Бугун туман ҳокимлиги катта мажлислар залида олтинчи чақириқ халқ депутатлари Учқудуқ туман кенгашининг навбатдаги 23-сессияси бўлиб ўтди.

  Сессияда туман кенгаши депутатлари, туман ҳокими ўринбосарлари,  масалага алоқадар корхона-ташкилот раҳбарлари, суд - ҳуқуқ тартибот идоралари раҳбарлари ҳамда ОАВ вакиллари иштирок этди.

   Сессия ишида вилоят халқ таълими бошқармаси бошлиғи М.Шамуратов иштирок этди.

   Мажлисни туман ҳокими, кенгаш раиси С.Хамроев бошқариб борди.

  Депутатлар сессия кун тартибида “Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили” давлат дастури ижросини туманда амалга оширилиши,  камбағалликни қисқартириш бўйича 2020 йилги манзилли дастур ижроси ва жорий йилла белгиланган устувор вазифалар ва бошқа кўплаб муҳим масалаларни муҳокама қилдилар.

  Шунингдек, жиноий, иқтисодий ва фуқаролик ишлари бўйича Учқудуқ туман судлари томонидан  2020 йилда амалга оширган ишлари юзасидан ҳисоботлари эшитилди.

  Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 6 ноябрдаги “Ўзбекистоннинг янги тараққиёт даврида таълим-тарбия ва илм-фан соҳаларини ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармони 11-моддасига ҳамда вилоят халқ таълими бошқармасининг 14 февралдаги хатига асосан, мактаб директорлигига номзодлар Ш.Муродова, М.Расулов, Ш.Бафоеваларнинг  йиллик дастурлари эшитилди.

  10-умумий ўрта таълим мактаби директорлигига Шаҳноза Муродова энг яхши деб топилиб, энг кўп - 10 та овоз билан мактаб директори лавозимига тавсия этилди.

  Сессия кун тартибида муҳокама қилинган масалалар юзасидан тегишли қарорлар қабул қилинди ва ижрога қаратилди.

Сарвиноз НОСИРОВА,

халқ депутатлари Учқудуқ туман кенгаши ЎзМТДП депутати.

Ўзбекистонда пенсия таъминоти тўғрисидаги қонунга ўзгартиришлар киритилмоқда, деб хабар беради Молия вазирлиги ҳузуридаги Пенсия жамғармаси ахборот хизмати.

Унга кўра, ишловчи фуқаролар томонидан ишламайдиган турмуш ўртоқлари келгусида пенсия таъминотига эга бўлишлари учун ўз даромадларидан ихтиёрий равишда ҳар ойда ижтимоий солиқ тўлаш ҳуқуқи бериш ва иш стажига қўшиб ҳисоблаш тартиби назарда тутилган. Мазкур тизим амалиётга жорий этилса, уй бекаси бўлган аёл келажакда пенсия олиш имкониятига эга бўлади.

Қонун лойиҳасида «Фуқароларнинг давлат пенсия таъминоти тўғрисида»ги қонунга қуйидаги ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш назарда тутилмоқда:

• 2005 йил 1 январдан аввалги давр учун иш стажи шахснинг меҳнат дафтарчасида (электрон меҳнат дафтарча)ги мавжуд ёзувлар асосида ҳеч қандай тасдиқловчи ҳужжатлар талаб этилмасдан ҳисоблаш. Бунда 2021 йил 1 июндан бошлаб янги пенсия тайинлашда 2005 йилдан аввалги йиллар учун иш стажи шахснинг меҳнат дафтарчасидаги мавжуд ёзувлар асосида ҳеч қандай тасдиқловчи ҳужжатлар талаб этилмасдан ҳисоблаш татбиқ этилиши;
• ишловчи фуқаролар томонидан ишламайдиган турмуш ўртоқлари келгусида пенсия таъминотига эга бўлишлари учун ўз даромадларидан ихтиёрий равишда ҳар ойда ижтимоий солиқ тўлаш ҳуқуқи бериш ва иш стажига қўшиб ҳисоблаш. Мазкур тизим амалиётга жорий этилса, оилада бола парвариши ва бошқа юмушлар билан банд бўлгани ёки турмуш ўртоғининг хоҳишига асосан ишламаган турмуш ўртоғини келажакда пенсия билан таъминлаш имконияти;
• пенсия ва нафақалар фуқаронинг хоҳишига кўра рўйхатга олинган доимий яшаш ёки вақтинча турган жойи бўйича тайинлаш ва тўлаш. Бунинг натижасида фуқароларга доимий ёки вақтинча рўйхатга олинган турар жойи бўйича пенсия (нафақа) тайинлаш ва тўлаш учун мурожаат қилиш имконияти яратилади;
• уч йил ва ундан аввал тайинланган ёки қайта ҳисобланган пенсиялар текширилишига ҳамда пенсия миқдоридан ортиқча пуллар тўланганлиги аниқланган ҳолатларда ортиқча тўланган суммаларни ушлаб қолишга йўл қўймаслик;
• фуқаронинг вафоти муносабати билан олинмай қолган пенсияларни уни олиш ҳуқуқига эга бўлган фуқароларга тўлиқ ой учун тўлаш тизимини жорий этиш таклиф этилмоқда.

Бундан ташқари, пенсионер олиши лозим бўлган ва унинг вафоти муносабати билан олинмай қолган пенсия пули мерос таркибига киритилмасдан боқувчисини йўқотганлик пенсияси билан таъминланадиган шахслар доирасига кирувчи оила аъзоларига тўланади.

Аввалроқ Ўзбекистонда пенсия тайинлашда 2005 йилдан аввалги йиллар учун иш стажини тасдиқловчи ҳужжатлар талаб этилмаслиги тўғрисида хабар берилганди.

Ўзбекистонда бепул эмланадиган аҳоли тоифаси маълум қилинди.

Коронавирусга қарши курашиш штаби аъзоси Нурмат Отабеков Ўзбекистонда биринчи навбатда коронавирусга қарши вакцина олувчилар рўйхати кенгайгани ҳақида маълум қилди. Унинг маълум қилишича, журналистлар, блогерлар, ОАВ ходимлари, жамоат транспорти ходимлари (метрополитен, темир йўл, аэропорт ходимлари), чет давлатларда таҳсил олувчи талабалар, меҳнат мигрантлари ҳам кетма-кетликда эмланади.

Нурмат Отабековнинг Kun.uz мухбирига маълум қилишича, юқорида саналган барча тоифадаги фуқароларни эмлаш бепул амалга оширилади.

«Глобал жамғарма томонидан олиб келинадиган вакциналар бепул. Ўзбекистон ўзи ишлаб чиқарадиган ва сотиб оладиган вакциналар хавф ости гуруҳига мансуб аҳоли қатламига бепул асосда амалга оширилиши бўйича ҳукумат раҳбарининг топшириғи бор. Агар аҳамият берган бўлсангиз президентимизнинг парламентга мурожаатида 2021 йилда коронавирусга қарши курашга 3 трлн сўм маблағ ажратамиз, шу жумладан, вакцинация учун деб таъкидлаганлар. Юқорида саналган хавф ости гуруҳига мансуб аҳоли бепул эмланади», дейди у.

Қайд этилишича, айни пайтда Ўзбекистонда 13 турдаги юқумли касалликларга қарши эмлаш тадбирлари амалга ошириб келинмоқда ва мамлакат эмланиш даражаси етакчи давлатлар қаторида деб баҳоланган.

Қорақалпоғистон Республикаси, Тошкент шаҳар ва вилоятларда коронавирус инфекциясига қарши эмлаш кунларини ўтказиш бўйича тайёргарлик тадбирлари ўтказилиб, уларга амалий-услубий ёрдам кўрсатиш мақсадида мутахассислар бириктирилган. «Совуқлик занжири»га риоя қилган ҳолда янги коронавирусга қарши қўлланадиган вакциналарни қабул қилиш, сақлаш, ташиш ва маъмурий ҳудудларга етказиш чоралари кўрилган, жойларда малакали мутахассислардан иборат штаблар ташкил этилган. Эмлаш пунктларида, ҳаракатдаги ва мобил бригадаларда, эмлашдан сўнг ножўя реакциялар аниқланганда шошилинч ёрдам кўрсатиш учун шифохоналар шай ҳолатга келтирилган.

Отабековнинг таъкидлашича, эпидемиологик ҳолат қанчалик барқарор бўлса ҳам, эмлаш амалга оширилса ҳам ҳали бепарволикка берилиш керак эмас. Шунингдек, ижтимоий масофа сақлаш, тиббий ниқоб тақиш каби қоидаларга қатъий амал қилиш лозим.

• Эслатиб ўтамиз, президент Шавкат Мирзиёев 2021 йилги давлат дастурида режалаштирилган вазифаларга бағишланган йиғилишда коронавирусга қарши эмлаш ишларини бошлаш зарурлигини таъкидлаган эди. Айни вақтда оммавий эмлаш тадбирлари март ойида бошланиши кутилмоқда.
• 16 феврал куни Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги хизмати мутахассиси Вазира Муталова Ўзбекистонда 4 млн 112 минг 668 нафар аҳоли биринчи навбатда эмланиши ҳақида маълум қилди. Бу тоифага касаллик юқиш хавфи жуда юқори бўлганлар: 65 ёш ва ундан юқори ёшли кексалар, тиббиёт ходимлари, сурункали касалликка чалинганлар, ўқитувчилар, мактабгача таълим муассасаси ходимлари, қуролли кучлар ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ходимлари кириши айтилганди.
• 17 феврал куни Республика махсус комиссияси Ўзбекистонда «Спутник V» вакцинасини қўллашга рухсат берилгани, ушбу вакцинадан 1 млн доза ҳамда учинчи босқич синовлари Ўзбекистонда ўтказилган Хитой вакцинасидан 1 млн доза харид қилиниши ҳақида маълумот берди. 

   Одамларни қийнаётган муаммоларни ҳал этиш орқали улар розилигига эришиш бугун давлатимиз сиёсатининг бош мақсади ҳисобланади. Халқимизни ташвишга солиб келаётган муаммоларга ечим топилиб, уларнинг фаровон турмуш кечириши учун бор имкониятлар ишга солинмоқда.  Бу борада маҳаллаларда ўтказилаётган сайёр қабулларнинг аҳамияти катта бўлмоқда.

  Ана шундай тадбирлардан бири куни кеча “Дўстлик” маҳалласида бўлиб ўтди. Унда туман ҳокими, 1 – сектор раҳбари  С.Хамроев ва мутасадди идоралар бошлиқлари иштирок этди.

  Сайёр қабул давомида 26 нафар фуқаролардан мурожаатлари қабул қилиниб, шундан 12 нафар фуқароларнинг мурожаатларига жойида ҳуқуқий тушунтиришлар берилди ва 8 нафар фуқароларнинг моддий ёрдам, пенсия ва кредит масалалардаги мурожаатлари назоратга олинди.

   Мурожаатлар мазмунини таҳлил қиладиган бўлсак, 18 нафар фуқаро иш масаласида, 6 нафари имтиёзли кредит олиш, 1 нафар фуқаро ногиронлик нафақаси тайинлаш яна 1 нафари моддий ёрдам сўраб мурожаат қилган.

   Жумладан, М.Авезов кўчасидан яшовчи М.Салимова иш масаласида мурожаат қилган, қабул давомида туман Ободонлаштириш бошқармасига, “Наврўз” кўчасида яшовчи У.Шарипова ҳам шу ернинг ўзида 3-сонли мактабгача таълим ташкилотига ҳамшираликка йўлланма берилган бўлса, “Мустақиллик” кўчасида яшовчи Г.Исмоилова, “Чўл гули” кўчасида яшовчи Х.Чинниқулова “Учқудуқ кичкинтойлари” нодавлат мактабгача таълим ташкилотига бири ёрдамчи тарбиячи иккинчиси ошпаз бўлиб ишга қабул қилинди.

   Шунингдек, “Бўстон” кўчасидан Б.Давлатова, “М.Авезов” кўчасидан Г.Ахадова, “Тоғли” кўчасидан И.Алиқуловага ўз тадбиркорлик фаолиятини йўлга қўйиш учун имтиёзли кредитлар ажратишда амалий кўмак кўрсатиладиган бўлди.

   Шу куни Учқудуқ туман давлат хизматлари маркази томонидан маҳалла аҳолиси учун сайёр давлат хизматлари кўрсатилди.

   Ҳа, шу куни “Дўстлик” маҳалласида ўтказилган сайёр қабул кўплаб учқудуқликлар қалбига қувонч, умид ва ишонч бахш этди. Ўнлаб оилаларга бахт ва шодлик кириб борди. Бундай хайрли ишлар эса муҳтарам Юртбошимиз таъкидлаганидек, “Одамлар ҳаётдан бугун рози бўлиб яшаши керак” деган эзгу тамойилга ҳамоҳангдир.

Райҳон ҚОДИРОВА,

халқ депутатлари Учқудуқ туман кенгаши ЎзМТДП депутати.

Президент Шавкат Мирзиёев Наманган вилоятига жўнаб кетди. 

Ташрифдан асосий мақсад – аввал қўйилган вазифалар ижросини кўриш, маҳаллалардаги шароитни ўрганиш, аҳолини ўйлантираётган муаммолардан келиб чиқиб, навбатдаги режаларни белгилаш.

Сафар давомида саноат корхоналари, қишлоқ хўжалиги лойиҳалари, бунёдкорлик ишлари билан танишиш режалаштирилган.

Қизим ўқийдиган университетда Яни АМИТИда дарс берадиган ҳиндистонлик профессор Ўзбекистонда кўпроқ қайси газеталарни ўқишади деб савол берибди. Ҳамма талабалар жим. Ахир бу саволга вазирлар жавоб беролмайдику талаба қайдан билсин. Профессор Ҳиндистонда ҳар куни эрталаб одамларнинг уйига кўплаб газеталар тарқатилади биз нонушта устида газета вароқлаймиз депди. Ҳиндистоннинг кўп аҳолиси зах, ифлос кўчаларда яшайди. Аммо маданият ва тиббиёт соҳасига ҳисса қўшаётганлар ҳам айнан ўша зах кўчаларда яшаётган одамлар ичидан чиқяпди. Гап қандай уй ёки кўчада яшашда эмас экан. Ҳиндистонликлар ифлос кўчада яшашини жирканиб эслаймиз. Ўзимизни эса озода шаҳарда яшаб туриб маънавиятимиз ачиб, йўқ бўлиб бораётганидан хабаримиз йўқ. Газеталарнинг йўқ бўлиши ҳали бизга жуда қимматга тушади.

Нигора Рахмонова

Шавкат Мирзиёев «2021—2030 йилларда Ўзбекистон Республикаси аҳолисини ижтимоий ҳимоя қилиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги фармойишни имзолади, деб хабар бермоқда Молия вазирлиги матбуот хизмати.

Ушбу фармойиш билан 2021—2030 йилларда аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш Миллий стратегияси концепцияси ва стратегияни ишлаб чиқиш бўйича «Йўл харитаси» тасдиқланди ва стратегияни ишлаб чиқиш бўйича Республика ишчи гуруҳи тузилди.

Концепция доирасида:

• аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш Миллий стратегияси ишлаб чиқилади ва унда ижтимоий ҳимоя соҳасида ижтимоий ёрдам ва хизматларнинг базавий кафолатлари белгиланади, илғор амалиётларда қабул қилингани каби оналикни ҳимоя қилиш ва вақтинчалик меҳнатга лаёқатсизлик бўйича нафақаларни ижтимоий суғурта тизимига киритиш ҳамда Ижтимоий суғурта жамғармасини ташкил этиш масаласи ўрганилади;
• барча кам таъминланган оилаларни ижтимоий нафақалар билан қамраб олиш мақсадида ижтимоий нафақаларни тайинлаш учун ариза берувчиларнинг муҳтожлик даражасини аниқлаш жараёнларини соддалаштириш ҳамда ижтимоий нафақаларни тайинлаш ва тўлаш жараёнларини тезлаштиришга эътибор қаратилади;
• давлат бюджети маблағлари ҳисобидан ишсиз фуқароларнинг бандлигини таъминлаш учун берилаётган субсидиялар самарадорлигини ошириш мақсадида ижтимоий контракт тизимини жорий этиш кўзда тутилади. Давлат томонидан аҳолига кўрсатиладиган ижтимоий хизматларнинг самарадорлигини ошириш мақсадида ижтимоий хизматларни индивидуал ижтимоий мослашув дастурлари орқали тақдим этиш тизими ишлаб чиқилади.

2030 йилгача аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш Миллий стратегияси лойиҳасини тузишда Халқаро меҳнат ташкилоти, ЮНИСЕФ, БМТнинг Тараққиёт дастури ва Жаҳон банкининг етакчи мутахассислари иштирок этади.

Фармойишда кўзда тутилган чора-тадбирлар БМТнинг Барқарор ривожланиш мақсадлари камбағалликни камайтириш, ижтимоий ҳимояни кучайтириш ҳамда аёллар, эркаклар, шу жумладан, ёшлар ва ногиронларни тўлиқ, фойдали ва муносиб иш билан таъминлашга ёрдам бериши кутилмоқда.

Халқаро меҳнат ташкилоти, ЮНИСЕФ ва Жаҳон банкининг Ўзбекистондаги ижтимоий ҳимоя тизимини баҳолаш бўйича 2020 йилги қўшма ҳисоботида Ўзбекистон аҳолисининг деярли ярми ижтимоий ҳимоя билан таъминланмагани қайд этилганди.

АҚШда SARS-CoV-2 вирусининг иккита штамм бирлашиши натижасида ҳосил бўлган гибрид тури аниқланди, дея хабар бермоқда Daily Mail.

Вируснинг янги тури Нью-Мексико штатида жойлашган АҚШнинг Лос-Аламос миллий лабораториясининг доктори Бетт Корбер томонидан кашф этилди. Унинг таъкидлашича, гибрид — «британча» B.1.1.7 ва «америкача» B.1.429 штаммнинг бирлашувидан келиб чиққан.

Ҳозирча мутахассислар вируснинг гибрид тури билан касалланган биргина ҳолатдан хабардор, бундан ташқари, янги турдаги юқумли касаллик ҳақида маълумот йўқ, аммо бу вирус билан касалланган беморлар кўпроқ бўлиши мумкин.

Мутахассисларнинг фикрича, янги тур, афтидан, «рекомбинация ҳодисаси», яъни вирус юқиши пайтида алоқада бўлган вируслар ўртасида генлар алмашинуви натижасида пайдо бўлган.

Қайд этилишича, илгари гибрид вирусларнинг пайдо бўлиши ҳақида хавотирлар бўлган, аммо мутахассислар бунинг иложи йўқ, деб ҳисоблаган, чунки бунинг учун алоҳида шартлар талаб этилади. Одам бир вақтнинг ўзида иккита штамм билан турли ташувчилар орқали касалланиши мумкин, холос. SARS-CoV-2 вирусининг доминант вариантлари деярли барча ҳудудларда устун бўлганлиги сабабли баъзи олимлар бир вақтнинг ўзида иккита штамм билан касалланиш эҳтимоли жуда кам деб ҳисоблайди.

Таъкидланишича, агар янги вируснинг келиб чиқиши тасдиқланса, у COVID-19 пандемияси пайтида аниқланган биринчи гибрид штаммга айланади.

Бундан аввал Британияда коронавируснинг «хавотирлироқ» тури аниқлангани, дунё бўйича коронавируснинг тарқалиш суръати бир ой давомида деярли икки баробарга камайгани ҳамда Бразилияда бир вақтнинг ўзида коронавируснинг иккита штаммини юқтириб олиш ҳолатлари аниқлангани ҳақида хабар берилганди.

Яқин-яқингача ҳам вакцина паспортлари билан фақат фитна назариясига ишонувчилар бир-бирларини қўрқитиб юришганди. Ҳозир дунёда шундай ҳужжат сайёҳларга чегараларни очишга сабаб бўлиши мумкинлиги ҳақида жиддий мунозаралар кетмоқда.

IT-компаниялар, авиакомпаниялар ва ҳатто алоҳида давлатлар ҳам вакцина паспортларини жорий қилиш тарафдори. Унга қаршилар инсон ҳуқуқларининг эҳтимолий бузилиши, бундайин паспортларнинг самарадорлиги пастлигини айтиб, шошмасликка чорламоқда. Бу баҳсда ким ғолиб бўлади?

Греция сафнинг бошида

Кўпчилик вакцина паспортлари туфайли пандемияда энг кўп азият чеккан соҳалардан бири - туризм қайта жонланади, деб ҳисобламоқда.

Қийин аҳволда қолган давлатлардан бири Грециядир – туризм бу давлат учун шунчалар муҳимки, ЯИМнинг 20 фоизини ташкил қилади. Ушбу мамлакат ниҳоятда оғир молиявий бўҳрондан қутулиб чиқаётган пайтда пандемия ёпирилди.

Ҳар 5 кишининг бири бу ерда туризм соҳасида банд. Соҳадаги қулаш Грецияда 80 фоизни ташкил қилди.

«Бу йил очилмасликнинг иложи йўқ. Агар шу мавсумни ҳам бой берсак, бизни чинакамига оғир давр кутади», дейди Санторини оролида бизнес қилувчи таниқли отельер Алексис Комнинос.

Вазиятдан чиқиб кетиш учун Греция бош вазири Кариакос Мицотакис Евроиттифоққа ваниҳоят вакцина паспортлари ҳақида жиддийроқ ўйлаб кўришни таклиф қилди.

«Эмланган одамлар саёҳат қила олиш имкониятига эга бўлишлари керак. Бу, шунингдек, одатий ҳаётга қайтиш учун ягона чора ҳисобланган вакцинацияга фуқароларни ташвиқ қилиш учун рағбатлантириш ҳисобланади», дейди бош вазир Еврокомиссия раҳбари Урсула фон дер Ляйенга битган мактубида.

Январ ойи охирларидан Грецияда коронавирусдан эмланганларга рақамли сертификатлар берилиши бошланди. Евроиттифоқнинг тасдиғини кутиб ўтирмасдан Греция вакцина паспортлари фақат наф келтиришини амалда кўрсатишга бел боғлади ва Исроил билан шартнома имзолади.

9 миллион аҳолига эга Исроилнинг 3,5 миллион аҳолиси эмлаб бўлинди, лекин исроилликлар Грецияга борадиган сайёҳларнинг жуда кам қисмини ташкил этади.

2019 йилда Грецияга 34,2 миллион сайёҳ келган ва уларнинг салкам миллион нафари Исроилдан.

Сайёҳлик оқими тикланиши учун Греция ўзининг доимий меҳмонларини қайтариши зарур – аввало, Германия ва Буюк Британия фуқароларини. Бу давлатлар эса вакцина паспортини жорий қилишга шошилаётгани йўқ.

Қарши аргументлар

«Гап эмланишни саёҳат қилиш учун мажбурий шарт қилиб қўйиш ҳақида кетмаяпти», дейди Греция бош вазири Евроиттифоққа ёзган хатида.

Бироқ турли сабабларга кўра, коронавирус вакцинасини олишни истамаган ёки қодир бўлмаган инсонлар айнан шу воқеа юз беришидан хавфсирайди: улар бошқа давлатга бориш учун эмланиш шарт деб ўйлайдилар.

Аммо вакцина паспортларидан дунёда аллақачонлар фойдаланиляпти, фақат номланиши бироз бошқачароқ – халқаро вакцинация сертификати ёки «сариқ карточка». Қизилча, сариқ безгак, вабо, бўғма касаллиги ёхуд безгакка қарши эмланиб, сайёҳлар шундай карточка олишлари мумкин.

«Сариқ безгакка қарши вакцина олсангизгина саёҳат қила олишингиз мумкин бўлган давлатларнинг мавжудлиги вакцина паспортларининг келажаги учун яхши прецедент. Менда, масалан, сариқ безгакка қарши эмланганим ҳақида махсус карточка бор. Лекин бу каби карточкаларни кўрсатадиганларнинг қанчасида карточкалар ҳақиқий, яна қанчасида ясамалиги ҳақида тасаввурим йўқ», дейди Лондон Империя коллежи катта илмий ходими, профессор Ричард Теддер BBC’га берган интервьюсида.

Бу вакцина паспорти билан боғлиқ ягона муаммо эмас. Шахсий маълумотлар сизиб чиқиш хавфи ҳам бор. Айни дамда мутахассислар вакцинациядан ўтганлик тасдиғини смартфон учун махсус иловада сақлашни таклиф этишмоқда. Демак, жуда кўп шахсий маълумотлар серверларда туради ва исталган пайт уларга эга бўлиш мумкин.

Устига-устак жаҳон аҳолисининг атиги ярми интернетга уланиб, илова юклаб олиш мумкин бўлган смартфонлардан фойдаланади.

Британия иммунология ҳамжамияти раиси Дебора Данн-Уолтерс BBC билан бўлган суҳбатда бундай иловага йўқ демаслигини тан олди: «Мен телефонимда шундай илова бўлишини истардим. Унда мен қачондир олган вакциналар ва уларнинг муддатлари кўрсатиб турилса...»

Лекин профессор Данн-Уолтерс бу каби иловалар паб ёки ресторанга кириш учун рухсатномага айланишини чатоқ деб ҳисоблайди: «Одамларга ҳар куни қилиб юрган ишларини уларда бу каби тасдиқ бўлмаса, қилолмай қолишини айтиш – мураккаб ахлоқий муаммо».

Эксетер университети доктори Анна Бедуши унинг фикрига қўшилади. У шундай ҳужжатлар қандай ишлашини ўрганган.

«Бундай иловаларга шахсий маълумотларни муҳофазалайдиган технология аввалдан ўрнатилиши шарт», дейди Бедуши.

«Бироқ умуммиллий локдаун – эмланганлик тасдиғини кўрсатишдан кўра инсонларнинг эркинлигини чекловчи анча жиддийроқ нарса», дея таъкидлайди Бедуши.

Башарти одамлар вакцина олишни исташса-ю, қандайдир сабабга кўра олишолмаса, бундай ташаббуслар уларнинг эркинлигини чегараловчи жиддий масалага айланиши мумкин.

Ричард Теддер эса масалага бошқа томондан қараб кўрди: «Менимча, вакцина олишни истамаганлар учун қандайдир чекловлар бўлиши шарт. Мен учун бу принципиал масала: вакцинациядан ўтмадингизми, саёҳат қилмаганингиз маъқул. Масала буни халқаро миқёсда қандай амалга оширишда. Бу ялпи эмлашга қодир бўлмаган мамлакатлар учун жиддий муаммога айланиши мумкин».

Хавотирга сабаб бўладиган жиддий омиллардан бири – аҳолининг аксар қисмини вакцинация қилиш коронавирус тарқалишига қай даражада таъсир кўрсатиши ҳақида маълумотлар камлиги.

«Охирги ойлардаги чекловлар бизга шунчалар таъсир кўрсатдики, вакцина паспортлари концепцияси жозибадор кўриниши мумкин», деб ҳисоблайди Дебора Данн-Уолтерс.

Унинг фикрича, ҳозирда мавжуд ва келажакда чиқиши мумкин бўлган вакциналар бизга бериши мумкин бўлган ҳимоя ҳақида батафсил маълумотга эга бўлиш шарт.

«Вакцинация аҳолини касалланишдан қанча муддат асрай олади? Эмлаш вирус юқишидан ҳимоялай оладими? Бу вакцина паспортларини жорий қилишдан олдин жавоб топилиши керак бўлган иккитагина савол, холос», дейди у.

«Мен Грециянинг бундай паспорт жорий қилиш истагини тушунаман. Лекин кимдир вакцина таъсир қилмайдиган штаммни олиб келсачи? Ана унда Грецияда муаммолар чиқиши мумкин. Ундан кейин, вакцинация ҳақидаги сертификатлар ҳаққонийлигига қандай ишонч ҳосил қилиш мумкин? Антитаналар мавжудлигига қўшимча тестлар ўтказишга тўғри келиши ҳам мумкин», дейди Ричард Теддер.

Европа бир қарорга келмади

Туризмга боғланиб қолган Европанинг кўплаб давлатлари Грецияни қўллаб-қувватлашмоқда. Италия, Португалия, Кипр, Чехия, Эстония, Испания, Словакия ва Венгрия каби давлатлар ҳам озми-кўпми вакцина паспорти жорий қилиниши тарафдори.

Умуман олганда, Европа ҳали якдил фикрга келганича йўқ.

Ҳозирча ЖССТ вакцинацияни вирус тарқалишининг олдини олишга кафолат сифатида кўраётгани йўқ. Ундан ташқари, ЖССТда саёҳат қилиш учун иммунитет борлиги тасдиғининг қандайдир тизими мавжуд бўлиши керак деб ҳисоблашмоқда.

ЖССТнинг Европадаги махсус вакили Давид Набарро «Одатий ҳаёт тарзига қайтиш учун фавқулодда тезкор коронавирус тестлари кўмак беради», дея таъкидлаган ва «эмланмаганлар чекловларга дучор бўлиши» ҳақида огоҳлантирган.

ЖССТнинг етакчи мутахассисларидан бири бўлган Набарро вакциналарнинг етишмовчилигига барҳам берилмагунча одамлар қисқа муддатга бундайин аччиқ реалликка кўникишлари лозим, деб ҳисоблайди. Унинг сўзларига кўра, вакцина ишлаб чиқариш ҳажми ошиб бораётгани боис, яқин ойлар ичида муаммо ҳал бўлади.

Сайёҳларга вакцина паспорти ёки сертификатларини жорий қилиш, унинг фикрича, давлатлараро даражада ҳал қилиниши шарт ва бу осон кечмайди.

«Ҳа, мен вақт ўтиши билан инсон коронавирусга қарши иммунитети борлигини кўрсата олишига имкон берувчи тизим пайдо бўлади, деб ўйлайман. Бунинг учун бироз меҳнат керак», дейди Набарро Британиянинг ITV телеканалига берган интервьюсида.

Ўтган йилнинг октябрида ЖССТ халқаро вакцинация сертификатини ишлаб чиқиш бўйича Эстония билан келишувга эришганди.

Ташаббусга Германия ва Францияда шубҳа билан қарашмоқда. У ерда вакцина паспортлари одамларнинг бир қисми алоҳида имтиёзларга эга бўлиб қолишига сабаб бўлади.

Амалдаги вакцинация схемасига кўра энг охирги бўлиб эмланадиган ёшлар бу масалада ютқазади.

Германия ҳукуматининг маслаҳатчиси ва мустақил орган бўлган Ахлоқ кенгаши эмланганларга махсус шароит қилиб бермасликни тавсия қилди.

Буюк Британия амалдорлари эса ялпи вакцинация ва экспресс тестлар уйғунлиги вазиятни ўрнига туширади, деб ҳисоблашмоқда.

Буюк Британия бош вазири Борис Жонсон 15 феврал куни берган баёнотида Британия мамлакат ичида вакцина паспортини жорий қилмоқчи эмаслигини маълум қилган бўлса-да, бу каби ҳужжатлар хорижга чиқишда зарур бўлишини тан олди.

«Фикримча, саёҳат қилиш учун баъзан сариқ безгак ва бошқа касалликларга қарши эмланганингиз исботини кўрсатишингизга тўғри келгани каби, коронавирусга қарши эмланганингизни кўрсата олиш ғояси кўпчиликни қизиқтиради ва бундан қочишнинг иложи йўқ. Бу келажакда рўй беради деб ўйлайман. Бизнинг мамлакатда эса паб ёки шунга ўхшаш жойларга кириш учун паспортлар бўлмайди, деб ўйлайман», деган Борис Жонсон.

Илгарироқ Британиянинг вакцинация бўйича мулозими Нозим Заҳовий вакцина паспортлари бўлмаслигига ваъда бериб, хорижга отланганлар зарур ҳолларда ўз врачларидан маълумотнома олиб кетаверишлари мумкинлигини айтганди.

Британиянинг позицияси ўзгариши мумкинми?

Британиядаги Telegraph нашри январ ойидаёқ мамлакат раҳбарлари вакцина паспортлари синовларини молиялаштираётгани ҳақида ёзганди. Фойдаланувчилар улар эмлангани ҳақидаги маълумот киритилган иловани юклаб олиши режа қилинганди.

Айрим британияликлар бундай паспорт барибир жорий қилинади, деган қўрқувда. 150 мингдан зиёдроқ киши бу ғоядан бутунлай воз кечишни талаб қилувчи петицияга имзо чекишди.

«Бундай паспортдан коронавирус вакцинасини олишни рад қилган инсонларнинг ҳуқуқларини чеклаш учун фойдаланилиши мумкин ва бунга йўл қўйиб бўлмайди», дейди петиция муаллифлари.

Бизнес – паспорт тарафдори

Масала шундаки, давлатлар қандай позицияда бўлмасин хусусий корхоналар, жумладан, ресторанлар, кинотеатрлар ва авиакомпанияларга ўз қоидаларини белгилашига қаршилик қилишнинг иложи йўқ.нация ҳақидаги маълумотлар сақлаш мумкин бўлган иловалар ишлаб чиқишмоқда

Германиянинг концерт ва бошқа тадбирларга чипта сотиш билан шуғулланувчи Eventim компанияси ўзининг онлайн бронлаш тизимига ўзгартиш киритишга улгурди: мижозлар эмланганлик ҳақидаги маълумотни жойлашлари мумкин.

Компания бош директори Клас-Петер Шуленберг вакциналар етарли бўлиб, истаган одам эмлана олиш имкони бўлгач, тадбирлар ташкилотчилари чипта сотиб олаётганда вакцинация ҳақидаги гувоҳномани мажбурий қилиб қўйишлари мумкин.

Американинг маданий тадбирларга чипта сотувчи Ticketmaster компанияси ҳам концерт фаолиятини тиклаш режасини ишлаб чиқмоқда.

Режа қуйидагича ишлайди: концертга чипта сотиб олган томошабинлар концерт бошлангунга қадар эмлангани ҳақидаги сертификат ёки коронавирус тестига манфий жавобни тақдим этиши керак бўлади. Сертификатсиз чипта ҳақиқий ҳисобланмайди.

Авиакомпаниялар ҳам ўз талабларини илгари суришлари эҳтимолдан холи эмас. Халқаро ҳаво транспорти ассоциацияси ноябрдаёқ махсус рақамли чипта яратиш таклифини берганди. IATA’нинг режасига кўра, ундай чипта давом этиб турган пандемия шароитида ҳам чегараларни бемалол очиш имконини беради.

Ассоциация ташаббусига қўшиладиганлар кўп куттиришмади – Emirates авиакомпанияси Ассоциация билан ҳамкорлик қилишни бошлаб юборди.

Улар ҳамкорликда фойдаланувчиларга турли давлатларга кириш шартлари билан танишиш имконини берувчи ва унга коронавирус тести натижалари ёхуд вакцинация сертификатини киритиш мумкин бўлган иловани синаб кўришади.

Бир неча ҳафтадан сўнг Etihad Airways компанияси ҳам иловани синовдан ўтказишни бошлайди.

Бутунжаҳон иқтисодий форуми Швейцариянинг Commons Project Foundation нотижорат гуруҳи билан саломатликка оид рақамли паспорт устида ишламоқда.

IBM компанияси ҳам ўз иловаси устида ишламоқда. Пандемия мобайнида компания ўз ғоялари билан чиқиш қилиб, контактларни кузатувчи илова тақдим қилишди. Лекин лойиҳани муваффақиятли бўлди дейиш қийин.

Вакцина паспортлари билан вазият янада мураккаблашиши мумкин, гап, ҳар ҳолда, барча давлатларга мос келадиган тизим ҳақида кетмоқда.

Турли давлатларда турли вакциналар сертификатлаштирилиши, сайёҳ эса ўзи эмланган вакцина билан у муайян давлатга киритиладими йўқми, била олишини ҳам ҳисобга олиш шарт.

«Чегарачиларга сайёҳ, айтайлик, Pfizer, Россия ё Хитой вакцинасини олган-олмаганини билиш қизиқ бўлса керак. Бу бир қарорга келишга ёрдам беради», дейди Commons Project Foundation’нинг жамоатчилик билан ишлаш директори Томас Крэмптон CNN’га берган интервьюсида.

   Куни-кеча туман мактабгача таълим бўлимига қарашли 2-сон давлат мактабгача таълим ташкилотида Навоий вилояти мактабгача таълим бошқармаси бошлиғи У.Тиллаев томонидан жисмоний ва юридик шахсларнинг вакиллари билан сайёр қабули ўтказилди.  

   Ўтказилган сайёр қабулда туман аҳолиси иштирок этиб, улар томонидан мактабгача таълим тизими бўйича муаммо ва таклифлар билдирилди. Келиб тушган ҳар бир мурожаат ва таклиф атрофлича кўриб чиқилиб, уларнинг ижроси бўйича тегишли масъуллар бириктирилиб, ижроси назоратга олинди.

  Жумладан, М.Авезов кўчаси 27-уй 11-хонадонда яшовчи фуқаро С. Қосимова фарзандини яшаш манзилига яқин бўлган мактабгача таълим ташкилотига кўчиришда амалий ёрдам беришни сўраб қилган мурожаати бўйича  ҳуқуқий тушунтириш берилди.  

   Сайёр қабулда  яна 2 нафар  ота - она  сўзга чиқиб, туман мактабгача таьлим ташкилотларида   тарбияланувчилар  учун   замон талабларига мос яратилаётган шарт-шароитлар, берилаётган эьтибор учун аввало  муҳтарам Президентимизга, Мактабгача таьлим  вазирлигига ва МТТларда фаолият юритаётган педагог ходимларга   миннатдорчилик  билдиришди.

   Шунингдек, мазкур қабулда яна 8 нафар жисмоний ва юридик шахсларнинг вакиллари томонидан қилинган мурожаат ва таклифлари юзасидан тушунтиришлар берилди.

   Тадбирда  бир гуруҳ фидойи ва фаол МТТ ходимлари рағбатлантирилди.

Моҳидил Ёрқулова,

туман мактабгача таълим бўлимининг жисмоний ва юридик

шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш бўйича мутахассиси.