Biz bilamizki PSIXOLOG BU- inson ruhiyatini o‘rganuvchi mutaxassis. O‘z kasbining fidoiy jonkuyari, insonlarga so‘zi bilan, mehri bilan, to‘g‘ri yo‘l ko‘rsata oladigan samimiy psixolog. Maktab psixologi-bu o‘quvchilar bilan chiqisha oladigan, pedagogic jamoa tomonidan tan olingan, ota-onalar va o‘quvchilar orasida kasbiy obro‘ga ega bo‘lgan psixolog amaliyotchidir.

       Bir so‘z bilan aytganda u har tomonlama yetuk bilimli inson. Maktabda 3 tomonlama hamkorlik: “O‘qituvchi- ota- ona-psixolog” hamkorligini  yo‘lga qo‘yish o‘quvchilar tarbiyasini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Chunki, o‘quvchining ruhiy holati, oilada, maktabda o‘zini tutishi,  o‘qituvchilarga bo‘lgan munosabatlarida uning yaqqol xarakter-xususiyatlari ko‘rinishi mumkin. Shu jumladan maktab psixologlari tomonidan maktabda o‘qituvchi, o‘quvchilar, hamda ota-onalar hamkorligini kuchaytirish lozim. Ota-onalar farzandlarida, pedagog xodimlar o’quvchilarda bezovtalik, stress, depressiya holatlari, o’ziga past baho berish, ijtimoiy psixologik muammolari mavjudligini kuzatsa bunda PSIXOLOGGA  murojat etishi lozim. Psixologning unga yordam berishi, u bilan birga do‘stona suhbat qurishi, muammo turiga qarab maslahat berishi to‘g‘risida tushuntirish ishlarini olib borishi lozim. Shu o‘rinda  “Psixolog kim” ? degan savol tug‘iladi.

“Psixologning –psixologik portreti”

1. Psixolog-orzularimiz  ro‘yobi
2. Psixologga ishon u bilan hammasi oson
3. Psixolog -kelajakka undovchi kuch
4. Psixolog -muvofaqqiyatga eltuvchi yo‘l
5. Psixolog- qalb ko‘zgusi
6. Psixolog -muammolar kaliti
7. Psixolog tubsizlikdan olib chiquvchi do‘st
8. Psixolog -yuraklarga yo‘l topgan sirdosh
9. Psixolog- yashashga undovchi kuch
10. Psixolog -qalblarga malham
11. Psixolog-ota-ona, o‘qituvchilar hamda o‘quvchilar uchun vositachi advokat
12. Psixolog –ijodkor, g‘amxo’r  erudit

Maktab psixologining  o‘z faoliyati davomida ish samaradorligini  to‘g‘ri tashkil etishi, o’quvchilarda noxush holatlarni oldini olishda amaliy mashg’ulotlar bilan shug’ullanishi, psixologik maslahat ishlarini muloqot, individual treninglar orqali  bartaraf etish psixologik xizmat  xodimining bir haftalik ish kuni aniq rejalar asosida tashkil etilishini amaliyotda qo‘llash, kasb etikasiga rioya etish, belgilangan ish kunlarini reja asosida amalga oshirishdan iboratdir.

Xulosa o‘rnida shuni ta’kidlash joizki “Psixolog”   har doim ota-onalar, o‘quvchilar hamda pedagog xodimlar nigohida yaxshi xotiralar, motivatsiyaga turtki bo‘ladigan shaxs, insonlarni og’irini yengil, odamlarga to‘g’ri yo‘l ko’rsata oladigan maslakdosh sifatida gavdalanishi lozim. Psixolog o‘z kasb faoliyati hamda belgilangan ish kunlariga rioya etsa ish samaradorligi hamda ko’zlangan maqsadga erishiladi.

                                                            Navoiy viloyati Uchquduq tuman

                                      18-sonli maktab  psixologi

                                                                Naxalova Yulduz Bekpulatovna

                                                                     Normamatova Barchinoy Xudoyberdiyevna

         Cho'milish  havzalaridagi suvning   xavfli xususiyatlari..     

        Yozning jazirama kunlarida cho'milish chog'ida nafaqat xavfsizlik, balki salomatlik qoidalariga ham amal qilish o'ta muhim hisoblanadi.     Cho'milish havzalaridagi ifloslangan suv o'tkir virusli ichak infeksiyalari, gepatit( A,E), ichburug', terlama, lyamblioz kabi xavfli kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin.      Ichak infeksiyalari virus zarralari suvga bemorning  najasi, qusiq qoldiqlari va yuvilmagan qo'llar orqali tushib, havzada taxminan 2 oy va undan ko'proq saqlanadi. Biroq, kasallik qo'zg'atuvchilari issiq hatoratga moslashuvchan bo'lgani bois, yoz faslida ularning konsentratsiya va yashash davomiyligi uzayadi.Bunday parazit va mikroblar harorat oshgan davrda 180 kundan ortiq jon saqlashi mumkin.    Cho'milish chog'ida suv yutish infeksiyaning og'iz orqali organizmga tushib, ko'payib, gastrounterit, ya'ni oshqozon va ingichka ichak shilliq qavatida yallig'lanishni yuzaga keltiradi. Kasallik belgilari taxmiman 12-48 soat oralig'ida namoyon bo'lib, holsizlik, ko'ngil aynishi, qusish, tana harorati ko'tarilishi, ich ketishi, qorin dam bo'lishi kabi alomatlar kuztiladi.    

      Ochiq suv havzalarida cho'milish  turli teri kasalliklari, burun, og'iz va quloq shilliq qavatlari yallig'lanishiga ham olib kelishi mumkin. Shu bois, avvalo, taqiqlangan, ifloslangan, tekshirilmagan va notanish suv havzalariga tushmaslik, ruxsat etilgan joylarda cho'milganda ham, iloji boricha  suv yutmaslik va burundan suv kirmasligiga e'tibor berish lozim.      Shu bilan birga, sun'iy suzish havzalari ham har doim bunday xavfdan holi bo'lavermaydi. Shu sababli ularning tozaligiga, suvi o'z vaqtida almashtirilganiga ahamiyat qaratish lozim. Agar bunday hovuz kefellari sirpanchiq bo'lsa,bu suv eskirganidan dalolat beradi.    Ochiq havzalarda cho'milish uchub atmosfera harorati +20...+25, suv iliqligi esa +17...+19 darajadan kam bo'lmagan sharoit zarur.   Quyosh faol bo'lgan pallada (12:00dan 16:00 gacha) oftob tig'idan saqlanish kerak. Negaki, ultrabinafsha nurlarining davomiy ta'siri dastavval kataraktaga, bora-bora ko'z nurlari butunlay yo'qolishiga sabab bo'ladi.   

        Hurmatli tumanimiz aholisi Ochiq suv havzalarda  cho'milish vaqtida va undan keyin kasallik belgilari yuzaga kelsa, darhol shifokorga murojaat qilish tavsiya etiladi.   O'z sog'ligingizga befarq bo'lmang!!!

UCHQUDUQ tuman SEO va JS bo'limi

        Profilaktika inspektorlari bilan o‘tkazilgan yig‘ilishda “Mahalla yettiligi” faoliyatini samarali yo‘lga qo‘yish, uzoq muddatga chiqib ketganlar bilan hamkorlikdagi ishlarni manzilli olib borish, hamda Prezidentning “Tazyiq va zo‘ravonlikdan jabrlangan shaxslarga ijtimoiy xizmatlar ko‘rsatishni takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori da belgilangan vazifalar to‘g‘risida masalalar muhokama qilindi.
Yig‘ilishni tuman hokimi S.F.Xamroyev boshqarib bordi. Unda Uchquduq tuman IIB boshlig‘i o‘rinbosarlari ham ishtirok etdi.
Zo‘ravonlikka uchragan ayollar uchun vaqtinchalik boshpanalar yaratiladi
Tazyiq va zo‘ravonlikka uchragan xotin-qizlarga reabilitatsiya xizmatlarini ko‘rsatish uchun Ayollarni reabilitatsiya qilish va moslashtirish respublika markazi hududiy markazlarida vaqtinchalik boshpanalar faoliyati yo‘lga qo‘yiladi.
Prezidentning “Tazyiq va zo‘ravonlikdan jabrlangan shaxslarga ijtimoiy xizmatlar ko‘rsatishni takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.
Hujjat bilan tazyiq va zo‘ravonlikdan jabrlangan shaxslarga “oila – mahalla – tuman va hudud” tamoyili asosida kompleks ijtimoiy xizmatlar ko‘rsatish tizimi joriy etilmoqda. 2024 yil 1 iyundan boshlab:
• “Inson” ijtimoiy xizmatlar markazlari tomonidan tazyiq va zo‘ravonlikdan jabrlangan yoki jabrlanish xavfi ostida bo‘lgan xotin-qizlarga himoya orderi talab etmagan holda ijtimoiy va yuridik xizmatlar ko‘rsatish tartibi joriy etiladi;
• xotin-qizlarga nisbatan tazyiq va zo‘ravonlik holati ichki ishlar organlari navbatchilik qismining 102 telefon raqamlariga kelib tushgan murojaatlar asosida ichki ishlar organlari xodimlari tomonidan ro‘yxatga olinadi.
Tazyiq va zo‘ravonlik holati yoki ularni sodir etish xavfi aniqlangan paytdan e’tiboran 24 soat ichida quyidagilar amalga oshiriladi:
• xotin-qizlar faoli va mahalladagi profilaktika inspektori ishtirokida tazyiq va zo‘ravonlikni sodir etgan shaxs bilan suhbat o‘tkaziladi;
• profilaktika inspektori tomonidan himoya orderi rasmiylashtiriladi;
• tazyiq va zo‘ravonlikdan jabr ko‘rgan xotin-qizlar va ularning voyaga yetmagan farzandlari markaziy tuman (shahar) shifoxonalarining shoshilinch qabul bo‘limlariga joylashtiriladi;
• rasmiylashtirilgan himoya orderlari va jabrlangan shaxslarga doir ma’lumotlar “Inson” markazlariga real vaqt rejimida “Yagona milliy ijtimoiy himoya” axborot tizimi orqali yuboriladi.
Tazyiq va zo‘ravonlikka uchragan xotin-qizlarga reabilitatsiya xizmatlarini ko‘rsatish uchun Ayollarni reabilitatsiya qilish va moslashtirish respublika markazining hududiy markazlarida vaqtinchalik boshpana (shelter)lar faoliyati yo‘lga qo‘yiladi. Bunda hududiy markazlarga qarashli 14 ta namunali tumanlararo markazning mavjud shtat birliklari hamda moddiy-texnika bazasi to‘liqligicha hududiy markazlarga o‘tkazilgan holda tugatiladi.

UCHQUDUQ TUMAN HOKIMLIGI AXBOROT XIZMATI

          Ma’lumki , mantiq –nafaqat fikrlash qobiliyati, balki izchil va to’g’ri  mulohaza yuritishdir.Insonlarning kundalik faoliyatida ,munosabatlarida tartibli,aniq,asosli,ya’ni mantiqiy o’ylay olishi tushuniladi.  Biologiya  darslarida ham mantiqiy fikrlashga undovchi metodlar samara beradi.Fan o’qituvchisi biologic bilimlarning har bir inson hayoti va mehnatidagi rolini chuqur anglashi .bunga ishonch hosil qilishi lozim. Bu shunday ishonchni o’quvchilarda tarbiyalash uchun zarurdir.Maktabda  o’qituvchining  muvaffaqiyatli ish olib borishining birinchi sharti ham ana shudir,chunki tarbiyalanuvchi  va tarbiylovchining muvaffaqiyati ta’lim jarayoni ishonchga asoslanadi.Biologiya  darslarida o’qitishning mantiqiy metodlari guruhiga  induktiv,,deduktiv,tahlil      qilish,bosh g’oyani ajratish,qiyoslash,umumlashtirish metodlari kiradi.Induktiv metodda o’quvchilarning e’tibori avval xususiy faktlarni o’rganishga jalb qilinadi,so’ngra  xususiydan umumiy xulosalar chiqarishga yo’naltiriladi.

       Deduktiv metodda o’quvchilar dastavval umumiy qonunlarni o’rganadi,so’ngra , umumiydan xususiy xulosalar chiqarishga o’rgatiladi .Deduktiv  yo’l  bilan  Suvda hamda quruqlikda yashovchilarni suv va quruqlik muhitiga moslashganligi,Sudralib yuruvchilarning quruqlik muhitiga,qushlarning havo muhitiga moslashganligini mantiqiy  deduktiv  metod  orqali ochib berish mumkin .Bugungi  zamonaviy ta’lim  tizimida  biologiya fanlarida mantiqiy metodlardan foydalanishning samarasi  beqiyos.Mantiqiy metodlar muammolarni hal etishda o’quv materialidagi tipik faktlarni aniqlash ,qiyoslash,dastlabki xulosalash, hodisaning  dinamikasini tasavvur qilish ,umumlashtirishga zamin tayyorlaydi.

Uchquduq tumani  18-sonli maktab  biologiya fani o’qituvchisi Ro’zimurodova Gulhayo  Nosir qizi

Bugun yonginamizda yashab kelayotgan afg‘on urushi qatnashchilarini qadrlash, urushda halok bo‘lganlar xotirasini yod etish har birimizning insoniylik burchimizdir. Afg‘onistondan sobiq ittifoq qo‘shinlari olib chiqilganiga 35 yildan oshdi. Lekin, mash’um urushda jigarbandidan ayrilgan onalarning ko‘z yoshlari hali qurib bitmadi...

Ma’lumotlarga ko‘ra, Afg‘on urushida 65 ming nafar o‘zbek yigiti qatnashib, 1500 nafardan ko‘prog‘i halok bo‘lgan. Ularning aksari 18-19 yoshda edi…

Abdiyev Sharif Abdulloyevichning ham ayni yigitlik chog‘lari Afg‘on urushi yillariga to‘g‘ri kelgan edi. O‘shanda u endigina 18 yoshni qarshilagan bo‘lishiga qaramasdan Buxoro texnologiyalar institutining birinchi bosiqichini tamomlashi bilan, o‘z tengqurlari qatori safida Afg‘on urushida ishtirok etdi. Garchi haydovchi sifatida jangga safarbar etilgan bo‘lsada, urush maydoni kasb tanlamasligini uning dahshati hech kimga yon bosmasligini ko‘zida nam qalbida o‘kinch bilan eslaydi. O‘zi kabi tengdoshlari va safdoshlarining ko‘z o‘ngida nobud bo‘lishini ko‘rish dahshatini hech narsa bilan qiyoslab bo‘lmasligini ta’kidlaydi, qahramonimiz.

— Shu kunlarga yetkazganiga shukr, Prezidentimizning biz faxriylarga ko‘rsatayotgan g‘amxo‘rlik va e’tiboridan xursandmiz. Ilohim, insoniyat boshiga urush hech qachon qaytmasin, biz ko‘rgan u kunlarni boshqa hech kim ko‘rmasin. Yurtimizdagi tinchlikka, xalqimiz farovonligiga, yoshlarimiz qo‘lga kiritayotgan yutuqlarga ko‘z tegmasin, — deydi Sharif aka Abdiyev.

Bugungi kunda ikki farzandning otasi ikki nafar shirindan shakar nevaralar qurshovida bo‘lgan Sharif aka hali tetik Shimoliy kon boshqarmasiga qarashli markaziy fizika va kimyo laboratoriyasida maydalash syexi boshlig‘i lavozimida ishlab kelmoqda. 

Har tong duoga ochilgan qo‘llar yurtimiz tinchligini so‘rar ekan, duogo‘y nuroniylarimiz salomat, mustaqilligimiz abadiy bo‘lsin!.

Feruza YANDASHOVA, maxsus muxbirimiz.

    Дунё халқлари орасида чойхўрлар кўп экан. Чой ичганда ҳам уни санъат даражасига етказадиганлар ҳам бор экан. Ҳа, бу борада биз ҳам бошқа кўпгина халқларни ортда қолдирамиз, десак ишонаверинг!

     Қозоқ халқида хонадонга келган янги келинчакнинг  қўлидан чой ичиш маросими ҳақида эшитгандирсиз. Лекин эшитиш, кўриш ўз йўлигаю айнан шу антиқа ва хушбўй ҳидли чойни ичиб кўриш бошқача бўлади.

     Куни-кеча қўшнимизни уйига келин келди. Бўй-басти келишган бошларида оппоқ ҳарир рўмол ўраган келинчакка миллий нақшлар билан безатилган алвон рангли камзули янаям ярашган. Навниҳол келинчакнинг бир ҳуснига ўн ҳусн қўшиб турган миллий кимларига маҳлиё бўлиб, чой ичиш учун келганим ёдимдан кўтарилаёзди. Дастурхон атрофи чой ичиш истагида бўлган ёши улуғ отахону-онахонлар билан тўла.

    Чой тайёрлаш эса юқорида қайд этилганидек, санъат даражасига кўтарилган. Ўчоқ бошини зимдан кузатаман, ёши каттароқ келинлар чой ҳозирлаш сирларини ёш келинчакка ўргатишаяпти. Дарвоқе, қизлар жуда ёшлигиданоқ оналаридан чой дамлаш ҳадисини олишади. Шундай бўлса-да, янги келин учун янги уйда чой дамлаш алоҳида бир имтиҳон вазифасини ўтайди.

Боиси, ҳар бир чой ичувчининг таъбига кўра суюқ, қуюқ, сут билан сутсиз чой қуйиб уни одоб билан узатиши керак. Оқ ҳарир рўмол ўраган келинчак бошини хиёл эгиб ўтириб, чой қуяди. Узатилаётган ҳар бир пиёланинг ўз эгасига етиб бориши ҳам маросимнинг муҳим жиҳатларидан саналади.

      Назаримда, чой қуйиш санъати ўзида пазандаликни орасталикни  зеҳнлиликни ўзини тутиш одобини уйғун равишда мужассамлаштирган. Чойнинг иссиққина қайноқ бўлиши рангининг чиройли кўриниши ҳидининг хушбўйлиги... Буларнинг барчаси чой узатувчи келинчакнинг орасталигига пазандалигига  бериладиган баҳо, десак муболаға бўлмайди.

     Ҳа, айтмоқчи мен ҳам чой ичгани келувдим-а?! Давра айланиб бир пиёла чой менга ҳам узатилди. Чойнинг кўринишини таърифлайдиган бўлсам, чой қайноқ,хушбўй ҳиди анқиган очжигарранг тусли.

Урф-одат ва бой маданияти узоқ йиллар қаъридан бошланадиган меҳмондўст қозоқ халқининг навниҳол келинлари чойни шунчаки эмас  балки меҳрини қўшиб дамлайдилар. Шундан-ми, улар тайёрлаган  пиёлага қуйиб ўзгача нозиклик ва дид билан узатган чой жуда мазали бўлиб,  таъми узоқ вақт  эсда қолади.

Райҳон ҚОДИРОВА, журналист

        Muhtaram Prezidentimiz ta’kidlaganidek,nimani o’z oldimizga maqsad qilib qo’ymaylik,qanday buyuk ishlarni amalga oshirishga intilmaylik,barcha oliyjanob harakatlarimizning negizida,barcha ezgu niyatlarimizning zamirida farzandlarimizning ham jismonan,ham ma’nan jihatdan sog’lom qilib o’stirish,ularning baxt-u saodatini, farovon kelajagini ko’rish,dunyoda hech kimdan kam bo’lmaydigan avlodni tarbiyalash orzusi mujassamdir.Haqiqatdan ham,mamlakatimizda barkamol avlodni tarbiyasiga faqat ta’lim,sport yoki tibbiyot sohasining masalasi deb emas,balki barcha soha va tarmoqlar faoliyatini majmuali tarzda safarbar etishni taqoza etadigan ko’p qirrali vazifa sifatida qaralmoqda.Umuman,ijtimoiy yo’nalishda qabul qilingan barcha dasturlardan tortib,jamiyat hayotidagi nufuzini oshirishga ko’maklashadigan chora-tadbirlarning zamirida yagona maqsad,ya’ni yurtimizda barkamol avlodni voyaga yetkazish masalasi turadi.Jumladan, bugungi kunda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 -yil 19-martdagi 02-1011-sonli videoseliktor yig’ilishida berilgan topshiriqlariga asosan yoshlar ma’naviyatini yuksaltirish va ularning bo’sh vaqtlarini mazmunli tashkil etish bo’yicha 5ta muhim tashabbuslarning ikkinchi tashabbusi bo’yicha hozirgi kunga qadar  Uchquduq tuman Xalq Ta’limiga qarashli 10-umumiy o`rta ta’lim maktabida turli sport musobaqalari tashkil qilinib g`olib o`quvchilar tuman  musobaqalariga  saralab olinib borilmoqda.Misol uchun Stol tennisi,shashka,shaxmat,yengil atletika,futbol sport turi bo`yicha o'quvchilar faol eshtirok etib kelmoqda.Maktabning 9-sinf o`quvchisi Xursanova Nodira shashka sport turidan viloyatda 3-o'rinni,yengil atletikadan Raxmatullayeva Shaxrizoda 3-o'rin,shaxmat turidan Bobaqandova Marg'uba ham 3- o'rinni egallab  viloyat bosqichida go`liblikni qo`lga kiritib qaytishdi.Joriy yilning 21-fevral kuni maktab o`quvchilari o`rtasida stol tennisi sport turidan maktab birinchiligi musobaqasi tashkil qilindi. Musoboqada o'g'il bolalar o'rtasida faxrli 1-o'rinni Shoniyozov Temur,2-o'rin G'apporov Sohibk,3-o'rin Baxodirov Odil,qiz bolalar o'rtasida 1-o'rin Hoshimova Marjona,2-o‘rinni Jalolova Jasmina,3-o`rinni  Baxtiyorova Munisalar egalladi.Tumanimizda sportga bo’lgan e’tibor ahamiyatlidir,jumladan haftaning har shanba kuni “Lochin” sport majmuasi maydonida ertalabki badantarbiya mashg’ulotlari o’tkazilib kelinmoqda.Bunday mashg’ulotlar sog’liqni mustahkamlash bilan birga kishiga tetiklik hadya etadi.Sport farzandlarimizni xarakterini toblaydi,qalbida o`z xalqi,yurti bilan faxrlanish tuyg`ularini shakillantiradi.Zero,g`urur,faxr iftixor inson uchun o`z maqsadlariga erishishida madad bo`ladi.Maqsadimiz o`sib kelayotgan yosh avlodning jismoniy va ma’naviy sog`lom bo`lib voyaga yetishi,ularga sog`lom turmush tarziga intilish va sportga mexr-muhabbatni singdirish,jismoniy komillikka intilishda jismoniy tarbiya va sport muhim ahamiyatga ega ekanligidir.

  Uchquduq tuman 10-sonli maktabning   jismoniy tarbiya fani o’qituvchisi                   

                                  Hakimova Ra'no Ismoilovna.

 Annotatsiya: Ushbu maqolada boshlang’ich sinf o’quvchilarida jismoniy tarbiyaning o‘rni va ularda jismoniy sifatlarni shakllantirish, jismonan baquvvat avlodni tarbiyalash to‘g‘risida so‘z boradi.

Kalit so’zlar: Jismoniy tarbiya, sport, jismoniy sifatlar, dars, ta‘lim, sog’lom turmush tarzi

Bugungi kunda, jismoniy tarbiya va sport dunyo hamjamiyatining eng ustuvor yo’nalishlaridan biriga aylanmoqda. Yosh avlod tarbiyasida jismoniy tarbiya va sportning ahamiyati beqiyos. Xususan boshlang’ich sinf o’quvchilarning jismoniy tarbiyasida ham sport katta o'rinni egallaydi. Sport jismoniy tarbiya vositasi sifatida bolalarning sog'ligini mustahkamlaydi. Mamlakatimizda ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish, ta’lim muassasalarining moddiy-texnik bazasi va metodik ta’minotini kuchaytirish, o‘quvchilarning sport bilan muntazam shug‘ullanishlari uchun zarur shart- sharoitlarni yaratish borasida olib borilayotgan islohotlar jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari jozibadorligini oshirib, ta’lim oluvchilarning unga bo‘lgan qiziqishi va e’tiborini yanada kuchaytirishga zamin yaratmoqda.

Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev tomonidan 2019-yil 8-maydagi PQ-4312-son O’zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim tizimini 2030 – yilgacha rivojlantirish Konsepsiyasi, 2020-yil 24-yanvar PF-5924-son O’zbekiston Respublikasida jismoniy tarbiya va sportni yanada takomillashtirish va ommalashtirish chora- tadbirlari to’g’risida Farmoni, 2019 -yil 13-fevral 118-son 2019–2023 yillarda O‘zbekiston Respublikasida jismoniy tarbiya va ommaviy sportni rivojlantirish Konsepsiyasi hamda 2018-yil 14 avgustdagi PQ-3907- sonli ―Yoshlarni ma’naviy- ahloqiy va jismoniy barkamol etib tarbiyalash, ularga ta’lim-tarbiya berish tizimini sifat jihatidan yangi bosqichga ko’tarish chora-tadbirlari to’g’risidagi qarorlari ayni kunda izchillik bilan hayotga tadbiq etilib kelinayotganligi bunga yaqqol misol bo’la oladi. Shu o’rinda jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlarining o’rni alohida ahamiyatga ega ekanligini ta’kidlab o’tish lozim.

Inson harakat imkoniyatlarining alohida jihatlarini ifodalash uchun uzoq vaqt “jismoniy(harakatlantiruvchi)sifatlar” degan atama qo’llanilgan. Jismoniy tarbiya va sportda inson qobiliyatlarining sifatiga xos xususiyatlari “kuchli”, “tezkor”, “chaqqon”, “egiluvchan” degan iboralarda o’z aksini topgan. O’quvchilarning jismoniy sifatlarini oshirishda jismoniy tarbiya darslarining va shu jumladan sinfdan tashqari ishlar, musobaqalar yetakchi rol o’ynashi barchamizga ma’lum.

Yuqorida tilga olingan sifatlardan kelib chiqqan holda jismoniy sifatlarni  quyidagicha sinflarga ajratishimiz mumkin:

1.Kuch. Odamning kuchi deb - tashqi qarshilikni yengib o’tishiga yoki tashqi kuchlarga qarshi turishiga yoki foydali harakatni bajara olish qobiliyatiga aytiladi.

 2.Tezkorlik. Tezkorlik insonning tashqi ta’sirlarga bir zumda javob qaytarish hamda tez harakatlar bajara olish qobiliyatidir. Sport amaliyotida tezkorlik tezlik-kuch sifatlarining o‘ziga xos shakllarida namoyon bo‘ladi.

3.Chaqqonlik. Harakatlarning koordinastiyaviy murakkabligi chaqqonlikning birinchi o’lchovidir. Agar harakatning fazo, vaqt, kuch xarakteristikalari harakat vazifasiga moyil bo’lsa, harakat yetarli darajada aniq bo’ladi, harakat vazifalari harakatning aniqligi tushunchasini keltirib chiqaradi. Harakatning aniqligi chaqqonlikning ikkinchi o’lchovidir.

4. Egiluvchanlik.Egiluvchanlik bo’g’imlar harakatchanligi darajasini ko’rsatadi. Harakatchanlikning miqdoriy ifodasi – harakat amplitudasi. Egiluvchanlik uloqtirishda, ayrim sakrash turlarida, gimnastika hamda akrobatika mashqlarida, yangi harakat shakllarini yanada samarali egallashda shiddat natijalarining ko’tarilishiga ko’maklashadi.
5. Chidamlilik.Chidamlilik - insonning biron harakat faoliyatini uzoq vaqt davomida uning samarasini pasaytirmasdan bajarish qobiliyati. Ishning davomiyligi oxir-oqibat charchash bilan chegaralanganligi munosabati bilan chidamlilikni organizmning charchashga bardosh berish imkoniyati deb ham ifodalash mumkin.

Jismoniy sifatlar faoliyat chog’ida namoyon bo’lar ekan, ularni harakat, malaka va ko’nikmalardan ayri holda tasavvur etib bo’lmaydi. Insonning u yoki bu harakat faoliyatini qay darajada o’zlashtirib olganiga qarab tegishli jismoniy sifatlarni yuzaga chiqarish darajasi ham o’zgaradi. Jismoniy tarbiya darslari, sport mashg’ulotlarining mazmuni, sport musobaqalarining maqsadi faqat salomatlikni yaxshilash, jismoniy rivojlanishni ta’minlash, sport mahoratini oshirish bilangina chegaralanib qolmay, balki yosh sportchilarni Vatan sharafi uchun kurashish, el-yurt obro’sini ko’tarish hamda sog’lom turmush tarzi mazmunida jismoniy tarbiya va sportning naqadar zarurligini ham isbotlashdan iborat. Demak, o’quvchi-yoshlar qaysi kasb-hunar yo’lida faoliyat ko’rsatmasin, ular jismoniy tarbiya va sportning ijtimoiy-tarbiyaviy xususiyatlariga alohida e’tibor berishlari, ularni mukammal egallashga astoydil odatlanishlari zarur. O’zbekistonda olib borilayotgan tub islohotlar tarkibida aholining turmush madaniyatini yaxshilash va sog’lom turmush

tarzini qurishga qaratilayotgan tadbirlar juda ko’p.

Aholining sog’lom turmush tarzini egallashlarida olib borilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy, ma’rifiy va sport tadbirlari o’z samaralarini bermoqda. Bunda iqtidorli o’quvchilar, talabalar va sportchilarning ko’payishi, ularning xalqaro anjumanlar va sport musobaqalarida erishayotgan yutuqlari e’tiborga loyiqdir. O’quvchi yoshlarda sog’lom turmush tarzini shakllantirish va uni rivojlantirishda jismoniy tarbiya darslari, sport mashg’ulotlari hamda musobaqalar muhim ahamiyat kasb etmoqda.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020- yil 30 - oktabrdagi "Sog'lom turmush tarzini keng tatbiq etish va ommaviy sportni yanada rivojlantirish chora tadbirlari to'g'risida"gi PF -6099- sonli farmoni
2. Abdullayev A. Xonkeldiyev Sh.X. “Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati”. O’zDJTI nashriyoti matbaa bo’limi, 2005.
3. Salomov R.S. Sport mashg’ulotlarining nazariy asoslari – T.,2007
4. Abdullayev M.J “Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi”. Toshkent “Turon-Iqbol” nashriyoti, 2020.

   Barnoyeva Mamlakat Sanoqulovna

                                    Navoiy viloyati Uchquduq tumani

                                       10-sonli maktab o’qituvchisi

        XXI asrda barcha o`quvchilar uchun samarali  muloqot va hamkorlik qilish ko`nikmalariga ega bo`lish zarurati oshib bormoqda . Ba`zilar uchun bu boshqalarga qaraganda osonroq  bo`lishi mumkin, ammo barcha o`quvchilar jamoada samarali muloqot  hamkorlik qilish ko`nikmalariga ega bo`lish  asosiy maqsad bo`lib qolmoqda . Shuning uchun o`quvchilarda ushbu muhim ko`nikmalarni qaytarzda yuzaga kelish kerakligi  va ulardan foydalanishning  turli varriantlarini  taqdim etish  zarurati paydo bo`lmoqda . Bugungi kunga kelib ,ta`limning bunday noan`anaviy usullarini  qo`llash  dars jarayonida kata samara berayotgani  va  bu ta`lim-tarbiya usullarining bosh mezoni sifatida  tan olingani  hech kimga sir emas .  Ta`limda axborot  texnologiyalarining  qo`llanilishi o`quvchilarning mavzular yuzasidan  tayorgarlik ko`rishlarida , erkinlik va tezkorlikka  erishishlariga  asos bo`lishi bilan birgalikda  o`quvchilarga  mavzularning tez va oson yetib borishi hamda qiziqishlarining ortishiga sabab bo`ladi.

   “Tushuncha +test “ usuli . Bunda o`quvchilarga matn o`qib beriladi yoki ovozli moslama  yordamida yordamida  matn eshittiriladi,  o`quvchilar  diqqat  bilan tinglaydi  va quyida beriladigan  testlarning  yechimini topishadi . . Bu usul orqali  o`quvchilarning  diqqat va xotirasi  mustahkamlanadi.  Bu usul butun sinf bilan  ishlaganda qo`llaniladi.

 Navoiy viloyati Uchquduq  Tumanidagi 18-umumiy o`rta ta`lim maktabining biologiya fani o`qituvchisi 

Kalonova Sohiba Xayriddinovna

      O‘zbekistonda oliygohlar, kollejlar va texnikumlarga qabul imtihonlari “avval test, so‘ng tanlov” tamoyiliga o‘tkazilishi rejalashtirilmoqda.
Taklif etilayotgan yangi tartibga ko‘ra, abituriyentlar testni 1 marta topshiradi va to‘plagan bali bilan dastlab oliygohga, bali oliygohga yetmagan taqdirda, kollej yoki texnikumga kirish uchun tanlovda ishtirok etadi.

       Oliygohlarga qabul jarayoni 2 bosqichda bo‘ladi,
1-bosqichda abituriyent ro‘yxatdan o‘tib, test fanlarini tanlaydi;
2-bosqichda abituriyent test natijasi e’lon qilingandan keyin ta’lim yo‘nalishi va shaklini tanlaydi.
Ma’lumot uchun, bir necha yildan beri amal qilib kelayotgan tartibga ko‘ra, abituriyent ro‘yxatdan o‘tishda mos 5 tagacha oliygohni (yo‘nalishni) tanlaydi va bu oliygohlar (yo‘nalishlar) bo‘yicha tanlovda ishtirok etadi.