Янги МЕҲНАТ КОДЕКСИНИ ўрганамиз !!
Эслатиб ўтамиз, янги МК 2023 йил 30 апрелдан кучга киради.
ЯНГИ МЕХНАТ КОДЕКСИГА КЎРА ИШДАН БЎШАТИШ АСОСЛАРИ!
Кодекснинг 155-моддасига аосан Меҳнат шартномасини бекор қилиш асослари қуйидагилардан иборат:
тарафларнинг келишуви;
меҳнат шартномаси муддатининг тугаши;
меҳнат шартномасини ходимнинг ташаббусига кўра бекор қилиш;
меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббусига кўра бекор қилиш;
ташкилот мулкдорининг алмашганлиги, унинг қайта ташкил этилганлиги, ташкилотнинг идоравий тааллуқлилиги (бўйсунуви) ўзгарганлиги муносабати билан ходимнинг ишни давом эттиришни рад этиши ;
ходимнинг янги меҳнат шартларида ишлашни давом эттиришни рад этиши;
ходимнинг иш берувчи билан бирга бошқа жойга ишлаш учун кўчишни рад этиши;
ходимнинг тиббий хулосага мувофиқ соғлиғининг ҳолатига кўра қарши кўрсатма бўлмаган бошқа ишга ўтказишни рад этиши ёхуд иш берувчида тегишли иш бўлмаган тақдирда;
тарафларнинг ихтиёрига боғлиқ бўлмаган ҳолатлар;
янги муддатга сайланмаганлик ёки танловдан ўтмаганлик ёхуд сайловда, танловда иштирок этишни рад этиш;
ушбу Кодекс ёхуд бошқа қонунлар алоҳида тоифадаги ходимлар билан тузилган меҳнат шартномаларида меҳнатга оид муносабатларни тугатишнинг қўшимча асослари тўғрисидаги шартни назарда тутиш имкониятини мустаҳкамлайдиган ҳолларда меҳнат шартномасида назарда тутилган асослар.
Учқудуқ туман адлия бўлими.
Янги Меҳнат кодекси бўйича меҳнат таътили бериш ҳақидаги буйруқдан намуна.
Изоҳ:
1. Буйруқ 1-бандидаги 21 календарь кунлик асосий таътил янги МК 217-моддасига мувофиқ, 5 календарь кунлик қўшимча таътил янги МК 219-моддаси 5-хатбошисида айтилганидек жамоа шартномаси (ва меҳнат шартномаси)га мувофиқ, 10 йиллик стажи учун берилаётган 4 календарь кунлик қўшимча таътил эса янги МКнинг 220-моддасига мувофиқ кўрсатилди.
2. Бунда, 5 календарь кунлик қўшимча таътил жамоа шартномаси (ва меҳнат шартномаси)да турлича кўрсатилиши мумкин эди. Мисол учун: 2 календарь кун, 4, 6, 7, 10 календарь кун ва ҳоказо.
3. Янги МК 221-моддага мувофиқ таътил кунлари (30 кун)нинг давомийлиги барча календарь кунлар (жумладан, шанба ва якшанба кунлари ҳам) қўшилган ҳолда ҳисобланди. Агар ўртага байрам куни тушиб қолганда, бу кун ҳисобланмас эди.
4. Буйруқнинг 3-бандидаги моддий ёрдам пули эса, агар бу жамоа шартномаси ёки меҳнатга доир бошқа ички ҳуқуқий ҳужжатларда кўрсатилган бўлса тўланади.
Учқудуқ туман адлия бўлими.
Янги МК бўйича меҳнат таътилидан чақириб олиш ҳақидаги буйруқ ҳақида.
Янги Меҳнат кодексининг 232-моддасига асосан:
- ҳар йилги меҳнат таътилидан чақириб олишга таътилнинг исталган вақтида фақат ходимнинг розилиги билан йўл қўйилади;
- шу муносабат билан таътилнинг фойдаланилмай қолган қисми ходимга мазкур иш йили давомида бошқа вақтда берилиши ёки ушбу Кодекснинг 230 ва 231-моддаларида назарда тутилган талабларга риоя этилган ҳолда кейинги иш йилида берилиши керак.
Учқудуқ туман адлия бўлими.
Инсон ёши улғайгани сари доимий банд бўлиши ҳисобига худди ҳеч нарсага улгурмаётгандек, унинг вақти жуда тез ўтаётгандай туюлади. Болалигини эсласа, кун-у тунлар жуда узун бўлгандай хотирлайди. Бу бизнинг вақтга баҳомиз. Лекин илмий томондан ҳам вақтда қисқаришлар кузатиляпти: Ернинг ўз ўқи атрофида айланиш муддати 24 соатдан миллисонияларга кам бўляпти.
Ҳеч эътибор берганмисиз, аксар ҳолатда катталар вақт тез ўтаётганидан нолийди. Баъзида инсон ҳаддан ортиқ банд бўлганда ростдан ҳам вақт шамолдай учиб ўтаётганга ўхшаб туюлади. Аслида ҳам вақт ўтиши тезлашганми ёки инсон олдингига қараганда кўпроқ бандми?
Миннесота университети хронобиологи Роберт Сотерн 48 йил давомида ҳар куни 5 ёки 6 марта 60 сониядан санаб чиқади. Ва 69 ёшга кирганда узоқ йиллик тажрибаларидан сўнг Сотерн аксар кишиларга ёши катта бўлиб боргани сари вақт тезроқ ўтаётгандай туюла бошлайди, деган хулосага келади.
Асл вақт ва хаёлимиздаги вақт
Инсоният вақтни қандай тушуниши турли усулларда ўрганилади. Олимлар инсон вақт ўтишини одамлар қандай баҳолашини ва вақтнинг ҳақиқатда соатда қандай ўтишини солиштириб кўришган. Шунингдек, улар биз вақтни қандай ҳис қилишимизни – тез ёки секин ўтаётганини англашимизни ҳам ўрганишади.
Бундан ташқари, инсон вақтни турли даврларга бўлиб, ўтмиш, бугун ва келажак сифатида хотирасига муҳрлайди. Гарчи вақт тезлиги ўзгариб қолмаса ҳам, биз хотирамизда унинг тезлашганлиги ҳақида иллюзия яратамиз.
Катталарнинг вақти бошқаларникидан тезроқ ўтмайди
Икки психолог – Уилям Фридман ва Стив Янссен бир-биридан мустақил ҳолда тадқиқотлар ўтказиб, вақтнинг тез ўтаётганини баҳолаш ёшга боғлиқмас, деган хулосага келади.
Психологлар фикрига кўра, инсон ўтмишига назар солганда ўша пайтлари вақт секин ўтгандай, ҳозир эса гўё тез ўтаётгандай тасаввур қилишади. Бу эса уларда вақт ўтиши ёшга қараб тезлашади деган ишонч шаклланишига сабаб бўлиши мумкин. Одамлар кичиклигида вақт қандай ўтгани ҳақидаги хотирани унутиб қўйишади холос. Бу уларга улғайганда вақт тез ўтаётгандай тасаввур беради.
Кишилар вақт оралиқларини ундаги қанча воқеани эслаб қолиш мумкинлигига қараб ўлчайди. Болалик илк марта велосипед ҳайдаш, биринчи дўстларни топиш каби турли янгиликлар ва тажрибалар билан тўла. Ва айни мана шунинг учун ҳам болаликни узоқ жараён сифатида мияга муҳрлаб қоламиз. Катта бўлган инсон эса янги тажрибаларни кўп қилмайди, кун тартиби одатий тизимга тушиб қолади. Бу ҳам вақт ўлчовини тасаввур қилишда аҳамиятли.
Қанчалик банд бўлсак, вақт шунча тез ўтишига ишонч
Бажариладиган ишларнинг кўплиги, уларнинг анчайин диққат ва куч талаб қилиши улғайган инсонларнинг ҳаётидаги одатий ҳаёт сифатларидан биридир. Инсон юмушлари кўплиги, лекин уларнинг ҳаммасини бажариш учун етарли вақт топа олмаётганини ҳис қилиши унинг худди вақт тез ўтаётгандай хаёлга боришига сабаб бўлади.
Ер шошиляпти
Инсон вақт қандай ўтаётганини англаши унинг ўзига боғлиқ ҳолда кечадиган тасаввур бўлса, бу тасаввурдан ташқари Ернинг ўз ўқида айланиш муддатида ҳам ўзгаришлар содир бўлмоқда.
Ер ўз ўқи атрофида 24 соат ичида, яъни 1,440 дақиқа, 86,400 сонияда айланиб чиқиши керак. Бу муддат Ерда бир сутка – бир кеча-ю бир кундуз ҳисобланади.
Ўтган йили 29 июлда Ер ўз ўқи атрофида одатий вақтга қараганда 1,50 миллисония қисқароқ вақт ичида айланиб чиққан. Бироқ бу шунчаки тасодиф эмас, 2020 йилнинг ўзида 28 та қисқа кунлар қайд этилган.
Бу вақт тушунчасига таъсир қиладими?
Бизда вақт мувофиқлаштирилган универсал вақтга қараб созланади. Универсал вақт эса Ернинг ўз ўқи атрофида айланиб чиқиш муддати асосида ҳисобланади. Ернинг ўқи атрофида айланиш тезлиги ошгани сайин Ер тезлигини кузатиб бориш ва уни синхронлаштириш учун 24 соатлик муддатдан тушиб қолаётган миллисонияларни ҳам вақтда акс эттириш керак бўлади.
Ҳозиргача энг охирги марта вақт яхлитлигини сақлаб қолиш учун 1970 йилдан 2016 йилгача “27 тушиб қолган сония” вақт ҳисобига киритилган.
Албатта, кичик миллисониялар биз учун унчалик аҳамиятли эмас. Бироқ аниқ вақт юқори сифатли технологиялар учун жуда муҳим, шунинг учун ҳам миллисониялар ҳам ҳисобланиб, улар тушиб қолган вақт сифатида умумий вақт ҳисобига киритилади.
Ернинг тезлашувига нима сабаб?
Ернинг ўз ўқи атрофида айланиш тезлиги ошишига сабаблар кўп бўлса-да, асосийлари баланд тоғ чўққиларида музликларнинг эриб бораётгани билан боғлиқ. Музликлар эригани сайин чўққиларнинг оғирлик ҳажми пасайган. Иқлим муаммоларидан ташқари Ернинг ички ва ташқи қатламлари ҳолати, океанлар ва сув тошқинлари билан боғлиқ жараёнлар ҳам бунга таъсир қилади. Бундан ташқари, “Чандлер чайқалиши” деган тушунча ҳам бор. Бунда тўлқинлар ўзгарганда ёки шамоллар сувни силжитганда ё зилзилалар содир бўлганда Ер ўз ўқи атрофида айланиши вақтида тебранишни бошдан кечиради ва у айланиш тезлигига таъсир қилади.
Соғлом турмуш тарзини турмушга татбиқ этишда спорт, айниқса, жисмоний тарбиянинг қанчалик аҳамиятга эгалигини бугун ҳар бир киши яхши билади. Боиси, спорт соғлиқ гаровидир.
Президентимизнинг 2020 йил 30 октябрдаги “Соғлом турмуш тарзини кенг татбиқ этиш ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармони ижросини таъминлаш мақсадида жойларда бир қатор ишлар амалга оширилмоқда.
Жумладан, туманимиздаги “Навоий”, “Мустақиллик” маҳаллаларида “Street Workout” спорт майдончалари қурилиб фойдаланишга топширилган. Айни пайтда юриш, югуриш, тортилиш ва шу сингари фитнес инвентарлари ўрнатилган майдончалар болалар билан гавжум.
Шунингдек, мазкур маҳаллаларда барпо этилган велосипедда юриш учун «Саломатлик йўлаклари” ҳам соғлигига бефарқ бўлмаган учқудуқликларнинг севимли масканига айланган.
-«Беш ташаббус олимпиадаси» нинг шашка мусобақасида нафақат туман балки Навоий вилояти шаънини муносиб ҳимоя қилиб, республикада фахрли иккинчи ўринни қўлга киритдим. Барча ғолиблар қаторида “Мустақиллик” маҳалламизга“Street Workout” спорт майдончасининг қуриб берилгани маҳалладошларимизни беҳад қувонтирди, - дейди тумандошимиз Учқудуқ саноат техникуми талабаси Феруза Бобоқандова.
«Workout» спорт майдончаси таркибида «Брус крестик», «Турник ва пресс», «Юриш тренажёри», «Пресс учун ўриндиқ» каби махсус анжомлар мавжуд бўлиб, уларбу ерда истиқомат қилаётган аҳоли ва ёшлар учун доимий бадантарбия ва соғломлаштириш машқлари билан шуғулланиш имкониятини яратади.
Собит БЕКПЎЛАТОВ,
“Мустақиллик” МФЙ ёшлар етакчиси.
Жуырда «Юлдузча» мемлекеттік мектепке дейінгі білім беру ұйымының «Заманауи педагогикалық технологияларды енгізуде ұйым қызметкерлерінің кәсіби құзыреттілігін арттыру» тақырыбында аудандық семинар болып өтті.
Семинарда 5-санды мектепке дейінгі білім беру ұйымы тарапынан дайындалған тәрбиешілер С.Розиева, Д.Бахшуллаева, логопед М.Хамидова, психолог С.Холбоева, дене шынықтыру нұсқаушысы Г.Рахматова өз салалары бойынша тренинг сабақтарына қатысты. Әсіресе, «Табиғат-Ананы аялайық» атты сазды бағдарлама көрермендердің көңілін көтеріп, бүлдіршіндердің қойылымдары табиғат-анаға деген сүйіспеншіліктің балалық шақтан басталатынын, оны әр адамның көздің қарашығындай қорғау керектігін паш етті. Семинарға мектеп және мектепке дейінгі білім беру бөлімінің қызметкерлері және барлық мемлекеттік мектепке дейінгі білім беру ұйымының директорлары мен мамандары қатысты.
***
«Ақпараттық технологияларды пайдалана отырып, инновациялық идеяларды құру» тақырыбындағы дәл осындай семинар да мектепке дейінгі білім беру ұйымының 1-санды «Каптарча» балабақшасында да ұйымдастырылды.
Тәрбиешілер И.Алдабергенова, З.Дустова, Г.Фахриева, логопед Д.Комилова тарапынан ұйымдастырылған ойын түрлері қатысқан қонақтардың көңілінен шықты. Семинарға қатысушылар балғындардың ритмикалық қимылдарды орындау шеберліктеріне тәнті болып, жылдамдыққа, үйлесімді қимыл жасауға баулыған тәрбиешілерге ризашылықтарын білдірді.
Аҳолининг эртанги кунга ишончи ортиши ва бугундан розилик ҳисси билан яшашини таъминлашда мурожаатлар билан ишлаш самарадорлигини ошириш ҳамда юзма-юз мулоқотларнинг самараси бўлакча. Учқудуқ тумани прокуратураси томонидан масаланинг ана шу ғоят муҳим жиҳати эътиборга олинган ҳолда ишлар олиб борилмоқда.
Жорий йил бошидан жами 88 та мурожаат келиб тушган бўлиб, бу ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 12 тага камайган. Мурожаатларнинг 74 таси ижобий ҳал этилган яъни 34 таси қаноатлантирилган, 2 таси жиноят ишларига қўшилган, 13 та мурожаат эса ҳал қилишлик учун тегишли муассасаларга юборилган. Мурожаатларни кўриб чиқиш натижасига кўра, 1 та протест киритилган, 1 та интизомий, 33 та жисмоний ва юридик шахсларнинг бузилган ҳуқуқлари тикланишига эришилган.
Прокуратура томонидан 162 нафар фуқаро қабул қилинган бўлиб, уларнинг 80 нафари шахсан прокурор, 58 нафари прокурор ўринбосари томонидан, 63 нафари эса сайёр ва оммавий қабулларда қабул қилинган. Бандлик масаласида мурожаат қилган 14 нафар фуқаронинг 12 нафари иш билан таъминланган.
Яна бир эътибор бериладиган жиҳат, корхона - ташкилот ва муассасаларда фуқароларнинг мурожаатлари тўғрисида ҳамда фуқароларни ижтимоий ҳимоялашга қаратилган қонунлар ижроси юзасидан доимий равишда ўрганишлар ўтказилмоқда. Тегишли прокурор назорати ҳужжатлари қўлланилмоқда.
Ҳа, мурожаат қилиш – фуқароларнинг муҳим сиёсий ҳуқуқларидан бири ҳисобланади. Аҳоли мурожаатларини қонун доирасида кўриб чиқиб, имкони борича ижобий ҳал этиш эса мансабдор шахсларнинг фуқаролар ва жамият олдидаги муҳим вазифасидир.
Мавлюда ЭШНАЗАРОВА,
туман прокуратурасининг мурожаатлар
билан ишлаш масъул ходими.
Халқаро меҳнат ташкилотининг ташаббуси билан 2003 йилдан бошлаб ҳар йили 28- апрел куни “Бутунжаҳон меҳнатни муҳофаза қилиш куни” деб эълон қилинган. Халқаро меҳнат муҳофазаси мутахассисларининг касб байрами сифатида бу байрам НКМК АЖ Шимолий кон бошқармасида ҳам нишонланиб келинмоқда.
Бугун меҳнат муҳофазаси инсон ҳаёти ва фаолияти билан бевосита боғлиқ. Инсоннинг меҳнат жараёнидаги хавфсизлиги, сиҳат - саломатлиги ва иш қобилиятининг сақланишига қаратилган тадбирлар меҳнат муҳофазасининг асосий вазифаларидандир. Бугунги кунда саккиз мингдан зиёд ишчи-ходим меҳнат қилаётган Шимолий кон бошқармасида 2023 йилда меҳнатни муҳофаза қилиш қоида ва йўриқномалари бўйича, санитария-гигиена меъёрлар талабларига жавоб берадиган иш ўринларига келтириш бўйича хорижий мамлакатлар тажрибасидан келиб чиққан холда изланишлар ва ишлар олиб борилмоқда.
Аслида дунё касблари ичида кончилик энг оғир меҳнат шароитли касб саналади. Аммо қандай шароитда бўлмасин ишчи-ходимларнинг меҳнат муҳофазасини таъминлаш раҳбарият олдидаги асосий вазифалардандир. Ҳозирда барча ишлаб чиқариш цехларида меҳнатни муҳофаза қилиш қоидалари ва меъёрларига қатъий риоя этилиши, иш шароитлари, ишчи ва ходимларни белгиланган тартибда махсус кийим-бош, поябзал ва бошқа шахсий ҳимоя воситалари билан таъминланиши назоратга олинган. Аниқланган камчиликларни ўз вақтида ва сифатли бартараф этиш юзасидан тузилма бошлиқлари билан ҳамкорликда профилактика ишлари олиб борилмоқда.
Ходимларнинг меҳнат ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва меҳнатини муҳофаза қилишни кучайтириш бўйича қабул қилинаётган чоралардан асосий мақсад, меҳнат жараёнида фуқароларнинг иш қобилияти ва соғлиғини сақлашга, хавфсизлигини таъминлашга, иш берувчилар билан ходимлар ўртасидаги мувозанатли меҳнат муносабатларини кўллаб-қувватлашга замин яратади.
- “НКМК” АЖнинг меҳнат муҳофазаси ва техника хавфсизлиги соҳасидаги сиёсатида ишчи ходимлар ҳаёти ва соғлиғи устуворлигини таъминлаш, ишлаб чиқаришдаги жароҳатланишлар ҳамда касб касалликларининг олдини олиш муҳим вазифа саналади, - дейди Шимолий бошқарма бошлиғи Азим Жумаев.
Рақамларни таҳлил қиладиган бўлсак, ноқулай меҳнат шароитида банд бўлган 8025 нафар ишчи-ходим якка тартибдаги ҳимоя воситалари билан таъминланган.7045 нафар ходимга қўшимча таътил, 5185 нафар ходимга бепул парҳез овқатлари, 234 нафар ходимга бепул сут ёки унга тенг озиқ-овқат маҳсулотлари, оширилган тариф ставкалар бўйича 4913нафар ходимга тўловлар тақдим этилган.
Кон бошқармаси ишчиларининг меҳнат шароитларини яхшилаш учун 2023 йил “Шарқий” кони Автомобил транспорт бошқармаси ҳамда Темир йўл цехининг маъмурий маиший биноси капитал таъмирланиб, тўлиқ жиҳозланди. Қолаверса, ишчиларнинг меҳнат муҳофазаси соҳасига бўлган қизиқишини ҳамда билим савиясини ошириш мақсадида 3-сонли ГМЗ, “Шарқий” кони, Автомобил транспорт бошқармаси, 1-сонли Автокорхона ҳамда Темир йўл цехида меҳнат муҳофазаси бўйича ўқув хоналари ташкил қилинган. Замонавий техника ва жиҳозлар билан таъминланган. Янгидан иш бошлаётган ишчи-ходимлар йўриқнома янада тушунарли бўлиши учун видеоролик орқали таништирилмоқда. Билимлар синовини электрон тест шаклида қабул қилиш имконияти яратилган.
2023 йил мобайнида иш жойидаги йўриқномалар ҳамда билимлар синови ўз вақтида ўтказилишини ҳамда шахсий ҳимоя воситалари берилишини назорат қилиш мақсадида электрон дастур яратилиб, иш жойларига тадбиқ этиш режалаштирилган.
Бундан ташқари, талаб қилинадиган умумий ва махсус иш стажи бўлганда умумий белгиланган ёшдан 10 йил олдин пенсияга чиқиш ҳуқуқини берувчи ишлаб чиқаришлар, муассасалар, ишлар, касблар, лавозимлар ва кўрсаткичларнинг бўйича 3229 нафар ишчи-ходим, 3-сон рўйхат бўйича эса 1315 нафар шундан 176 нафар аёл ишчи-ходимлар бугун меҳнат фаолиятини олиб бормоқда. Улар бундай имтиёзлардан ўз вақтида фойдалана оладилар.
Бугун сир эмаски, меҳнат қилган одам ўзининг бу ерда қадрланиши ва ҳимояланишига биринчи ўринда аҳамият беради. Шароит бор жойни эса одамлар ҳар доим орзу қилади.
ШИМОЛИЙ КОН БОШҚАРМАСИ АХБОРОТ ВА МАЪНАВИЯТ ГУРУҲИ.
Бошқарма таркибидаги тузилмаларида бугун 20 тоннадан 130 тоннагача бўлган юкни кўтара олиш қувватига эга юздан ошиқ юк кўтарувчи кон ағдаргичлари мавжуд. Табиийки, конлардан қазиб олинаётган тоғ жинсларини манзилларга етказиш учун ҳам замонавий ҳам чидамли техникалар зарур.
Шу боис “НКМК” раҳбарияти ўз таркибидаги бошқармаларни имкон қадар машҳур компанияларда ишлаб чиқарилган транспорт воситалари билан таъминлашга алоҳида эътибор қаратмоқда. Шу асосда Шимолий кон бошқармасида эски техникаларни янгилаш лойиҳаси асосида тоғ-кон жинсларини қазиб олишда кўмаклашувчи кончилик механизмлари ва ёрдамчи техникалар олиб келиш режалаштирилган.
Куни-кеча Автомобил транспорт бошқармасига 3 дона 90 тонналик “KOMATSU” русумли автоағдаргичлар олиб келинди. Чет элда ишлаб чиқарилиб, Шимолий кон бошқармаси чилангарлари томонидан йиғилаётган янги транспорт воситалари инновацион технологиялар асосида ишлаб, жисмоний куч талаб қилмайди.
Лайло Каримова.
Болалар масалалари бўйича Учқудуқ туман комиссияси ёшларни ҳар томонлама қўллаб қувватлаш, уларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш, вояга етмаганлар ҳуқуқбузарлигининг олдини олишга қаратилган вазифаларни амалга оширмоқда.
Жумладан, жорий йилда ўтказилган 5-сонли йиғилиш баёнида берилган топшириқлар ижросини таъминлаш мақсадида 3-сонли мактабда семинар ўтказилди. Умумий ўрта таълим муассасаларида ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаганлар билан якка тартибда шуғулланишни ташкил этиш ва назорат қилиш тартиби мавзусида бўлиб ўтган амалий-семинарда ўқувчилар, маънавият ва маърифат маркази туман бўлими, туман ИИБ, маҳалла фуқаролар йиғини ходимлари, таълим муассасалари директор ўринбосарлари, мактаб психологлари ҳамда ота-оналар иштирок этди.
Амалий-семинар давомида мактаб ички назорат рўйхатига олинган ўқувчилар билан якка тартибда профилактик ва тарбиявий тадбирлар, спорт мусобақалари ташкиллаштирилди.Тадбир вояга етмаганлар ўртасида соғлом турмуш тарзини тарғиб қилиш, ижтимоий, психологик ва шахсий характердаги муаммолар ва қийинчиликларни ҳал қилишда ўқувчиларга ёрдам кўрсатиш масалаларига урғу берилганлиги билан аҳамиятлидир.
Зебо РАХИМОВА,
туман ҳокимлиги болаларни ҳимоя қилиш шўъбаси мудири.
Туманимиздаги 10-умумий ўрта таълим мактабининг 11 синф ўқувчиси Шоҳназар Исомовнинг 30 апрель туғилган куни. Етуклик сари қадам ташлаган илк куни Шоҳназар учун қўшалоқ байрам бўлди, дейиш мумкин. У шу куни биринчи марта овоз беришда иштирок этди.
– Мен бугун 18 ёшни қаршиладим, – дейди Шоҳназар Исомов. – Илк бор овоз беришда иштирок этаяпман. ЎзимнингфуқароликпозициямданфойдаланганҳолдаушбуреферундумгаиштирокэтишучунянгитаҳрирдагиЎзбекистонРеспубликасиКонституциясидагиўзгаришларбилантанишдим. Ундаёшларгаяратилганшароитларҳамдаимкониятларнингқайдэтилганлигибизнингянадакучлибилимэгасибўлишимиздаҳамдаетукмутахассисбўлибшаклланишимизгахизматқилади. Мен барчаёшларкелажагиучуновозбердим.
Референдумда иштирок этиш ҳуқуқига эга 30 ёшгача бўлган учқудуқлик ёшлар 7111 нафарни ташкил этиб, уларнинг 1524 нафари мамлакат ҳаётидаги муҳим аҳамиятга эга тадбирда илк бор иштирок этиб, ўз келажаги учун овоз беришди.
УЧҚУДУҚ ТУМАН ҲОКИМЛИГИ АХБОРОТ ХИЗМАТИ.
Учқудуқлик 78 ёшли Умитхан Райимбаева референдумда ўзи бориб, овоз беришни ният қилиб юрганди. Бироқ кутилмаган бетоблик бунга тўсқинлик қилди. Аммо онахоннинг истаги барибир амалга ошди: у ўз конституцион ҳуқуқидан фойдаланиб, референдумда овоз берди.
Ҳудудларда кексалиги ёки соғлиги сабабли референдум участкаларига боролмаган фуқароларнинг овозлари кўчма қутилар орқали олинди. Хусусан, туманимиздаги 20-умумий ўрта таълим мактабида жойлашган 213 - референдум участкасида рўйхатга олинган 13 нафар ана шундай овоз берувчининг хонадонига борилди.
Тунгишбай Нагиматов ҳам шундай имкониятдан фойдаланиб овоз бериш жараёнида қатнашди: “Фарзандларим эрталабдан референдум участкасига ўзлари бориб овоз бериб келишди. Мени эса кексалигим сабабли сарсон қилмаслик учун уйга участка аъзолари ўзлари келишди. Мен ҳам овоз бердим”, – дейди отахон.
Шу тариқа бетоблиги ёки кексалиги туфайли референдум участкаларига боролмаган фуқаролар ҳам овоз бериш имконига эга бўлишмоқда.
Аббос СУЛТОНОВ,
вилоят прокуратураси ёрдамчи прокурори.
More...
Ўзбекистонда конституциявий ислоҳотларнинг ташаббускори ва ижодкори – халқимиз. Халқимиз томонидан сайланган вакиллар – Олий Мажлис Қонунчилик палатаси ва Сенати аъзолари, сиёсий партиялар ва бошқа жамоатчилик вакилларидан иборат Конституциявий комиссия томонидан аҳолининг фикр-мулоҳазалари, таклифлари тўплангани ва мутахассислар иштирокида пухта ўрганиб чиқилгани фикримиз далилидир.
Икки босқичда амалга оширилган халқ фикрини ўрганиш жараёнида пухта такомиллаштирилган Конституция лойиҳаси билан 5 миллиондан ортиқ юртдошимиз танишгани, 220 мингдан зиёд таклиф келиб тушгани ва лойиҳа олти турдаги экспертизадан ўтказилгани бунинг ёрқин далилидир. Бу фаоллик – халқимизнинг ўз келажагига, эл-юртимиз, мустақил Ватанимиз тақдирига дахлдорлик туйғуси сўнгги йилларда нақадар юксалганининг амалдаги ифодаси.
Куни-кеча ўтказилган янги таҳрирдаги Конституция бўйича референдумда 16,6 миллиондан ортиқ ўзбекистонлик, яъни жами овоз берувчиларнинг 84,54 фоизи иштирок этди. Уларнинг 90,21 фоизи "ҳа" деб овоз берган, 9,35 фоизи қарши овоз берган.
Референдумда овоз бериш ҳуқуқига эга 84,54 фоиз юртдошимизнинг референдум участкасига бориб, Ватанимиз, халқимиз ва фарзандларимизнинг келажаги тақдирига дахлдорлик туйғуси билан шахсан овоз берганлиги – фуқаролик бурчига содиқликни намоён этади, албатта.
Жумладан, Учқудуқ туманида ҳам 89,3 фоиз тумандошларимиз референдумда иштирок этганлиги мазкур сиёсий жараёнга бефарқ эмасликларини, келажак учун бирдек масъул эканликларини ҳис қилганлиги барчани мамнун этди.
Дарҳақиқат, Янги Ўзбекистон “Инсон қадри устувор бўлган жамият ва халқпарвар давлат” эзгу ғояси негизида барпо этилмоқда. Ушбу улуғвор мақсад халқимизни янгидан-янги марралар сари руҳлантирмоқда. Янгиланган Бош қомусимиз ана шундай буюк мақсадга эришишда муҳим омил бўлиши шубҳасиз!.
Райҳон ҚОДИРОВА,
махсус мухбиримиз.
Учқудуқ туман ҳокимлиги уйғоқ сўзи, ўткир қалами, юксак билим ва тажрибаси, истеъдод ва маҳорати билан мамлакатимиз равнақи йўлида сидқидилдан хизмат қилиб келаётган фидойи журналистлар ва барча оммавий ахборот воситалари ходимларини 3 май — Жаҳон матбуоти эркинлиги куни муносабати билан самимий муборакбод этади.
Матбуот эркинлиги — матбуотнинг моҳиятини, унинг жамият ҳаётидаги ўрнини белгилайди. Халқимиз журналистлар, оммавий ахборот воситалари фаолиятига, авваламбор, уларнинг ўз Ватани, эл-юрти ҳаётига дахлдорлик туйғуси, фуқаролик позицияси, ижтимоий масъулияти, касбий маҳоратига қараб баҳо беради.
Таъкидлаш жоиз, мамлакатимизда Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг қатъий сиёсий иродаси ва ташаббуси билан оммавий ахборот воситалари фаолиятини янада такомиллаштириш, ахборот ва сўз эркинлигини таъминлаш, журналистларни ҳар жиҳатдан қўллаб-қувватлашга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Янги таҳрирдаги Конституциямизда оммавий ахборот воситаларининг фаолиятига тўсқинлик қилиш ёки аралашиш қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлиши белгилаб қўйилгани ҳам эътирофга молик.
БМТ Бош Ассамблеясининг 1993 йил 20 декабрдаги резолюциясига биноан 1994 йилдан бошлаб ҳар йили 3 майда Жаҳон матбуоти эркинлиги куни нишонланади. 2006 йили Ўзбекистон Журналистлар уюшмаси ва Журналистларни қайта тайёрлаш маркази ташаббуси билан Жаҳон матбуоти эркинлиги кунига бағишланган “Олтин қалам” Миллий мукофоти таъсис этилган ва бу танлов ҳар йили анъанавий тарзда ўтказилиб келинмоқда. “Олтин қалам” — журналистикага юксак эътибор ва ғамхўрликнинг яққол тимсоли.
Учқудуқ туман ҳокимлиги оммавий ахборот воситалари ходимлари — журналист ва блогерларни Жаҳон матбуоти эркинлиги куни билан қутлаб, уларга сиҳат-саломатлик, ижоди ва касбий фаолиятида улкан муваффақиятлар тилайди.
Савол; Bugundan subsidiyaga ariza berish boshlanibdi, shu bo’yicha ma’lumot bersangiz.
Жавоб;
Rasmiy band bo‘lmaganlarga ham ipoteka krediti ajratilishi mumkin
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «2023 yilda bozor tamoyillariga asoslangan ipoteka kreditlari orqali aholini uy-joy bilan ta’minlash dasturini amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi Prezident farmoni (PF–51-son 13.04.2023-y.) qabul qilindi.
Unga ko‘ra, bozor tamoyillariga asoslangan ipoteka kreditlari orqali aholini uy-joy bilan ta’minlashning amaldagi tartibiga 2023-yil 1-maydan quyidagi o‘zgartirishlar kiritiladi:
-banklarga rasmiy daromadga ega bo‘lmagan shaxslarga ipoteka kreditini ajratishda ularning to‘lov qobiliyatini aniqlashning muqobil usullaridan foydalanishga, shu jumladan qarz oluvchilarning bank kartasi aylanmasi, ijara, kommunal va qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa xarajatlarini inobatga oluvchi skoring tizimi joriy qilinadi;
-banklarga qarz oluvchi tomonidan to‘langan dastlabki badal miqdori, imtiyozli davr muddati va boshqa ko‘rsatkichlardan kelib chiqib, subsidiyasiz ajratiladigan ipoteka kreditlari bo‘yicha tabaqalashtirilgan foiz stavkalarini o‘rnatish huquqi beriladi;
-professional ta’lim tashkilotlarining muhandislik, ishlov berish va qurilish sohalaridagi maxsus fanlar bo‘yicha dars berayotgan yoki o‘quv amaliyotini o‘tkazayotgan o‘qituvchilari va ishlab chiqarish ta’lim ustalariga imtiyozli shartlarda subsidiya xabarnomalarini berish tartibi joriy etiladi;
-uy-joy sotib olish yoki yakka tartibdagi uy-joylarni qurish va rekonstruksiya qilish uchun olinadigan ipoteka kreditlari bo‘yicha berilgan subsidiya taqdim etish to‘g‘risidagi xabarnomalarning amal qilish muddati 4 oy etib belgilanadi;
-2023-yil uchun ipoteka kreditlari bo‘yicha subsidiyalar ajratishga doir arizalar tasdiqlangan parametrlar doirasida 2023-yil 1-maydan 2023-yil 1-dekabrgacha qabul qilinadi;
-2023-yilda kvartiralar sotib olish va yakka tartibdagi uy-joylar qurish hamda rekonstruksiya qilish uchun respublika bo‘yicha jami 44 690 ta ipoteka kreditlari ajratiladi.
Mazkur kreditlarning kamida 30 foizi xotin-qizlarga ajratilishi belgilangan.
-Ipoteka kreditlari bo‘yicha 30 ming nafar shaxsga subsidiyalar ajratiladi.
2023-yil 1-maydan:
qurilayotgan ko‘p kvartirali uy-joylarning qurilishi yakunlangan qismini (qavatlarini) banklar tomonidan kredit ta’minoti sifatida bosqichma-bosqich garovga olish amaliyoti joriy etiladi;
2025-yil 1-yanvargacha ayrim qurilish materiallari va xomashyo turlarini import qilishda bojxona bojining nol stavkasi qo‘llaniladi.
2024-yil 31-dekabrgacha Tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab-quvvatlash davlat jamg‘armasi tomonidan xususiy pudrat tashkilotlariga Toshkent shahrida – 9 va undan yuqori, boshqa shaharlarda – 7 va undan yuqori, qishloq joylarda – 5 va undan yuqori qavatli uy-joylar qurish uchun ajratilgan tijorat banklarining milliy valyutadagi kreditlari bo‘yicha 24 oydan ortiq bo‘lmagan muddatga kafillik va kompensasiya taqdim etiladi:
kompensasiya – kredit summasidan qat’i nazar har bir ko‘p kvartirali uy-joy uchun kreditning 5 milliard so‘mdan ortiq bo‘lmagan qismi bo‘yicha to‘lanadi;
kafillik – kredit summasidan qat’i nazar har bir ko‘p kvartirali uy-joy uchun 2,5 milliard so‘mdan oshmagan miqdorda taqdim etiladi;
kafillik va kompensasiyalar berish uchun maydoni 70 kvadrat metrdan oshmagan kvartiralar soni qurilayotgan uy-joydagi jami kvartiralar sonining kamida 70 foizini tashkil etishi lozim.
2023-yilda fuqarolarning alohida toifalari (harbiy xizmatchilar) uchun 4 000 ta kvartira sotib olish uchun ipoteka kreditlari ajratiladi.
Учқудуқ туман адлия бўлими.
Савол;
Ипотека кредитлари шартлари эълон қилинибти, улар қандай?
Жавоб;
Ўзбекистон Ипотекани Қайта Молиялаштириш Компанияси ипотека кредитлари бўйича янгиланган талабларини маълум қилди.
Ипотека кредитлари шартлари қуйидагича белгиланди:
Кредит қуйидаги мақсадларга ажратилади:
1. Қарз олувчи яшаши кўзда тутилган, фойдаланишга топширилган, турар-жой (бирламчи ва иккиламчи уй бозоридан) сотиб олиш учун;
2. Қарз олувчи яшаб турган хонадонни қайта таъмирлаш учун.
Таркибий ўзгартиришлар (реконструкция) бунга кирмайди. Ипотека кредити хисобига сотиб олинган турар-жой қарз олувчининг асосий яшаш жойи бўлиши шарт.
Кредитлашга мувофик турар-жой тури:
1. Якка тартибда қурилган уй-жойлар (ҳовли), ёки кўп қаватли уйдаги хонадонлар.
2. Яшашга тайёр бўлмаган уйлар талабга номувофиқ ҳисобланади.
Ипотека кредитининг гарови:
Ипотека кредити остидаги (сотиб олинадиган ёки қайта таъмирланадиган) уй.
Қарз олувчи ёши:
18 ёшга тўлган ва ундан юқори.
Турар жойнинг географик жойлашуви:
Мамлакат бўйлаб.
Кредит фоиз ставкаси:
1. Турар жой сотиб олиш учун – ЎзИҚМК ставкаси + 5% гача тижорат банк устамаси (18%гача);
2. Турар-жойнинг қайта таъмири учун – ЎзИҚМК ставкаси + 4% гача тижорат банки устамаси (17%гача).
Мақбул қарз олувчилар:
Мунтазам (доимий) даромад манбаларига эга бўлган шахслар бўлиши лозим.
Кредит суммаси миқдори:
1. Турар-жой сотиб олиш учун - 400 млн. сўмгача;
2. Турар-жойнинг қайта таъмири учун - 80 млн. сўмгача.
Кредит кайтариш жадвали:
Ҳар ойлик тўлов, аннуитет шаклида, имтиёзли даврсиз бўлиши керак. Аннуитет шакл - бу кредит муддатининг охиригача бир хил тўлов тўланади.
Кредит муддати:
1. Турар-жой сотиб олиш учун - камида 10 йил максимал 20 йил;
2. Турар-жойнинг қайта таъмири учун максимал - 10 йил.
Умумий қарз юки (ДТИ):
ДТИ ≤ 50% (Қарздор ва биргаликда қарз олувчининг жами жорий кредит тўловларини ҳисобга олган ҳолда).
Олдиндан тўлов:
1. Турар-жой сотиб олиш учун- камида 25% (Бирламчи ва иккиламчи);
2. Турар-жойнинг қайта таъмири учун- талаб қилинмайди.
Қарз олувчининг максимал ойлик соф даромади:
15 млн. сўм.
Қарз олувчининг ойлик соф даромади етмаган тақдирда, қўшимча қарздор қилиб фақат биргаликда яшовчи хўжалик аъзоларини жалб қилиш мумкин.
Иккинчи ипотека кредити:
Мумкин эмас.
Қуйидаги ҳоллар «Иккинчи ипотека кредити» деб ҳисобланади:
1. Жорий ипотека кредити ҳисобига олинган уй-жой учун янги ипотека кредити олиш.
2. Мавжуд ипотека кредити бўлса.
Гендер талаби:
Ипотека кредитларининг камида 35% аёлларга тақдим этилиши зарур.
Турар-жой суғуртаси:
Турар-жойнинг 100% қайта тиклаш қиймати.
Турар-жой мулкини бахолаш:
Махсус лицензияга эга мустақил бахоловчи томонидан бахоланиши керак.
Ушбу кредитлар қуйидаги тижорат банклари томонидан ажратилади:
Агробанк, Асакабанк, Инфин банк, Ипотека-банк, Капиталбанк, Ориентфинансбанк, Туронбанк, Hamkorbank, Халқ банки, Ўзмиллийбанк, Ўзсаноатқурилишбанк ва Қишлоққурилишбанкларнинг жойлардаги барча филиаллари.
Учқудуқ туман адлия бўлими.
Савол;
Assalomu aleykum yaxshimisiz bizga 28 fevral kuni ogohlantirish xati berildi, men may oyini pullik kompensatsiya bilan almashtirsam boladimi? Ogohlantirish 1 oyga uzaytirildiku.
Жавоб;
Агар сизга огоҳлантириш муддати 1 ойга узайтирилгани ҳақида ёзма хабарнома ёки қўшимча огоҳлантириш хати берилган бўлса, демак огоҳлантириш ҳақиқатдан ҳам расман 1 ойга узайтирилган бўлади.
Агар, сизга январда огоҳлантириш хати берилган бўлиб, унда умумий қилиб 2 ойдан сўнг меҳнат шартномасини бекор қилиш кўрсатилган бўлса ва шу ой бошида алоҳида ҳабарнома ёки қўшимча огоҳлантириш берилмаган бўлса, буни огоҳлантириш расман 1 ойга узайтирилган дея олмаймиз.
Бунда 2 ойлик муддат ўтганидан кейинги исталган вақтда иш берувчи сиз билан тузилган меҳнат шартномасини бекор қилиш ҳуқуқига эга бўлади.
Биринчи вазиятда, яъни хабарнома ёки қўшимча огоҳлантириш хати берилиб, огоҳлантириш расман узайтирилган вазиятда кейинги 1 ойлик (агар 2023 йил 1 майгача узайган бўлса, бугундан ҳисобласак 13 кунлик) огоҳлантириш муддатини компенсацияга алмаштириш мумкин.
Лекин, бунинг учун амалдаги Меҳнат кодексининг 102-моддаси талабига кўра, ҳар икки томоннинг келишуви, яъни ходимдан ташқари иш берувчининг ҳам розилиги керак бўлади. Бусиз иложи йўқ.
Учқудуқ туман адлия бўлими.
Дунё ҳалқларининг жиддий муаммосига айланган одам савдосига қарши курашиш барчанинг эътиборига қолмоқда. Жиноятчиликнинг бу мудҳиш турига қарши курашиш ва унинг олдини олиш мақсадида БМТнинг бир қатор тавсиявий ва мжбурий ҳарактерига эъга бўлган ҳужжатлари қабул қилинган.
Хусусан “одам савдосига ва учинчи шахс томонидан танфурушликдан фойдаланишга қарши курашиш тўғрисида”ги 1949 йил Конверция “Қуллик ва қул савдосини, Қулликга ўхшаш институтлар ва одатларни бекор қилиш тўғрисида”ги қўшимча конверция 1956 йил, “Трансмилий уюшган жиноятчиликка қарши курашиш ҳақида”ги конверсияни тўлдирувчи “Одамлар айниқса аёллар ва болалар савдосини тўхтатиш олдини олиш ва унинг учун жазо тўғрисида”ги баённома 2000 йил шу тоифадаги ҳалқаро ҳуқуқий ҳужжатлар ҳисобланади.
Бундан ташқари одам савдосига қарши курашиш юзасидан Давлатлараро ҳамкорликни кучайтириш мақсадида 2005 йил МДХ доирасида “Одам савдосига қарши курашиш соҳасида ҳамкорликни кучайтириш тўғрсида”ги келишув 2006 йилда 8 аъзо мамлакат доирасида “одам савдосига қарши курашишнинг 2007-2010 йилларга мўлжалланган дастур” қабул қилинган эди”. Одам савдоси ва мажбурий меҳнатга қарши курашиш масалаларига оид миллий қонунчилигимизда ҳам ўзгаришлар бўлмоқда. Бундан ташқари ХМТ ва Халқаро миграция ташкилотининг 6 та конверсия ҳамда протоколлари ратификация қилинди. Болалар меҳнати ва мажбурий меҳнатга йўл қўйилганлиги учун жавобгарлик чораларини кучайтириш мақсадида Ўзбекистон Республикасининг маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг ҳамда жиноят кодексларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди. Шу билан бирга халқаро тажрибаларни ҳисобга олган ҳолда “Одам савдосига қарши курашиш тўғрисида”ги Қонуни янги таҳрирда қабул қилинди.
БМТ маълумотларига кўра дунёда ҳар йили тахминан 2 млн 700 минг киши одам савдосининг қурбонига айланмоқда. Халқаро экспертларнинг ббахолашича ушбу жиноятчилик натижасида олинаётган йиллик даромад миқдори 7 млрд ақш долларидан ошиб кетган. Ташвишланарлиси одам савдоси жиноятида жабрланганларнинг 80 % аёллар ва болалардир. Ҳар йили дунё бўйича 600-800 минг нафар аёл ва болалар алдов йўли билан хорижий мамлакатларга олиб кетилиб сотиб юборилмоқда. Бугунги кунда одам савдосининг 3 та кенг тарқалган кенг тури мавжуд бўлиб булар Жинсий эксплутация (фохишабозлик), мажбурий меҳнат ва одам аъзоларини сотишдир.
Бу жиноятнинг асосий сабаби таг замирига назар ташласак маънавий қашшоқлик, очкўзлик дунёга хатдан ташқари хирс қўйиш ва нафсига қул бўлишликни кўрамиз.
Хулоса қилиб айтганда, одам савдосининг ҳар қандай кўринишига қарши курашиш халқаро даражада жиддий ёндашув ва ўзаро ҳуқуқий ҳамкорлик йўлга қўйилган холда амалга оширилса ўз самарасини беради. Зероки одам савдоси кечириб бўлмас, оғир гуноҳ.
Жиноят ишлари бўйича
Учқудуқ туман судининг раиси А.Курбонов
