Ўзбекистонда икки ва ундан ортиқ фарзандлари тўлов-шартнома асосида ўқиётган оилаларга имтиёзли таълим кредити берилади. Мазкур янгилик Вазирлар Маҳкамасининг «Олий таълим муассасаларида бир вақтнинг ўзида икки ва ундан ортиқ фарзандлари тўлов-шартнома асосида ўқиётган оилаларга таълим кредитлари бериш тўғрисида»ги қарори лойиҳасида белгилаб қўйилди.

Мазкур қарор лойиҳасига кўра, 2021/2022 ўқув йилидан бошлаб республика олий таълим муассасаларида бир вақтнинг ўзида икки ва ундан ортиқ фарзандлари тўлов-шартнома асосида ўқиётган оилаларга республика тижорат банклари томонидан имтиёзли таълим кредитлари бериш тартиби жорий этилади. Бундай оилаларга имтиёзли таълим кредитлари бериш учун тижорат банкларига Давлат буджети маблағлари ҳисобидан мақсадли кредит ресурслари ажратилади.

Қайд этилишича, таълим кредитлари республикада фаолият кўрсатаётган барча олий таълим муассасалари — давлат, нодавлат, қўшма таълим дастурлари ва хорижий давлатлар олий таълим муассасалари филиалларида тўлов-шартнома асосида таҳсил олаётган Ўзбекистон фуқароларига, уларнинг ота-оналари ёки васийларига берилади. Кредит фоизлари кредит ажратилгандан сўнг кейинги ойнинг 1 санасидан бошлаб ойма-ой тўланади, асосий қарз эса талабанинг ўқиши расман тугагач, уч ой ўтгандан кейин тўлаш бошланади. Таълим кредити, ўқиш даврини ҳисобга олган ҳолда, бакалавр учун 15 йил, магистр учун 10 йилгача бўлган муддатга берилади.

Шунингдек, қарз олувчи қуйидаги таъминлаш шаклларидан бирини банкка тақдим этиш лозим, унинг амалга оширилиши унга қўйилган асосий талаб ҳисобланади:

• мол-мулк ёки қимматли қоғозларни гаровга қўйиш;
• банкнинг кафолати;
• учинчи шахснинг кафиллиги;
• суғурта компаниясининг қарз олувчининг кредитни қайтара олмаслиги хавфи суғурта қилинганлиги тўғрисидаги суғурта полиси.

Сўнги вақтларда дунёда содир бўлаётган фавқулодда вазиятлар ва уларнинг аянчли оқибатлари мамлакатимиз аҳолисининг барча қатламларини фавқулодда вазиятлар хавфи туғилганда ёки содир  бўлганда тўғри ҳаракат қилишга тайёрлаш, ҳар қандай шароитда ўзига ва ўзгаларга ёрдам беришни мукаммал билишни талаб этади. Шуни инобатга олиб, Навоий вилояти Учқудуқ тумани ШКБ ОЁХТТЭБ ҳарбий хизматчилари томонидан аҳолини тайёрлаш борасида жуда кенг кўламли тарғибот  ишлари олиб борилмоқда. Бугунги кунда НКМКнинг жойлардаги кон бошқармаларига қарашли объектларида ёнғин ва фавқулодда вазиятларни олдини олишга қаратилган профилактик тадбирлар олиб борилиб, уларда турли хил нохушликлар содир бўлмаслик юзасидан у ердаги ишловчи масъул хизматчилар билан доимий ва амалий тушунтириш ишлари ўтказилмоқда. Шу билан бирга ҳарбий хизматчилар ҳар бир маҳалла, таълим муассасаларига аҳолини фавқулодда вазиятларга ҳаракат қилишга тайёрлашда муҳим аҳамият касб этадиган “Фуқоро муҳофазаси” бурчакларини тарқатиш ва улар орқали тарғибот ишларини кучайтириш тадбирларини амалга оширмоқдалар.Ўзбекистон Республикасининг “Ёнғин хавфсизлиги тўғрисида”ги Қонунида ёнғин-қутқарув хизматининг энг асосий вазифаси этиб халқ хўжалиги масканлари ва аҳоли яшаш хонадонларини ёнғиндан асраш ҳамда содир бўлган ёнғинларни тарқалиб кетишига йўл қўймаслик ва ўз вақтида бартараф этиш чора-тадбирларини кўриш белгиланган. Шунингдек ўтказилаётган профилактик тадбирларда содир бўлган ёнғинлар, уларнинг қандай оғир оқибатларга олиб келиши мумкинлиги тўғрисида аниқ мисоллар келтирилди ҳамда тушунтириш ишлари олиб борилмоқда.     

 С. Камолов, Д. Асадов,

ШКБ ОЁХТТЭБ П ва Н бўйича  мутахассислари

Вазирлар Маҳкамасининг “Тошкент амалий фанлар университетини ташкил этиш тўғрисида”ги қарори лойиҳаси эълон қилинди.

Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ҳамда “University of Tashkent for Applied Sciences” масъулияти чекланган жамиятининг (муассис) нодавлат таълим хизматларини кўрсатувчи Тошкент амалий фанлар университетини ташкил этиш тўғрисидаги таклифига розилик берилиши мумкин.

Қуйидагилар университетнинг асосий вазифалари ва фаолият йўналишлари этиб белгиланади:

• Университетда Ўзбекистон олий таълим дастурлари билан бирга дунёнинг нуфузли хорижий олий таълим муассасалари, жумладан “QS World University Rankings” ва “The Times Higher Education World University Rankings” рейтингида 1000таликка кирувчи Гринвич университети, Марказий Ланкашир университети (Буюк Британия) ҳамда бошқа етакчи хорижий олий таълим муассасалари таълим дастурларини жорий этиш, уларнинг малакали профессор-ўқитувчилари, олим ва мутахассисларини ўқув жараёнига жалб қилиш;
• республика иқтисодиёти реал секторлари тармоқларига зарур бўлган юқори малакали мутахассисларни тайёрлаш, шу жумладан олий таълим, олий таълимдан кейинги таълим, профессионал таълим, кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш;
• хорижнинг илғор олий таълим муассасалари билан ҳамкорлик асосида тажриба алмашиш дастурларини амалга ошириш;
• ўқув режаларига замонавий фанларни киритиб бориш, инновацион ҳамда илм-фанга асосланган технологияларни татбиқ қилиш;
• таълим жараёнига замонавий педагогик ва ахборот-коммуникация технологияларини, илм-фан ва техниканинг янги ютуқларини жорий этиш;
• таълим жараёнига етакчи хорижий олий таълим муассасаларининг малакали профессор-ўқитувчилари, олим ва мутахассисларини кенг жалб қилиш;
• профессор-ўқитувчилар малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш, шу жумладан уларнинг стажировкасини нуфузли хорижий олий таълим ва илмий-тадқиқот муассасаларида ташкил этиш;
• бизнес ахборот тизимлари, ахборот хавфсизлиги, математик моделлаштириш ва прогнозлаш, молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари, риск менежмент, эконометрика, бизнес бошқаруви, лойиҳалар бошқаруви соҳалари бўйича ҳамда республика иқтисодиёти тармоқлари учун халқаро стандартлар даражасида юқори малакали мутахассислар тайёрлашни таъминлаш;
• республика иқтисодиёт тармоқларига инновацияларни жорий қилиш, илмий тадқиқотлар натижаларини тижоратлаштириш имкониятларини кенгайтириш, таълим олувчиларнинг инновацион ғояларини амалга ошириш учун инвестицияларни жалб этиш;
• республика олий таълим тизимига замонавий таълим технологияларига асосланган ўқув жараёнини ташкил қилиш бўйича илғор хорижий тажрибани татбиқ этиш, очиқ ахборот-таълим муҳитини ривожлантиришга кўмаклашиш;
• таълим ва илм-фаннинг узлуксизлиги ҳамда изчиллиги тамойили, шунингдек, жаҳон таълими ва илмий ҳамжамиятга уйғун интеграциялашуви асосида мутахассис ва илмий-педагог кадрлар тайёрлаш тизимини ривожлантириш;
• таълим ва илм-фан соҳасида хорижий мамлакатларнинг етакчи олий таълим муассасалари, илмий-тадқиқот марказлари билан узоқ муддатли алоқаларни ривожлантириш ва мустаҳкамлаш.

Белгиланишича:

• Университет нодавлат олий таълим ташкилоти ҳисобланади;
• Университетда таълим жараёни Ўзбекистон олий таълим давлат таълим стандартлари асосий қоидаларини ҳисобга олиниб, Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги билан келишилган ҳолда хорижий тажрибага мувофиқ ишлаб чиқилган малака талаблари, ўқув режа ва фан дастурлари асосида амалга оширилади;
• Университетда ўқитиш Ўзбекистонда амалда мавжуд таълим шакллари ҳамда ўзбек, рус ва инглиз тилларида амалга оширилади;
• Университетда таълим олиш тўлов-контракт асосида, шунингдек юридик шахслар - потенциал иш берувчилар томонидан тақдим этиладиган таълим грантлари, шунингдек, ёшларни ўқитиш учун ажратиладиган юридик ва жисмоний шахсларнинг ҳомийлик хайриялари ҳамда қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа манбалар ҳисобига амалга оширилади;
• Университетда ўқитишнинг тўлов-контракт миқдори муассис томонидан белгиланади;
• бакалавриат таълим йўналишлари ва магистратура мутахассисликларига қабул параметрлари республика меҳнат бозори эҳтиёжлари ҳамда Университетнинг моддий-техник имкониятидан келиб чиққан ҳолда Университет томонидан белгиланади;
• Университетда дастлабки босқичда “Бизнес ахборот тизимлари”, “Бизнес бошқаруви”, “Ахборот хавфсизлиги” ҳамда “Электрон тижорат” бакалавриат таълим йўналишлари бўйича талабалар қабули амалга оширилади;
• Университетга абитуриентларни қабул қилиш ва битирувчиларни аттестациядан ўтказиш тартиби ва қоидалари Университет томонидан, шунингдек хорижий ҳамкорлар билан келишган ҳолда белгиланади;
• Университетда таълим фаолияти 2021/2022 ўқув йилидан бошланади;
• Университетда таълим рақамли технологиялар, масофавий таълим хизматлари, вебинарлар, онлайн-ўқитиш, “blended learning” ва бошқа замонавий таълим технологияларидан фойдаланган ҳолда кундузги, сиртқи, махсус сиртқи, кечки ва масофавий таълим шаклларида амалга оширилади;
• Университет битирувчиларига Ўзбекистоннинг олий маълумот тўғрисидаги давлат намунасидаги дипломи берилади.

Университет Тошкент шаҳар, Юнусобод тумани, Аҳмад Дониш кўчаси, 12-мавзе, 20а-уй манзилида жойлаштирилади.

Жамоатчилик муҳокамаси учун эълон қилинган Жиноят кодексининг янги таҳрирдаги лойиҳасида коррупция билан боғлиқ жиноят содир этганлик учун жавобгарликни кучайтириш назарда тутилган.

Жумладан, Кодексда белгиланган жавобгарликка тортиш муддати коррупциявий жиноятларга нисбатан бир ярим баравар кўпайиши белгиланган.

Шунингдек, ноқонуний бойиганлик учун жавобгарликни белгиловчи алоҳида модда киритилган. Унга кўра, давлат хизматчисининг даромад ва мол-мулк декларациясида назарда тутилганидан ортиқ пул маблағлари ёки мол-мулкка ноқонуний эга бўлиши ёки шундай мулкни орттириши анча миқдорда содир этилган бўлса, базавий ҳисоблаш миқдорининг 100 бараваридан 200 бараваригача жарима ёки уч йилгача иш ҳақидан ушлаб қолиш билан жазоланади.

Кодекс лойиҳасига пора предмети сифатида моддий манфаатдорлик билан бир қаторда номоддий манфаатдорлик бўлишга оид қоидалар ҳам киритилган.

Бундан ташқари, жазо белгилашда коррупция ҳолатларига чек қўйиш мақсадида айрим тоифалар учун жазо тайинлашда энг кам миқдор қатъий белгиланмоқда.

Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати Расул Кушербаев Ўзбекистон халқи ҳокимларни сайлашга тайёр эканлигини маълум қилди. Бу ҳақда O‘zLiDeP фракцияси аъзоси «Янгийўлликлар ТV» лойиҳасига берган интервьюсида маълум қилган.

Ким айтди тайёр эмас деб?.. Ўйлашимча, ҳокимлар сайловлар орқали сайланишга тайёр эмас. Уларнинг ўзи тайёр эмас. Қўрқишади. Сайловлар бўлса, ўта олмасам керак, менга ким овоз беради, деб. Биласизми, ишонч йўқолган. Аслини олганда, халқ тайёр эмас, деган одамнинг ўзи қўрқади. Эҳтимол, унинг ўзи тайёр эмасдир», — дейди Кушербаев.

Депутатнинг таъкидлашича, Ўзбекистон аҳолиси ўз фикрини билдиришга етарли даражада қодир ва саводли.

«Халқ қандай қилиб тайёр бўлмаслиги мумкин? Қандай қилиб одамларнинг фикри бўлмайди? Улар ўқимаганми? Ёки ‘жунгли’дан чиққан ва ҳеч нимани билмайдими? Кечирасиз, халқимиз ўқиш-ёзишни, ўз фикрини ифода этишни билади… Одам қачон тайёр бўлмайди? Қачонги ‘жунгли’да ҳайвонлар ичида яшаган бўлса ва сайловлар нималигини билмаса. Одамлар тайёр эмас деган гапга қўшилмайман», — дейди у.

Депутатнинг ҳисоблашича, ҳокимларни сайлашга «бунга рухсат берадиганлар тайёр эмас».

«Уларда халқ ўзлари хоҳлаган инсонни сайламасликлари мумкин деган қўрқув бор», — дея таъкидлайди депутат.

Расул Кушербаевнинг маълум қилишича, маҳалла раисларини сайлашда ҳокимлар бирор-бир номзодга таъсир кўрсатиши мумкин (қонун бўйича раис лавозимига номзодни сайлашга ҳокимлар билан келишиб олинади).

«Икки-учта номзод илгари суриладиган бўлса, баъзида ҳокимлар айримларини чиқариб ташлайди: Эртага у мени жонимга тегади, деб… Депутатларни сайлаш вақтида ҳам шу каби бир нечта ҳолатларнинг гувоҳи бўлдим. Масалан, одамлар кўплаб депутатларни бошқалар таъсирисиз ўзлари сайлаган. Аммо ўзгалар хоҳишига кўра ўтганлар ҳам бор», — дейди у.

Эслатиб ўтамиз, Президент Шавкат Мирзиёев ҳокимларни сайлаш ҳақида биринчи бор 2016 йилнинг декабрида айтган эди. 2017 йилнинг августида у ҳокимларни халқ томонидан сайланишига оид тизимни «ҳозирнинг ўзида» жорий этишга тайёрлигини билдирганди. 2020 йилнинг сентябрида давлат раҳбари яна бир бор «ҳокимларни халқ сайлаши керак»лигини таъкидлаган эди.

Президент Шавкат Мирзиёев БМТ Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгаши 46-сессиясида чиқиш қилди. Унинг нутқидаги асосий жиҳатлар: яқин вақтлар ичида парламент ногиронлар ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенцияни ратификация қилади, жорий йилда яна 20 минг киши фуқаролик олади, қийноқларга йўл қўйилмайди, бундай жиноятлар қачон содир этилганидан қатъи назар жазоланади, Ўзбекистон мазкур масалалар юзасидан ҳамкорликда ишлаш мақсадида Қийноқлар масаласи бўйича махсус маърузачини, шунингдек, инсон ҳуқуқлари бўйича олий комиссарни кутмоқда.

Бугун, 22 феврал куни Ўзбекистон БМТнинг Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгашининг 46-сессиясида кенгаш аъзоси сифатида биринчи марта иштирок этди, президент Шавкат Мирзиёев ушбу учрашувда нутқ сўзлади.

Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон сўнгги йилларда кенгашга аъзо бўлиш учун бутун масъулиятни англаган ҳолда интилиб келганини таъкидлаб, янги Ўзбекистонни бунёд этишга қаратилган демократик ислоҳотлар ортга қайтмайдиган тус олганини қайд этиб ўтган.

«Биз Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг «Инсон ҳуқуқлари йўлида ҳаракатга даъват» ташаббусини илгари суриш учун Кенгаш аъзолари, барча шерикларимиз билан яқин ҳамкорликни давом эттирамиз», деган давлат раҳбари.

Президент Ўзбекистонда демократик ўзгаришларни янада чуқурлаштириш ва Кенгаш доирасидаги фаолиятнинг устувор йўналишларини санаб ўтган.

Биринчидан, инсоннинг асосий ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш Ўзбекистондаги ислоҳотларда энг муҳим ўринда туради.

2030 йилгача мўлжалланган Барқарор ривожланиш мақсадлари мамлакатда ҳар бир инсоннинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини таъминлашни кўзда тутадиган «ҳеч кимни эътибордан четда қолдирмаслик» тамойили асосида амалга оширилади. Бу ўринда сўз Инсон ҳуқуқлари бўйича Олий комиссар бошқармаси экспертларининг фаол иштирокида ишлаб чиқилган Инсон ҳуқуқлари бўйича миллий стратегияни амалга ошириш тўғрисида бормоқда.

Иккинчидан, гендер сиёсати масалалари борасида мамлакатнинг ижтимоий-сиёсий ҳаётида ва ишбилармонлик соҳасида аёлларнинг ролини тубдан оширишга қаратилган ишлари қатъий давом эттирилади. Жорий йилда Ўзбекистонда Марказий Осиё мамлакатлари етакчи аёлларининг мулоқоти ва хотин-қизларнинг минтақавий бизнес-форумини ўтказиш режалаштирилмоқда.

Учинчидан, алоҳида эҳтиёжга эга бўлган шахсларнинг ҳуқуқларини таъминлашга жиддий эътибор қаратилади. Яқинда Ногиронлиги бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари тўғрисидаги янги қонун кучга кирди. Ўзбекистон Парламенти Ногиронлар ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенцияни ратификация қилиши кутилмоқда. Ўзбекистон имконияти чекланган шахсларнинг ўз қобилиятини тўла рўёбга чиқариш масалалари бўйича Минтақавий кенгаш тузишни таклиф этади.

Тўртинчидан, аҳолининг ярмидан кўпини ташкил этадиган ёшлар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш доимо эътибор марказида бўлиб келмоқда. Жорий йил Ўзбекистонда «Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили», деб эълон қилинди. Бу борада Бирлашган Миллатлар Ташкилоти шафелигида Ёшлар ҳуқуқлари бўйича бутунжаҳон конференциясини ўтказиш, БМТ Иқтисодий ва ижтимоий кенгашининг ўнинчи форумида Ёшлар ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенция лойиҳасини тақдим этиш, шунингдек, Ёшлар ҳуқуқлари бўйича махсус маърузачи институтини таъсис этиш масаласини киритишга тайёргарлик кўрилмоқда.

Бешинчидан, Ўзбекистон Халқаро меҳнат ташкилоти ва Жаҳон банки билан ҳамкорликда мажбурий меҳнат ва болалар меҳнатига барҳам бериш бўйича катта ишларни амалга оширди. Бу ислоҳотлардаги энг асосий ютуқлардан бири бўлди. 2021 йилда, яъни Болалар меҳнатига барҳам бериш халқаро йилида Болалар Омбудсмани тўғрисидаги қонун қабул қилинади.

Олтинчидан, «Инсон ҳуқуқлари соҳасида таълим» декларациясининг 10 йиллигига бағишлаб Олий комиссар бошқармаси билан биргаликда глобал форум ўтказиш таклиф этилади. Ўқитиш тизимини ривожлантириш мақсадида БМТнинг инсон ҳуқуқлари соҳасидаги Ихтиёрий бадаллар жамғармасига Ўзбекистон ўз ҳиссасини қўшмоқчи.

Еттинчидан, Бош котиб Антониу Гутерришнинг фуқаролиги бўлмаган шахслар сонини камайтириш бўйича қатъий чоралар кўриш тўғрисидаги таклифи Ўзбекистон томонидан қўллаб-қувватланади. Биргина ўтган йилнинг ўзида 50 минг нафар киши Ўзбекистон фуқаролигига қабул қилинган, бу йил яна 20 мингдан зиёд киши фуқароликка эга бўлади.

Давлат раҳбари эришилган натижалар билан кифояланиб қолмасдан, бундан буён ҳам фуқаролик жамияти институтларини янада ривожлантириш, Ўзбекистонда сўз эркинлигини ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш қатъий мақсад қилинганини таъкидлаган.

«Биз эришган натижаларимиз билан кифояланиб қолмасдан, бундан буён ҳам фуқаролик жамияти институтларини янада ривожлантириш, Ўзбекистонда сўз эркинлигини ҳар томонлама қўллаб-қувватлашни қатъий мақсад қилганмиз. Шу аснода нодавлат нотижорат ташкилотлари ва оммавий ахборот воситалари тўғрисида кодекслар ишлаб чиқилмоқда.

Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг дин ёки эътиқод эркинлиги, судьялар ва адвокатлар мустақиллиги масалалари бўйича махсус маърузачиларининг тавсияларини алоҳида эътиборга олганмиз.

Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгашга Судьялар кенгашлари фаолиятининг универсал принципларини ишлаб чиқиш масаласини кўриб чиқишни таклиф этамиз.

Қийноқларнинг олдини олиш бўйича миллий превентив механизмни жорий этиш доирасида биз одамнинг қадр-қимматини ерга урадиган, инсонийликка зид бўлган қийноқларнинг ҳар қандай кўринишига бундан буён ҳам мутлақо йўл қўймаймиз. Бундай жиноятлар қачон содир этилганидан қатъи назар, улар учун жазо муқаррардир. Қийноқларга қарши конвенциянинг Факультатив протоколини ратификация қиламиз. Мазкур масалалар юзасидан ҳамкорликда ишлаш мақсадида Қийноқлар масаласи бўйича махсус маърузачини Ўзбекистонга таклиф этишга тайёргарлик кўряпмиз», деган давлат раҳбари.

Президент Ўзбекистон инсон ҳуқуқлари соҳасидаги халқаро мажбуриятларига қатъий содиқ қолишини таъкидлаб ўтган.

«Шу билан бирга, биз инсон ҳуқуқлари борасида ҳали улкан йўлнинг бошида турганимизни яхши тушунамиз ва халқаро ҳамкорларимизнинг қўллаб-қувватлашига умид қиламиз. Шу муносабат билан Инсон ҳуқуқлари бўйича Олий комиссар Мишель Бачелет хонимларининг юртимизга ташрифини кутиб қоламиз.

Бу борада мандатга эга бўлган барча вакилларнинг Ўзбекистонга ташриф буюришлари учун доимий таклифнома юбориш ҳақида қарорни қабул қиламиз.

Шунингдек, Осиё қитъасининг инсон ҳуқуқлари бўйича минтақавий механизмини мунтазам фаолият кўрсатадиган платформа – Самарқанд форуми негизида яратиш борасида кўмак беришга тайёрмиз», деган Шавкат Мирзиёев.

Давлат раҳбари ўз нутқи якунида Ўзбекистон Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгаш аъзоси сифатида халқаро ҳуқуқнинг инсон ҳуқуқларига оид умум эътироф этилган принцип ва нормаларини қатъий ҳимоя қилади ва фаол илгари суришини яна бир бор таъкидлаган.

Ўзбекистон Президенти Наманганда бўлиб ўтган ва олти соат давом этган халқ депутатлари Наманган вилояти кенгашининг навбатдан ташқари сессиясига шундай таъриф берди. Бу ҳақда «Дарё» мухбири Азизбек Абдувалиев маълум қилди.

«Нега шунча вақт сарфлаб сизларни ҳам, ўзимни ҳам қийнаяпман? Бу мажлис эмас, мастер-класс. Республикада ишлар кўп, Наманганда эса ҳаддан зиёд кўп. Пул бермайдиган вазирлар ҳам бу ерга юборганимдан кейин ‘Режалаганимиздан кўра кўпроқ маблағ ажратишимиз керак экан’ дейишди», — деди Президент.

Давлат раҳбарига кўра, мамлакатда 27 йил давомида куз-қишга тайёргарлик билан жиддий шуғулланилмаган. Шунинг учун ҳам бугунги вазият юзага келган.

«Ижтимоий тармоқларда кўп чиқишлар бўлди. 3-4 йилда бу соҳада бирданига ўзгариш қилиш қийин. Сув, газ, йўл билан президент шуғулланиши ғайритабиий туюлиши мумкин, лекин муаммоларни ҳал этишни йиллаб чўзиб ўтиролмаймиз. Бугун ёки ҳеч қачон», — деди давлат раҳбари.

Президентнинг «Кимё саноати корхоналарини янада ислоҳ қилиш ва молиявий соғломлаштириш, юқори қўшилган қийматли кимёвий маҳсулотлар ишлаб чиқаришни ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарори қабул қилинди.

Norma’нинг ёзишича, ҳужжатда кимё, биокимё, газ ва нефть-кимё саноати трансформациясининг асосий узоқ муддатли стратегик йўналишлари белгиланди.
 
Технологик трансформация – маҳаллий хомашёдан ярим тайёр маҳсулотларни ишлаб чиқаришнинг янги қувватлари негизида хомашёдан тайёрланган тайёр маҳсулотгача бўлган кўп поғонали қўшилган қиймат занжирларини яратиш.
 
Хўжалик муносабатлари тизимини трансформация қилиш – давлат томонидан аралашувга чек қўйиш ва эскича режа-тақсимлаш тизимидан батамом воз кечиш.
 
Мулкий муносабатлар тизимини трансформация қилиш – янги ишлаб чиқариш қувватларини яратишга хусусий капитални жалб қилиш орқали кимё корхоналарида давлат улушини кескин камайтириш ва кимё корхоналарини хусусийлаштириш.
 
Рақамли трансформация – молиявий, моддий ва кадрларга оид ресурслар ҳаракатини бошқариш, ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларни маркировкалаш, молиявий ҳисоботларнинг халқаро стандартлари асосида бухгалтерия ҳисобини юритиш тизимларини жорий этиш учун соҳага замонавий дастурий таъминот тизимларини татбиқ этиш.
 
Илм-фан ва ишлаб чиқариш ўртасидаги муносабатлар трансформацияси – инновация жараёнларини ташкил этиш, замонавий технологияларни трансфер қилиш бўйича илғор хорижий тажрибалар асосида фан ва ишлаб чиқариш ўртасидаги ўзаро ҳамкорликнинг янги тизимини йўлга қўйиш.
 
Кадрлар тайёрлаш тизимининг трансформацияси – кадрлар тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш тизимини тубдан такомиллаштириш, шунингдек мавжуд ва янги барпо этиладиган ишлаб чиқариш қувватларини юқори малакали маҳаллий ва хорижий мутахассислар билан таъминлаш.
 
2021 йилдан бошлаб Кимё ва газ-кимё саноатида технологик кластерларни яратиш бўйича очиқ ҳамкорлик дастури жорий этилади. Унда янги ишлаб чиқариш қувватларини яратишда хусусий ва хорижий инвесторлар ва технологик шерикларни жалб қилиш назарда тутилган. Дастурга қуйидаги технологик кластерлар киритилган:

«Навоийазот» АЖ, «Қўнғирот сода заводи» МЧЖ, Устюрт ва Шўртан газ-кимё мажмуалари, синтетик суюқ ёқилғи ишлаб чиқариш заводининг ишлаб чиқариш ва унга туташ ҳудудлари;

трансформация ва хусусийлаштириш жараёнлари тугагандан сўнг «Фарғонаазот» АЖ ва Фарғона нефтни қайта ишлаш заводининг ишлаб чиқариш ва унга туташ ҳудудлари.
 
Қуйидагилар тасдиқланди:

2021-2023 йилларга мўлжалланган инвестиция дастурига киритилган ва амалга ошириш муддатлари жадаллаштириладиган инвестиция лойиҳаларининг рўйхати;

2021-2025 йилларда кимё саноати корхоналарида ишлаб чиқаришни диверсификация қилиш, мавжуд хомашё базасидан самарали фойдаланиш орқали юқори қўшимча қийматга эга бўлган кимёвий маҳсулотларнинг янги турларини ишлаб чиқаришни ташкил этишга қаратилган инвестиция лойиҳалари рўйхати ҳамда уларни амалга ошириш бўйича «Йўл харитаси»;
 
Қуйидагиларни амалга ошириш белгиланди:

• Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги, Молия вазирлиги, «Ўзкимёсаноат» АЖга манфаатдор вазирлик ва идоралар билан биргаликда 2021 йил 1 ноябрга қадар 2035 йилгача кимё ва газ-кимё саноатини стратегик ривожлантиришнинг мақсадли дастурини Вазирлар Маҳкамасига киритиш;
• «Ўзкимёсаноат» АЖга манфаатдор вазирлик ва идоралар билан биргаликда ҳар йили 1 ноябрга қадар Дастурга киритилган лойиҳаларни амалга ошириш учун салоҳиятли инвесторлар ва ҳамкорларни танлаш бўйича очиқ танлов тайёрланиши ва ўтказилишини, шунингдек Дастур доирасида жойлаштириладиган янги лойиҳалар бўйича таклифлар берилишини таъминлаш;
• «Ўзкимёсаноат» АЖ, Фанлар академияси, ОЎМТВ ва Атом энергетикасини ривожлантириш агентлигига бир ой муддатда Кимё саноати учун инновацион кимёвий илмий-ишлаб чиқариш ва таълим кластерини ташкил этиш концепциясини Вазирлар Маҳкамасига киритиш;
• «Ўзкимёсаноат» АЖга Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги билан биргаликда 2024 йилга қадар, босқичма-босқич «Ўзкимёсаноат» АЖ корхоналарида ишлаб чиқариш ва бошқарув жараёнларини, молиявий, хўжалик ва ташкилий фаолиятни бошқариш ва мониторинг қилиш, ишлаб чиқарилган товарларни сотиш, етказиб бериш ва улардан фойдаланишни назорат қилишнинг автоматлаштирилган тизимини жорий этиш топширилди.

Ҳозир йўтал, нафас сиқиши ва ҳолсизликни шифокорлар ва оддий одамлар коронавирус инфекцияси билан боғлашмоқда. Аммо бундай симптомлар бошқа касалликлар, жумладан, ўпка саратонида ҳам кузатилиши мумкин. Адашиш даволаниш жараёнига таъсир кўрсатадими? Пандемия шароитида халқаро ташкилотлар ташхис қўйиш бўйича қандай тавсиялар беришмоқда?

Ўпка саратони ва коронавирус инфекцияси симптомлари жудаям ўхшашми?

Бу икки касалликнинг ўхшаш симптомлари бор – йўтал, нафас сиқиши ва ҳолсизлик. Лекин коронавирусда симптомлар тез ўтиб кетади, ўпка саратонида эса узоқ вақт давом этади. Айтайлик, ҳолсизлик бир ойдан ошиқроқ давом этиши мумкин.

Бундай ҳолатларни ажратиб олиш учун мутахассислар муайян касалликка оид бўлган бошқа «қизил байроқлар»дан фойдаланишади. Ўпка саратони учун бу қонталаш йўтал, кўкракда оғриқ, озиб кетиш ёки иштаҳа йўқолиши. Covid-19 учун эса иситма, мушакларда оғриқ, ҳид ва таъм билиш ҳисси йўқолиши. Ундан ташқари, бошқа омилларга ҳам эътибор қаратилади – ёш, чекиш давомийлиги ва оҳакнинг танага таъсири ёки коронавирусга чалинган одам билан яқин контактда бўлиш.

Агар барча симптомлар коронавирусни кўрсатса, беморни бу касаллик учун берилган сўнгги тавсияларга биноан даволашади. Ўпка саратони бўлиш эҳтимоли юқори бўлганда, аввало ПЗР-тест олинади. Жавоб салбий бўлса, бемор қўшимча текширувларга (компьютер томографияси ва ўпка рентгени) ва онкологларга йўлланади. ПЗР-тестнинг жавоби мусбат бўлса, аввало коронавирусдан даволашади, кейин ўпка саратонининг эҳтимолий ташхиси қўйилиши муҳокама қилинади.

Баъзан беморда ҳеч қандай «қизил байроқлар» бўлмайди, симптомлар эса, коронавируснинг ҳам, ўпка саратони эҳтимолини ҳам кўрсатаверади. Тест жавоби мусбат бўлса, коронавирусга қарши даволашади. Жавоб манфий бўлса, бемордан 14 кун мобайнида ўзини яккалашни сўрашади, кейин симптомларни таҳлил қилишади. Агар аломатлар йўқолмаса, ўпка саратонига шубҳа қилинади ва қўшимча текширувлар белгиланади.

Бир нарсани тўғри тушуниш керак: ўпка саратони одатда симптомларсиз кечади, шунинг учун рискка мойил қатлам скринингдан ўтиб туриши керак. Скрининг – кўкрак қафасини паст дозали компьютер томографиясидан ўтказиш. Скрининг туфайли касалликни эртароқ аниқлаб, даволанишни вақтлироқ бошлаш мумкин. Скринингдан 55 ёшдан 80 ёшгача бўлган чекувчилар ёки 15 йил мобайнида чекиб, кейин чекишни ташлаганлар ўтишлари мақсадга мувофиқ. Ўпка саратони билан ҳеч қачон чекмаган (масалан, пассив чекувчи) одамлар ҳам касалланиши мумкин. Лекин бу анча кам учрайди ва скринингга ҳожат йўқ.

Коронавирусга гумон туғилганда дарҳол компьютер томографиясига тушиш керакми?«Мутлақо йўқ! КТ вирусли пневмониянинг зарра қадар белгиларини аниқлаш имконини беради. Лекин коронавирус пневмонияси бошқа вирусли пневмониядан рентген орқали фарқланмайди. Буни яхшилаб тушуниб олиш керак. Агар клиник тасвир тинч бўлса (оғир зотилжам ва нафас йўллари етишмовчилиги бўлмаса), шифокор учун ўпканинг қанча қисми шикастланганининг мутлақо фарқи йўқ – 3 фоизми, 15 фоизми ёки 27 фоиз. Айнан шунинг учун ҳам кўкрак қафаси аъзоларини фақат бу зотилжам деган асосли гумонлар бор бўлгандагина компьютер томографиясидан ўтказиш мақсадга мувофиқ», дейди Сергей Березин номидаги тиббиёт институтининг тиббиёт қисми бош шифокор ўринбосари ва пандемия даврида вақтинча амбулатор компьютер томографияси марказлари раҳбари Михаил Черкашин.

Бундай қарор кўплаб халқаро ташкилотларда ҳам қабул қилинган. Масалан, Америка радиология коллегияси кўкрак қафасини коронавирус диагностикаси учун компьютер томографиясига туширмасликни тавсия қилади. Бу фақат касалхонага ётқизилган беморлар учун фақат даволаш учун зарур бўлгандагина қилиш тавсия қилинади.

Коронавирусни яна қандай касалликлар билан адаштириш мумкин?

«Афсуски, охирги тўққиз ойда нафас йўллари ва иситма билан боғлиқ ҳар қандай касаллик шифокорлар томонидан коронавирус инфекцияси деб баҳоланмоқда. Бинобарин, амалиётда биз коронавирусга чалинган деб ўйлаган, аслида пневоторакс, фаол сил ва сурункали юрак етишмовчилиги билан оғриган беморлар учрамоқда.

Бундай ҳолларда тиббиёт визуализацияси усуллари тезкор ташхис қўйиш ва беморни зарур мутахассисга йўналтириш имконини бермоқда. Тажрибали рентгенолог интерстициал зотилжамда янглишиши қийин. Албатта, хатолар ҳам бўлиб туради. Беморлар оқими ҳозир жуда улкан бўлгани боис, хато қилмасликнинг иложи ҳам йўқ. Биз орқали суткасига 500 киши текширувдан ўтади ва бу бир неча ойдан бери давом этиб келмоқда», дейди Черкашин.

Унинг тушунтиришича, бундан ташқари мураккаб вазиятлар ҳам учраб туради. Айтайлик, беморда ўпка саратони ҳам, коронавирус ҳам бор. Ёхуд беморда коронавирус пневмониясининг оғир шаклидан рентген орқали ҳам мутлақо фарқлаб бўлмайдиган пневмоцист пневмония ёки аспригиллез бўлади.

«Таассуфки, тиббиёт эҳтимоллар, тажрибалар ва бизнинг (бутун инсониятники назарда тутиляпти) арзимас билимимиз қотишмаси бўлган ва шундай бўлиб қолади. Бизда инсондан фойдаланиш бўйича заводда тайёрланган қўлланмалар, эҳтимолий муаммолар ва уларнинг ечимлари, бутловчи қисм ва деталлар каталоги ҳам йўқ», дея фикрини тугаллаган Черкашин.

Пандемия даврида ўпка саратонини коронавирус билан адаштириб, нотўғри ташхис қўйиш эҳтимоли ошиб кетди. Шунинг учун симптомларни яхшилаб кузатиш зарур, токи, хавф туғдириш эҳтимоли бор бўлса, шифокорга вақтида мурожаат қилинсин.

Вазирлик матбуот хизмати раҳбари Шуҳрат Суюнов суҳбат давомида 2021 йилда кутилаётган сув танқислигини юмшатиш бўйича кўрилаётган чоралар ҳақида ҳам маълумот берди.

Бу йил Ўзбекистонда суғорма деҳқончилик учун сув таъминоти қандай бўлади? Ёғингарчилик миқдори-чи? Деҳқон, фермер, кластер ва томорқа ер эгалари қандай шароит ва вазиятларга тайёр туриши керак?

Kun.uz мухбири шу каби саволлар билан вазирлик матбуот хизмати раҳбари Шуҳрат Суюновга юзланди.

Суюновнинг вазирлик мутасаддиларига таяниб маълумот беришича, гидрометеорологик вазият таҳлили ва дастлабки баҳолаш натижалари 2021 йил вегетация (ўсимликларнинг ўсув даври, апрель, сентябрь ойлари – таҳр) даврида Амударё ва Сирдарё ҳавзаларининг аксарият дарёларида сув сарфи меъёрга нисбатан сезиларли камайишини кўрсатмоқда.

«Бу Фарғона водийси жанубидаги дарёларда 90-100 фоиз, Вахш, Зарафшонда 85-95 фоиз, Сурхондарё, Норинда 80-90 фоиз, Қашқадарёда 75-85 фоиз, Қорадарё, Чирчиқ, Оҳангаронда 70-75 фоиз, Фарғона водийси шимолидаги дарёларда 60-70 фоиз дегани.

Бу кўрсаткичлар дарёлар сувлари, ёғингарчилик миқдоридан келиб чиқиб, кўп йилликка нисбатан шу йил кутилаётган сув миқдори ҳисобланади.

Ёғингарчилик миқдори шундай давом этса (суҳбат 18 февраль куни ёзиб олинган – таҳр) 2021 йил ёзги суғориш мавсумида сув таъминоти даражаси 2018 йилдаги вазиятга ўхшаш бўлади (меъёрга нисбатан 25 фоизга кам).

Агар февраль-март ойларида ёғингарчилик яхши бўлмаса, 2008 йилги кўрсаткичларга яқин, яъни сув танқислиги бўлиш эҳтимоли мавжуд», – деди у.

Мулозимга кўра, Ўзбекистон ҳудудидаги сув омборларида сув захираси 10 млрд м3 бўлиб, бу 2020 йилга нисбатан 2,3 млрд м3, ўртача кўп йилликка нисбатан эса 1,5 млрд м3 га кам.

Ҳозирда Андижон ва Чорвоқ сув омборларида кўп йилликка нисбатан 25-30 фоизга кам сув захираси йиғилган бўлиб, сув омборларига сув захираларини йиғиш давом этяпти.

«Тоғларда ёғинлар ва мавсумий қор тўпланиш жараёни апрель ойигача давом этиши сабабли 2021 йилнинг вегетация даврига сув сарфининг дастлабки прогнози март ойи бошланишида тайёрланади.

Шундан келиб чиқиб, 2021 йил вегетация мавсуми учун барча манбалардан суғориш ишларига 26,9 млрд м3 сув лимити ажратилган.

2020-2021 йиллар кузги-қишки мавсумда қишлоқ хўжалиги экинларини суғориш, шўр ювиш ва яхоб суви бериш ишларини амалга ошириш учун 10,6 млрд м3 сув лимити ажратилган бўлиб, шу кунга қадар сув ресурсларидан самарали фойдаланган ҳолда 6,8 млрд м3 сув етказиб берилди (2020 йилнинг шу даврига таққослаганда 1,5 млрд м3 сув кам сарфланган), – деди Суюнов.

Шуҳрат Суюнов суҳбат давомида 2021 йилда кутилаётган сув танқислигини юмшатиш бўйича Сув хўжалиги вазирлиги кўраётган чоралар ҳақида ҳам маълумот берди.

«Жорий йилда қишлоқ хўжалиги экин майдонларини сув билан таъминлаш учун экин майдони ва ҳосилдорлигига таъсир кўрсатмаган ҳолда олдинги йилларга нисбатан ўртача 12 млрд куб метр миқдордаги сувни иқтисод қилиш талаб этилади.

Бу миқдордаги сув қуйидаги тадбирлар ҳисобига тежалади:

– сувни тежайдиган суғориш технологияларини жорий қилиш ҳисобига 3,1 млрд куб метр;

– ирригация тадбирлари ҳисобига 3,3 млрд куб метр;

– экин майдонларида қўшимча агротехник тадбирларни амалга ошириш ҳисобига 1,7 млрд куб метр;

– экинларни жойлаштиришда сувни кам талаб қиладиган экинлар экиш ва шолини интенсив усулда экиш ҳисобига 2,7 млрд куб метр;

– ерларни лазерли текислаш ҳисобига 650 млн куб метр;

– сув хўжалигида ахборот-коммуникация ва рақамли технологияларни кенг жорий қилиш ҳисобига 571 млн куб метр», – деди у.

Вазирлик мулозимига кўра, 2021 йилда сувдан фойдаланиш самарадорлигини ошириш, сув хўжалиги объектларининг ишончли ишлашини таъминлаш бўйича жорий йилда қуйидаги ишлар амалга оширилади:

• 384,6 км канал, 125,7 км лоток, 23 та гидротехник иншоот, 580,4 км коллектор-дренаж, 130,5 км ёпиқ горизонтал ва вертикал дренаж, 62 та суғориш қудуғи, 10 км босимли қувур ва бошқа объектларни қуриш таъмирлаш;
• 5 026 км магистрал канал, 4 746 та гидротехник иншоот, 4 779 та гидропост, 14 867 км мелиорация тармоқларини таъмирлаш ва тиклаш;
• эскирган 181 та насос агрегатини ҳамда 354 та электродвигателни янгилаш;
• вазирлик тизимидаги барча 1688 та насос ёрдамида чиқарилаётган сув миқдорини «онлайн» режимда мониторинг қилиш қурилмалари ўрнатиш;
• ҳудудлар (СИУ) чегарасида сув ресурсларини “онлайн” режимда назорат қилиш учун 18 576 та «ақлли сув» қурилмалари ўрнатиш;
• 316 минг гектарда сувни тежайдиган технологиялар, шундан 276,2 минг гектарда томчилатиб суғоришни жорий қилиш.