Тадқиқотларга кўра, зам-зам сувининг ер юзига илк чиққан жойидаги ҳарорати 37 даража. Қандай ният билан ичилса, шу дардга даво бўладиган ва 66 номи бўлган зам-зам суви атрофдан келган турли овозлар қаршисида фарқли шаклларга айланмоқда. Буни исботлаган эса япон олими доктор Масура Ямотодир. 

    Зам-зам кристалларини илк бор микроскоп остида тадқиқ этган олим сувни турли овоз частоталарида синаб кўради. Сувнинг молекуляр (кристал) структурасининг турли частоталарга кўра ўзгаришини кузатган япон мутахассиси черков қўнғироғи овозида замзам кристалларининг қорайишини, Қуръони карим ва азон овозларида эса порлашини аниқлади. 

   Тадқиқотда ҳар бир кристаллнинг худди Каъбаи муаззамага ўхшайдиган бир тўқима ташкил қилиши аниқланди. Японияда энг кўп сотилган китоблар қаторидан жой олган доктор Ямотонинг зам-зам бўйича ёзилган китобида бу табаррук сув физикавий ва кимёвий хоссалари жиҳатидан ер юзидаги барча сувлардан фарқланишини айтиб ўтган.

   Ёшлигидан ҳаётини зам-зам тадқиқотларига бағишлаган турк насабли саудиялик муҳандис Яҳё Ҳамза Кочак Каъбанинг томчиларда яширинган ҳайратда қолдирувчи сирни япон мутахассисидан қандай ўрганганини шундай айтади: “12 йил аввал Лос Анжелесда бир конференцияда япон олими Масура Ямото билан танишдим. У сувнинг ўзига хос эсда сақлаб қолиш хоссаси, яъни хотираси борлигидан гапирар, бир овоздан бошқасига ўтганида сувнинг қандай ўзгаришини тушунтирарди. 

    Конференция тугагандан кейин у билан гаплашдим. Биз мусулмонлар бир пиёла сувга Қуръони карим ўқиб, уни хастага ичирамиз. Бундан ташқари зам-зам сувимиз ҳам бор. Қандай ниятда ичилса, фойдасини беради. Шуларни тадқиқ эта оласизми, деб сўрадим. Мендан Қуръони Каримни ким ўқийди, деб сўради. Лос Анжелес ва Токиодаги Ислом марказларидан илтимос қилиши мумкинлигини айтдим. 

    10 йил сўнгра менга устида азон ўқилган сув ва кристаллар бўйича тажрибалари ёзилган бир китобни юбориб, ҳайратга солди. Тадқиқотни ўтказган ва бу бўйича мустақил бир китоб ёзган экан. Сув кристаллари бисмиллоҳ, Қуръони Карим ва азон ўқилганида шаклини ўзгартиради. Кристалларнинг кўриниши айнан Ҳарамнинг спутникдан олинган расмидай. Замзам кристали дунёдаги сув кристалларининг барчасидан фарқли. Баъзи фан олимлари бунинг сабабини ҳалиям тушуна олмаяпти”.

   1.Ислом тақвимидаги тўққизинчи ой бўлмиш Рамазон бундан бир минг тўрт юз йил аввал муқаддас Қуръони Каримнинг илк оятлари Муҳаммад Алайҳиссаломга нозил бўлган вақтга тўғри келади. Бу улуғ ой шамсий тақвимга асосланганлиги боис ҳар йили икки ҳафта илгари келади.  

   2. Рўза араб тилида “сиём” деб аталиб, бир нарсадан ўзини тиймоқликни билдиради. Ҳадисда хабар берилганидек, жаннатнинг Раййон деб аталувчи дарвозасидан фақат рўзадорлар киради ва мукофот тариқасида Аллоҳни кўришади. Шунингдек, жаннатнинг эзгу амалларга кўра тақсимланган: намоз эшиги, закот эшиги, садақа эшиги, жиҳод эшиги, силаи раҳм эшиги ва умра эшиги. Кўпгина манбаларда жаннат эшиклари саккизта дея таърифланади.   

   3.Рамазон ойини, шунингдек, шаҳрул мувосат ойи деб ҳам аташади. Мувосот — одамларга моддий ва маънавий кўмак бериш демакдир. Бу ойда закотлар, садоқат берганларга катта савоблар ёзилади.

    4. Австралияда ўртача 9 соат, Швеция ва Исландияда 20 соатдан узоқроқ рўза тутилади. Бунинг сабаби куннинг қанчалик узоқ давом этишига боғлиқ.  

   5. Ой мусулмон олами хронологиясининг асосий ҳисоблаш воситаси, беш қиррали юлдуз эса ислом таълимотининг асосий беш устунини ифодалайди. Лекин бу ислом динининг рамзи ҳисобланмайди. Чунки, Қуръони Каримда ислом динининг ҳеч қандай рамзи ҳақида сўз юритилмаган.

    Атрофимизда содир бўлаётган кундалик воқеа-ҳодисаларни кузатаётган оддий инсон, бандлик, ишсизлик билан боғлиқ муаммолар ва кон бошқарма раҳбарияти кўмагида уларни ҳал этишда иштирок этган ходим сифатида халқимизни рози қилиш йўлидаги хайрли ишлар тўғрисидаги мулоҳазаларимни ушбу мақолага жамладим.

    Tуманимизда қолаверса, қўшни Хоразм, Бухоро, Самарқанд, Жиззах ва ҳаттоки узоқ водий вилоятларидаги туманлардан ҳам Қизилқумнинг юрагида жойлашган Шимолий кон бошқармасида ишлаш истагида бўлганлар талайгина. Ҳа, бугун Шимолий кон бошқармаси Учқудуқ туманининг белидаги белбоғи! 

    Аҳолининг кўпчилигини қамраб олган ушбу ташкилотда айни вақтда 8000 нафардан ортиқ ишчи-ходимлар меҳнат қилишаётир. Кадрлар бўлими ана шу кўпмиллатли, аҳил жамоа ишчи-ходимларини ишга қабул қилиш, бошқа ишга ўтказиш ёки ишдан бўшатиш, меҳнат ёки ўқув таътили, мукофотлаш, касаллик варақалари, хизмат сафари, архив, пенсия таъминотига алоқадор ҳужжатларни аниқ, адолатли, шаффоф ва ўз вақтида юритилишини таъминлайди ва назорат қилади, маънавий-маърифий тарғибот ишларини амалга оширади. Бошқарманинг “кириш йўлаги” ҳисобланган кадрлар бўлимида меҳнат қилиш ҳам фахр, ҳам жуда катта масъулият, ҳалоллик, адолат, қонун ҳужжатларига суянган ҳолда виждонан ишлаш демакдир. 

     Юқорида бежизга “кириш йўлаги” атамасини келтирмадим. “Уйнинг аҳволи остонадан маълум” деганларидек, кадрлар бўлимига ташриф буюрган фуқаро борки, мазкур бўлим негизида йирик корхона ҳақида тасаввурга эга бўлади. Шу боисдан раҳбариятнинг ходимлардан мурожаат қилувчи фуқаролар билан мулоқотда самимийлик ва сабр тушунчаларига суяниб меҳнат қилиш тўғрисидаги қатъий талаблари ўринлидир.

    “Танаси бошқа дард билмас”, дейдилару аммо турмуш муаммолари, рўзғор ташвишларидан чарчаган кишига “буғдой сўзи” билан муомала қилиш ҳам одамийликнинг нишонаси. Бу борада кадрлар бўлими бошлиғи Умиджон Рахматовнинг фуқаролар билан мулоқотда ўзини тутиши, маданияти, самимийлиги кўпчиликка ўрнак. 

    Мавзудан узоқлашмай, кадрлар бўлимига бир неча марта қилган мурожаатлари сабаб таниб қолганим, ташвишлари кўзларида кўриниб турган оналар, аёллар ҳақида ёзсам.

    ...Сабоҳат опа “Айтим” МФЙда истиқомат қилади. Йиллар давомида иш излаб елиб-югурган, болаликдан 2-гуруҳ ногирони бўлган фарзандини ёнига олиб ёзнинг жазирамасию, қишнинг аёзли заҳрини тотиб писта-қурт сотган. Опанинг яшаш шароити билан танишганимиздаёқ кўнглимда шу аёлнинг тезроқ ишга жойлашишини сўраб дуо қилдим. Кўп ўтмай раҳбариятнинг эътибори туфайли Сабоҳат опанинг муаммоси ҳал бўлди – у иш билан таъминланди.

   Агар рассом бўлганимда ёлғиз аёлнинг кўзларида жо бўлган дарднинг суратини чизган бўлардим. Меҳнат фаолиятим давомида шундай муштипар аёлларнинг прототипини учратдим. Суяниб турган тоғидан ажралиб қолиш ҳар қандай кучли аёлни эсанкиратиб қўяди. “Йўлчилар”, “Абай”, “Мустақиллик” маҳалла фуқаролар йиғинларида боқувчисини йўқотган оилалар рўйхатида турувчи Гулжон опа 2 нафар фарзанди билан, Янгилжон опа 3 нафар фарзанди билан, Шахноза ва Бахтигуллар 2 нафар фарзандлари билан ёлғиз қолишган. 

   Турмуш ўртоғи – суянчиғи вафотидан кейин рўзғорнинг барча юки гарданига тушган аёллар нажот излаб кон бошқармасига мурожаат қилдилар. Шукурки, уларнинг ҳам оғири енгил бўлди. 

    Жуда яқин дугонам ижарада туриш заҳмати ҳақида гапирганди. Пишиб улгурмаган овқатини қозони билан кўтариб ижара уйидан қувилгани, ижара ҳақини тўлиқ бермаганига яқин қариндоши пулни тўлиқ қилиб келиши учун уни совуқда изига қайтаргани, кўзида ёши билан ёмғирда қолгани ҳақидаги сўзлари менга гўёки эртакдек туюлганди. Ишга қабул қилиш борасида мурожаат қилган фуқароларнинг ижтимоий ҳолатини ўрганиш асносида улардан айримларининг ижарада яшаши аниқланди, бу масалада ҳам яхшилик ғолиб келди! 

    Ўзбекистон халқи тарихида катта бурилиш ясаган Халқ қабулхоналари номига монанд тарзда Шимолий кон бошқармасида ташкил этилган Жисмоний ва юридик шахслар мурожаати хизмати фуқароларнинг турли мазмундаги муаммоларига ечим топишда шаффофлик, очиқлик, холисликка ёндошиб, кадрлар бўлими билан ҳамкорликда иш олиб борадилар. Юқорида келтирилган мисолларда ушбу хизмат ходимлари фуқароларнинг яшаб турган маҳалласи, турмуш шароити, яшаш муҳити тўғрисидаги маълумотларни аниқлаш ва масаланинг адолатли ҳал этилишида кадрлар бўлими билан ҳамнафас ишлайди. 

   Мазкур хизматга келган мурожаатлардан бирини ўрганиш жараёнида Эътиборнинг оиласига зудлик билан ёрдам, руҳий далда кераклиги аниқланди. Аёлнинг турмуш ўртоғи ногирон, 2 нафар фарзанди мактаб ўқувчиси, оила моддий таъминотга жуда эҳтиёжманд. Бундай шароитда Эътиборнинг ишлаши нақадар зарурлигини гапириб ўтиришга ҳожат бўлмаса керак. Аёлнинг мурожаати ижобий ҳал этилиб, юртимизда яна бир хонадон аъзолари ҳаётидан рози бўлиб яшашига эришилди. 

   Эркакнинг қаддини ишсизлик букмасин экан. Нафақат опа-сингилларимиз, балки рўзғорининг камини бутлаш, қозонини қайнатиш умидида кўплаб эркаклар ҳам иш сўраб кон бошқармасига мурожаат қилганлар. Бир пайтлар шамолдек елган ва айни пайтда ишга кириш илинжида бўлган йигитларнинг ҳорғин чеҳраларини кўриб, “Эр бошига иш тушса...” сўзининг ҳикматини англагандек бўламан. 

  Сир эмаски, ишсизлик бутун дунёдаги оғриқли мавзу, турли кўнгилсиз воқеаларни келтириб чиқараётган, оилаларни пароканда қилаётган оғир иллатлардан бири. Кўпдан бери ишсизлиги оқибатида турмушида муаммолар туғилган Бобурнинг ишга жойлашиши эндиликда оиласининг бутун бўлиши, бағри тўлиб, хонадонига қувонч олиб киришига умидвормиз. 

   Инсон қалбига яхшилик билан қувонч олиб киришдан-да улуғроқ иш бормикан? Шу савобли ишларни қоғозга туширишга муяссар қилганига беҳад шукур! Ота-онасидан эрта ажралган Ерланнинг, оиласи учун қайғураётган ёш Муҳаммаднинг, отаси вафотидан кейин оила каттаси бўлиб қолган Жаҳонгирнинг, қатъиятли ва масъулиятли Зарифжоннинг ишга йўлланма олишгани улар каби мени ҳам бахтиёр қилди. Набираси Русланнинг ичкиликбозликка берилиб кетишидан қўрққан кекса “бабушка”ни неварасининг ишга йўлланма олгани ёшига ёш қўшгани аниқ! 

   “Абай” маҳалла фуқаролар йиғинидан Салтанат, Айтумар, Фарида, Манат, Нодирбек, Иброҳим, Лутфия опа, Дилдора, Маҳфуза, “Йўлчилар”да яшовчи Дилбар, Фотима, Амина, Элмира, “Дўстлик”дан Сарвиноз, Алишер, Гульнур, Нафиса, Шаҳодат, Саида, Севара, “Мустақиллик”дан Гулсара, Рўзимурод, Отабек, Дилдора, Шамсиддин, “Шалхар”, “Алтинтау” овул фуқаролар йиғинидан Асем, Балзия, Муборак, Асемгул, “Навоий”дан Гуласал, Малоҳат, Беҳруза, Ижобат... 

    Юқоридаги исм эгалари бугун Шимолий кон бошқармаси бўлинмаларида ўз ўрнини топган ишчи-ходимлар.

   Компьютеримдаги миннатдорлик хатларини кўздан кечирараканман, расмлар жилдидаги беғубор кўзчали болажоннинг сурати диққатимни тортди. Чордеворда яшаётган болакай. Уй деб аталса нотўғрироқ бўладиган ушбу жой ҳақиқатан ҳам оғир аҳволда эди. Бир неча йиллар аввал отаси Россия Федерациясига ишлаш учун кетиб бедарак йўқолган икки болажон гул умрини қийинчиликда бўлса-да, ҳалол яшаётган Дилбарнинг кўз қорачиқлари.

   ШКБ ахборот хизмати раҳбари Лайло Каримованинг ташаббускорлиги туманимиз аҳолисининг саховатга “лаббай” деб жавоб берадиган яхшиларини Дилбарга ёрдам беришга чорлади. Саховатпеша тадбиркорлар, 2-сонли Ҳарбийлаштирилган ёнғин отряди, ШКБнинг оддий ишчи-ходимлари оғир аҳволдаги чордеворни уйга айлантиришди. Лайло опанинг яхшиликка чорлов сигнали кадрлар бўлими бошлиғи Умиджон Раҳматовга ҳам тинчлик бермади. Бугун ногоҳон кўриб қолганим болажоннинг расми ҳам ўша оғир кунлардаги расм, бугун у қийин кунлар ундан йироқлашган, бугун унинг онаси ШКБнинг ишчиси! 

   Мақолани ёзиш асносида Ўзбекистон Республикаси Президентининг Виртуал қабулхонасига НКМК АЖ бўлинмаларига асосан ишга жойлаштириш тўғрисидаги мурожаатларнинг 2021 йил якунидаги 12 ойлик таҳлилий жадвали тушиб қолди. Жадвални кўздан кечирарканман, Шимолий кон бошқармаси томонидан ижобий ҳал этилган мурожаатлар кўрсаткичи Навоий кон-металлургия комбинатининг бошқа бўлимларига қараганда бир неча ўн-йигирма баробарга юқори эканини кўрсатиб турарди. Бу, Президентимиз айтганларидек, инсон қадри, халқ фаровонлиги учун амалга оширилган ишларнинг ойинаси, кўзгуси! 

   Шу ўринда яна бир маълумотни айтиб ўтишим лозим. Бугуннинг мутахассисларига ахборот технологиялари сир-асрорларини билиш жуда муҳим. Кадрлар бўлимида 2019 йил май ойидан бошлаб қабулнинг онлайн электрон тизими жорий этилган. Бу тизим орқали фуқаро уйидан чиқмаган ҳолда ўзининг шахсий ва касбий маълумотларини сайтга жойлаштиради, шу билан бирга, сайтни кузатиб боргани ҳолда ихтисослиги бўйича ўтказиладиган танлов санасини онлайн аниқлайди.

   Албатта, Шимолий кон бошқармасида ишлаш истагида бўлганлар нафақат туманимизда балки қўшни вилоятларда ҳам талайгина. Онлайн электрон қабул тизимининг афзалликлари инсон аралашуви омилининг, фуқаролар навбат кутишининг олдини олади, қоғозбозликни камайтиради, масофаларни яқинлаштиради, халқни сарсонгарчиликдан қутқаради. 

    Ортга қараб, халқчил раҳбарлар бошчилигида бажарган хайрли ишларимиздан кўнгилга қувонч инади. Бундай мисоллар талайгина. 4 та сектор раҳбарлари бўйсунувидаги овул ва маҳаллалардан тақдим этилган, сектор раҳбарлари тасдиқлаган жадвалга мувофиқ “Темир дафтар”, “Аёллар дафтари”, “Ёшлар дафтари”даги фуқаролар иш билан таъминланди. Шу ўринда бир муҳим фактни келтириб ўтиш лозим, ишга қабул қилинганларнинг 100 дан ортиғи хотин-қизлардир. 

   Хулоса шуки, Навоий кон-металлургия комбинати акционерлик жамиятида ҳар доимгидек ижтимоий муҳофаза, оилалар тотувлиги ва фаровонлиги, аёл бахти, хотин-қизларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига сўзсиз риоя этилиши, уларнинг бугунги кунидан рози бўлиб яшаши каби улуғ, савобли ишлар изчил амалга оширилмоқда. 

Нилуфар МУЙДИНОВА,

Шимолий кон бошқармаси кадрлар бўлими муҳандиси.

   “Давлат пенсиялари, нафақалар, компенсациялар ва бошқа ижтимоий тўловларни тўлаш тизимини янада такомиллаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Президент қарори (ПҚ–198-сон, 07.04.2022 й.) қабул қилинди

   Қарорга мувофиқ, 2022 йил 1 майдан: 

   “Темир дафтар”, “Ёшлар дафтари” ва “Аёллар дафтари”га киритилганларга ва жазони ўтаб озодликка чиққан фуқароларга бериладиган тўловлар ҳар ойнинг 5-санасигача молиялаштирилади ҳамда АТ “Халқ банки”нинг сайёр кассалари томонидан маҳаллаларга етказилади;

   АТ “Халқ банки” томонидан пенсия, нафақалар ва моддий ёрдамни фуқароларга нақд етказиш хизматлари учун Пенсия жамғармаси ва бюджетдан 1 фоиз банкка хизмат ҳақи тўлаб берилади; 

   Пенсия, нафақа, компенсациялар ва моддий ёрдам пулини банк карталари орқали олувчиларга ҳар ойлик пенсия ва нафақа пулининг 1 фоизи миқдорида қўшимча тўлов жорий қилинади;

    2022 йил 1 сентябргача ҳарбийлаштирилган пенсиялар тизими автоматлаштирилади ва пенсия варақаларини юритиш амалиёти бекор қилинади.  

   2022 йил 1 октябргача хориждан 1 800 та банкомат олиб келиб олис ҳудудларга ўрнатилади.

   2022 йил якунигача пенсия ва нафақа олувчилар маблағларини масофадан бошқариш имконини берувчи банкнинг янги мобил иловаси ишлаб чиқилади.

     Ўзбекистон Республикаси ҳудудига ўта хавфли юқумли касалликлардан бири бўлган Қрим-Конго геморрагик иситма касалигини эндемик ҳудудлардан кириб келиши, тарқалишини олдини олиш мақсадида Учқудуқ туман Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги бўлими томонидан санитария тарғибот ишлари ўтказилмоқда. Жумладан туман Халқ таълими бўлимига қарашли 10-сонли умумтаълим мактаби педагогик жамоаси ўртасида санитария тарғибот учрашуви бўлиб ўтди.

    Санитария тарғибот давомида юқумли паразитар касалликлар, Республика аҳоли ўртасида ўта хавфли зооантропоноз юқумли касалликлардан бири бўлган геморрагик иситма касаллиги ва касаллик олдини олиш тўғрисида маълумотлар берилди. Қрим-Конго геморрагик касаллиги ўткир юқумли касаллик бўлиб, уни вируслар юзага келтиради. Вируслар майда қон томирлар капиллярларни шикастлайди, оқибатда ҳужайра тўқима ва тана аъзоларида қон айланиш жараёни, уларнинг озиқланиши ҳамда кислород билан таъминланиши ишдан чиқади.Тана аъзоларининг, айниқса ҳаётий муҳим аъзолар фаолиятининг бузилиши эса инсон ҳаётини хавф остига қўяди.Вируснинг асосий манбаи каналар ҳисобланади, улар вирусларни умри давомида ташийди. Улар асосий хўжайини қишлоқ хўжалик ҳайвонлари мол, қўй, эчки, от ва туялар ҳисобланади. Касаллик каналар чақиши ёки эзиб ўлдирилиши орқали юқади. Вирус организмга тушиши билан касалликнинг яширин даври бошланиб, бир неча соатдан бошлаб 2-7-кунгача давом этиб беморда қуйидаги аломатлар сезилади:

-ҳароратнинг кўтарилиши (39-40C0),

-баданнинг совуқ қотиб, қалтираши,

-мушакларнинг оғриши,

-кўриш қобилятининг бузилиши ва кўздаги қон томирларнинг ёрилиши оқибатида қизариши,

-баданга қизил майда тошмалар тошиши,

-қон тупуриш, қоринда оғриқ, баъзан қон қусиш, нажаснинг қорайиши,

-бурундан қон кетиши каби ҳолатлар намоён бўлиши мумкин. 

    Қрим-Конго геморрагик иситма касаллигини олдини олиш учун уй ҳайвонларини боқиш, молхона ва хўжалик ҳайвонлари сақланадиган жойларни тозалашда махсус ҳимоя кийими ва қўлқопда бўлиши зарур. Уй ҳайвонларини мунтазам каналарга текшириб турилиши, қирқим мавсумида қирқим жараёнига болалар ва ҳомиладор аёлларни жалб қилмаслик, сичқон,каламушларни кўпайишига йўл қўймаслик, тозаликка эътибор бериш ва зарарсизлантириш ишларини амалга ошириш талаб этилади.

     Шунингдек, ботулизм касаллиги тўғрисида ҳам маълумотлар берилди. Учрашув давомида уй хўжалиги ҳайвонларини сақлаш бўйича тавсиялар берилди.

   Учқудуқ туман Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги бўлими энтомологи: Гулшода Назарова.   

    Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирининг 2022 йил 7 март кунидаги 94-сонли буйруғи ижросини таъминлаш мақсадида “Шимолий” кон бошқармаси объектлари ёнғин хавфсизлигини таъминлашни ташкил этиш бўлими томонидан ёнғин хавфсизлиги таъминланаётган объектларда ҳамда Учқудуқ туман ҳудудида сув тошқинлари, сел, қор кўчкилари оқибатларида содир бўлиши мумкин бўлган фавқулодда вазиятларни олдини олиш ва бартараф этиш мақсадида, жорий йилнинг 1 апрель кунидан 1 май кунига қадар Республикамизда “Фавқулодда вазиятларни олдини олиш ва фуқаро муҳофазаси ойлиги” ўтказилаётганлиги муносабати билан бўлим ва унинг тасарруфидаги офицерлар таркибидан Тезкор ишчи гуруҳи тузилди.

    Тезкор ишчи гуруҳи томонидан объектларда ва Учқудуқ тумани ҳудудида Баҳор мавсумида юзага келиши мумкин бўлган фавқулодда вазиятларни олдини олиш ва Фуқаро муҳофазасини ташкил этиш бўйича чора-тадбирлар Режаси ишлаб чиқилиб, ҳарбий хизматчиларнинг жанговар шайлиги, ёнғин-қутқарув автомобиллари ва улардаги мавжуд асбоб-анжомларнинг созлиги таъминланиб, кучайтирилган тартибда хизмат олиб борилмоқда. Бундан ташқари объектлардаги маъмурий ва маиший ҳамда ишлаб чиқариш бинолари, омборхоналарда сув тошқинлари, сел оқибатларида содир бўлиши мумкин бўлган фавқулодда вазиятларни олдини олиш мақсадида бириктирилган ходимлар томонидан яна бир бор текширилиб, сувларни хавфсиз ҳудудга чиқариш учун мўлжалланган барча мосламалар, дренажлар, латоклар ва ариқларга алоҳида эътибор берилди. Аниқланган камчиликларни жойида бартараф этиш чоралари кўрилиб, алоҳида назорат остига олинган. 

                                                                                                                Тоир Рўзиев   

“ШКБ” ОЁХТТЭ Бўлим 

бошлиғи ўринбосари майор 

    Ассалому алайкум, ҳурматли учқудуқликлар!

     Бугун юртимизни, жонажон ватанимизни равнақи учун солиқ тўловчиларнинг ҳам масъул эканлигини англаган ҳолда Сиз ҳурматли Учқудуқ тумани тадбиркорларига мурожаат билан чиқмоқдаман.

   Хабарингиз бор, жорий йил 16 март куни Президентимиз Давлат солиқ қўмитасига ташриф буюриб, солиқ органлари ходимлари билан мулоқот давомида тадбиркорлар билан учрашиб уларнинг муаммоларини ўрганиш, солиқ қонунчилигидаги ўзгаришлар бўйича тушунтиришлар бериш юзасидан зарур топшириқлар берган эди.

      Мазкур топшириқлар ижросини бажариш, туманда фаолият юритаётган тадбиркорларнинг муаммоларини ўрганиш ва қисқа муддатда ижобий ҳал этиш мақсадида жорий йилнинг 5 апрель куни тадбиркорлар билан учрашув ташкил этилди. Мазкур мулоқотда 54 нафар тадбиркорлар иштирок этиб, улар дуч келган муаммолар ва уларни ўйлантираётган саволлар батафсил ўрганилди. Деярли барча масалалар учрашувнинг ўзида ижобий ечим топди.

     Бугунги кунда ҳам «Солиқчи-кўмакчи» тамойили асосида Учқудуқ туман инспекцияси томонидан тадбиркорлар ҳузурига борган ҳолда уларнинг муаммоларини ўрганиб, сайёр солиқ маслаҳатлари кўрсатилмоқда.

   Масалан, 1-чорак давомида 84 та корхоналарнинг муаммолари батафсил ўрганилди. Натижада, солиқ хизмати органлари ходимлари кўмаги билан барча муаммолар ижобий ҳал этилди. Бугунги кунда бошқа ташкилотлар билан боғлиқ масалалар қатъий назоратга олиниб, ҳамкорликда ҳал этиш чоралари кўрилмоқда.

   Шунингдек, ўрганишлар давомида солиқ турлари буйича 36 та субъектларнинг 62,8 млн сўм мавжуд ортиқча тўлов сўммаси қайтариб берилди.  

Ҳурматли солиқ тўловчилар!

    Таъкидлаш ўринлики, бугунги кунда солиқ тўловчиларга қулайликлар яратиш мақсадида електрон хизматлар кўрсатиш кўламининг янада кенгайтирилаётгани муҳим омил бўлмоқда. 

   Дарҳақиқат, Президентимиз таъкидлаганларидек, солиқ тўловчиларга ҳақиқий маънода кўмакчи, ўргатувчи бўлиш солиқ органларининг бош вазифасига айланмоқда. Шу маънода, тадбиркорлар учун янада енгиллик яратиш учун «Автокамерал» автоматлаштирилган ахборот тизимининг ишга туширилиши соҳадаги янгилик бўлди.

   Бу тизим орқали, солиқ органлари солиқ тўловчилар фаолиятида текширувдан олдинги таҳлилларни, эътибор қаратинг текширишларни эмас, таҳлилларни ўтказиши мумкин. Яъники, солиқ тўловчи фаолияти давомида қандайдир хатоликларга йўл қуяётган бўлса ёки ҳисоботларида қандайдир тафовутлар кузатилаётган булса, автоматлашган тизим дарҳол солиқ тўловчининг шахсий кабинетига хатоликларни тузатиш ҳақида хабарнома жўнатади. Ақлли дастур ўзи камчиликларни аниқлаб, ўз вақтида тадбиркорга кўмакчи бўлиб, хабар бериб боради. Энг муҳими, бунда инсон омили аралашмайди.

    Эътиборли жиҳатлардан яна бири, солиқ ислоҳотларининг жадаллик билан амалга оширилиши ҳамда солиқ механизмларининг янада соддалашиши натижасида, яширин иқтисодиёт кескин қисқариб, солиқ тушумлари сезиларли даражада ортмоқда. Масалан, Учкудук туманининг 2022 йил 1-чораги учун белгиланган 8,5 миллиард сўмлик бюджет прогноз режаси 10,5 млрд сўмга (123,4%) ортиғи билан бажарилиб, 2 миллиард сўмга кўп маблағ давлат бюджетига тушишига эришилди. Натижада, тушумлар миқдори ўтган йилнинг мос даврига (1,8 млрд.сўм) нисбатан 112,8 фоизга ўсиши кузатилди. 

    Жорий этилган қатор солиқ имтиёзлари, солиқ юки ва турларининг камайтирилганлиги тўғрисида тадбиркорлар ўртасида олиб борилаётган тушунтириш-тарғибот ишлари натижасида 65 та норасмий иш ўринлари қонунийлаштирилди. Муҳими, фуқаролар муқим иш ўринларига эга булди.

    Айниқса, турли сабаблар билан фаолияти вақтинча тўхтаб қолган тадбиркорлик субъектларини ҳар томонлама қуллаб-қувватлаш, улар фаолиятини тиклаш борасида жорий йилда самарали ишлар амалга оширилди. Жумладан, ана шундай 2 та корхонанинг фаолияти тикланди. Эътиборлиси, мазкур тадбиркорлик субъектлари иш бошлаши билан уларга қўлланилган таъсирчан солиқ механизмлари бекор қилиниб, маблағ улар ихтиёрида қолдирилди.

Азиз тадбиркорлар!

Шу ўринда таъкидлаш ўринлики, бугунги тадбиркор кечагисидан тубдан фарқ қилади. Қонунчилигимиз ҳам улар учун қатор енгиллик ва қулайлик яратишга қаратилган. Бунинг натижасида, иқтисодиётда хуфёна бозор механизмларига ўз-ўзидан чек қўйилмоқда. Ҳалол тадбиркор учун шаффоф ва қонуний ишлайдиган давр келди.

   Шу боис, савдо ва хизмат кўрсатиш соҳасида онлайн назорат-касса машиналаридан фойдаланувчилар сони бугун 406 нафарни ташкил этмоқда. Албатта, 1-чорак якуни билан туманда касса машинаси чеки тақдим етилган фуқароларга кешбек қайтарилди. Афсуски, онлайн назорат-касса машинасидан фойдаланиш қоидаларини бузган 13 нафар тадбиркорларга нисбатан чоралар кўрилиб, солиққа оид ҳуқуқбузарликлар ҳақида хабар берган 7 ҳамкорларга мукофот пули тўлаб берилди.

   Бугунги кунда қўлида ҳунари бор ёки уйда якка тартибда маълум фаолият билан шуғулланиб келаётган фуқароларимиз талайгина. Уларнинг ўзини ўзи банд қилиши, иш стажига эга бўлиши учун солиқ хизмати органлари томонидан доимий кўмак кўрсатиб келинмоқда. Жумладан, жорий йилнинг 1-чораги якуни билан тумунда 820 нафар фуқаролар ўзини ўзи банд қилиш тизими орқали руйхатдан ўтиб, муайян фаолият турлари билан мунтазам шуғулланиб келмоқда. 

Ҳурматли тадбиркорлар! 

   Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 

"Иш берувчиларга улар томонидан 25 ёшдан ошмаган ходимлар учун тўланган ижтимоий солиқ суммасини Давлат бюджетидан тўлиқ қоплаб бериш тартиби тўғрисидаги вақтинчалик низомни тасдиқлаш ҳақида"ги 460-сон қарорига асосан тадбиркорлар учун бир қатор қулайликлар яратилди. Жумладан:  

1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ёшларнинг тадбиркорлик фаолиятини қўллаб-қувватлаш ва бандлигига кўмаклашиш, уларни ижтимоий ҳимоя қилиш ҳамда бўш вақтини мазмунли ташкил этишга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида» 2021 йил 20 апрелдаги ПФ-6208-сон Фармонига мувофиқ 2023 йил 1 январга қадар иш берувчиларга (бюджет ташкилотлари, давлат корхоналари, устав жамғармаси (капитали)да давлат улуши 50 фоиз ва ундан ортиқ бўлган юридик шахслар бундан мустасно) улар томонидан 25 ёшдан ошмаган ходимлар учун тўланган ижтимоий солиқ суммаси Давлат бюджетидан тўлиқ қоплаб берилиши белгиланганлиги, 

 2. Қуйидагиларни назарда тутувчи Иш берувчиларга улар томонидан 25 ёшдан ошмаган ходимлар учун тўланган ижтимоий солиқ суммасини Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджетидан тўлиқ қоплаб бериш тартиби тўғрисидаги вақтинчалик низом тасдиқланганлиги

- иш берувчиларга 25 ёшдан ошмаган ходимлари учун тўланган ижтимоий солиқ суммасини маълум бир давр учун Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджетидан тўлиқ қоплаб берилиши,

- иш берувчига Давлат солиқ қўмитаси томонидан ижтимоий солиқ суммасини тўлаб бериш ёки тўлаб беришни рад этиш асослариниг яратилганлиги

- иш берувчи томонидан имтиёздан фойдаланиш учун топшириладиган солиқ ҳисоботлари

- Молия вазирлиги Ғазначилиги томонидан Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджетидан қоплаб бериладиган маблағларни иш берувчининг банкдаги ҳисобварағига ўтказиб бериш тартибининг мавжудлиги

3. Иш берувчиларга ижтимоий солиқ суммасининг қоплаб берилиши 2021 йилда Ўзбекистон Республикасининг республика бюджетидан Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасига ажратиладиган трансфертлар ҳисобидан амалга оширилиши,

 4. Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги 2022 йил ва 2023 йил учун Давлат бюджетини шакллантиришда ижтимоий солиқ ҳисоботи ортиб борувчи якун билан ҳар ойда ҳисобот давридан кейинги ойнинг 15 санасидан кечиктирмасдан топширилишини инобатга олиб, 2022 йил ва 2023 йилнинг I чорагида иш берувчиларга ижтимоий солиқ суммасини қоплаб бериш харажатларини алоҳида қаторда режалаштирилганлиги.

5. Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси иш берувчиларга қоплаб бериладиган ижтимоий солиқ суммаси тўғри ҳисобланиши устидан қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ солиқ назоратини амалга оширилиши каби имкониятлар сиз тадбиркорлар учун хизмат қилмоқда.

Ҳурматли солиқ тўловчилар! 

     Биз солиқ хизмати органлари ходимлари сизларнинг муаммоларингизни қонуний ҳал этиш, фаолиятингиз давомида юзага келган барча тушунмовчиликларга ечим топишда доимий кўмак беришга тайёрмиз.

   Жарроҳ Озод Шукруллаевнинг сўзларига кўра, 1 кунлик қисқа муддатли очликнинг фойдалари илм-фанда исботланган.

   “2016 йилда, – дейди у – 1 кунлик очликка асосланган илмий иши учун япон олими Ёшинори Оҳсуми Нобел мукофотини олган. У 1 кунлик очлик вақтида ҳужайралар ўзида тўплайдиган қолдиқ моддаларни парчалашини исботлаган. Бу нарса аутофагия деб номланади. Ва бир кунлик очликда ҳужайрадаги эскирган қисмлар ва кичкина лизосомалар деб аталадиган кичик фермент сақлайдиган қисмлар парчаланади”, дейди у “Пульс 1141” кўрсатувида.

   Озод Шукруллаев қисқа муддатли очликнинг организмнинг турли қисмларига ижобий таъсирини санаб берди. Унга кўра, қисқа вақт давом этадиган очлик организм захирасини фаоллаштиради.  

   Қариш жараёни. Қисқа муддатли очликда қариш жараёнида терида йиғиладиган пигментлар, эскирган ҳужайралар парчаланишни бошлайди. Парчаланган қисмларнинг оқсил заррачаларидан янги ҳужайралар пайдо бўлади.

   Теридаги тошмалар. Очлик даврида организмда яллиғланишни фаоллаштирадиган медиаторлар камаяди. Юздаги ҳуснбузар, псориаз каби касалликлар, ички ва ташқи яллиғланиш, аллергия касалликлари кескин қисқаради.

   Саратон ҳужайралари. Онкологик ҳужайралар одам организмида доим мавжуд. Улар кун давомида пайдо бўлади ва йўқолади. Бундай ҳужайраларнинг парчаланиши очлик давомида жадаллашади. 

   Нерв ҳужайралари. Очлик даврида нерв тўқималарининг ўсиш фактори ажралади. Нерв ҳужайралари тармоқланишни бошлайди. Яъни нерв тўқималари ўсади. Невр ҳужайрасининг бошқа ҳужайралар билан алоқалари кўпаяди. Бундан ташқари, нерв ҳужайраларини озиқлантирадиган глиал ҳужайралар очликда кўпайиши ва атрофидаги ҳужайралар билан тармоқланиши ортади.

Қисқа муддатли очликнинг ички аъзоларга таъсири  

Диетолог Осиё Исмоилованинг қўшимча қилишича, қисқа муддатли очликда тананинг ички аъзолари ҳам дам олади. Айниқса, жигар фаолияти яхшиланади.

“Жигар 500дан зиёд вазифани бажарди. 5-10 йил олдин еган маҳсулотларимизнинг токсинлари ҳам жигарда сақланади. Биз филтр идишларини ҳар 4-6 ойда алмаштириб турамиз, лекин жигарни бундай алмаштиришнинг иложи йўқ. Қисқа муддатли очлик бизга шундай имкониятни беради.

Инсоннинг 10 килограммдан кўп ортиқча вазни бўлиши ёғли гепатознинг биринчи босқичи ҳисобланади. Инсон ортиқча ва кўп нарса еганда биринчи жигарни ёғ босади. Бунинг олди олинмаса, ўт қопи ҳам ишдан чиқиши мумкин. Ўт қопидаги сафро эса маҳсулотлардаги энг керакли, ёғда эрийдиган витаминларни ўз жойига юбориб туради”, – дейди диетолог.

Шунингдек, инсон доимий ва ҳаддан ташқари кўп овқат еганда инсулин даражаси ортади ва одам семиришни бошлайди. Чунки бу гормоннинг вазифаси биз еяётган маҳсулотлардаги углеводларни ҳужайраларга жойлашдан иборат. Ҳужайралар эса кенгайиш хусусиятига эга. Қанча кўп овқат есак, инсулин кўпайган сари унинг вазифаси ҳам ортаверади ва инсулин ҳар хил ўсимталар, киста миомалар, папилломалар пайдо қилишга сабаб бўлади. Овқатланишни қисқа муддатли тўхтатиш орқали инсулинни тушириш мумкин.

Очлик меъёрида бўлиши лозим

Алтернатив тиббиётда очлик билан даволаниш усуллари ҳам қўлланилади. Бироқ очлик меъёрида бўлиши зарур. Бу меъёрнинг умумий чегараси йўқ, у ҳар бир кишининг ўз организмига қараб ўта индивидиуал бўлади.

Тошкент тиббиёт академияси овқатланиш гигиенаси кафедраси профессори, тиббиёт фанлари доктори Гули Шайхованинг сўзларига кўра, узоқ давом этган очликда (бир неча ҳафтагача ҳеч нарса емаслик ва/ёки фақат суюқлик ичиш) тўқималарнинг функционал фаол оқсиллари парчаланиши ва йўқотилиши, витаминлар, минерал моддалар камайиб кетиши, қонда пешоб кислотаси, ёғлар ва оқсилларнинг тўлиқ оксидланмаган маҳсулотлари тўпланиши, организмнинг кислотали-асосий ҳолати метаболик асидоз томонга сурилиши содир бўлади.

Клиник жиҳатдан, бу ҳолат кескин артериал гипертензия, гипогликемик ҳолатлар (қондаги глюкоза миқдори пасайиши), психоэмоционал бузилишлардан тортиб то руҳий бузилишларгача, полиневритлар кўринишлари ҳамроҳлик қиладиган гиповитаминозлар, тери ва сочлар шикастланиши, темиртанқис анемиялар билан бирга кечиши мумкин.

Юрак мушаклари оқсиллари парчаланишидаги ўзгаришлар туфайли юрак етишмовчилигидан, миокард инфарктидан, ошқозондан қон кетишидан, шунингдек, очликдан кейин ўта қуюқ овқат истеъмол қилинганлигидан ошқозон ўткир шишиши туфайли вафот этиш ҳолатлари тасвирланган

“Узоқ вақт оч қолиш асоратларини, – дейди Шайхова, – индивидуал тарзда ўрганмай олдиндан айтиб бўлмайди. Айнан шу сабабли ҳам парҳез овқатланиш фақатгина анъанавий даволаш усуллари клиник самара бермаган ҳолатда танланадиган услуб сифатида кўрсатиб ўтилган. Жуда кўп касалликларда узоқ вақт тугул, ҳатто қисқа вақт давомида оч қолиш ҳам мумкин эмас”.

Қандай ҳолатда оч қолишга рухсат этилмайди?

   Гули Шайховага кўра, қандли диабет, юрак-қон томир касалликлари, ошқозон, ўн икки бармоқ ичак касалликлари, сурункали холецистит касалликлари, буйракларда тош касалликларида оч қолиш мумкин эмас.

   Семизликда ва ўткир панкреатит, ўткир холецистит, қон кетиши билан оғирлашган ошқозон ва ўн икки бармоқли ичак яраси каби баъзи бир касалликларда, шифокор назорати остида бир кеча-кундуз овқат ейилмайдиган озиш кунларида баъзи парҳез схемаларига йўл қўйилади.

   Узоқ ёки қисқа муддатли – 7-10 кун очликни соғлом одамларни “соғломлаштириш” учун тавсия этишга ҳеч қандай асос йўқ, беморларнинг эса ўз-ўзини очлик билан даволаши ўта хавфлидир.

“Соғлиғи учун нима фойдали эканини одамнинг ўзидан яхшироқ биладиган шифокорни топиш қийин”.

Ксенофон

   Бутунжаҳон саломатлик куни — сайёрамизнинг ҳар бир аҳолиси эътиборини соғлиқни сақлаш учун биргаликда ҳаракат қилишга, саломатлик, фаровонлик билан боғлиқ муаммоларни бартараф этишга қаратилган кундир.

   Шу боис Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти - ЖССТ фаолият бошлаган 7 апрель ҳар йили Жаҳон соғлиқни сақлаш куни сифатида нишонлаб келинади.

  1948 йил тузилган ЖССТ Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг соғлиқни сақлаш соҳасига ихтисослашган нуфузли муассасаси бўлиб, тузилма таркибида 194 давлат бор.

Ўзбекистон ЖССТга 1992 йил 25 майда аъзо бўлган. Ташкилотнинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси 1993 йилдан фаолият олиб боради.  

   Саломатлик кунини нишонлаш 1950 йилдан анъанага айланган. “Жаҳон соғлиқни сақлаш куни” аҳолига саломатлик инсон ҳаётида жуда муҳимлигини англатиш мақсадида кўплаб тарғибот дастурлари ишлаб чиқилади. Тадбирлар “Фаоллик — узоқ умр кўриш йўли”, “Иқлим ўзгаришидан саломатликни асранг”, “1000 шаҳар – 1000 ҳаёт”, “Урбанизация ва саломатлик” каби айни йўналишдаги глобал муаммоларга бағишланган турли шиорлар остида ўтади.

   Ўтган йил учун коронавирус инфекцияси тарқалишига қарши курашишга доир “Адолатли, соғлом дунёни қуриш” шиори танланган эди. Бу гал масъуллар дунё ҳамжамияти эътиборини ҳануз тўлиқ чекинмаган пандемия, борган сари долзарблик касб этаётган глобал экологик инқироз, саратон, астма касалликлари, юрак билан боғлиқ муаммолар авж олиши асносида энг зарур шошилинч чораларга қаратишга қарор қилди. Шу тариқа ЖССТ 2022 йилни “Сайёрамиз, бизнинг соғлиғимиз”, дея номлади.

   ЖССТ ҳисоб-китобига кўра, олдини олиш мумкин бўлган экологик сабаб туфайли ҳар йили ер юзида, тахминан, 13 миллион киши нобуд бўлади. Улар орасида инсон саломатлиги учун жиддий хавф соладиган иқлим инқирози асоратида оламдан кўз юмадиганлар ҳам кўп.

Маълумки, ер куррасида 90 фоиздан зиёд аҳоли қазиб олинадиган ёнилғи моддалари ёниши натижасида ҳосил бўладиган носоғлом ҳаводан нафас олади. Глобал ҳарорат ошиши билан чивин орқали юқадиган касалликлар тезроқ ва кўпроқ тарқалади.   

   Экстремал об-ҳаво ҳодисалари, ер деградацияси ва сув танқислиги инсонларнинг мажбурий кўчирилишига, соғлиғи ёмонлашишига олиб келади.

Бундан ташқари, бутун дунё бўйлаб атмосферага чиқаётган иссиқ газ миқдорининг учдан бир қисмига тенг носоғлом, юқори даражада қайта ишланган озиқ-овқат ва ичимлик маҳсулотлари оммавий семиришни келтириб чиқаради, шунингдек, саратон ва юрак-қон томир касалликларини кўпайтиради.

   Жаҳон саломатлик куни барча мамлакатлар учун соғлиқни сақлаш соҳасидаги энг муҳим муаммоларни ҳал қилиш учун биргаликда ҳаракат қилиш имконини яратади.

   Бугунги кунда ЖССТ экспертлари 2,5 миллион шифокор, 9 миллион ҳамшира ҳамда доя ва бошқа тиббий мутахассисликлар бўйича 6 миллион тиббий ходим етишмаслиги билан боғлиқ глобал масала ҳақида бонг урмоқда.

   Муаммо фақат энг қашшоқ юртларда эмас, балки ривожланган мамлакатларда ҳам учрайди. Зеро, кўплаб давлатларда тиббиёт ходимлари, асосан, шаҳарларда тўпланганлиги боис қишлоқлар ва чекка ҳудудларда тиббий хизмат сифати пастлигича қолмоқда.

    Жаҳон саломатлик кунида ЖССТ барча ҳукуматлар секторларини тенгсизликнинг асосий омилларини аниқлаш ва бартараф этиш, бирламчи тиббий ёрдамни ривожлантиришга йўналтирилган маблағ миқдорини ошириш бўйича чоралар кўришга чақиради

     Ўттиз миллион гектар майдонни эгаллаб ётган Қизилқум кенгликлари ўрнида бундан бир неча миллион йиллар илгари Тетис океани мавжланиб турган, деган тахминлар мавжуд. Негаки, ҳозир ҳам Мингбулоқ овули атрофида тош қотган чиғаноқлар, акула тишлари ва суяклари, ҳатто ўрдакбурун динозаврнинг тошга айланган суякларини ҳам учратиш мумкин.

   Мингбулоқ овулидан 30 километр узоқликда жойлашган «Жирақудуқ (ўзбек тилида “жира” – “жилға” маъносини билдиради) дарасидаги бундан 95-100 миллион йил аввал мавжуд бўлган “Тошўрмон”, деб аталувчи ноёб геологик, полеонтологик, тарихий ва табиий объект дунё олимларини ҳамон ўзига жалб қилиб келмоқда. Бундан бир неча йил аввал Калифорниялик палеонтолог олим, профессор Жеймс Дэвид Арчибальд раҳбарлиги даги Ўзбекистон, Россия, Буюк Британия, Америка ва Канада давлатлари ҳамкорлигида фаолият юритган (УРБАК) Халқаро экспедиция саъй-ҳаракатлари билан Қизилқум табиатининг бундай ноёб мўъжизаси тўғрисида кўпчилик хабардор бўлди.

    Бу сафар бир гуруҳ Словакия олимлари Мингбулоқдаги Жирақудуқ дарасида бўлиб туришибди. Ўзбекистон ва Словакия мамлакатлари ўртасида имзоланган меморандумга асосан экспедиция таркибида Павла Йозефа Шафарика номидаги Словакия давлат университети доктори Мартин Кундрат, Дионисия Штура номидаги геология давлат институти доктори Марио Ольшавский, Словакия давлат музейи илмий ходими Габриэль Лешинский, Павла Йозефа Шафарика номидаги Словакия давлат университети магистр-докторанти франциялик Дэмиен Мартен, Павла Йозефа Шафарика номидаги Словакия давлат университети магистр-доктаранти перулик Джоселин Мендоза Йенгле бор.

-Бундан 100 миллион йиллар илгари Қизилқум ўрнида океан бўлган деган тахминлар бор. Океан қирғоқлари ва унга келиб тушган метеоритлар билан боғлиқ деган тахминлар ҳам йўқ эмас. Музлик давридан кейинги иқлим ўзгариши, глобал исиш даври бошланиб, коинотдан ерга метеоритларнинг қулаши натижасида денгиз суви парчаланиб, бу ерлар юз йиллар давомида қуёш нуридан панада-чанг ва тўзон гирдобида қолади. Натижада барча физик жинслар кимёвий тарзда қоришиб океан атрофидаги ўрмонзорлар сувда ва қуриқликда яшаган ҳайвонлар ўзга бир шаклга кириб тошга айланган бўлиши мумкин, - дейди биз билан суҳбатда экспедиция раҳбари Павла Йозефа Шафарика номидаги Словакия давлат университети доктори Мартин Кундрат.

    -Ўзбекистон Республикаси давлат геология қўмитаси стратеграфия партияси Ўрта Осиё бўйича ягона ҳисобланади, - деди стратеграфия партияси етакчи геологи Юрий Фёдоров. – Икки мамлакат ўртасида қабул қилинган меморандумга биноан, биз томонимиздан экспедиция аъзоларининг тўлақонли фаолият олиб боришлари учун зарур шарт-шароитлар яратилган. 8-10 кун давом этадиган илмий изланиш ишлари бугунданоқ ўз самарасини бериб, Жирақудуқ дарасидан бироз ноёб геологик, полеонтологик қазилмалар топилди.

    Икки мамлакат Ўзбекистон Словакия ўртасида имзоланган меморандумга кўра Жирақудуқ дарасидаги илмий изланишлар 5 йил давомида олиб борилади. Экспециядан кўзланган мақсад шу пайтгача олимлар томонидан фақатгина тахмин қилинаётган юқорида қайд этилган воқеа-ҳодисаларга аниқлик киритиш орқали Қизилқум кенгликлари ўрнида океан бўлганлигини илмий жиҳатдан асослаб беришдан иборат.

    Ҳакикатдан ҳам Жирақудуқ дараси ва унинг атрофида бўлган киши тарихий-табиий манзарани: тош қотган чиғаноқлар, акула тишлари ва скелети суяклари, дарахт таналари, ҳаттоки, ўрдак бурун диназаврнинг тошга айланган болдир суякларини ҳам кўриш мумкин. Буларнинг барчаси Қизилқум ҳудуди качонлардир океаннинг бир бўлаги бўлганлигидан далолат беради.

    Қолаверса, “Бохантау” дарасидаги қоятошларга битилган расмлар, “Жирақудуқ” дарасидаги тошга айланган дарахтлар, тош қотган ўрдакбурун диназаврлари болдир суяклари, акула тишлари ҳам мозийдан садо бериб турибди.

   Буюк адиб Абдулла Қодирийнинг “Мозийга қараб иш кўрмак хайрлидир” деган сўзларида улкан ҳаёт ҳақиқати бор!

Райҳон ҚОДИРОВА, махсус мухбиримиз.

Учқудуқ-Жирақудуқ-Учқудуқ.‌‌