Камбағалликни енгишдан то дунёнинг биринчи рақамли иқтисодиётига айланиш даъвосига қадар атиги 40 йил. Хитой буни қандай уддалади?

    40 йил давомида Хитойда камбағалликни камайтириш бўйича ишлар олиб борилди. Бу учун биринчи навбатда қишлоқ хўжалиги ислоҳ қилинди:

     1979 йил. “Коммуна” ерлари деҳқон оилаларига оз-оздан бўлиб берилди. Деҳқонлар давлат идораларининг тазйиқидан халос этиш бўйича ишлар олиб борилди, чунки бу реал натижа беришини Хитой компартияси раҳбарлари ўз кўзлари билан кўра бошлашди. 

     1981 йилга келиб 98 фоиз экин ерлари 180 миллион деҳқон оилалари тасарруфида эди. Хитой Конституциясида фуқароларнинг хусусий мулкчилик ҳуқуқлари бириктирилди, бу қишлоқларда хусусий ташаббусни қўллаб-қувватловчи омил бўлди, ҳамда қишлоқларда мислсиз кўплаб хусусий корхоналар тузилишига туртки бўлди. Деҳқонлар ўз манфаатларини кўзлаб, ўз ихтиёрлари билан (юқоридан буйруқ бўлгани учун эмас), кичик кооперативларга, кейин эса ассоциацияларга ва катта кооперативларга бирлаша бошлашди.

   1985 йил. Хитой ўзининг кўп сонли аҳолисини тўйғазиб, дон экспорт қила бошлади. Хитой раҳбари Дэн Сяопин «Биринчи навбатда қишлоқ хўжалиги» деган сиёсатни эълон қилди. Ва бу шиор реал ишлар билан, аввало деҳқонни озод деҳқонга айлантиришга қаратилган ишлар билан қувватланди.

     Хитой қишлоқ хўжалигини ислоҳ этишда эришилган яхши натижа кейинчалик ҳукуматни бошқа соҳаларни ҳам шу йўсинда ислоҳ қилишга ундади. 

1992 йил. Хитойда барча корхоналар хўжалик ҳисобига ўтказилди. Натижада атиги 5 йил ичида хусусий саноат корхоналари сони 100 мингдан 5,8 миллионга етди... Хорижий капитал иштирокида қўшма корхоналар ташкил қилиш мумкин бўлди. Буларнинг ҳаммасига қишлоқ хўжалиги ислоҳоти омил бўлди. Хитой деҳқонлари бойигани сайин ўз эҳтиёжлари учун моддий-техника ресурсларини, саноат молларини сотиб ола бошлашди. Саноат молларига талаб орта бошлади ва бу саноат ривожига старт берди. Хусусан, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг кўпайгани қайта ишлаш саноати ривожини таъминлади – «занжир» ишга тушди. Шу жойи муҳим - иқтисодий “занжир”нинг ишга тушиб кетиши. Хитой ҳукумати буни амаллади, чунки ҳеч кимга алоҳида мавқе бермади..

    2004 йил. Хитой қишлоқларида 22 миллиондан ошиқ корхоналар юзага келди, 138 млн одам бу корхоналарда иш билан банд бўлди. Деҳқонлар амалдорларнинг тазйиқи остида бўлганда бу натижаларга эришиб бўлмасди.

Хитой АҚШдан ўтиб кетиб, дунёдаги биринчи иқтисодиётга айланиши мумкинлиги башорат этиляпти.

     Буларнинг ҳаммаси қишлоқ хўжалигини ислоҳ қилишдан, озод деҳқонлар синфини яратишдан бошланган эди. Ҳамда деҳқон ва тадбиркорларнинг фаолиятини давлат назорати остидан чиқариш ва коррупцияга қарши курашишни юқори эшелонларда ҳам тенгма-тенг олиб бориш билан ривож топди. Бусиз пастдаги коррупция билан курашиш бефойда эканлиги тушуниб етилди. Булар таъминланмаганда Хитой ислоҳотлари юриб кетмасди...