1586 йил (бундан 435 йил олдин) – Бухоро хони Абдуллахон II Бухоро шайхулисломи Хожа Саъдга Қўлобнинг забт этилиши муносабати билан мактуб юборди.

Мактубдан маълум бўлишича, хон бутун Бадахшонни хожа Саъдга тортиқ қилган. Аммо ҳазрати эшон, “Матлаб ут-толибин” муаллифининг гувоҳлик беришича, Арханг вилоятидан фақат 200 жуфти гов ер олишга розилик берган. Маълумот ўрнида қайд этиш жоизки, Абдуллахон II Хожа Саъд фатвосисиз бирорта жиддий ишга қўл урмаган. Хожа Саъдга “Қутблар қутби” ва “Саййидлар паноҳи” унвонлари берилган.

1912 йил (бундан 109 йил олдин) – композитор, дирижёр, ўзбек операси асосчиларидан бири, Ўзбекистон халқ артисти Мухтор Ашрафий таваллуд топди (вафоти 1975 йил). У 1947–1962 ва 1971–1975 йилларда Тошкент консерваториясининг ректори бўлган. У устози Сергей Василенко билан ҳамкорликда илк ўзбек опералари “Бўрон” (Комил Яшин либреттоси, 1939) ва “Буюк канал” (Комил Яшин ва М. Раҳмонов либреттоси, 1940)ни яратган. Унинг “Дилором” операси асосида биринчи ўзбек фильм-операси яратилган. 

1939 йил (бундан 82 йил олдин) – биринчи ўзбек операси “Бўрон”нинг премъераси бўлиб ўтди ва шу куннинг ўзидаёқ Ўзбек мусиқали драма театри Ўзбекистон давлат опера ва балет театри деб номланди. Тарихчи Баҳром Ирзаевнинг қайд этишича, бунгача ҳам опера йўналишида айрим асарлар яратилган, бироқ улар жанр талабларига тўлиқ жавоб бермасди. “Бўрон” ҳақиқий опера сифатида дунёга келди ва унинг сюжети мазмунидан қатъи назар бугун ҳам ҳақиқий миллий опера сифатида барча талабларга жавоб беради. 

Унинг хор ижроларида “Гул ўйин”, “Гиря қозоқ”, “Чаманда гул” каби халқ қўшиқлари оҳангларидан унумли фойдаланилган, қаҳрамонлари Муҳитдин Қориёқубов, Ҳалима Носировалар опера саҳнасидаги ҳақиқий миллий образларни кўрсатиб бера олганлиги билан ҳам катта аҳамиятга эгадир. 

1993 йил (бундан 28 йил олдин) – Тошкент вилоятининг Паркент тумани тоғли ҳудудида, Чатқол тоғ тизмаларининг жануби-ғарбида жойлашган Чатқол давлат табиий биосфера қўриқхонаси ЮНЕСКО муҳофазасига олинди.

2001 йил (бундан 20 йил олдин) – Германиянинг Фрайбург шаҳрида “Ўзбекистон кунлари” негизида катта фотокўргазма бўлди. Бунда Ўзбекистоннинг бой тарихи, мутафаккирлари, архитектураси ва бошқа маданий мероси фото ихлосмандларига тақдим этилди. Кўргазма очилишида германиялик олимлар Ўзбекистоннинг жаҳон халқлари илм-фани ва маданиятининг ривожланишига қўшган ҳиссасини таъкидлаб, унинг инсоният цивилизациясидаги муносиб ўрни эътироф этилди.

2010 йил (бундан 11 йил олдин) – Жанубий Африка Республикасида бошланган футбол бўйича жаҳон чемпионатининг очилиш учрашуви – ЖАР ва Мексика терма жамоалари ўйинини Осиёнинг 2007 ва 2009 йиллардаги энг яхши ҳаками ва халқаро тоифадаги ФИФА рефериси ўзбекистонлик Равшан Эрматов бошқарди.

2019 йил (бундан 2 йил олдин) – Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “2019–2028 йиллар даврида Ўзбекистон Республикасида биологик хилма-хилликни сақлаш стратегиясини тасдиқлаш тўғрисида”ги қарори қабул қилинди. 

    Камбағалликни енгишдан то дунёнинг биринчи рақамли иқтисодиётига айланиш даъвосига қадар атиги 40 йил. Хитой буни қандай уддалади?

    40 йил давомида Хитойда камбағалликни камайтириш бўйича ишлар олиб борилди. Бу учун биринчи навбатда қишлоқ хўжалиги ислоҳ қилинди:

     1979 йил. “Коммуна” ерлари деҳқон оилаларига оз-оздан бўлиб берилди. Деҳқонлар давлат идораларининг тазйиқидан халос этиш бўйича ишлар олиб борилди, чунки бу реал натижа беришини Хитой компартияси раҳбарлари ўз кўзлари билан кўра бошлашди. 

     1981 йилга келиб 98 фоиз экин ерлари 180 миллион деҳқон оилалари тасарруфида эди. Хитой Конституциясида фуқароларнинг хусусий мулкчилик ҳуқуқлари бириктирилди, бу қишлоқларда хусусий ташаббусни қўллаб-қувватловчи омил бўлди, ҳамда қишлоқларда мислсиз кўплаб хусусий корхоналар тузилишига туртки бўлди. Деҳқонлар ўз манфаатларини кўзлаб, ўз ихтиёрлари билан (юқоридан буйруқ бўлгани учун эмас), кичик кооперативларга, кейин эса ассоциацияларга ва катта кооперативларга бирлаша бошлашди.

   1985 йил. Хитой ўзининг кўп сонли аҳолисини тўйғазиб, дон экспорт қила бошлади. Хитой раҳбари Дэн Сяопин «Биринчи навбатда қишлоқ хўжалиги» деган сиёсатни эълон қилди. Ва бу шиор реал ишлар билан, аввало деҳқонни озод деҳқонга айлантиришга қаратилган ишлар билан қувватланди.

     Хитой қишлоқ хўжалигини ислоҳ этишда эришилган яхши натижа кейинчалик ҳукуматни бошқа соҳаларни ҳам шу йўсинда ислоҳ қилишга ундади. 

1992 йил. Хитойда барча корхоналар хўжалик ҳисобига ўтказилди. Натижада атиги 5 йил ичида хусусий саноат корхоналари сони 100 мингдан 5,8 миллионга етди... Хорижий капитал иштирокида қўшма корхоналар ташкил қилиш мумкин бўлди. Буларнинг ҳаммасига қишлоқ хўжалиги ислоҳоти омил бўлди. Хитой деҳқонлари бойигани сайин ўз эҳтиёжлари учун моддий-техника ресурсларини, саноат молларини сотиб ола бошлашди. Саноат молларига талаб орта бошлади ва бу саноат ривожига старт берди. Хусусан, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг кўпайгани қайта ишлаш саноати ривожини таъминлади – «занжир» ишга тушди. Шу жойи муҳим - иқтисодий “занжир”нинг ишга тушиб кетиши. Хитой ҳукумати буни амаллади, чунки ҳеч кимга алоҳида мавқе бермади..

    2004 йил. Хитой қишлоқларида 22 миллиондан ошиқ корхоналар юзага келди, 138 млн одам бу корхоналарда иш билан банд бўлди. Деҳқонлар амалдорларнинг тазйиқи остида бўлганда бу натижаларга эришиб бўлмасди.

Хитой АҚШдан ўтиб кетиб, дунёдаги биринчи иқтисодиётга айланиши мумкинлиги башорат этиляпти.

     Буларнинг ҳаммаси қишлоқ хўжалигини ислоҳ қилишдан, озод деҳқонлар синфини яратишдан бошланган эди. Ҳамда деҳқон ва тадбиркорларнинг фаолиятини давлат назорати остидан чиқариш ва коррупцияга қарши курашишни юқори эшелонларда ҳам тенгма-тенг олиб бориш билан ривож топди. Бусиз пастдаги коррупция билан курашиш бефойда эканлиги тушуниб етилди. Булар таъминланмаганда Хитой ислоҳотлари юриб кетмасди...

     Пенсия миқдоридан келиб чиқиб, мутаносиб равишда пенсия суммалари 1 сўмдан 50 минг сўмгача оширилади.

    Натижада 442 минг нафар шахснинг пенсия миқдори қайта ҳисоб-китоб қилинади ва ушбу мақсадлар учун жорий йилда қўшимча 64 миллиард сўм ажратилади.

   Бу ҳақда Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлигида бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси мутасаддилари иштирокидаги брифингда маълум қилинди.

    Мутахассислар томонидан қайд этилишича, зарур иш стажига эга бўлмаган кекса ёшдаги ва меҳнатга лаёқатсиз фуқароларга бериладиган нафақа миқдори 315 030 сўмдан 400 000 сўмга оширилади. Бунда I гуруҳ бўйича ногиронлик нафақалари 430,6 минг сўм ўрнига 465,6 минг сўм этиб белгиланди.

    Давлатимиз раҳбарининг жорий йил 4 июндаги "Аҳолини ижтимоий қўллаб - қувватлаш тизимини янада такомиллаштиришга қаратилган қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида"ги фармонига асосан ёшга доир энг кам пенсия олувчи шахсларга ун ва қолипли нон харид қилиш учун 50 минг сўм компенсация тўлаб келинган бўлса, жорий йил 1 июлдан пенсияни ҳисоблаш базавий миқдорининг 20 фоизи миқдорида – 52 минг 494 сўм қўшимча тўланади.

Иш стажи тўлиқ бўлмаган чоғдаги пенсияларнинг энг кам миқдори амалда 306 минг 675 сўмни ташкил этса, 2021 йил 1 июлдан қўшимча тўловлар билан бирга 400 минг сўмга етказилади.

   Болаликдан ногиронлиги бўлган шахсларга нон пули билан бирга 565 минг сўмдан нафақа тўланади.

    Зарур иш стажига эга бўлмаган кекса ёшдаги ва меҳнатга лаёқатсиз фуқароларга бериладиган нафақа миқдори амалда 365 030 сўм бўлса, эндиликда қўшимча тўлов билан бирга 400 минг сўм этиб белгиланди.

Боқувчисини йўқотганларнинг энг кам пенсия миқдори амалда нон пули билан бирга 306 минг 675 бўлса, энди қўшимча тўловлар билан 452 минг 494 сўм сўм этиб белгиланди.

      Амалда вафот этган боқувчининг иш стажи ва иш ҳақига асосан 3 нафар меҳнатга қобилиятсиз оила аъзосининг ҳар бирига 256,7 минг сўм (энг кам ёшга доир пенсиянинг 50 фоизи) пенсия ва 50 минг сўмдан ун ва қолипли нон учун компенсация пули, жами 920 минг сўм тўланмоқда.

     Янги тартиб бўйича эса ушбу тўлов 1 миллион 122 минг сўмни ташкил этади – биринчи боласига 400 минг сўм, кейинги иккита боласи учун 282,5 минг сўм (энг кам ёшга доир пенсиянинг 50 фоизи) ҳамда 3 нафар боласи учун 52,5 минг сўм (пенсия ҳисоблаш базавий миқдорининг 20 фоизи)дан қўшимча тўлов. Яъни, янги тартибга мувофиқ ушбу оилага 202 минг сўм қўшилади.

     Бунинг натижасида 175 минг нафар боқувчисини йўқотган шахснинг пенсия миқдори қайта ҳисоб-китоб қилинади ва ушбу тўловлар учун жорий йилда қўшимча равишда 117 миллиард сўм йўналтирилади.

Учқудуқ туман адлия бўлими 

      Вазирлар Маҳкамасининг 2021 йил 3 июндаги тегишли қарори асосида Республика Маънавият ва маърифат маркази ҳузурида Ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институти ташкил этилмоқда.

     Мазкур институт Президентимизнинг 2021 йил 26 мартдаги «Маънавий-маърифий ишлар тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» қарори ижросини таъминлаш мақсадида тузилди. Ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институти «Миллий тикланишдан – миллий юксалиш сари» деган ғоя асосида мамлакатимизда маънавий-маърифий ишларни янги босқичга кўтариш, аҳоли, айниқса, ёшларни Ватанга муҳаббат, маънавий меросимиз, миллий адабиётимизга ҳурмат руҳида тарбиялаш ғоясини ҳаётга татбиқ этиш ишларини илмий-методик ва ахборот-таҳлилий жиҳатдан таъминлаш фаолиятини амалга оширувчи ихтисослаштирилган илмий-тадқиқот муассасаси ҳисобланади.

      Маънавий-маърифий ишлар ҳолати, миллий ғоянинг мамлакат тараққиётидаги ўрни, жамият барқарорлигига салбий таъсир этувчи таҳдидлар ва уларни бартараф этиш юзасидан илмий-амалий изланишлар олиб бориш, юртимиздаги ижтимоий-маънавий муҳитни тадқиқ қилиш, баҳолаш ва яхшилаш бўйича илмий-амалий таклифлар тайёрлаш, маънавий-маърифий тарғибот ишларини амалга оширишнинг самарали ва таъсирчан замонавий тарғибот технология ҳамда усулларини ишлаб чиқиш ушбу тузилманинг асосий вазифаси саналади.

     Шу билан бирга аҳолининг ғоявий ва ахборот хуружларига қарши мафкуравий иммунитетини кучайтириш бўйича тадқиқотлар ўтказиш, Интернет тармоғидан фойдаланиш маданиятини ошириш, 

эл-юрт тақдирига лоқайдлик, маҳаллийчилик, уруғ-аймоқчилик, коррупция, оилавий қадриятларга беписандлик ва ёшлар тарбиясига масъулиятсизлик каби иллатларга барҳам беришга оид комплекс чора-тадбирларни ишлаб чиқиш ҳам институт зиммасида бўлади. 

      Узлуксиз маънавий тарбия концепцияси асосида тарбиявий ишлар самарадорлигини баҳолашнинг илмий асосланган индикаторлари ва кўрсаткичларини жорий қилиш, 

вазирликлар ва идораларда, жумладан, таълим тизими, маҳалла ва ҳудудлар бўйича маънавий-маърифий ҳамда тарбиявий ишлар самарадорлигини ошириш юзасидан илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқиш, соҳани илмий асосда ривожлантириш бўйича фундаментал, амалий ва инновацион тадқиқотларни амалга ошириш, уларнинг натижаларини ҳаётга татбиқ қилиш, илмий экспертизани йўлга қўйиш, дунёнинг мафкуравий манзарасини ўрганиш, таҳлил қилиш, маънавий-маърифий ва тарбиявий ишларни ташкил этишда миллий ва умуминсоний қадриятларга мос хорижий тажрибани амалиётга жорий этиш,маънавий-маърифий соҳага масъул ходимларнинг малакасини оширишга ҳам институт томонидан алоҳида эътибор қаратилади. 

      Вазирлар Маҳкамасининг қарорига кўра, институт директори Республика маънавият ва маърифат маркази раҳбари томонидан лавозимга тайинланади ва лавозимидан озод қилинади. 

Институт ходимларига Фанлар академияси илмий-тадқиқот муассасаларининг тегишли лавозимлари учун белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш ва моддий рағбатлантириш шартлари қўлланилади. Ушбу институт «Маънавият тарғиботчиси» таълим муассасасининг барча ҳуқуқ ва мажбуриятлари, шунингдек, тузилган шартномалари бўйича ҳуқуқий вориси ҳисобланади.

      Дарҳақиқат, бундай тузилманинг ташкил этилиши маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини янги босқичга олиб чиқишга кўмаклашади.

        2021/2022 ўқув йилида Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, унинг Нукус ва Фарғона филиаллари ҳамда бошқа тегишли ОТМларда «Паралимпия» кафедраси, шунингдек, «Адаптив соғломлаштириш, жисмоний тарбия ва спорт» магистратура мутахассислиги очилади.

      Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университетида бокс ҳамда кураш бўйича ўқишга қабул қилишнинг давлат буюртмаси параметрлари икки бараварга оширилади.

        «Спорт тадбирларини шарҳловчи», «Йирик спорт тадбирларини ташкиллаштириш (промоутер)” ҳамда «Оммавий спортни ривожлантириш ва соғлом турмуш тарзини тарғиб қилиш» бўйича магистратура мутахассисликларига қабул бошланади.

       Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университетининг Фарғона филиали ўз фаолиятини бошлайди.

      Жорий йил 4 июнда давлатимиз раҳбарининг «Аҳолини ижтимоий қўллаб-қувватлаш тизимини янада такомиллаштиришга қаратилган қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги фармони қабул қилинди.

       Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси бўлим бошлиғи Фаррух Пардаев ЎзА мухбирига мазкур фармонда кўзда тутилган мақсад-вазифалар хусусида қуйидагиларни маълум қилди:

       – Фармонга асосан 2021 йилнинг 1 июлидан бошлаб ёшга доир энг кам пенсия миқдорида ва ундан кам пенсия олувчи шахсларга пенсияни ҳисоблаш базавий миқдорининг 20 фоизи миқдорида қўшимча тўлов жорий этилди. Иш стажи тўлиқ бўлмаган чоғдаги пенсияларнинг энг кам миқдори қўшимча тўловни ҳисобга олган ҳолда 256 минг 675 сўмдан 400 000 сўмга оширилди. Белгиланган ёшга доир энг кам пенсия миқдори 565 минг сўмгача, пенсия олувчиларнинг ёшга доир ва ногиронлик бўйича пенсиялари миқдори эса 565 минг сўмга, зарур иш стажига эга бўлмаган кекса ёшдаги ва меҳнатга лаёқатсиз фуқаролар учун бериладиган нафақа миқдори 315 минг 30 сўмдан 400 000 сўмга кўтарилди.

      Боқувчисини йўқотганлик пенсияси олувчиларнинг ҳар бир меҳнатга қобилиятсиз оила аъзоси учун қўшимча тўлов жорий этилади. Пенсия олувчиларнинг бир нафар меҳнатга қобилиятсиз оила аъзоси учун пенсиянинг энг кам миқдори 256 минг 675 сўмдан 400 000 сўмга оширилди ва кейинги ҳар бир меҳнатга қобилиятсиз оила аъзоси учун амалдаги тартибга мувофиқ пенсия тўланади.  

Нафақа олувчи оилаларнинг барча аъзоларини қамраб олиш мақсадида уларнинг бир нафар меҳнатга қобилиятсиз оила аъзоси учун нафақа миқдори 400 000 сўм ва кейинги ҳар бир меҳнатга қобилиятсиз оила аъзоси учун 150 000 сўмдан қўшилиши белгиланди.  

Болаликдан ногиронлиги бўлган шахсларга бериладиган нафақа ойига 513 минг 350 сўмдан 565 000 сўмга оширилди.

Қизилқум чўлининг жанубий-шарқидаги Оёқоғитма ва Қорасигир ботиқлари яқинида неолит ва палеолит даврига оид манзилгоҳлар топилган.

Фанлар академияси маълум қилишича, Миллий археология маркази Самарқанд археология институти ва Самарқанд давлат университети олимлари Қизилқум чўлининг жанубий-шарқида жойлашган Оёқоғитма ботиғида неолит, Қорасигир ботиғи яқинида палеолит даврига оид манзилгоҳ қолдиқларини топган.

«Фанлар академияси Миллий археология маркази ва “JURU ENERGY CONSULTING” МЧЖ ўртасида тузилган шартномага биноан Самарқанд археология институти ва Самарқанд давлат университети мутахассисларидан таркиб топган гуруҳ Қизилқум чўлининг жанубий-шарқида жойлашган Оёқоғитма ботиғи атрофида олиб бораётган тадқиқотлар давомида неолит даврига оид янги неолит маконини топди», дейилади академия хабарида.

Оёқоғитма-2 номи билан аталган ушбу маконда 370 та тош буюм, микрофауна, охра ва гулхан қолдиқлари аниқланган.

Шунингдек, Қорасигир ботиғи яқинида палеолит даврига оид бир қатор (7 та пункт) янги тошга ишлов бериш устахоналари топилган. Бу устахоналардан кулранг ва жигаррангли кремнийлардан ҳамда сланецлардан ишланган кўплаб ишлов берилган тош буюмлар аниқланган, археологлар уни техник-типологик жиҳатдан ўрта палеолит даврига оид, деб ҳисобламоқда.

Маълумот учун, Қизилқум чўли бундан 5-6 минг йиллар муқаддам бепоён водий бўлиб, инсоният аждодлари жуда зич яшаган “минг кўллар мамлакати” бўлган. Дарҳақиқат, ҳудудда ўнлаб серсув дарёлар мавж уриб оққан, юзлаб йирик кўллар ва шунга мос фауна-флора мавжуд бўлган.

Неолит даврига оид дунёга машҳур Калтаминор маданияти ушбу чўл ҳудудидан топиб ўрганилган. Жумладан, Оёқоғитма ботиғининг шимолий чеккасидан Марказий Осиё неолитшунослигига бебаҳо ҳисса бўлиб қўшилган шу номли макон топиб ўрганилган. Оёқоғитма макони Ўзбекистон-Полша-Франция халқаро археологик экспедицияси томонидан жаҳон стандартлари даражасида тадқиқ қилинган. 

Шавкат Мирзиёев Тожикистон президенти Эмомали Раҳмоннинг таклифига биноан 10 июнь куни расмий ташриф билан Тожикистонга жўнаб кетди. Бу ҳақда Президент ахборот хизмати хабар берди.

Маълум қилинишича, музокараларда Ўзбекистон ва Тожикистон ўртасидаги дўстлик, яхши қўшничилик ва стратегик шериклик муносабатларини янада мустаҳкамлашнинг долзарб масалалари муҳокама қилиниши режалаштирилган. Хусусан, сиёсий, савдо-иқтисодий, инвестициявий, транспорт-коммуникация, маданий-гуманитар соҳалардаги икки томонлама ҳамкорликни ривожлантириш йўналишлари кўриб чиқилади.

Шерикликнинг янги «ўсиш нуқталари»ни белгилаш ҳамда узоқ муддатга мўлжалланган амалий ҳамкорликни кенгайтириш бўйича аниқ лойиҳаларни илгари суришга алоҳида эътибор қаратилади.

Президентлар халқаро ва минтақавий аҳамиятга молик масалалар юзасидан фикр алмашади.

Музокаралар якунида давлат раҳбарларининг Қўшма баёноти, Ўзбекистон–Тожикистон инвестиция компаниясини ташкил этиш, саноат ва янги технологиялар соҳасидаги ҳамкорлик тўғрисидаги битимлар, Қишлоқ хўжалиги соҳасидаги ҳамкорликни янада ривожлантириш бўйича «йўл харитаси» ва бошқа ҳужжатлар имзоланиши режалаштирилмоқда.

Икки томонлама ҳамкорликнинг деярли барча соҳаларини қамраб оладиган жами 30 дан зиёд ҳужжат қабул қилиниши кўзда тутилган.

Бундан ташқари, ташриф доирасида иқтисодиётнинг турли тармоқларида кооперацияни йўлга қўйиш бўйича умумий қиймати қарийб 1 миллиард доллар бўлган тижорат шартномалари ва битимлар имзоланиши кутилмоқда.

Ташриф дастуридан Душанбе шаҳрида маданий тадбирларда иштирок этиш, Сўғд вилоятида жамоатчилик вакиллари билан учрашиш, саноат объектлари билан танишиш ҳам ўрин олган.

COVID-19 билан касалланган одамларда шундай барқарор иммунитет шаклланадики, бу тузалиб чиққан беморни бир неча ўн йил мобайнида касалликка қайта чалинишдан ҳимоялаши мумкин. Ҳатто бемор касалликнинг нисбатан енгил шаклини бошдан кечирган бўлса ҳам.

Бундай кутилмаган хулосага бир пайтнинг ўзида америкалик икки олимнинг тадқиқотларидан сўнг келинди. Биринчиси Сент-Луисдаги Вашингтон университети (Миссури штати) иммунологининг тадқиқоти бўлиб, шу ҳафта Nature журналида чоп этилди. Иккинчиси Нью-Йоркдаги Рокфеллер университети молекуляр биология лабораторияси жамоаси томонидан ёзилган. Бу мақола ҳали илмий ҳамжамият томонидан текширувдан ўтмади ва ҳозирча препринт шаклида нашр қилинди.

Охирги дамларгача коронавирус инфекциясига қарши иммунитет кўпга чўзилмайди деб ҳисоблаб келинди. Бундай хулосага олимлар кўплаб текширувлар ўтказиб келишган эди. Текширувлар аксар пациентлардаги қондаги специфик антитаначалар концентрацияси тузалгандан бир неча ой ўтиб бирданига тушиб кетишини кўрсатган эди.

Кўплаб мутахассислар самарали иммун ҳимояси тахминан 1,5-2 йил давом этади деб баҳолашган эди. Бинобарин янги текширувларнинг натижалари улар учун ёқимли янгилик бўлди.

Умуман олганда, BBC’га жавоб берган мустақил экспертлар янгиликка ҳиссиётсиз ёндашишни ва эрта қувонмасликни маслаҳат беришмоқда. Алалоқибат, илмий адабиётда коронавирус билан такрорий касалланиш бўйича бир неча ҳолатлар қайд этилган. Бир умрлик иммунитет эса – ҳақиқатга яқин бўлса-да – ҳозирча назария бўлиб қолмоқда.

Душман юзини эслаб қолиш

Специфик иммунитетни (яъни, аниқ бир касалликдан ҳимоя қилувчи) танамизда нафақат қондаги антитаначалар балки Т-хотира ҳужайралари ҳам таъминлайди.

Янги, номаълум инфекцияни учратгач ва унга мос калитни танлаб олгач, лимфоцитлар зараркунандани эслаб қолади ва такрорий шикастланишда керакли шаклда нейтраллаштирувчи антитаначаларни ишлаб чиқара бошлайди ҳамда тезкор ва самарали иммун жавобини беради.

Сент-Луисдаги Вашингтон университети Тиббиёт мактаби олимлари коронавируснинг енгил шаклини бошдан кечирган 77 беморнинг (уларнинг 6 нафаригина касалхонага ётган) қони ҳолати ва ўзгаришларини қарийб бир йил давомида кузатиб боришган.

Шу муддатнинг қарийб барча даврида беморга касаллик билан курашишда мадад берган ҳимоя антитаначалар концентрацияси пасая бошлаган: аввалига жуда тез (ўртача тузалгандан сўнг тўрт ойлар ўтиб), кейин эса секинроқ.

Бироқ тадқиқотнинг асосий муаллифи, иммунология бўйича профессор Али Аллабодийнинг айтишича, антитаначалар даражаси қаергадир келганда пасайишдан тўхтаган ва текисликка чиққан. Коронавирус ҳақидаги ахборотни сақловчи хотира ҳужайралари фаолликни сақлаб қолган ва беморга зарур бўлган қандайдир минимал даражадаги ҳимоя молекулаларини қўллашда давом этган.

«Биз пациентларда касаллик симптомлари маълум бўлгач, орадан 11 ой ўтиб [Sars-Cov-2 вирусига қарши] антитаначалар ишлаб чиқарувчи ҳужайраларни аниқладик. Бу ҳужайралар пациент танасида яшашда давом этади ва у ҳаёт экан зарур антитаначаларни ишлаб чиқараверади. Демак, иммунитет узоқ давом этади», дейди Али Аллабодий.

Қоннинг оддий таҳлилларидан ташқари йигирма нафар пациентдан олимлар тадқиқот учун мия тўқималаридан намуна олишди: аввалига касалликдан 7-8 ой ўтиб, кейин бир йил ўтиб. Хотиранинг ковид антитаначалари ишлаб чиқаришга дастурланган специфик Т-лимфоцитлари 19 намунанинг 15тасида аниқланган.

Назорат гуруҳи таҳлилларида (аниқроғи вирус билан касалланмаган одамларда) вирусга қарши «тайёрланган» ҳужайраларни аниқлаш имкони бўлмади.

«Чекланмаган муддат»

«Агар коронавирус беморда енгил шаклда ўтадиган бўлса, шикастланишдан 2-3 ҳафта ўтгач тестлар унинг танасида вирус мавжудлигини кўрсатмай қўяди», дея эслатади профессор Аллабодий. Бинобарин, аниқланган хотира ҳужайралари «яп-янги» иммун жавоби бўлиши мумкин эмас.

«Мия суяги тўқимасида улар ўзига хос уйқуда бўлади ва қандайдир миқдорда антитаначалар ишлаб чиқаришда давом этаверади. Улар пациент тузалишидан аввал шундай бўлган – ва буни чекланмаган муддатда бажаришда давом этишади», деб тушунтиради профессор.

Nature нашридаги мақола муаллифларининг сўзларига қараганда, мантиқан эмланиш натижасида шаклланган иммунитет ҳам шундай хусусиятга эга бўлади. Шунингдек, коронавирусни ҳеч қандай симптомларсиз ўтказган беморлар ҳам шундай узоқ ҳимоядан умид қилишлари мумкин.

Умуман олганда, коронавирусни оғир кечирганлар қанчалар ҳимояланганини аниқлаштириш керак. Оғир беморларда инфекцияга гипертрофияланган реакция амалда аутоиммун касалликка айланиб (цитокоин шторм деб номласа ҳам бўлади) организмни заифлаштириб, узоқ муддатли иммунитет шаклланишига тўсқинлик қилади деган версия ҳам мавжуд.

Тадқиқотга алоқаси бўлмаган мустақил экспертлар мақола муаллифларининг фаразларига қўшилишган, аммо узил-кесил хулоса қилишга шошилмасликка чақиришмоқда.

Лондон Империал коллежи иммунология профессори Дэнни Олтманнинг сўзларига кўра, америкалик олимларнинг иши иммун хотира – мўрт ва мураккаб тузилмаган эга материя эканини яна бир эслатди.

«Бир томондан қон зардобидаги антитаначалар даражаси тезда тушиб кетишини кўриб турибмиз ва бизни иммун ҳимоя узоқ давом этмайди деб тахмин қилишга мажбур қиляпти. Бошқа тарафдан қараганда эса, ушбу антитаначаларни ишлаб чиқаришга ўргатилган ҳужайралар яшовчанликни узоқ муддатга сақлаб қолади ва зарур пайтда яна конвейерни ишга тушириши мумкин», дея фикрлайди у.

«Улар қила олишганми, қила олишяптими ва қила оладиларми – улар ишга тушадими-йўқми, бу фараз курашлар орқали чинакам синовдан ўтмагунча била олмаймиз. Агар бу назария тўғри бўлса, масалан, камроқ эмланамиз», дея тушунтиради у.

Олтманнинг Рединг университети фармация мактабидаги ҳамкасби профессор Александр Эдвардснинг фикрида оптимизм камроқ. Охир-оқибат иммун тизимининг самарадорлиги нафақат антитаначалар адади ва уларни ишлаб чиқарувчи ҳужайралар мавжудлигига, балки вируснинг ўзига ҳам боғлиқ. Ахир вирус мутацияга учрашда давом этаверади.

«Бахтга қарши иммун тизими ҳужайраларининг ҳеч бир ўлчови бизга такрорий касалланиш бўлиш-бўлмаслигини аниқ тахмин қилиш имконини бермайди. Шунингдек, қачон қайта шикастланиш содир бўлиши, у қандай кечишини ҳам олдиндан айтиш мушкул», дея таъкидлайди профессор Эдвардс.

«Албатта иммунологларнинг маълумотлари муҳим ва бу ажойиб янгилик, бироқ бу бизга эпидемия қай тариқа ривож топиши борасидаги саволларга жавоб бермайди. Бу саволга фақат соғайиб кетган ва ҳали касалланмаган пациентлар устида ўтказилган мониторингга асосланган эпидемиологик тадқиқотлар жавоб бериши мумкин. Бу тадқиқотлар эса, ҳозирча такрорий касалланиш эҳтимоли борлигини кўрсатмоқда», дея фикрига якун ясаган профессор.

“Шалхар” овул фуқаролар йиғини қошида “Аёллар дафтари” ва “Ёшлар дафтари”га киритилган ижтимоий ҳимояга муҳтож, ишсиз хотин-қизларнинг бандлигини таъминлаш мақсадида тикувчилик цехи фаолият бошлади.
Тикув цехининг очилиш маросимида туман ҳокими С.Хамроев, овул аҳолиси ва фаоллари иштирок этишиб, хотин-қизларни янги иш ўринлари ва янги тикув цехи билан самимий қутлашди.
Шунингдек, цехда ишчилар билан суҳбатлашиб, улар тикаётган миллий ва замонавий либослар билан яқиндан танишдилар.
-Тикув цехимизда махсус иш кийимлари, эркак ва аёллар кийимларини тайёрлаймиз. Маҳсулотларимиз харидорбоплиги билан тикув цехимизнинг обрўси нафақат овулимизда, балки туман миқёсида ҳам ортиб бормоқда. Энг қувонарлиси, овулда ишсиз ўтирган 5 нафар аёллар иш билан таъминланди. Қувончимиз чексиз. Ишлашимиз учун барча шароитларни яратиб берган туманимиз раҳбаридан миннатдормиз, - дейди Лобар Қурбанова .
Тикувчилик цехига “Ёшлар жамғармаси” маблағлари ҳисобидан 35 млн. сўмга 5 та тикув машинаси бепул берилди.
Бу ерда келгусида устоз-шогирд анъанаси давом эттирилиб, қизларимизни касбга йўналтириш ишларида ҳам амалий фаолият олиб борилади.

Учқудуқ туман ҳокимлиги ахборот хизмати