Savol; Yangi mehnat kodeksiga asosan yillik mehnat ta’tillarini berish tartibi qanday?
Javob; O‘zbekiston Respublikasi normativ huquqiy hujjatlariga asosan barcha xodimlarga, shu jumladan o‘rindoshlik asosida ishlayotgan xodimlarga, dam olish va ish qobiliyatini tiklash uchun ish joyi va o‘rtacha ish haqi saqlangan holda yillik mehnat ta’tillari beriladi. Xodimlarga beriladigan asosiy mehnat ta’tilining eng kam davomiyligi 21 kalendar kunidan iboratdir. Barcha hollarda qonunchilik bilan belgilangan ta’tillarni jamlashda ularning davomiyligi bir ish yili uchun eng ko‘pi 56 kalendar kundan oshib ketishi mumkin emas.
Ushbu ta’tillarga oid holatlar O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksining IV bobi, ya’ni 216-235-moddalar bilan tartibga solib qo‘yilgan.
Har yilgi mehnat ta’tilining davomiyligini ishlab berilgan vaqtga mutanosib ravishda hisoblab chiqarishda uning davomiyligi har yilgi asosiy va qo‘shimcha mehnat ta’tilining to‘liq miqdorini o‘n ikkiga bo‘lish hamda to‘liq ishlangan oylar soniga ko‘paytirish yo‘li bilan aniqlanadi.
Yangi mehnat kodeksiga ko‘ra, Xodim va ish beruvchi o‘rtasidagi kelishuvga ko‘ra har yilgi mehnat ta’tili qismlarga bo‘linishi mumkin. Bunda ushbu ta’tilning hech bo‘lmaganda bir qismi o‘n to‘rt kalendar kundan kam bo‘lmasligi kerak.Mehnat shartnomasi bekor qilinganda xodimga barcha foydalanilmagan har yilgi asosiy va qo‘shimcha mehnat ta’tillari uchun pulli kompensatsiya to‘lanadi.
Uchquduq tuman adliya bo‘limi
Maʼlumki, davlatlar milliy statistikasining asosini aholini roʻyxatga olish natijasida olingan maʼlumotlar tashkil etadi.
Anʼanaviy, keng qamrovli aholini roʻyxatga olish usuli demografik va ijtimoiy koʻrsatkichlar boʻyicha aholining holati toʻgʻrisidagi maʼlumotlarning yagona va aniq manbasidir.
Hozirgi kunda, dunyoning rivojlangan davlatlari koʻp yillik tajribalar natijasidan kelib chiqib, roʻyxatga olish ishlari roʻyxatga olish uchun qilingan xarajatlardan koʻra koʻproq foyda keltirishiga qatʼiy ishonch hosil qilgan.
Bundan tashqari, roʻyxatga olish jamiyat hayotining oʻziga xos ragʻbati boʻlib, umumiy resurslarni oqilona (adolatli) taqsimlash
va foydalanish imkonini beradi.
Dunyoning deyarli barcha mamlakatlarida roʻyxatga olish natijasida olinadigan barcha maʼlumotlardan faqat statistika maqsadlarida foydalanish va mutlaqo maxfiy saqlanishini taʼminlaydigan statistika toʻgʻrisidagi qonuni mavjud. Ushbu qonun bilan olingan har bir alohida inson toʻgʻrisidagi maʼlumotlar qandaydir tashkilot yoki jismoniy shaxsga berilishi mumkin emasligi belgilangan.
Barcha davlatlardagi roʻyxatga olish anketalari juda oʻxshashdir. Davlatning ijtimoiy dasturini, shu jumladan nogironligi boʻlgan shaxslar, kam taʼminlanganlar, yetimlar, uysizlar, jinoyatchilikni kamaytirish, bandlikni oshirishni qoʻllab-quvvatlash uchun anketaga aholining jismoniy va ijtimoiy salomatligi, mehnat sharoiti, ish joyigacha yetib olish usullari va vaqti toʻgʻrisida savollar qoʻshiladi.
Shu bilan birga har bir davlatda jamiyatning milliy oʻziga xosligi va anʼanalarini hisobga olgan holda aholi bilan ishlash metodlari va roʻyxatga olishga tayyorlanish mexanizmlaridan foydalanadi.
Roʻyxatga olish oʻtkaziladigan barcha joylarda aholi bilan jiddiy ravishda roʻyxatga olishning asosiy maqsadi, ahamiyati va kerakligini koʻrsatish va ishontirishdan iborat boʻlgan koʻp qamrovli ishlar olib borishga toʻgʻri keladi.
Amaliyotda aholini roʻyxatga olishning bir qancha usullari mavjud boʻlib, Bolgariya, Buyuk Britaniya, Vengriya, Gretsiya, Irlandiya, Italiya, Litva, Polsha, Portugaliya, Ruminiya, Chexiya, Estoniya kabi davlatlarda roʻyxatga olishni oʻtkazishning odatdagi usuli qoʻllangan. Avstriya, Daniya, Norvegiya, Finlyandiya hamda Shvetsiyada registr maʼlumotlari asosida roʻyxatga olishni oʻtkazish usuli qoʻllangan.
Belgiya, Ispaniya, Latviya, Lyuksemburg, Sloveniya davlatlarida odatdagi roʻyxatga olish usuli bilan birgalikda registr maʼlumotlari asosida roʻyxatga olishni oʻtkazish usuli qoʻllangan.
Germaniya va Niderlandiya davlatlarida registr maʼlumotlari asosida roʻyxatga olishni oʻtkazish usuli bilan birga tanlama kuzatish usuli ham qoʻllangan.
AQSHda uzundan uzoq roʻyxatga olish soʻrovnomasi oʻrnini bosadigan doimiy tanlama kuzatuvlar bilan birgalikda qisqa soʻrovnomali odatdagi roʻyxatga olish oʻtkazilgan.
Fransiyada esa uzluksiz roʻyxatga olish usulidan foydalanilgan.
Roʻyxatga olish usulini tanlash toʻgʻrisidagi qaror rejalashtirishning iloji boricha dastlabki bosqichlarida turli xil muqobillarning xarajatlar, olingan maʼlumotlarning sifati va ularni amalda qoʻllash imkoniyatlarini sinchkovlik bilan sinab koʻrish asosida qabul qilinishi kerak. Hatto anʼanaviy ravishda bitta usul qoʻllanilganda ham, hozirgi aholini roʻyxatga olish va oʻzgaruvchan texnik ehtiyojlar asosida uning nisbiy afzalliklarini muntazam ravishda qayta baholashni amalga oshirish maqsadga muvofiqdir. Tanlov erta bosqichda amalga oshirilishi kerak, chunki roʻyxatga olish byudjeti, tashkiliy tuzilma, roʻyxatga olishni targʻibot ishlarini amalga oshirish rejasi, kadrlar tayyorlash dasturi, roʻyxatga olish varaqasi tuzilishi va maʼlum darajada toʻplanishi mumkin boʻlgan maʼlumotlar aynan tanlangan usulga bogʻliq boʻladi. Maʼlumotlarni toʻplashning bir necha usullaridan foydalangan holda, jamoatchilik tomonidan qoʻllaniladigan usullarni qoʻllab-quvvatlashga ishonch hosil qilish juda muhimdir, chunki jalb qilingan roʻyxatga oluvchilar soni va shunga mos ravishda xarajatlar shunga bogʻliq.
Qonunchiligimizda piyodalarning yo‘lni kesib o‘tishida qanday talablar mavjud?
Qonunchilikka ko‘ra, piyodalar o‘tish joyida harakatlanayotganda:
- telefondan foydalanish;
- kitoblarni yoki davriy nashrlarni o‘qish;
- videomateriallarni tomosha qilish;
- audiomateriallarni eshitish;
- e’tiborni chalg‘itadigan boshqa elektron vositalardan foydalanish;
- shuningdek, yo‘lning harakat qismini belgilanmagan joylardan kesib o‘tish BHMning uchdan bir qismi miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi.
Piyodalar yo‘lni piyodalar o‘tish joylaridan tashqarida kesib o‘tishda transportlarning harakatlanishiga xalaqit bermasliklari, yaqinlashayotgan transportlarning yo‘qligiga ishonch hosil qilmasdan turib, ko‘rinishni cheklovchi to‘xtab turgan transport yoki boshqa biror to‘siq panasidan chiqmasliklari kerak.
Piyodalar to‘xtab turgan avtobus va trolleybusning orqa tomonidan yo‘lni kesib o‘tishlari shart.
O‘zbekiston Respublikasi hududida transport vositalari harakatlanishining maksimal tezligi qancha etib belgilangan?
Qonunchilikka ko‘ra, transport vositalari tezligini:
- aholi punktlarida soatiga 70 kilometrdan;
- maktab va maktabgacha ta’lim tashkilotlari atrofidagi yo‘llarda 300 metrgacha bo‘lgan masofada 30 kilometrdan;
- turar joy dahalari va yondosh hududlarda (uy-joy binolari orasidagi yer uchastkasida) soatiga 20 kilometrdan;
- Nukus va Toshkent shaharlarida, viloyatlar va tumanlarning markazlarida, shuningdek shaharlar hududlarida transport vositalarining tezligini soatiga 60 kilometrdan oshirmasdan harakatlanishga ruxsat etiladi.
Qanday transport vositasini boshqarish taqiqlanadi?
Yo‘l harakati qoidalariga ko‘ra, haydovchiga tormoz tizimi, rul boshqaruvi ishlamayotgan, sutkaning qorong‘i vaqtida yoki ko‘rinish cheklangan vaziyatlarda fara chiroqlari va orqa gabarit fara chiroqlari yonmaydigan, yomg‘ir yoki qor yog‘ayotgan vaqtda oyna tozalagichi ishlamaydigan transport vositasini boshqarish taqiqlanadi.
Moped va skuterni boshqarishga necha yoshdan ruxsat beriladi?
Mopedni boshqarishga 16 yoshdan ruxsat etiladi.
Mopedni boshqarish uchun A toifadagi transport vositasini boshqarish huquqini beruvchi haydovchilik guvohnomasiga ega bo‘lish talab etiladi.
Mopedda harakatlanayotgan haydovchi va yo‘lovchilar maxsus motoshlem taqishlari shart.
Tovushli ishoralar qanday hollarda qo‘llanilishi mumkin?
Qonunchilikka ko‘ra, tovushli ishoralar faqat quyidagi hollarda qo‘llanilishi mumkin:
- aholi punktlaridan tashqarida boshqa haydovchilarni quvib o‘tish haqida ogohlantirish uchun;
- zarur bo‘lgan hollarda yo‘l-transport hodisasining oldini olish uchun.
Boshqa hollarda tovushli ishoralardan foydalanish taqiqlanadi.
Shuningdek, tovush signalini sababsiz berish, transportlarga uni ishlab chiqargan korxona nazarda tutmagan tovush chiqaruvchi va yorituvchi qurilmalarni o‘rnatish, xuddi shuningdek ularni o‘zgartirib o‘rnatish, BHMning 1 baravari miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi.
Avariya (xavf-xatar) ishorasi qanday hollarda yoqilishi kerak?
Burilishni ko‘rsatuvchi barcha yorug‘lik ishoralarining bir vaqtda miltillashi avariya (xavf-xatar) ishorasi hisoblanadi.
Ushbu ishora quyidagi hollarda yoqilishi kerak:
- yo‘l-transport hodisasi sodir bo‘lganda;
- to‘xtash taqiqlangan joylarda majburiy to‘xtaganda;
- fara chiroqlari yorug‘ligi haydovchining ko‘zini qamashtirganda;
- shatakka olishda (shatakka olingan mexanik transport vositasida);
- «Bolalarni tashish» taniqlik belgilariga ega bo‘lgan transport vositasiga bolalar chiqayotganda va undan tushayotganda.
Transport vositasi xavf tug‘dirishi mumkin bo‘lgan boshqa hollarda ham haydovchi yo‘l harakati qatnashchilarini ogohlantirish maqsadida avariya ishorasini yoqishi kerak.
Prezidentning 2024 yil 5 sentyabrdagi “Davlat tibbiy sug‘urtasi mexanizmlarini joriy etishga oid chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ-311-son qarori qabul qilindi.
Davlat tibbiy sug‘urtasi doirasida bepul tibbiy xizmatlar ko‘rsatish va dori vositalarini taqdim etish Davlat byudjetiga to‘lanayotgan soliqlar hisobidan amalga oshiriladi. Bunda aholidan sug‘urta uchun qo‘shimcha to‘lov undirilmaydi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida davlat tibbiy sug‘urtasi mexanizmlarini bosqichma-bosqich joriy etish quyidagilarni nazarda tutadi:
Davlat byudjeti mablag‘lari hisobidan qoplanadigan tibbiy yordamning kafolatlangan hajmlarini tasdiqlash va ushbu paketga kiritilgan tibbiy xizmatlar va dori vositalarini Davlat tibbiy sug‘urtasi jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan taqdim etish;
kafolatlangan paketga kiritilgan tibbiy xizmatlardan bepul foydalanish uchun belgilangan muddatlarda tegishli tibbiy ko‘riklardan o‘tish, oilaviy shifokorga yoki tibbiyot brigadasiga murojaat qilish talab etiladi (shoshilinch va tez tibbiy yordam ko‘rsatish bundan mustasno). Bunda oilaviy shifokor tor soha shifokorlariga yoki shifoxonalarga elektron yo‘llanma beradi;
birlamchi tibbiy-sanitariya yordami ko‘rsatuvchi tashkilotlar va ularga biriktirilgan O‘zbekiston fuqarolari, soliq rezidenti deb e’tirof etilgan chet el fuqarolari, shuningdek fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar (voyaga yetmaganlar uchun – ota-onasi yoki boshqa qonuniy vakillari) o‘rtasida bitim tuziladi;
shifokor rasmiylashtirgan elektron resept asosida dori vositalari kafolatlangan paket doirasida bemorlarga dorixonalar tomonidan bepul beriladi va dorixonalarning tegishli sarf-xarajatlari Jamg‘arma mablag‘lari hisobidan qoplanadi.
Shu bilan birga, tibbiyot tashkilotlari faoliyatidagi jarayonlarni o‘z ichiga oluvchi boshqa davlat organlarining axborot tizimlari bilan o‘zaro integratsiya qilinadigan “Elektron sog‘liqni saqlash” axborot tizimi ishga tushiriladi.
Kafolatlangan paketga kiritilgan tibbiy xizmatlarni ko‘rsatishga davlat va nodavlat tibbiyot tashkilotlari jalb etiladi. Bunda tuman (shahar), viloyat va respublika shifoxonalarida bepul davolanadigan kasalliklar ro‘yxati tasdiqlanadi.
Imtiyozli toifadagi shaxslar shifokor ko‘rsatmasiga binoan axborot tizimi orqali shakllantiriladigan yo‘llanma asosida Davlat byudjeti mablag‘lari hisobidan bepul davolanadi.
Hujjatga asosan, 2025 yil 1 iyuldan boshlab quyidagilar davlat tibbiy sug‘urtasi mexanizmlari joriy etilgan hududlarda tuman (shahar) va hududiy darajadagi tibbiyot muassasalarida rejali stasionar tibbiy yordamni elektron navbat asosida bepul olish huquqiga ega bo‘ladi:
jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i yoki ijtimoiy soliq to‘lovchilar;
Soliq kodeksiga muvofiq mehnat stajini hisoblab chiqarish uchun belgilangan miqdorlarda soliq to‘lagan shaxslar;
voyaga yetmaganlar, ta’lim tashkilotlari o‘quvchi-talabalari, homilador ayollar va ikki yoshga to‘lmagan bolasini parvarishlayotgan shaxslar, mehnat organlarida ishsiz sifatida rasmiy ro‘yxatdan o‘tganlar, davlat pensiyasini oluvchilar hamda “Ijtimoiy himoya yagona reyestri” axborot tizimi orqali kam ta’minlangan deb e’tirof etilgan oilalarning a’zolari.
2027 yil 1 yanvardan boshlab so‘nggi bir yil davomida kamida 6 oy JSHDS yoki ijtimoiy soliq to‘laganlar, shuningdek voyaga yetmaganlar, o‘quvchilar va talabalar uchun yuqori texnologik tibbiy yordam bepul amalga oshiriladi.
Qaror bilan quyidagilar tasdiqlandi:
Davlat tibbiy sug‘urtasi mexanizmlarini joriy etish bo‘yicha chora-tadbirlar rejasi;
Davlat tibbiy sug‘urtasi jamg‘armasi to‘g‘risidagi nizom va boshqalar.
Uchquduq tuman adliya bo‘limi
Учқудуқ туманида “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизлар ва “Ёшлар дафтари”га киритилган ёшларга кўрсатилаётган ёрдамлар ҳақида МАТБУОТ АНЖУМАНИ ўтказилди. Матубот анжуманида тумандаги ОАВ вакиллари ва журналистлар, маҳаллаларда фаолият юритаётган хотин-қизлар фаоллари ва ёшлар етакчилари иштирок этди. Учқудуқ туман ҳокими ўринбосари, оила ва хотин-қизлар бўлими бошлиғи Нафиса Нажмиддинова, туман ёшлар ишлари бўлими раҳбари Каморлиддин Бекмуродов ўз маъруза ва амалга оширган ишлари таҳлилини ўқиб эшиттирди.
“Аёллар дафтари” –хотин-қизларнинг муаммолари билан манзилли ишлаш ва уларни қўллаб қувватлашнинг самарали механизми масаласида Нафиса Нажмиддинова сўзга чиқди ва қуйидагиларни маълум қилди.
Давлатимиз раҳбарининг хотин-қизлар муаммоларини ҳал этиш, уларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш масалаларида белгилаб берилган вазифаларидан келиб чиқиб, “Аёллар дафтари” тизими устувор вазифа сифатида белгилаб олинди.
“Аёллар дафтари”нинг 5-босқичини шакллантиришда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 31.03.2022 йилдаги “Хотин-қизлар муаммоларини ўрганиш ва ҳал этиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 145-сонли қарори бўйича бевосита масъул бўлган туман ҳокими, сектор раҳбарлари, туман ҳокимининг биринчи ўринбосари бошчилигидаги ишчи гуруҳлар тузилган.
Учқудуқ туманида 5-босқич “Аёллар дафтари”га 476 нафар хотин-қизлар киритилди.
Жумладан,
101 нафари ижтимоий ҳимояга муҳтож ишсиз;
40 нафари кредит олиш истагини билдирган;
161 нафари боқувчисини йўқотган хотин-қизлар;
100 нафари ижтимоий ёрдамга муҳтож ногиронлиги бўлган аёллар;
72 нафари қарамоғида ногиронлиги бўлган эҳтиёжманд аёллар.
Шундан, юқорида кўрсатилган
-101 нафар "Аёллар дафтари"га киритилган "Ижтимоий ҳимояга муҳтож ишсиз хотин-қизлар"нинг 101 нафарининг бандлиги таъминланди ( 45 нафари доимий ишга жойлаштирилди, 56 нафарига субсидия асосида асбоб-ускуналар харид қилиниб, ўзини - ўзи банд қилган шахс сифатида давлат рўйхатидан ўтказилди)
- 40 нафар Тадбиркорлик қилиш истагида бўлган эҳтиёжманд хотин-қизларнинг барчасига имтиёзли кредитлар ажратилди.
- 161 нафар боқувчиси бўлмаган эҳтиёжманд хотин-қизларнинг барчасига 218 млн 960 минг сўмлик бир марталик моддий ёрдам кўрсатилди.
- 100 нафар ижтимоий ёрдамга муҳтож I ва II гуруҳ ногиронлиги бўлган, шунингдек тезкор тиббий муолажага муҳтож эҳтиёжманд хотин-қизларнинг барчасига 136 млн сўмлик бир марталик моддий ёрдам кўрсатилди.
- 2 нафар ижтимоий ёрдамга муҳтож аёлларнинг бир йиллик
5 млн сўмдан жами 10 млн сўм миқдорида ижара компенсация тўлови тўлаб берилди.
-72 нафар қарамоғида ногиронлиги бўлган фарзанди мавжуд эҳтиёжманд хотин-қизларнинг барчасига 97 920 000 сўмлик моддий ёрдам берилди.
Бундан ташқари 51 нафар хотин-қизларнинг ўзи ва фарзандларини даволаниши учун тиббий ёрдам кўрсатилди.
дори воситаларига эҳтиёжи бор 41 нафар хотин-қизларга жамғарма ҳисобидан жами 38 млн сўм маблағга дори-дармон олиб берилди.
4 нафар “Аёллар дафтари” рўйхатига киритилган хотин-қизларга таҳсил олаётган олий таълим муассасаси контракт пули (14 945 260 сўм) “Аёллар дафтари” рўйхатига киритилган хотин-қизларни қўллаб-қувватлаш жамғармаси маблағлари ҳисобидан тўлаб берилди.
46 нафар хотин-қизларга ҳуқуқий ва 433 нафар хотин-қизларга психологик ёрдам кўрсатилди.
Бугунги кун ҳолатига Учқудуқ тумани бўйича “Аёллар дафтари”да белгиланган режа ва топшириқлар 100%га бажарилганлиги маълум қилинади.
Шундан сўнг ёшлар ишлари бўлими бошлиғи К. Бекмуродов сўзга чиқиб қуйидагиларни таъкидлаб ўтди. Ёшлар дафтарига 148 нафар ёшлар 2024 йилда қабул қилинган. Шундан 129 нафарига турли йўналишларда ёрдам кўрсатилган. Жумладан: 2 нафарига ҳайдовчилик гувоҳномаси ўқув курси тўлови тўлаб берилди, 20 нафарига 147 млн. сўмлик асбоб ускуналар субсидия асосида олиб берилди, 64 нафар ёшга 273,4 млн. сўмлик контракт тўловлари қоплаб берилди, 5 нафар ёшлар замонавий касблар доирасида чет тили ва дастурлаш соҳалари бўйича 6 ой мобайнида ўқув марказларида ўқитилди, 1 нафар ёшга фуқаролик пасспорти олиб берилди, 13 нафар ёш учун 88,5 млн. сўм сафарбарлик чақируви резерви бадали тўлаб берилди. 15 нафар ёшлар ёшлар дафтари орқали бандлиги таъминланди. 9 нафарига бошқа йўналишларда ёрдамлар кўрсатилди. Ёшлар дафтари жамғармасига йил бошидан буён 544,4 млн.сўм миқдорда маблағ шакллантирилган. Шундан 411,1 млн. сўм маблағ ёшлар дафтарига кирилган ёшлар муаммоларини ҳал этиш мақсадида, 50 млн. сўм маблағ Ёшлар куни гало консертини ўтказиш учун, 76.9 млн. сўм маблағ ДХХ раисининг футбол, мини футбол ва аёллар футболи мусобақалари ғолибларини тақдирлаш мақсадида, 6 млн. сўм маблағ Бош прокурорнинг миллий кураш бўйича мусобақалар ғолибларини тақдирлаш мақсадида сарфланди.
Матбуот анжумани амалга оширилган ишлар юзасидан йиғилганларнинг саволларига жавоб бериш орқали якунланди.
Бугун ижтимоий тармоқларнинг бирида туман “Учқудуқдан мурожаат” сарлавҳаси остида танқидий пост эълон қилинди. “Ташаббусли бюджет” 1-мавсуми натижаларига кўра Амир Темур шох кўчасидан ўтувчи қарийб 1 км масофадаги автойўлда қурилиш-таъмирлаш ишлари олиб борилмоқда.
Учқудуқ йўллардан фойдаланиш давлат муассасаси томонидан 1 млрд 360 млн сўм маблағ ҳисобига олиб борилаётган қурилиш-таъмирлаш ишлари марказий светофоргача тўлиқ амалга оширилган.
Жорий йил охиригача марказий светофордан, ТИФ "Миллий банк" Учқудуқ туман филиалигача бўлган масофадаги йўлда қурилиш-таъмирлаш ишлари якунига етказилиб фойдаланишга топширилади.
УЧҚУДУҚ ТУМАН ҲОКИМЛИГИ АХБОРОТ ХИЗМАТИ
Опажоним Насиба сизни бир бор кўриш учун неча-неча ойларни соғинчларда сарғайиб ўтказардим. Тенгқур қизларга жуда-жуда ҳавасим келарди. Улар ҳар куни эрта тонгда опасининг қўлидан тутганча сочларига оппоқ ленталар тақиб олиб, мактабга борарди. Яна: “Менинг шундай чиройли опам бор” дегандай қараб ҳам қўйишарди.
Мен эса сизнинг келишингизни ойлаб кутардим. Баъзида йилида икки-уч марта, кейинчалик атиги бир марта у ҳам бўлса ёзги таътил вақтида келардингиз. Шунда сиз билан ўтаётган ҳар бир кун мен учун ҳақиқий байрамга айланарди. Ёнингиздан бир қадам ҳам жилмасдим. Оппоқ юзларингиз, қоп-қора узун сочларингизга тўймай термулган кунларимда мендан бахтли инсон йўқ эди.
Жажжи лекин меҳр-муҳаббати осмон қадар кенг юрагимни сеҳрлаб қўйган гўзал чеҳрангизга боқиб дилим яйрар, кўзларим порларди. Ахир менинг ҳам осмоним, меҳрибоним опам бор, дея ғурурланиб боқардим ён-атрофга.
Ҳаммадан ҳам тенгдош қизларнинг ичини ёндириб, опам Тошкент (олийгоҳда ўқийди) дан олиб келган оқ, қизил, кўк ленталарни узун сочларимга тақиб мактабга боришни қанчалар орзу қилганимни билсангиз эди. Ҳу-уув, ўша қизалоқликдаги орзуларим Тошкент билан Бухоро ўртасидаги йўллар бўйида эрта баҳорда унган лолақизғалдоқлар мисол янчилиб армонга айланди.
Фаҳмимча уйга кам келардингиз. Лекин ҳар сафар келганингизда онам-отам билан ичкаридаги хонага кириб кетиб, у ердан соатлаб чиқмасдингиз. Мени у ерга сизнинг ёнингизга киритишмагани учун ҳам ҳали бола қалбим билан ўша ичкари хонани жуда-жуда ёмон кўриб қолгандим.
Ўшанда менинг мурғақ қалбим бўлаётган гап-сўзларни тўлиғича англамаган бўлса-да, мен учун асосийси сизнинг дийдорингиз эди. Йиғидан кўзларингизни қизаришига сабабчи Замир эканлигини тушунмасдим, албатта. Мен ўшанда бор йўғи 7-8 ёшда эдим.
Шаҳар айлангани чиққанимизда Замирнинг бизга эргашиб юрганидан менга музқаймоқ олиб бериб, суратга туширгани ора-сира сизга кулиб қараб нималарнидир пичирлашлари ғашимни келтирарди. Тўғрироғи, сизни нафақат ундан балки бутун оламдан қизғанардим. Сизни ёмонлик нима, ғайирлик нима, муҳаббату хиёнат нелигини ҳали тушуниб улгурмаган миттигина қалбим қўрига яширишни истардим. Ахир сизни ҳаммадан ҳам кўпроқ мен яхши кўрардим...
Нима-нимадир бўлди-ю, Замир билан ораларингиз бузилди. Ғанимларнинг ғайирлигию тили югурикларнинг миш-мишлари сабаб бўлганлигини кейинчалик англадим. Ҳозир ўйлаб қоламан ўрталарингиздаги ҳис-туйғулар ҳақиқий муҳаббат эди-ми?!
Менимча йўқ! Агар унинг кўзлари қабоғидаги ёлқин чин муҳаббат бўлганида арзимас гап-сўзларга изн бермасди. Агар юрак соф беғубор ва ҳақиқий муҳаббатга лиммо-лим бўлганида бунчалик тез ва осон таслим бўлмасди.
Қишлоқ аёлларининг: “Ўқиб шаҳар олиб берарми-ди?!”, деган аччиқ сўзларию муҳаббат, деб топинган қалб туғёнларининг саробга айланиши сизни қишлоқдан уйдан мендан узоқлаштирди...
Балки ўшанда илинадиган хас, суянадиган кас тополмай неча-неча тонгларни йиғлаб қаршилагандирсиз. Ёнингизда бўлишни кўз ёшларингизни митти қўлчаларим билан сидириб ташлаб: “Сиз ҳаммадан яхшисиз!”, демоқликни қанчалар истаганимни билмайсиз, албатта.
Зор-зор йиғлаб сизни соғиниб юрган кунларимнинг бирида уйга нотаниш одамлар келди. Билишимча улар совчилар эди. Янаям мендан узоқлашиб, турмушга чиқиб кетишингизни англаб, уларни янаям ёмон кўриб кетдим. Хайриятки, ота-онам сизни бегона юртларга узатмаслигини айтиб, келган совчиларга рад жавобини беришди.
Билмадим, балки сиз у йигитни ростакамига севиб қолгандирсиз, балки гап-сўзлардан безиб-ми, ҳартугул турмушга чиқибсиз. Буни кейин эшитдик! Ота-онанинг “оқ фотиҳа”сини олмай институт ётоқхонасидан келин бўлиб узатилибсиз.
Буни эшитган нафақат отам балки бутун қариндошлар ғазаб отига минишди. Сизни айбдор қилишди. Онам шўрлик кўзларига ёш олиб зорланди. –Ишқилиб, бахтли бўлса бўлгани, ота уйидан узатилмагани бахтига соя солмаса эди...
Эссиз, сиз ишонган ота-она қавму-қариндошдан кечиб, тана-маломатлардан чўчимай мардим ҳам тахтим ҳам шу, деб этагидан тутган кишининг ҳам муҳаббати яна сароб, туйғулари яна олчоқ бўлиб чиқди, э воҳ...! У ишончингизни бир пул, қалбингиз ойнасини чил-чил синдириб, ижара уйда оввораю сарсон қилиб ташлади кетди.
...Қишнинг аёзи жонингиздан ўтди, ёз чилласи вужудингизни жизғанақ этди. Кун санаб эшик қарадингиз. Бир бурда нонга зор бўлган, дардингизни изҳор қилолмаган кечаларнинг саноғидан адашиб кетдингиз ҳам-ки, ундан дарак бўлмади.
Тўққиз ой ўтиб фарзанд кўрдингиз. Тақдирнинг инъомими ёки шафқатсизлигими ўғлингиз қуйиб қўйгандек, дадасига ўхшарди. Қувончдан қон бўлиб кутдингиз уни, бир дардкаш тополмай тонг бўлиб кутдингиз уни. Чиллали аёлнинг қарғиши ўлдириши оҳи оламни тутишини билсангизда тилларингизни тишлаб, лабларингиздан қон сизиб чидадингиз. Лекин қарғамадингиз!
...Болажон остонага бошини қўйиб, дарвозадан мўралаб сўроқлаганида баҳонасини топдингиз. Зор кутган болакайнинг кўзлари, жисмигина эмас кийим-кечаклари, этикчасию туфличалари йиғлашини билсангизда умидни сўндирмадингиз. Болажонга бир сўз ортиқчаю бири камлигидан “бир ярим”та сўзни топдингиз, юпатдингиз ўрни келганда кулдирдингиз.
Ҳар савол, эсган шамол митти гавдасини тешиб ўтишидан қалбингиз титраб, ўғлингизни овутиб таскин беришга куч-қудрат топдингиз-у, лекин жонингиз ҳалак кўзларингиз илҳақ бўлиб кутавердингиз.
Кутдингиз дўст-ҳамдам кўнгил сўраб келганларида, кутдингиз душман ҳам ошкора қувониб сўрашганида. Аммо, у келмади!. Барибир кутавердингиз. Сизни гумонларда туманларда адаштириб, умидларни кўз ёшларга айлантирган бўлса ҳам кутавердингиз.
Ҳа, ҳалол одамни таъқиб қилиш мумкин, аммо бадном қилиб бўлмайди. Ғийбат оловини алангалатиб, сизни ёлғизлатиб, хиёнат даштларида адаштириб кетган бўлса-да уни кечирдингиз: “Ахир кечириш – иймондандир”, дея ўзни юпатдингиз.
Тошга урилган бошингизни қонини артиб, ҳали 25 ёшдаёқ оқарган сочларингизга дардингизни яшириб, у билан боғлиқ хотираларни юракнинг энг чуқур жойига жойлаб яшадингиз мени ҳам йиғлатиб...
Ўғлим ҳам дардимга далда беролмаяпти. Кўргани кўзим йўқ, уни қандай кечираман, дейсизу оққан шашқатор кўз ёшларингиз уммонига бутун дунё ғарқ бўларлик даражада кўп.
“Унинг сочларини бошқа биров силаса камайиб қоладими”, дейман сизни чалғитиш учун. “Унинг кўзларига бошқа биров термулса, кўзлари қабоғидаги меҳр қорайиб қолдими”, дейман ҳаёлан сизни юпатиш учун. Сиз эса жимсиз! Бир нуқтага термулган кўйи ўтирибсиз, ҳаёлларга берилиб. Ахир сиз хўрланишга эмас, ана шундай куйиклигингиз учун суйилишга, меҳр-муҳаббатга лойиқ эдингиз, аслида.
Ҳа, вақт дардга малҳам дейишади, орадан уч-тўрт йил ҳам ғизиллаб ўтиб кетди. Рўзғор ташвишларини ўйлашга ўзингизда куч ҳафсала тополганингиздан ниҳоятда қувондим. Елка тутадиган елкадошингизнинг ялқовлигидан катта шаҳарнинг катта харажатларига маблағ етказа олмаслигингизни тушуниб, тижорат йўлини танладингиз. Шу кундан бошлаб, не-не машаққатлар чекиб ўқиб олинган диплом сандиқ тубига бутун аудиторияни ҳаяжонга солиб ўқилган дилбар шеърлар юрак қатига жойланди.
Ҳаётда ташвишлару юмушларнинг адоғи йўқ. Уни уддалаш Алпомишдай алпларнинг қаддини букиб қўярди. Лекин сизга толиқиш бегона, оёғингизни зўрға судраб боссангизда дам олиш нималигини билмасдингиз. Ҳаммани ўйлайсизу, ўзингиз ҳақингизда соғлигингиз тўғрисида ўйлашга фурсат.
Сиз эплолмаган ишнинг ўзи йўқ. Савдодан келиб тунда фаррошлик қиласиз, ижара уйнинг ёнгинасида ошхона бўлгувчи эди у ердан икки қоп пиёзни тозалашга оласиз. Туннинг алламаҳалигача қалбингиз тубига яширинган аччиқ дардларни пиёзга қўшиб “артасиз”. Ҳеч кимга айтолмаган армонларингизни аччиқ пиёз кўз ёшларига қўшиб “тўкасиз”, бироз бўлса-да, дилингиз ғуборлари ювилади.
Ана шундай кунларнинг бирида минг бир ҳадик, минг бир истиҳола билан ота уйига қадам қўйдингиз. Сизнинг ташрифингиз мени қувонтиргани билан ота-онамни қариндошларни қувонтиргани ҳаминқадар. Чунки, сиз улар наздида: “Ота-она юзига оёқ қўйган фарзанд”, эдингиз.
Мактабда уйга ошиқардим. Уйда мени жияним Анвар кутарди. У жажжи қўлчаларини чўзиб, қийқириб кулганида бутун олам куларди, гўё!.
Ҳар галгидай мактабдан уйга шошиб келсам, яна йиғлагансиз. Анварнинг кийимчаларини сумга жойлаб, кетишга тахт қилиб қўйибсиз. Юрагим кўнгилсиз воқеа содир бўлганлигини сезади. Кичкина бўлсам-да, шу куни отамга қаттиқ ранжидим.
-Опам ҳеч қаёққа кетмайди, - дея йиғлаганча кичкина сумкачангизни кўрпанинг қатига яшириб қўйдим.
-Ўзи пиширган ош, айланиб ҳам, ўргилиб ҳам ўзи ичсин, - дедилар жаҳл билан.
Мени бағрингизга босиб, узоқ йиғладингиз. Оёқларингизни қаттиқ қучоқлаб, йиғлаб ҳам ялиниб ҳам сизни олиб қололмаслигимни тушундим. Ёшли кўзларим билан аста шивирладим: “Мен бир куни албатта ёнингизга бораман!”. Ва яшириб қўйган жойимдан сумкачангизни чиқариб бердим.
... “Тарақа-тарақ”лаб елиб бораётган поезд сизни мендан узоққа олиб кетаётир. “Поезд рельсларининг овози бунча совуқ бўлмаса”, дейди муштдеккина юрак. Қалбим осмонидаги энг ёруғ юлдузимни мендан тортиб олиб, олислаётган совуқ темир нега бунча шошиласан?! Яна меҳр кўрсатиб меҳрибонлик кўрмаган, суйилишга илҳақ дил хўрланган. Дардига малҳам тополмаган, “ёрим” деб бағрингда хиёнаткор илонни эркалаган манзил сари шошаяпсанми?!
...Опажоним, сизнинг ҳаётингиздаги баъзи бир лавҳаларни қаламга олаяпману юраккинам сув бўлиб кўзларимдан оқаяпти. Қоғоз нам, дилда алам, жоним ҳалак, вужудим жонсарак... Шуларнинг барини унутиш, хотирадан ўчиришнинг иложи бўлса эди.
Пойтахт азимнинг пастдеккина кўримсиз уйида ижарада турасиз. Уй эгаси ҳеч кими йўқ касалманд бир рус аёли. Иш, рўзғор ташвишларидан ортиб шу кампирга ҳам вақт ажратардингиз. Ётиб қолган беморга қарашнинг ўзи бўлмайди. Тагини тозалаш, уст-бошини ювиш, овқатини едириб қўйиш. Хуллас, сон-саноғи йўқ ишлардан толиқсангизда, қария билан гаплашиш унинг дуосини олиш қоронғу дилингизга оз бўлса-да, нур берарди.
-Ҳммм, деди совуқ нигоҳлари балан этагидан тутган инсонингиз. Қайтиб келибдилар-да, сенга ўшанда-ёқ, айтгандим барибир отанг-онанг сени уйларига киритишмайди, - деб мендан бошқа ҳеч кимга керак эмассан. “Сизга керак бўлганимда қадрим бу қадар ер билан яксон бўлмасди. Бу гапларни эшитганимдан кўра, осмон бошимга қулагани яхши эди”, дейсиз дилингизда кечган аламларни тилингизга чиқармай.
Яна ўйланиб қоласиз, наҳотки меҳр-муҳаббатга тўла шеърлар битиб, кафтида эмас кипригининг орасида кўтариб юришини бот-бот такрорлаган инсон шу бўлса?! Қанчон бунчалик бемеҳрлашдик?!
...Мунғайиб, ғарибгина ҳолатингизда осмоним опам, қишда ялонғоч далаларда нимадандир умидвор бўлиб турган етим япроққа ўхшардингиз. Шу лаҳзада узилиб кетмаслик учун беихтиёр Анварнинг бошига эгилдингиз. Ёшли кўзларингизни совуқ сўздан, совуқ нигоҳдан тўнган юзларингизни ўғлингизнинг қуюқ сочлари орасига яширдингиз...
Дунё остин-устун бўлди, шу онда. Ёшлар парда тортган кўзлар ҳеч нарсани кўрмай мункиб кетмаслик учун Анварнинг қуюқ сочларини узоқ ҳидладингиз. Кўксингиздан инграб чиқди - бир оҳ, жон ришталаридан юраги қатидан сас бирди – бир дард...
Илинж йўқ, севинч йўқ яшаш учун, дейди кўнгил! Шу топда Анварнинг жажжи қўллари тафтини сезиб, хайрият шу гўдаккинага кераклигингизни ҳис қилдингиз. Қалбингиз тубида гуллаган муҳаббат боғи кўз ёшларингизга ғарқ бўлган маҳал дилнинг оташ-олов туғёнларини қирғоқлар яширди. Саробга айланган олчоқ муҳаббат бағрингизни тиғлайверди, сиз эса кечиравердингиз.
...Кечириш, аслида у кечирим сўраганмиди?! Йўқ, лекин сиз: “Кечириш, иймондандир, иймон эса кечириш”, дея яшашда давом этдингиз. Ана шундай гоҳ йиғлаб, гоҳ тўлиб яшаётган кунларингизнинг бирида уй эгаси қазо қилди. У вафоти олдидан уйни сизнинг номингизга мерос қилиб қолдираётганини билдирди. Бу сизнинг бағрикенглигингиз мукофоти эди, аслида. Кўримсиз бўлса ҳам ўз бошпанангизга эга бўлганингиздан суюндингиз. Ҳар ҳолда ижара уй излаб овора бўлганингиздан яхшида.
Аслида бир кам дунёми ёки тақдир азалдан пешонангизга нуқул ташвишларни битган экан-ми, қайнота хасталаниб қолди. Унга қарайдиган сиздан бошқа “маъқулроқ” киши бўлмагани учун ҳам қишлоққа кетдингиз. Яна ялқов эрингиз: “Қишлоқда менга иш йўқ, шу ерда қолиб ишлайман”, деган баҳонада Тошкентда қолди.
Тонг саҳарда туриб сигир соғиш, экинга қараш, тандирга ўт қалаб нон пишириш, тўшакка михланиб қолган қайтнотани парваришлаш яна мактабга дарсга улгуриш... Ва, ҳоказо юмушлар ҳеч бир қийинчилик туғдирмайди боиси, ёшликдан бу юмушларнинг барчаси сизга бегона эмасди. Камига эс-ҳушидан айрилган қайнака билан муроса қилиш ҳам қанчалик машаққатли эканлигини тасаввур қиламан.
Ўшанда эндигина университет талабаси бўлиш бахтига муяссар бўлган кезларим эди. Қишлоқдаги уйингизга сизни кўргани бордим. Ҳали тонг ёришмасидан туман марказидаги мактабга ишга бориш тадоригини кўрасиз. Қизингиз Гавҳар ҳали бир ёшга ҳам тўлмаган, унга тушгача Анвар қараб туради.
-Унинг ҳеч кимга ёмонлиги йўқ, фақат кўп гапиради. Сен ундан қўрқма, дейсиз менга меҳрибонлик билан. Ахир қўрқмай бўлади-ми?! Кўзлари ола-кула бўлиб, тинмай гапиради, қўрққаним шунчалик эшикни ичидан бекитиб олиб то сиз ишдан келгунча очмадим.
...Турмуш ташвишларига ўралашиб, уй-ҳовли, иш ва касал кишилар ўртасида мокидай қатнайвериб орадан 4-5 йил ҳам ғизиллаб ўтиб кетганини пайқамайсиз. Бу йиллар сочларингизга оппоқ қор бўлиб инди, бу йиллар юрагингизни хасталаб, армону алам, ғийбату хиёнатни қориштириб, дилни яралади. Қалбингизда чандиқ бўлиб қолган оғриқлар ўз ишини қилди. Ҳали 39-40 ёшингиздаёқ тузалмас дардга чалиндингиз.
Ҳаётим ҳамроҳи, фарзандларим отаси, деб билган инсонингиз юошингизга не савдоларни солмади. Унинг хаста отасию эс-ҳуши жойида эмас акасини парваришлаган узундан-узоқ йиллар мобайнида оғирингизга елка тутмади. Камига шаҳардаги ҳовлининг ярмини бировларга пуллади, буни кейинчалик билдингиз-у, бировлар олдида уни мулзам қилмасдан бир оғиз сўз демасдан ҳужжатларга имзо чекдингиз.
-Отам-онам олдидаги фарзандлик бурчимни қайнотам ва қайнакам олдида бажардим, ахир арвоҳ рози, Худо рози, - дея қилган хизматларингиздан мамнун тин оласиз.
...Шаҳарнинг қоқ марказидаги бу кўримсиз уйлар бузилиб барча уй эгаларига кўп қаватли янги уйлардан бериладиган бўлди. Бундан хурсанд бўлиб керакли ҳужжатларни тайёрлашга киришасиз. Бир куни кечқурун дастурхон бошида: “Насии”, дея гап бошлади. Одатда бирор бир ўтинчи бўлса шунақа деб атарди, сизни.
-Бугун жиянларимни кўриб келдим (акаси автоҳалокатда вафот этган), уларни излаб роса овора бўлдим. Ўзиям нақ ярим кун сўраб-сўроқлаб зўрға топдим. Яна бошқа ижара уйга кўчишган экан. Уйдан кеча сен олиб келган қанд-қурус, ун-чойдан олиб бориб бердим, - деганича бир муддат жимиб қолди.
-Яхши қилибсиз, савобга қолибсиз, - дейсиз қовоқларингизни босиб келаётган уйқуни ҳайдаб.
-Яна маслаҳатли гап бор, ахар сен хўп десанг, шу жиянларга бир иложини қилиб бир хонали уй олиб берсак, дегандим.
-Қандай қилиб?! Энди кўзларингизга оғирлик қилаётган уйқу қаёққадир чекинади. Ҳушёр тортасиз, унинг оғзига термуласиз. –Буни иложи бўлса эди, кошки.
Сизнинг жавобингиздан хурсанд бўлиб, унинг лаб-лунжлари шишиб юзига кулгу югурди ва гапга гап улади: –Акамдан қолган жиянлар тўрт нафар онаси билан беш жон. Ҳукумат ҳам анойи эмас бузилаётган бу уйга уларни рўйхатга қўймайди. Буни сўраб билдим, агар хафа бўлмасанг бошқа бир йўл тутсак. Эру-хотин қонуний ажрашса ҳар иккаласига ҳам алоҳида-алоҳида уй берилар экан. Сен рози бўлсанг, биз ҳам шу йўлни тусак, бир хонали ва уч хонали уй олишимиз мумкин.
“Ажралиш”, сўзи қулоғингизга аёз бўлиб, бўрон бўлиб кирди, гўё. Буни сезган у: - Бу фақат қоғоз юзида шунчалик расмиятчилик учун тушун ахир биз барибир эр-хотин бўлиб қолаверамиз. Ишларни ўзимиз хоҳлагандек тугатиб олсак, яна қайтадан қонуний никоҳдан ўтаверамиз, - деди тез-тез гапириб. Шунчалик шошиб гапирдики, агар шу сўзлар тез-тез айтилмаса сиз фикрингиздан қайтиб қоладигандай, эътирозга ўрин қолдирмади.
Барибир дунёда меҳр-оқибат ҳамиша устовор. Шер танасидаги қуввати, одам эса ақли билан қудратли, дейишади-ку сарсон-саргардонликда юрган етим болалар учун ҳам шундай қилсак, бу уларнинг келажагини таъминлаш йўлидаги фидоийлик эмас-ми?! Ўйлайсиз, учқур ҳаёллар тинч қўймайди, сизни.
“Инсон умри югураётган кийик соясида бир лаҳза ўтиришдай гап”, деган экан, донолар. Умр шу қадар қисқа бўлгани ҳолда ўтаётган ҳар бир югурик кунни савобу яхшиликлар билан безаш бизнинг инсоний бурчимиз, эмас-ми?!
Ана шу хулоса ана шу истакни дилга жойлаб, ишга киришдингиз. Ҳаммаси келишилганидек бир маромда кетаётган эди, фақат эрингизнинг “жиянлар” баҳонасида улар онасининг олдига тез-тез бориб туришини ҳисобга олмаганида.
Тонг саҳардан то туннинг алламаҳалигача ижарага олинган тижорат дўконидасиз. Ҳартугул, Анвар ёнингизга кириб қолган, дўкондаги савдо-сотиқни ишониб топширасиз. Бирровга ўтиб, ҳужжатларни йиғасиз керакли идораларга олиб бориб топширасиз. Хуллас, идорама-идора юриб ўз қўлингиз ўз оёғингиз билан никоҳни бекор қилиш тўғрисидаги ҳужжатларни расмийлаштирасиз.
Бу пайтда у жиянларини тўққиз қаватли уйнинг тўққизинчи қаватидаги беш хонали уйга кўчириб келганди. Бу ҳақда унинг ўзидан эмас қўшнингиздан эшитдингиз. “Қандай қилиб?!”, дейсиз Мавлуданинг бадқовоқ қисиқ кўзларига қараб.
-Насиба опа, қўшнимиз Саодат холанинг айтишича у уялмай-нетмай ўлган акасининг ўзидан олти ёш катта хотини билан никоҳдан ўтибди. Шунинг учун ҳам уларга беш хонали уй берилибди, - деди бошини сарак-сарак қилганча Мавлуда.
Ана шу лаҳзадан бошлаб ҳаммаси чил-чил синди... Юрак бўшаб қолди. Совуқ сўздан қалб музлади. Кўз ёшларингни тиёлмай қолдинг, оёғинг тагидан ер йўқолди. Ҳавода муаллақ қолдинг!.
...Касалхонада кўз очганингизда Анвар қўлларингизни тутганча йиғлаб ўтирарди. Аввалига тушунмайсиз, кўзлар ён-атрофни хира кўраяпти. Ҳар қанча киприкларингизни кўтариб кўзингизни очишга ҳаракат қилманг барибир буни эплай олмаяпсиз. Энг ёмони кўзингиз, қўлингиз, оёғингиз ҳатто оғзингиз ҳам ўзингизга бўйсўнмаяпти...
Мен бу хабарни эшитибоқ, қўлимдаги беш ойлик гўдагим билан узоқ йўл босиб, ҳузурингизга бордим. Даволовчи врач ёш болам билан узоқ йўл босиб келганим учунгина сизни кўришга рухсат берди. Эгнимга оқ халат илганча палатага кираман кўзларимга ишонмайман.
Кўзингиз юмилган, оппоқ чиройли юзингиз янаям оқариб кетган. Курсини сизга яқинроқ суриб чўккаладим. Бир қўлимни пешонангизга қўйиб иккинчи қўлим билан узун қоп-қора сочларингизни силаяпман-у, қани кўз ёшларим тийилса.
Қўлимнинг иссиқ тафтини сездингизми ёки хасталик енгиб бўлган юрагингизда опалик меҳр-муҳаббати исён қилди-ми, қийналиб бўлса-да кўзингизни очдингиз. Синиқ жилмайиб, - Мен сени кеча кўп чақирдим, нега келмадинг?!, - дейсиз. Шу дақиқалардаги бардошимга тош ҳам чидамас!. Сизга қараб ўзимни тутишга ҳаракат қиламан. Ҳа, демай тузалиб кетишингизни айтаяпману, хаёлимга келган мудҳиш ўйдан қўлларим, лабларим қалтирайди.
Шивирлаб, эшитилар - эшитилмас: -Эсингдами, кичкиналигингда албатта, ёнингизга бораман, дердинг. Омонатимни топшираётганимда сенинг ёнимда бўлишингни Худойимдан сўраяпман, - ниҳоятда қийналиб, тўхтаб-тўхтаб айтаяпсиз, бу совуқ сўзларни.
Сўзлар даҳшатидан қулоқларим шанғиллайди, кўзларим олди бир оқаради, бир қораяди. Чайқалиб курсидан йиқилиб кетишдан зўрға сақлайман ўзимни. Оғиз жуфтлаб нимадир демоқчи бўлиб, кўзингиз қабоғига қарайман. Қорачиқларингиздаги нур милтиллабгина узоқ-узоқларга учиб кетаётгандай хира тортган. – Анвар, Гавҳар сенга омонат, оғир юкни ортиб кетаяпман. Мени кечир!, - дедингиз қон қақшатиб.
Овозимни чиқармаслик учун лабларимни қаттиқ тишладим. Бошингизни мен томонга ўгирмоқчи бўлиб мажолсиз қўзғалдингиз, мен кифтингиздан қучоқлаб ёрдамлашдим. Болишларни тўғирлаб қўйиш учун энгашганимда лабларингиз бир четидан қон сизиб чиқди. Боядан бери мен ҳам бўзлаб юбормаслик учун лабларимни қаттиқ тишлаган эканман, лабларим қонаб эснимдаги оқ халатнинг ёқасига тегиб кетди...
Осмоним – опам! Юрагим чокларини йиртиб-тимдалаб, наҳот мангу уйқуға кетдингиз?! Шу куни аламлар ҳам мен билан қўшилиб, юм-юм йиғлади. Бошингизни мардона кўтариб, юмшоқ тупроқнинг совуқ бағрига боряпсиз, ана. Армонлар...армонлар эса тобутингизни елкалаган куйи оғир айрилиқдан чайқалиб-чайқалиб бораётир.
Ҳовлингиз этагидаги гуллар ҳам мунғайиб қолди. Қорачиқларда қовжираган муҳаббат гулларига роз айтиб бормоқдасиз. Хиёнатдан, алдовдан чарчаган руҳингизни гулларга ўраб, ниҳоят энди тин оласиз.
Ана йўлларингда пешвоз чиқаётир отам, қабрдан кулиб: “...нечун эрта келдинг, болам?”.
...Анвар, Гавҳарнинг йиғисидан бутун борлиқ чайқалгани рост! Онам надоматин, кўзёшин кўриб осмон қорайгани, юлдуз учиб ерга қулагани рост! Менинг оҳларимга юрак куйиб кул бўлди, ахир. Афсус, хиёнату алдовлар дунёси яхшилигу муҳаббат дунёсини янчиб, ер билан яксон қилгани ҳам ҳақиқат.
Аслида дунёни алвон гулларга бурканган ҳолида қабул қилгандингиз, умрингиз эса ёлғонлар ичра поёнига етди, афсус! Биламан, биламан... Шунинг учун ҳам яшагинг келмай қолди алдамчи дунёлар билан.
Муаллифдан: Ушбу мактублар юракда битилганига ҳам 30 йилдан ошди. Шу йиллар давомида ўқиб гувоҳи бўлганингиз – ҳаётий воқеалар дилни яралаб, кўздан ёш бўлиб қуйилиб келаётганди. Қалам учидан тўкилган бу дардлар йиллар бўйи оромимни ўғирлаганди. Сиз азизларга мактубимни ўқитиб, бироз енгиллашдим. Ҳар бир сатрини ҳар бир сўзини юракни йиғлатиб, сиз азиз муштарийларга бўлган меҳримни қўшиб ёздим.
Муаллифга ҳам осон тутманг! Ахир юрак қатидаги ҳар бир сўз сиёҳ билан эмас кўз ёш билан саҳифадан саҳифага кўчиб борди.
Истагим ҳамма инсонлар ота-она, ака-ука, опа-сингил, эру-хотин, қариндош - уруғ, қўни – қўшнилар бир-бирларини авайлаб-асраб меҳру-муҳаббат кўрсатиб яшасинлар. Токай кўнгилхираликлар, жанжаллар, хиёнату алдовлар оқибатида навниҳоллар қаро ер бўлмасин! Умр шу қадар қисқа бўлгани ҳолда жувонмарглар кўпайишига йўл қўйиб бўлмайди, ахир?!.
Бир қўлида бешигу иккинчисида дунёни тутган оналар ҳушёр туринг, пушти паноҳимиз оталар сергак бўлинг, токи бемаҳал бирор юлдуз сўнмасин.
Райҳон ҚОДИРОВА
Шимолий кон бошқармасининг “Кокпатас” ва “Даугизтау” конлари корхонанинг юраги саналган 3-гидрометаллургия заводининг қолаверса Учқудуқда яшаётган минглаб одамларнинг ризқ манбаи.
Бу икки коннинг оралиқ масофаси анча узоқ аммо маъдан “ирмоқлари”ни темир йўллар бирлаштиради. Йилига 10 миллион тоннадан ортиқ маъданнинг “оқиб” келишида эса минглаб одамларнинг меҳнати, шижоати ва сабри мужассам.
Сиз ўйлагандек кончилик ва металлургия соҳасида касблар бармоқ билан санарли эмас. Бу ерда 400 га яқин турли касб эгалари ишлайди. Улар касбининг номланиши биру, аммо хизмат вазифаси турлича.
Харитачи Шоира опа Норқулова
“Даугизтау” очиқ усулда қазиб олиш кони геология-геофизика бюроси харитачиси. Унинг иш столида 20 йил олдинги қоғозлар ва бугун хариталаш керак бўлган кон ҳудудлар учун қоғозлар тўшалган. Ҳар бир иш куни ана шундай сизу-биз билган ва чизадиган тўлқинлию, тўғри чизиқларни қоғозга туширишдан бошланади. Лекин бу чизмаларнинг портлатиш ишларида нима маъно беришини Шоира опаю унинг ўз ҳамкасбларигина тушунишади.
Аслида кон геология хизматида лойиҳалар рақамлаштирилган. Ўша бажарилган ишларни Шоира опа қоғозга туширади. Бу қоғозлар яна йиллар давомида Қизилқум кенгликларида яшириниб ётган қимматбаҳо маъдан қатламларини ўрганиш учун ас қотади, муҳим ҳужжат ҳисобланади.
- Азалдан қоғоз ва қалам одамзоднинг энг ишончли ҳамроҳи бўлган. Бугун ҳам техника технологиялар қанчалик ривожланмасин бизнинг ишимизда энг ишончли манба бу қоғоздир, -дейди биз билан суҳбатда Шоира опа Норқулова.
Опахонни иш жараёнида кузатарканмиз ўз ишига мос равишда оғир, босиқ, мулоҳазали эканлигини пайқаш қийинмас. Ўз тили билан айтганда горизонт энг муҳим нуқта, у хато қилиши мумкин эмас. Чунки, геологлар унинг кўрсатмалари билан кейинги босқич ишларини давом эттиришади-да!.
Яна қаҳрамонимга қарайман иш одамни ўзига мослаштирармикан? Йўқ. Касбни танлаб ҳам хато қилганлар қанча. Шоира опа ишини яхши кўради. Бор-йўғи 6 ёшида 40 ёшга тўлмаган онасидан айрилиб, етим қолганлиги сабаб бўлса керак меҳр излаган, ўзи ҳам оиласига яқинларига ишига касбига ва касбдошларига меҳр берган.
Ана шу хислатига мос Бухоро вилояти Қоракўл тумани Шўробод қишлоғидан “энг яхши қиз”ни ахтарганлар хонадонига келин бўлди. Қайнотаси Саид ака Жумаев Марказий геология-қидирув экспедициясида, қайнонаси Бахмал опа “Самарқандгеология” уюшмаси Даугизтау геология қидирув экспедициясида ишларди. Қайнота - қайнона ўз фарзандларини эмас аксинча эндигина оила аъзосига айланган оёқ - қўли чаққон келини Шоирахонни ёнларига ишга олишди. Зийрак, пишиқ-пухта келин ҳам улар ишончини оқлаб, геология қидирув экспедиция соҳасининг энг муҳим жиҳатларини пухта ўзлаштирди.
33 йил олдин “Самарқандгеология” уюшмаси Даугизтау геология қидирув экспедициясида иш бошлаган Шоира опа Норқулова 2002 йилнинг 1 мартида қўрғончада очилган Даугистау конига биринчилардан бўлиб ишга қабул қилинди. Ана шу кундан бошлаб, қарийб 23 йил давомида "Даугизтау" алоҳида очиқ усулда қазиб олиш ишларида харитачи Шоира опа Норқулова чизиб берган хариталар билан портлашиш ишлари олиб борилади. Рақамларга тўхталадиган бўлсак, шу кунгача 3,646 млн. метр куб ҳажмда кон ишлари бажарилган. Коннинг асосий вазифаси – 3-гидрометаллургия заводига руда етказиб бериш орқали мамлакат олтин захирасини бойитишда ўз ҳиссасини қўшишдан иборат.
Айни дамда Даугистау конида 700 нафарга яқин ишчи-ходим меҳнат қилмоқда. Уларнинг аксарияти экскаватор ва бурғулаш ускунаси машинистлари, навбатчи чилангарлар, навбатчи электр чилангарлар, кон ишчилари каби 34 турдаги касб эгаларидир.
Шоира Норқулова каби тақдирларга эга юзлаб одамларнинг меҳнати ва матонати сабаб, “Даугизтау” кони йилдан-йилга кенгайтирилиб, янги каръерлар фойдаланишга берилмоқда. “Даугизтау”, “Ғарбий Даугизтау”, “Аджибугут”, “Биринчи сентябрь” ва “Довон” карьерлари шулар жумласидандир. Яқин келажакда мазкур конлар ҳудудини янада кенгайтириш мақсад қилинган-ки, бу ишларда харитачи Шоира Норқулова сингари ўз ишининг билимдон мутахассисларининг ҳиссаси беқиёс, албатта!
Лайло КАРИМОВА,
ШКБ ахборот хизмати раҳбари.
Cуд залидан
Жиноят ишлари бўйича Зарафшон шаҳар судининг очиқ суд мажлисида нафсига қул бўлган, олий маълумотли боз устига ички ишлар бўлими ходими бўлган Зоҳиджон Шамсиев (мақоладаги барча исм шарифлар ўзгартирилган) нинг жиноят иши кўриб чиқилди.
Зоҳиджон Шамсиев не-не орзулар билан ўқиди, олий маълумотли бўлди. 2011 йилдан бошлаб, ички ишлар органларида фаолият юрита бошлади. 2023 йилдан эса вилоятимизнинг энг чекка ҳудудларининг бирида профилактика катта инспектори лавозимида хизматни давом эттирди.
Кейинчалик Зоҳиджон Шамсиев ўзгарди. Тўғрироғи, зиммасидаги масъулиятни унутди. Йўқса у ўзининг хизмат ҳудуди ҳисобланган давлат захирасида бўлган Томди тумани ҳудудига кирувчи ер майдонларида таркибида олтин зарралари мавжуд бўлган қазилма бойликлар борлигини фуқаролар Д. С. ва Ш. Ш. лар томонидан ушбу ер майдонида олтин қазиб олиш ишларини амалга оширишлари учун рухсат берармиди?!
"Олтин топар" лар: “Қазиб олинган тиллаларни пуллаб, учга бўламиз" дейишди. Зоҳиджон Шамсиев ўйлаб туриб ҳожатбарорларга: -Мени хизмат ҳақимга битта янги қўл телфони ва 30 минг АҚШ доллари берасиз, дея талаб қўйди.
"Кўза кунда эмас, кунида синади" деганларидай талаб қилинган маблағнинг 15 минг АҚШ долларини таъмагирлик йўли билан олаётган вақтда ашёвий далиллар билан ушланди...
Ҳа, адолат тамойилларига асосланган қонунларимиз талабига кўра З. Шамсиев Ўзбекистон Республикаси ЖК нинг тегишли моддалари билан айбдор, деб топилди. Суд унга озодликдан маҳрум этиш жазосини тайинлаб, ҳукм чиқарди.
БОБУРЖОН ДАВРОНОВ,
Навоий вилояти прокуратураси 12-бўлим прокурори, 2-даражали юрист.
Xalq deputatlari Uchquduq tumani Kengashi deputati Abdikarimov Moldabek Saxiyevich tomonidan tuman bòylab qayta tamirlanayotgan va yagidan òrnatilayotgan transformatorlarni òz nazoratiga olgan holda deputatlik nazoratini olib bormoqda.
Deputat tuman aholisini kuz-qish mavsumidan betalafot òtishida elektr energiyasining barcha qurilmalari, elektr shitlarning holatinini birma-bir kòzdan kechirdi. Masullarga tegishli tavsiyalar berildi.
More...
Bugun “Uchquduq” madaniyat uyida harbiy xizmatchilar, ularning oila a’zolari muammolarini joyida o‘rganish, fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, xalq bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot qilish orqali ularning dardi va muammolarini hal etish maqsadida Navoiy viloyati 99451-sonli harbiy qism komandiri bilan sayyor qabul tashkil etildi.
Qabulda Navoiy viloyati 99451-sonli harbiy qism komandiri, podpolkovnik A.Miraxmedov, Uchquduq tuman hokimi, 1-sektor rahbari U.Yelmuratov, tuman prokurori, 2-sektor rahbari M.Ortiqov, tuman IIB boshlig‘i, 3-sektor rahbari A.Radjapov, oila va xotin-qizlar boshqarmasi bosh mutaxassisi S.Isroilova, tumandagi korxona- tashkilot rahbarlari va mas’ul xodimlari ishtirok etdi. Tumandagi 99818-sonli harbiy qismda harbiy xizmatni olib borayotgan harbiy xizmatchilar va ularning oila a’zolarini jalb qilgan qabulda, mas’ullar tomonidan ishga joylashish, imtiyozli uy-joyga ega bo‘lish hamda tadbirkorlik faoliyatini yo‘lga qo‘yishda imtiyozli kreditlar olish kabi masalalarga oid 30 ga yaqin murojaat qabul qilindi.
Fuqarolarning murojaatlari harbiy guvohnoma olish, farzandini oliy ta’lim muassasasiga kirishda imtiyoz olish hamda vaqt talab qilinadigan murojaatlar nazoratga olinib, tegishli tashkilotlarga hal qilish uchun qat’iy ko‘rsatmalar berildi.
Mazkur chorani yil boshidan buyon yuk avtomobillari ishtirokida sodir boʻlgan YTHlar oqibatida 108 kishi halok boʻlgani tufayli joriy qilish rejalashtirilmoqda.
Senatning Mudofaa va xavfsizlik masalalari qoʻmitasi majlisida «Oʻzbekiston Respublikasining Maʼmuriy javobgarlik toʻgʻrisidagi kodeksiga oʻzgartirish va qoʻshimchalar kiritish haqida»gi qonun loyihasi muhokama qilindi.
Taʼkidlanganidek, Vazirlar Mahkamasining 2022 yil 12 apreldagi 172-sonli qarori bilan tasdiqlangan Yoʻl harakati qoidalarida yuk avtomobillariga faqat chapga burilish yoki qayrilib olish uchun yoʻlning chetki chap qatorini egallashga ruxsat etilib, boshqa hollarda chap qatorda harakatlanish taqiqlangan.
Ushbu qoidabuzarlik uchun amaldagi qonunchilikda jazo choralari belgilanmaganligi sababli aksariyat hollarda haydovchilar yoʻllarning chap qatorlarida bemalol harakatlanishmoqda va bu holat avtomobil yoʻllarida tirbandliklarga va avariyali holatlar sodir boʻlishiga sabab boʻlmoqda.
Jumladan, 2024 yilning 7 oyida yuk avtotransport vositalari bilan bogʻliq 303 ta yoʻl-transport hodisasi sodir etilgani oqibatida 108 nafar fuqaro halok boʻlgan, 227 nafar fuqaro tan jarohati olgan.
Aynan shu jihatlarni eʼtiborga olgan holda qonunda yuk avtomobillarida yoʻlning chetki chap qatorida harakatlanganlik (ruxsat etilgan hollar bundan mustasno) uchun maʼmuriy javobgarlik belgilanmoqda.
Qonunning qabul qilinishi mamlakatimiz yoʻllarida harakat xavfsizligini taʼminlashga, yoʻl-transport hodisalarining oldini olishga, shuningdek, fuqarolarning qonuniy manfaatlarini himoya qilishga xizmat qiladi.
Oʻzbekiston Respublikasi Maʼmuriy javobgarlik toʻgʻrisidagi Kodeks 138-moddasiga binoan, quyidagi harakatlarni bajarganlik uchun javobgarlik belgilangan:
— piyodalarning yoʻl harakatini tartibga soluvchi signallarga boʻysunmaslik;
— yoʻlning harakat qismini belgilanmagan joylardan kesib oʻtish;
— piyodalar yoʻlning qatnov qismida telefondan foydalanishi;
— kitoblarni yoki davriy nashrlarni oʻqishi, videomateriallarni tomosha qilish;
— audiomateriallarni eshitish;
— eʼtiborni chalgʻitadigan boshqa elektron vositalardan foydalanish;
— moped va velosiped haydovchilarining, ulovli aravani boshqarib boruvchi va yoʻldan foydalanuvchi boshqa shaxslarning yoʻl harakatini tartibga soluvchi signallarga boʻysunmaslik,
—ustunlik beruvchi, taqiqlovchi yoki koʻrsatma beruvchi yoʻl belgilari talablariga rioya etmaslik.
Shuningdek, haydovchilarga har xil xizmat koʻrsatish maqsadida yoʻlning qatnov qismida fuqarolarning turishi, yoʻllarga ajratilgan mintaqa tegrasida mol boqish —bazaviy hisoblash miqdorining ikkidan bir qismi miqdorida jarima solishga sabab boʻladi.
Ushbu moddaning birinchi yoki ikkinchi qismida koʻrsatilgan shaxslarning yoʻl harakati qoidalarini buzishi avariya holatini vujudga keltirsa, — bazaviy hisoblash miqdorining bir baravari miqdorida jarima solishga sabab boʻladi.
Учқудуқ туман мактабгача ва мактаб таълим бўлимига карашли ДМТТ тарбияланувчиларига Cентябрь ойи учун Озиқ-овқат, нон, гўшт маҳсулотлари сотиб олиш учун эълон бермокда
