkil etish orqali bandlikka koʻmaklashish;
• qurilish obyektlariga ishga joylashtirish.

    2. Tomorqadan daromad manbai sifatida foydalanish uchun koʻmaklashiladi

“Temir daftar”ga kiritilgan oilalarda quyidagi yoʻnalishlarda koʻmaklashiladi:

• yengil konstruksiyali issiqxonalar oʻrnatish;
• parranda, asalari, quyon, baliq va bedana boqishni yoʻlga qoʻyish;
• “Tomorqa xizmati” tashkilotlari va “Dala doʻkonlari”ni tashkil etish.

“Temir daftar”ga kiritilgan oilalarga dehqonchilik bilan shugʻullanish uchun yangi oʻzlashtirilgan, lalmi, foydalanilmayotgan yer maydonlarida 0,1 gektardan 1 gektargacha yer uchastkalarini ochiq elektron tanlov asosida ijaraga berish, ajratilgan yer maydonlarini sugʻorish tizimi (artezian quduqlar, tomchilatib sugʻorish tizimi va boshqalar) va elektr energiyasi bilan taʼminlash, berilgan yerlarni oʻzlashtirish uchun (yer haydash, urugʻ, koʻchat xarid qilish va boshqalar) subsidiya ajratish ishlari amalga oshiriladi.

     3. Tadbirkorlikka jalb qilinadi

Oilaviy tadbirkorlik dasturlari orqali quyidagi xizmatlar koʻrsatiladi:

• biznes loyihalarni hududlarning oʻziga xos xususiyatlarini inobatga olgan holda tuzishni oʻrgatish;
• oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish dasturlari doirasida kredit olishga koʻmaklashish;
• kredit ajratilgandan soʻng kam taʼminlangan, ijtimoiy himoyaga muhtoj oilalar tadbirkorligini rivojlantirishni doimiy qoʻllab-quvvatlash.

Kreditlar “Temir daftar”ga kiritilgan va tadbirkorlik bilan shugʻullanish istagida boʻlgan fuqarolarning tadbirkorligini yoʻlga qoʻyish va rivojlantirishga yoʻnaltiriladi.

     4. Moddiy yordam koʻrsatiladi

Xalq deputatlari tuman (shahar) Kengashi tomonidan tasdiqlangan roʻyxatlar asosida bir martalik moddiy yordam berilishi mumkin.

Bir martalik moddiy yordamni toʻlash uchun oilalarning ehtiyojmandlik darajasidan kelib chiqib (har bir fuqaroning familiyasi, ismi, otasining ismi, pasport seriyasi va raqami koʻrsatilgan holda) bir martalik moddiy yordam berish miqdorlari koʻrsatilgan roʻyxat tuman (shahar) hokimligiga taqdim etiladi.

Tasdiqlangan bir martalik moddiy yordam toʻlovlari har oyning 5 — 27-kunlarida amalga oshiriladi.

Bir martalik moddiy yordam ajratish kalendar yil davomida bir marta amalga oshiriladi.

     5. Tibbiy xizmat koʻrsatiladi

Kam taʼminlangan, ijtimoiy himoyaga muhtoj oilalarga tibbiy xizmat koʻrsatish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:

• tibbiy yordamga muhtoj oilalar boshqaruv ofisi tomonidan tegishli tibbiyot xodimini jalb qilingan holda oʻrganiladi;
• oʻrganish natijasi boʻyicha kasalligi aniqlangan va tibbiy yordamga muhtoj oila aʼzolari tibbiy koʻrikdan oʻtish uchun tuman (shahar) tibbiyot birlashmasi koʻp tarmoqli markaziy poliklinikasiga yuboriladi;
• tibbiy koʻrik natijasi yuzasidan koʻrsatma boʻyicha oila aʼzolari tuman (shahar) tibbiyot birlashmasida statsionar yoki ambulatoriya sharoitda davolanadi;
• nogironlik belgilari aniq namoyon boʻlgan bemorlar belgilangan tartibda koʻrikdan oʻtish uchun Tibbiy-mehnat ekspert komissiyalariga yuboriladi.

“Temir daftar” qanday shakllantiriladi?

“Temir daftar”ga quyidagi toifadagi oilalar kiritiladi:

• kam taʼminlangan oila, deb eʼtirof etilgan oilalar;
• ijtimoiy yordamga muhtoj I va II guruh nogironligi boʻlgan aʼzolari mavjud oilalar;
• kam taʼminlangan yakka-yolgʻizlar va keksalar;
• boquvchisini yoʻqotgan ehtiyojmand oilalar;
• koʻp (4 va undan ortiq) farzandli moddiy koʻmakka muhtoj oilalar;
• mehnatga layoqatli ishsiz aʼzolari mavjud ehtiyojmand oilalar;
• tibbiy yordamga muhtoj ehtiyojmand oilalar (surunkali yoki ogʻir nogironlikka olib keluvchi kasallikka chalingan va nogironlik guruhi belgilanmagan aʼzolari mavjud yetarli daromad manbaiga ega boʻlmagan oilalar);
• noturar joylarda istiqomat qilayotgan, oʻzi yoki birgalikda yashovchi oila aʼzolarining nomida turar joy boʻlmagan ehtiyojmand oilalar.

Ayni vaqtga qadar oliy taʼlim muassasalariga kirish uchun 882 913 nafar abituriyent onlayn ro‘yxatdan o‘tgan. Bu haqda Bilim va malakalarni baholash agentligi xabar berdi.

Maʼlum qilinishicha, eng ko‘p ro‘yxatdan o‘tgan abituriyentlar Qashqadaryo viloyatidan (103 ming 972 nafar). Keyingi o‘rinlardan Samarqand (99 210 nafar), Farg‘ona (83 409 nafar), Toshkent (76 884 nafar) va Surxondaryo (72 883 nafar) viloyatlari joy olgan.

Eng ko‘p abituriyent ro‘yxatdan o‘tgan OTMlar ro’yxatida esa O‘zbekiston milliy universiteti (birinchi ta’lim yo‘nalishiga nisbatan) peshqadamlik qilmoqda:

 O‘zbekiston milliy universiteti — 32 630 nafar;

 Farg‘ona davlat universiteti — 26 250 nafar;

 Toshkent davlat transport universiteti — 26 136 nafar;

 Toshkent davlat pedagogika universiteti — 25 473 nafar;

 Toshkent axborot texnologiyalari universiteti — 24 936 nafar.

Ma’lumot uchun, bugun abituriyentlarni ro‘yxatga olish yakunlanadi.

    Ватанга муҳаббат, юртга садоқатни сақлаган инсон борки юрти учун нимадир қилишга ҳаракат қилади. Бугун биз таърифини келтириб ўтмоқчи бўлганимиз Шимолий кон бошқармасига қарашли “Шарқий” конида меҳнат қилиб келаётган экскаваторчи Мамарахимов Жамолитдин Махмирзаевич бўлади.

    Навоийнинг сўлим гўшаси, Оллоҳнинг назари тушган юрт Нуротада туғилиб ўсган Жамолитдин ака армия хизматини Украинада ўтаб, ўз меҳнат фаолиятини Шимолий кон бошқармаси “Шарқий” конида бошлаган. Синовли йилларда меҳнатда тобланган, тажриба тўплаган қаҳрамонимиз аввалига оддий ишчи, экскаватор ёрдамчиси бўлиб узоқ йиллар самарали фаолият юритган. Ҳозирда тажрибали экскаватор машинисти сифатида ўнлаб ёшларга устозлик қилиб келмоқда. Ҳамкасбларига ёшларга  меҳнат ортидан топилган эҳтиром баҳосиз эканлигини таъкидлашдан чарчамайди.

    Бир ҳовучда 12-20 тонна рудани узиб оладиган бу қудратли техникани бошқариш Жамолитдин Махмирзаевичга ҳеч бир қийинчилик туғдирмайди. Боиси, корхонадаги соғлом муҳит, жамоанинг аҳиллиги қолаверса оиласининг тинчлигиҳам бир корхонада 30 йил меҳнат қилишга замин яратди имкон берди, десак хато қилмаган бўламиз.

    Юртимизда ҳалол меҳнат қилган ўз касбининг чинаккам фидоийси бўлган инсонлар доимо эътиборда. Мақоламиз қаҳрамони ЖамолитдинМамарахимов ҳам  II ваIII даражали “Кончилик шуҳрати” кўкрак нишони билан тақдирланган, бир неча маротаба фахрий ёрлиқ ва ташаккурномаларга сазовор бўлган.

-Жонажон корхонам – менинг  кичик Ватаним! Ватаним фаровонлиги йўлида чарчоқ нима билмайман, - дейди биз билан суҳбатда Жамолитдин Мамарахимов.

Оила инсон бахт-саодатини таъминловчи қўрғондир. Жамолитдин ака ва Элмира опанинг  бахт қўрғонида  Улуғбек, Нилуфар, Юлдуз  исмли фарзандлар камолга етди. Ўғли Улуғбек ҳарбий, қизи Нилуфар 3-гидрометаллургия заводида лаборант бўлиб ишлайди. Оиланинг кенжаси  Юлдуз  олий ўқув юртида ўқиш ниятида имтиҳонларга тайёргарлик кўрмоқда.

   “Данагидан мағзи ширин” дейишганидек, шириндан-шакар неваранинг бобо-бувиси бўлган бу оилада саодат, бахт, меҳр-муҳаббат  доимий меҳмон!

Нилуфар РУЗИЕВА,

ШКБ Ахборот ва маънавият-маърифат гуруҳи инспектори.

Навоий кон-металлургия комбинати АЖ - 65 ёшда!

            Бугунги ўзгарувчан шароитда иқтисодиётимизнинг барқарор ўсишини таъминлашда ички имкониятларни ишга солиш, яъни тайёр импорт маҳсулотларни ўзимизда ишлаб чиқариш ва маҳаллий саноатни янада ривожлантириш асосий  ўрин тутади.

            Аслида тайёр маҳсулот ишлаб чиқаришда маҳаллийлаштириш даражасини ошириш иқтисодиётни янада барқарор ва изчил ривожланишида, унинг ташқи омилларга тобелигини пасайтиришда, ишлаб чиқариш жараёнларига янги самарали технологияларнинг татбиқ этилишини жадаллаштириш муҳим аҳамият касб этади. “НКМК” АЖ қарашли Шимолий кон бошқармасида  бу жараёнлар ишлаб чиқаришнинг таркибий қисмига айланган ҳолда маҳаллийлаштириш дастури асосида ўзлаштирилаётган маҳсулотлар импорт ўрнини қопламоқда.

Корхонанинг кон жиҳозларини таъмирлаш цехи 60 йилдан ортиқроқ вақт мобайнида фаолият кўрсатиб келади. Таъбир жоиз бўлса мазкур цехни “ШКБ шифокори”га менгзаш мумкин. Ишлаб чиқариш узлуксизлигини таъминлаш, механизмларнинг бир маромда ишлаши учун эҳтиёт қисмларни тайёрлаш ва таъмирлаш  сингари муҳим вазифаларни бажариб келмоқда. Цехда ишлаб чиқариш қувватларидан тўлиқ ва самарали фойдаланиш орқали бутловчи буюмлар, эҳтиёт қисмлар, материалларни ишлаб чиқаришни ўзлаштириш ҳамда импорт ҳажмини пасайтириш бўйича изчил чора-тадбирлар  амалга оширилмоқда.

-Мамлакатимиз раҳбарининг 2022 йил 24 январдаги “Республикада ишлаб чиқаришни ривожлантириш ва саноат кооперациясини кенгайтиришнинг самарали тизимини яратиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорига асосан, 2022 йилда ШКБ ишлаб чиқариш бўлинмалари учун кон жиҳозларини таъмирлаш цехи томонидан  жами 65 млрд. 461 млн. сўмлик 115 229 дона  маҳсулотлар таъмирлаб берилган эди.  Шунингдек, ўтган йил давомида импорт ўрнини босувчи ва  маҳаллийлаштириш дастуридан 1 млрд.610 млн сўм миқдорида  маҳсулот тайёрланди, –дейди цех бошлиғи Шерали Рўзибоев. - 2023 йил учун белгиланган вазифалар хусусида тўхталиб ўтадиган бўлсам, жорий йилда ҳам цех томонидан 3 млрд. 561 млн сўмлик лойиҳа дастури ишлаб чиқилди.

  Ишлаб чиқаришнинг маҳаллийлаштирилган маҳсулотлар ҳажмини йилдан-йилга ортиб бориши   юқорида таъкидланган ишлар белгилаб олинган истиқболли мақсадларнинг ҳосиласидир. Шу ўринда Шимолий кон бошқармасида маҳаллийлаштириш дастурининг бош ижрочиси  сифатида  кон жиҳозларини таъмирлаш цехи меҳнат жамоаси ва уларнинг ташаббусларини алоҳида таъкидлаш ўринли бўлади.

   Цех томонидан январь-май ойларида ялпи маҳсулотнинг ишлаб чиқариш режаси 23 млрд. 333 млн. 320 минг  сўмни ташкил этган бўлса, ишлаб чиқарилган ялпи маҳсулот ҳажми режага нисбатан 110,1фоиз яъни 25 млрд. 695 млн. 453 минг сўмга бажарилди.   Ушбу ишлаб чиқарилган ялпи маҳсулотнинг 63,8 фоизи ёки 16 млрд. 405 млн. 744 минг сўм ишлаб чиқарилган тайёр маҳсулот улушини, 36,1 фоизи  ёки  9 млрд. 289 млн. 709 минг сўми эса ШКБ бўлинмалари томондан буюртма ва талабномаларга асосан кўрсатилган хизматлар улушига тўғри келади.  Цех ишчи-ходимлари томонидан шу йилнинг олти ойи давомида  импорт ўрнини босувчи 725,7 млн. сўм миқдорида  248 дона маҳсулот ишлаб чиқарилди.

  Мухтасар айтганда, кон жиҳозларини таъмирлаш цехи аҳил жамоаси олдида залворли режалар турибди. Бу муҳим вазифаларни уддалашга бўлган интилиш  Шимолий кон бошқармасида ишлаб чиқариш қувватларини янада оширишга бу орқали  мамлакат ижтимоий-иқтисодий барқарорлигини мустаҳкамлашга салмоқли улуш қўшишининг гаровидир.

Лайло КАРИМОВА

          Ҳозирги замонда  тараққиётга эришиш учун рақамли билимлар ҳамда замонавий ахборот технологияларини эгаллашимиз зарур ва шартлиги бу эса юксалишнинг энг қисқа йўлидан бориш имкониятини тақдим этмоқда. Зеро, жаҳон тажрибаси миллий иқтисодиётнинг рақобатбардошлиги ахборот-коммуникация технологияларининг ривожланиши билан боғлиқ эканлигини кўрсатаяпти.

        Бу борада мамлакатимизда “Рақамли Ўзбекистон-2030” стратегияси қабул қилинган бўлиб ана шу дастур  доирасида Шимолий кон бошқармаси ахборот коммуникацион технологиялар маркази  мутахассислари томонидан кўплаб янгиликлар ишлаб чиқаришга  жорий этилмоқда.  Биргина,  ўтган  2022 йилда 15 дан ортиқ дастурий таъминотлар яратилиб, ишлаб чиқаришга муваффақиятли жорий этилди. Ана шундай янгиликлардан бири “Тиббий кўрик” ахборот тизими бўлиб, бу нафақат тизим учун балки ишчи-ходимлар учун ҳам қатор енгилликлар бермоқда.

       Маълумки корхонада ишлаб чиқариш жараёни бир неча сменаларда ташкил этилган бўлиб, ҳар бир смена бошланиши ва тугашида ишчи ходимлар тиббий кўрикдан ўтказилади. Бу жараёнда ишчи ходимлар ва уларнинг тиббий кўрик хулосалари тўғрисидаги маълумотларни расмийлаштириш кўп вақт ва қўл меҳнатини талаб этарди. Ҳозирда ушбу жарёнларни тўлиқ автоматлаштириш орқали қўл меҳнати бартараф этилиб, тиббий кўрик учун сарфланадиган вақт салмоқли даражада қисқартирилишига эришилди.

ШКБ АХБОРОТ ХИЗМАТИ.

            Автотранспортни белгиланган тартиб-қоидаларга ва йўл ҳаракати қоидаларига амал қилмасдан бошқариш қуйидагича жарима солишга сабаб бўлади:

• “Тонировка”ли автотранспортдан фойдаланиш (тегишли рухсатнома олмасдан) – БҲМнинг 25 баравари (8 млн 250 минг сўм) миқдорида;
• Товуш сигналини сабабсиз бериш – БҲМнинг 1 баравари (330 минг сўм) миқдорида;
• Автотранспортни пиёдалар йўлкаларидан юргизиш – БҲМнинг иккидан бир қисми (165 минг сўм) миқдорида;
• Йўл белгилари ёки йўлнинг қатнов қисмидаги чизиқлар билан белгилаб қўйилган талабларга риоя этмаслик – БҲМнинг иккидан бир қисми (165 минг сўм) миқдорида;
• Автотранспортларни қувиб ўтиш – БҲМнинг иккидан бир қисми (165 минг сўм) миқдорида;
• Бекатлардан юриш – БҲМнинг иккидан бир қисми (165 минг сўм) миқдорида;
• Йўловчиларга лойқа сачратганлик – БҲМнинг иккидан бир қисми (165 минг сўм) миқдорида;
• Автотранспортни бошқариш вақтида телефондан фойдаланиш – БҲМнинг 3 баравари (990 минг сўм) миқдорида;
• Телефондан қулоқчинлар орқали ва қўлларни ишлатмасдан туриб сўзлашувлар олиб бориш имкониятини берадиган бошқа ускуналар орқали фойдаланиш мумкин.
• Белгиланган ҳаракат тезлигини соатига 20 километрдан кўп бўлмаган катталикда ошириш – БҲМнинг 1 баравари (330 минг сўм) миқдорида;
• Белгиланган ҳаракат тезлигини соатига 20 километрдан ортиқ, лекин 40 километрдан кўп бўлмаган катталикда ошириш – БҲМнинг 5 баравари (1 млн 650 минг сўм) миқдорида;
• Белгиланган ҳаракат тезлигини соатига – 40 километрдан ортиқ катталикда ошириш БҲМнинг 9 баравари (2 млн 970 минг сўм) миқдорида;
• Светофорнинг тақиқловчи сигналида тўхташ чизиғини босиб кириш – БҲМнинг иккидан бир қисми (165 минг сўм) миқдорида;
• Светофорнинг тақиқловчи сигналига ёки йўл ҳаракатини тартибга солувчининг тақиқловчи ишорасига бўйсунмасдан ўтиши – БҲМнинг 2 баравари (660 минг сўм) миқдорида;
• Тўхташ ёки тўхтаб туриш қоидаларини бузиш – БҲМнинг 2 баравари (660 минг сўм) миқдорида;
• Йўлларда гуруҳ бўлиб ҳаракат қилишда қатнашиш – БҲМнинг 3 баравари (990 минг сўм) миқдорида;
• Темир йўлнинг ўтиш жойларидан ўтиш қоидаларини бузиш – БҲМнинг 3 баравари (990 минг сўм) миқдорида;
• Автотранспортни маст ҳолда бошқариш – БҲМнинг 25 баравари (8 млн 250 минг) миқдорида;
• Бунда ҳайдовчи транспортни бошқариш ҳуқуқидан 1 йилу 6 ойдан 3 йилгача маҳрум қилинади.
• Йўл ҳаракати қоидаларида назарда тутилган ҳужжатлари бўлмаган шахсларнинг автотранспортни бошқариши – БҲМнинг 1 баравари (330 минг сўм) миқдорида;
• Ишончномаларни, автотранспортни бошқа шахсга ўтказиш ва ижарага бериш шартномаларини рўйхатдан ўтказмасдан (ҳисобга қўймасдан) бошқариш – БҲМнинг 1 баравари (330 минг сўм) миқдорида;
• Автотранспортни бошқариш ҳуқуқи бўлмаган шахсларнинг шу воситаларни бошқариши – БҲМнинг 5 баравари (1 млн 650 минг сўм) миқдорида;
• Автотранспорт эгаларининг фуқаролик жавобгарлигини мажбурий суғурта қилиш бўйича суғурта полисларисиз бошқариш – БҲМнинг 2 баравари (660 минг сўм) миқдорида;
• Йўл-транспорт ҳодисаси юз берган жойдан кетиб қолиш – БҲМнинг 15 баравари (4 млн 950 минг сўм) миқдорида.

    “Agar korrupsiyani yo‘q qilmoqchi bo‘lsangiz dastlab o‘zingizning eng yaqin uch nafar do‘stingizni fosh qiling. Siz nimaga shunday qilayotganingizni aniq bilasiz, ular ham huddi shunday – nimaga fosh qilinganini aniq bilishadi.”

 Li Kuan Yu, Singapurning sobiq bosh vaziri

     Korrupsiya dunyo miqyosida hal etilishi lozim boʼlgan global muammolardan biridir. Ushbu illat har qanday davlat va jamiyatning siyosiy-iqtisodiy rivojlanishiga jiddiy putur yetkazib, inson huquq va erkinliklarining poymol boʼlishiga olib keladi. Shu bois unga qarshi kurash eng muhim va dolzarb masalalar qatoridan joy olgan.

    Hozirda, adliya organlari va va muassasalarida “Korruptsiyasiz hayot sari” huquqiy aktsiyasiga start berildi. Korruptsiyaga qarshi kurashishda aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirish, jamiyatda korruptsiyaga nisbatan murosasiz munosabatni shakllantirish, davlat organlari va tashkilotlar xodimlarining huquqiy savodxonligini oshirish maqsadida korruptsiyaga oid tushunchalarni bilish muhim ahamiyatga ega:

    Aksilkorrupsiya – korrupsiya darajasini pasaytirish, korrupsiya bilan bog‘liq omillarni (oldini olish, bartaraf etish, tugatish va hokazolarni) kamaytirishga qaratilgan davlat organlari, mansabdorlari, fuqarolik jamiyati institutlari, tadbirkorlar va xususiy sektorning korrupsiya holatlarini fosh etish va bartaraf etishga oid faoliyatlari hisoblanadi. Korrupsiyaga qarshi kurashishda nafaqat sud, huquq-tartibot organlari vakillari, balki jamoat tashkilotlarining faollari, jurnalistlar, blogerlar va oddiy fuqarolar tashabbus ko‘rsatishi mumkin. 

    Favoritizm atamasi fransuzcha “favoritisme” va lotincha “favor” so‘zlaridan kelib chiqqan bo‘lib, “moyillik” degan ma‘noni bildiradi. Favoritizm – rahnamolik koʻrsatish yoki himoya ostidagi ayrim xodimlarni yaqin olish va qo‘llab-quvvatlash ma‘nolarini bildiradi. Ba‘zida rahbarlar o‘z qo‘l ostidagi ayrim xodimlarni boshqalarga qaraganda o‘ziga yaqinroq oladi, ular bilan juda do‘stona mudi. Ko‘p hollarda favoritizm ishxonadagi ishchi muhitni buzadi, hamkasblar o‘rtasida bo‘linishlarga olib keladi va korrupsiyaviy holatlarni keltirib chiqaradi. Odatda favorotizm quyidagi ko‘rinishlarda namoyon bo‘ladi: lavozimi bo‘yicha ko‘tarish, mukofotlarni hisoblash va davlat mukofotlariga tavsiya qilish, mehnat ta‘tillari berish yoki sanatoriyalar va xorij safarlariga yuborish, murojaatlarni ko‘rib chiqish navbatini, shuningdek, ish vaqti va navbatchilik grafiklarini belgilash shular jumlasidandir.

    “Halollik vaksinasi” – korrupsiyaga qarshi kurashish chora-tadbirlari majmuasi. Bu atama ilk marotaba O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 24-yanvardagi Oliy Majlisga Murojaatnomasida tilga olingan. Korrupsiyaga qarshi kurashda adolat bosh mezon hisoblansa, mavjud qonunlarga amal qilish va ularga boʻysunish asosiy shartlar sirasiga kiradi. Bularga erishishning yagona yo‘li “halollik vaksinasi”dir

    Lobbizm atamasi inglizcha “lobbyism” so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, “kluarlar”, “hos xonalar” degan ma‘nolarni bildiradi. Lobbizm – davlat idoralari, qonunchilik, ijroiya, sud hokimiyatlarining mintaqalar iqtisodiyoti ayrim tarmoqlari va sohalarini, korxonalar, ijtimoiy guruhlarni obyektiv zarurat taqozosi bilan emas, balki ma’lum bir manfaatlarni ko‘zlab, ba’zan mansabdor shaxslarni sotib olish yo‘li bilan qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan faoliyati hisoblanadi.

   Nepotizm atamasi lotincha “nepos, nepotis” so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, “nevara”, “jiyan” degan ma‘nolarni bildiradi. Nepotizm – o‘zining yaqin qarindoshlari yoki do‘stlariga asossiz imtiyozlar berish maqsadida hokimiyatdan foydalanish va (yoki) ta‘sir o‘tkazish, shu jumladan: yaqin qarindoshlari va (yoki) do‘stlariga asossiz mukofotlar hisoblash, davlat organlari va muassasalari manfaatlari zarariga yaqin qarindoshlari va do‘stlarini ishga qabul qilish va lavozimga tayinlash

Reyderlik atamasi inglizcha “raider” so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, “bosqinchi”, “qaroqchi” degan ma‘nolarni bildiradi. Reyderlik – korrupsiyaning bir shakli bo‘lib, bunda, o‘zgalar mulkini uning ixtiyoriy roziligisiz egallab olish va o‘zlashtirishga aytiladi.

Zamonaviy jamiyatda bemor yoki uning yaqinlari tomonidan shifokorni rag‘batlantirish hollari tez-tez uchrab turadi, bu holat turli yo‘llar bilan talqin qilinadi. Masalan, tug‘ruqxonalarda muhtojlarga tibbiy yordam ko‘rsatish yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri vazifalarni bajargani uchun samimiy minnatdorchilik tariqasida “suyunchi” ko‘rinishidagi pora beriladi. Ayrim tug‘ruqxonalarda hatto “tug‘ish stavkasi” belgilangan. Farzand tug‘ilishi bilan oilalarga quvonch va baxt ulashguvchi ushbu shifo maskanlarida bunday maishiy korrupsiya ko‘rinishlariga aslo yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. Zero, har bir ota-ona farzandli bo‘lar ekan, tibbiyot muassasasidan rozi bo‘lib chiqib ketishi kerak. Afsuski, ayrim holatlarda shifokorlarning noqonuniy xatti-harakatlariga guvoh bo‘lamiz. Bunday harakatlar uchun O‘zbekiston qonunchiligida jinoiy javobgarlik belgilangan.

   Жамиятимиздаги ижтимоий-маънавий муҳитга салбий таъсир ўтказадиган, тараққиётимизга тўсиқ, миллий хавфсизлигимизга таҳдид саналадиган коррупцияга қарши муросасиз курашиш ва жамиятда қонун устуворлигини таъминлашга барчамиз бирдек масъулмиз!

Uchquduq tumani adliya bo’limi Yuridik xizmat ko’rsatish

 markazi bosh yuriskonsulti F.Umurova

        7 ёшга тўлган болалар боғча билан хайрлашиб, мактабга йўл олди. Ушбу мавсумда республика бўйлаб барча давлат мактабгача таълим муассасалари 3 ёшли болаларнинг катта гуруҳини қабул қилади. Боғчаларда жой бўшаётгани эвазига навбатлар тезроқ келадими? Болаларни МТТга жойлаштириш тартиби қандай? Боғчага навбати келган болаларнинг ота-оналари нималарни билиши керак? Шу каби муҳим саволларга Мактабгача таълим агентлиги масъул ходими Гулбаҳор Парпиева жавоб берди:

1. Жорий йилда республикадаги давлат мактабгача таълим ташкилотларига қанча болаларни қамраб олиш режалаштирилган?

Бугунги кунда республика бўйича жами 2 930 844 нафар 3-7 ёшли болалардан 72,8 фоизи, яъни 2 133 187 нафари мактабгача таълим билан қамраб олинган.

2023 йил якунига қадар жами 2 183 479 нафар, 3-7 ёшли болаларни боғчаларга жалб қилиб, бу кўрсаткични 74,5 фоизга етказиш кўзда тутиляпти.

2. 7 ёшга тўлган болалар мактабга чиққач, боғчаларда жой бўшайди. Навбат тезроқ келадими?

Мактабгача таълим ташкилотларига болаларни қабул қилиш асосан боғча тарбияланувчилари мактабга чиққач, бошланади. Бўшаган ўринларга мос равишда мактабгача таълим ташкилотига жойлашиш учун навбатга қўйилган болалар Ҳукумат томонидан тасдиқланган регламентга асосан навбат асосида кетма-кетликда қабул қилинади.

Болаларга йўлланма асосан май ва август ойларида шаклланади, чунки бошқа ойларга қараганда майнинг якуни билан, айрим ота-оналар болаларини дам олиш масканлари ёки бошқа таълим даргоҳларига жалб қилишади, август ойида эса мактабга чиқиш даври бўлади. Шу билан бирга, болаларнинг туғилишини ҳам инобатга олишимиз керак, мисол тариқасида 2022 йил якунида Ўзбекистон бўйлаб 900 000 дан ортиқ болалар туғилган. Боғчалар сони эса ҳали етарли эмас, аммо болаларнинг қамровини ошириш борасида амалий ишлар қилиняпти.

3. Кимлар навбатда имтиёзга эга? Илгари 3 болали оиланинг фарзанди имтиёзли рўйхатга қўйиларди, ҳозир ДХМларда имтиёз фақат 4 болали оилаларга дейиляпти.

Регламентга асосан:

болаларнинг қуйидаги контингенти имтиёзли рўйхатга киритилади:

• I ва II гуруҳ ногиронлиги бўлган шахсларнинг болалари;
• кўп болали оилаларнинг болалари;
• етим болалар ёки ота-онасининг қаровисиз қолган болалар;
• «Аёллар дафтари»га киритилган ижтимоий ҳимояга муҳтож ёлғиз аёлларнинг фарзандлари;
• контракт бўйича ҳарбий хизматчиларнинг ва ички ишлар органлари ходимларининг болалари;
• талабалар ва педагогларнинг болалари;
• акалари ёки опалари ушбу муассасанинг тарбияланувчилари жумласидан бўлган болалар;
• кўп тармоқли ихтисослаштирилган мактабгача ташкилотлардан умумий турдаги мактабгача ташкилотларга ўтказилаётган соғайган болалар.

Маълумот учун: Оила кодексининг 41-моддасига асосан тўрт нафар ва ундан ортиқ ўн саккиз ёшга тўлмаган боласи бўлган оила кўп болали оиладир.

4. Айрим МТТларда минглаб болалар навбатда туради. Болалар 3 ёшдан ошиб ҳам йиллаб уларнинг навбати келмайди. Бундай боғчаларда қўшимча гуруҳлар ташкил қилинса бўлмайдими? 

Мактабгача таълим агентлиги томонидан ҳар ой кесимида болаларни навбати масаласида таҳлил олиб борилади ва таҳлил натижасига кўра, қайси ҳудудда МТТ қурилиши ёки ДХШ асосидаги оилавий МТТларни сони кўпайтириш зарурлиги кўриб чиқилади. 2017 йилга қадар боғчалар сони кескин камайиб кетган. 1991 йилларда Ўзбекиситон бўйлаб боғчалар сони 11 мингдан ортиқ эди, 2017 йилга келиб уларнинг сони 5 211га камайган. Давлат раҳбарининг ташаббуси билан ушбу соҳа қайта ислоҳ қилиняпти ва бугунги кунга келиб МТТлар сони 29 420 тани ташкил этмоқда.

Агар боғчаларда бўш гуруҳлар вужудга келса, албатта, ушбу боғчада қўшимча гуруҳлар ўрнатилган тартибда шаклланади.

5. Йўлланмани олгач, уни қанча муддат ичида расмийлаштириш керак?

Агар ариза берувчи болаларни ташкилотга қабул қилишни йўлланма шакллангандан сўнг 15 иш куни мобайнида расмийлаштирмаган тақдирда, йўлланма ҳақиқий эмас деб ҳисобланади.

6. Айрим МТТларда 2 ёшли болаларни ҳам қабул қилувчи гуруҳлар бор. Булар қандай гуруҳлар ва нега ҳамма боғчаларда йўқ?

Тошкент шаҳридаги Мирзо Улуғбек тумани 466-сонли, Миробод тумани 174-сонли, Олмазор тумани 130-сонли, Юнусобод тумани 163, 498-сонли, Яккасарой тумани 250-сонли кам қувват билан фаолият юритаётган давлат мактабгача таълим ташкилотларида, пуллик хизмат кўрсатиш шаклида 2 ёшдан 3 ёшгача бўлган болалар учун гуруҳлар фаолияти йўлга қўйилган.

Давлат мактабгача таълим ташкилотларида бўш хоналари мавжуд бўлиб, ушбу мактабгача таълим ташкилотига жойлаш учун навбатда турган мактабгача таълим ёшидаги болалар бўлмаган тақдирда пуллик хизмат кўрсатиш шаклида 2 ёшдан 3 ёшгача бўлган болалар учун гуруҳлар фаолиятини йўлга қўйишга рухсат этилган.

Агарда ушбу давлат мактабгача таълим ташкилотидаги бўш хоналарда янги гуруҳни ташкил этиш учун мактабгача таълим ёшидаги болалар навбати шаклланадиган бўлса, пуллик хизмат кўрсатиш шаклида 2 ёшдан  3 ёшгача бўлган болалар учун ташкил этилган гуруҳлар фаолияти тўхтатилиб, мактабгача таълим ёшидаги 3-6 ёшли болалар учун гуруҳлар шакллантирилади.

7. Жамоатчиликда ва фаоллар орасида боғча ёшини 2 ёш деб белгилаш бўйича мулоҳазалар кўпдан бери бор. Бу бўйича бирор иш қилиняптими? Таклифлар инобатга олинадими?

Жамоатчилик фикри ва ота-оналар билан ўтказилган сўровнома натижаларини инобатга олган ҳолда умумий турдаги давлат мактабгача таълим ташкилотларига қабул қилинадиган болаларнинг ёшига бўлган талабни қайта кўриб чиқиш бўйича таҳлилий маълумотлар ва таклифлар тайёрланмоқда.

Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 501-моддасида педагог ходимлар меҳнатини ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солишнинг ўзига хос хусусиятлари сифатида педагог ходимлар учун йиллик узайтирилган меҳнат таътилининг давомийлиги Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан Ижтимоий-меҳнат масалалари бўйича республика уч томонлама комиссияси билан келишилган ҳолда белгиланиши назарда тутилган. Шу муносабат билан 2023-йил 26-июнда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Педагог ходимлар учун йиллик узайтирилган меҳнат таътили давомийлиги меъёрларини белгилаш чора-тадбирлари тўғрисида”ги  263-сон қарори қабул қилинди. Мазкур қарорга асосан педагогларнинг таътил кунлари қуйидагича белгиланди:

1. Умумий турдаги давлат мактабгача таълим ташкилотлари

Директор-42 календар кун

Ўқитувчи, ўқитувчи-логопед, ўқитувчи-дефектолог-56 календар кун

Тарбиячи, тарбиячи-методист, мусиқа раҳбари, психолог-42 календар кун

Жисмоний тарбия йўриқчиси, хореограф, сузиш бўйича йўриқчи, тарбиячи ёрдамчиси-27 календар кун

2. Жисмоний ёки психик ва ақлий ривожланишида нуқсони бўлган болалар учун ихтисослаштирилган ҳамда реабилитация марказига эга бўлган давлат кўп тармоқли ихтисослаштирилган мактабгача таълим ташкилотлари

Директор-56 календар кун

Ўқитувчи, ўқитувчи-логопед, ўқитувчи-дефектолог-56 календар кун

Тарбиячи, тарбиячи-методист, мусиқа раҳбари, эшитиш хонаси йўриқчиси-56

Психолог-42 календар кун

Жисмоний тарбия йўриқчиси, хореограф, сузиш бўйича йўриқчи, тарбиячи ёрдамчиси-27 календар кун

3. Бошланғич, умумий ўрта таълим мактаблар ва мактаб-интернатлар, Президент, ижод, ихтисослаштирилган мактаб ва мактаб-интернатлар, алоҳида таълим эҳтиёжлари бўлган болалар учун ихтисослаштирилган таълим муассасалари, Республика ўқув-тарбия муассасалари

Директор, ижрочи директор, унинг ўринбосарлари (маъмурий-хўжалик ишлари бўйича директор ўринбосари, хўжалик ишлари бўйича директор ўринбосари, хўжалик мудиридан ташқари), директор маслаҳатчиси, мактаб маслаҳатчиси-56

Ўқитувчи, ўқитувчи-логопед, алоҳида таълим эҳтиёжлари бўлган болалар учун ихтисослаштирилган таълим муассасалари тарбиячиси ва катта тарбиячиси-56 календар кун

Катта тарбиячи, тарбиячи, куни узайтирилган гуруҳ тарбиячиси,  навбатчи тарбиячи, тарбиячи ёрдамчиси, психолог, ижодий-маданий ишлар бўйича тарғиботчи, эшитиш хонаси йўриқчиси, тўгарак раҳбари, мусиқа раҳбари, таълим устаси-42 календар кун

4. Спорт турлари бўйича ихтисослаштирилган давлат мактаб-интернатлари, Республика олимпия захиралари мактаби, Спорт турларига тайёрлаш марказлари, Спорт турлари бўйича маҳорат мактаблари, Спорт турлари бўйича академиялар

Директор, унинг ўринбосарлари-27 календар кун

Ўқитувчи, ҳарбий тайёргарлик раҳбари-56 календар кун

Тренер, тарбиячи, психолог-42 календар кун

5. Баркамол авлод болалар мактаблари, Ўқувчи ёшлар маркази

Директор, унинг ўринбосарлари-27 календар кун

Услубчи, тўгарак раҳбарлари-42 календар кун

Тадбирлар ташкилотчиси-27 календар кун

6 Спорт турларини ривожлантириш республика марказлари, Болалар-ўсмирлар олимпия захираси спорт мактаблари, Ихтисослаштирилган спорт мактаблари, Спорт мактаблари

Директор, унинг ўринбосарлари-27 календар кун

Тренер (тренер-ўқитувчи)-42 календар кун

Психолог-42 календар кун

Йўриқчи-услубчи, хореограф, мусиқий оператор — аккомпаниатор, селексия бўйича тренер-27 календар кун

7. Болалар мусиқа ва санъат мактаблари

Директор, унинг ўринбосарлари-27 календар кун

Ўқитувчи, концертмейцтер-56 календар кун

8. Ўрта махсус таълим ташкилотлари

Директор, ижрочи директор, директор ўринбосарлари, бўлим бошлиги, услубчи-27

Ўқитувчи, жисмоний тайёргарлик, концертмейцтер-56 календар кун

Психолог, тарбиячи, тўгарак раҳбари-42 календар кун

9. Касб-ҳунар мактаблари, коллежлар, техникумлар

Директор, ўринбосарлари, бўлим бошлиғи, устахона мудири-27 календар кун

Ўқитувчи, ишлаб чиқариш таълими усталари, чақирилувгача тайёргарлик раҳбари, жисмоний тайёргарлик раҳбари, концертмейцтер, тренер -56 календар кун

Психолог, тарбиячи, тўгарак раҳбари-42 календар кун

10. Олий таълим ташкилотлари

Олий таълим ташкилоти ректори (ижрочи директор), проректорлари (ўринбосарлари), илмий кенгашнинг илмий котиби, муассаса кенгаши котиби, ўқув-услубий (бошқарма), илмий ва маънавият бўлими раҳбари, ўринбосарлари, факултет декани ва ўринбосарлари, тютор, услубчи-27 календар кун

Профессор-ўқитувчилар-56 календар кун

Тарбиячи-педагог, психолог-42 календар кун

11. Кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш ташкилотлари

Раҳбар ва унинг ўринбосарлари, факултет декани ва унинг ўринбосарлари, ўқув, илмий ва маънавият бўлими раҳбари, фан методистлари-27 календар кун

Профессор-ўқитувчилар-56 календар кун

Психолог-42 календар кун

  Ушбу меъёрларда келтирилган ходимларга йиллик узайтирилган меҳнат таътили кунини ҳисоблашда байрам кунлари, ҳақ тўлашда якшанба ва байрам кунлари инобатга олинмайди.

Маълумот учун, асосий узайтирилган таътилларга Меҳнат кодексининг                             219-моддасида назарда тутилган ҳар йилги қўшимча таътиллар ҳам қўшиб ҳисобланади, бунда мазкур кодекснинг 222-моддасида келтирилган қоидалар инобатга олинади, яъни барча ҳолларда қонунчилик билан белгиланган таътилларни жамлашда бир иш йили учун 56 календар кундан ошиб кетиши мумкин эмас.

Учқудуқ туман Адлия бўлими

Юридик хизмат кўрсатиш маркази бошлиғи

 Рустамова Дилдора Ботировна