Өндіріс майталмандары

    Намыс пен қайрат, жігер мен рух әр жұмысшыны өз саласының майталман маманы болуға жетелейді. Үшқұдықта ұзақ жылдар бойы жауапты қызмет атқарып келе жатқан өндіріс саласында ізгі дәстүрлер қалыптастырып, жас буынға дәріптелу үрдіске айналған десек артық айтқандық емес.
   Кен орнындардағы жұмыстың тиімділігі мен жеделдігін қамтамасыз ететін қозғаушы күштің бірі – тасымалдауға, арнайы техникаларды көтеруге және тиеуге жауапты технологиялық көлік бөлімі есептелінеді. Бөлім арнайы техникалары өндірісте үздіксіз жұмыс жүргізу үшін тәулік бойы «сақадай сай» тұрады. Көліктердің техникалық жағдайы, жұмыс тәртібі мен қызмет сапасы автотізбек басшыларының жеке бақылауында. 25 жылға жуық жылдан бері аталмыш қызметті абыроймен атқарып келе жатқандардың бірі – Серікбаев Ақылхадам Алмұратович.
1977 жылы Тамды ауданы Өтемұрат ауылында туылған Ақылхадамның еңбек жолы 2000 жылдан автокран жүргізушісі ретінде басталды. Осы уақыт ішінде Үшқұдықтағы өндірісті толығымен зерттеп, меңгерді. Кейіпкеріміздің қарамағындағы автокрандар, гидрокөтергіштер арқылы жыл мезгілі мен күн райына қарамастан, жүктерді көтеру мен жеткізу жұмыстарын жылдам әрі сапалы орындайды.
Ақылхадам Серікбаев арнайы техниканың тілін тауып, мол тәжірибе жинаған қызметкер 2019 жылға дейін Науаи кен-металлургия комбинатының Солтүстік кен басқармасында істесе, 2021 жылдан бастап «Науаи-уран» мемлекеттік кәсіпорнының «Үшқұдық» геотехнологиялық кенінің арнайы автотранспорт учаскесінде автомобиль краны машинисті болып еңбек етуде.
-Өз жұмысымды ерекше жақсы көремін. Өндіріс екінші үйім, ұжымдастар туысымдай жақын болып кетті. Кеніш учаскесінің көлік саласында оң өзгерістер бар. Биыл бөлім жаңа техникалармен толығады деп күтілуде, – дейді Ақылхадам Алмұратович.
    Қызметтегі кәсібилік пен тәжірибе арқасында Ақылхадам Серікбаев көп жылғы еңбегі үшін талай марапат пен алғыс хаттарға ие болды. Алдағы уақытта ширек ғасырлық еңбегі еленіп, мемлекеттік марапаттармен наградталуына еш шүбә жоқ. Үшқұдықтағы өндіріс даму тарихындағы оның үлесі мен игі ісі, ақыл-парасаты жас буынға бағдар беретін темірқазық іспетті.

Гулдана НАРИНБЕТОВА

    Учқудуқнинг фахри ҳисобланган Шимолий кон бошқармасига қарашли 3-гидрометаллургия заводида инновацион ғоялар ва рационализаторлик таклифларини ҳаётга тадбиқ этиш орқали юқори самарадорликка эришилмоқда. Буни корхонадаги технологик жараёнлар орқали ҳам яққол кўриш мумкин. Жумладан, компрессор станцияси ва айланма сув таъминоти станцияси участкасидаги К-500 турбокомпрес-сорларининг бошқарув тизими янгилангани ижобий ўзгаришларга замин бўлди.
     Мазкур турбокомпрессорлар дастлаб «УКАС» бошқарув тизими орқали автоматлаштирилган тарзда бошқарилган. Аммо вақт ўтиши билан ушбу бошқарув тизими ва шкафлар ҳам маънан ҳам техник жиҳатдан эскирганлиги, эҳтиёт қисмларнинг ишлаб чиқарилиши тўхтатилганлиги туфайли қурилмада режадан ташқари тўхтовлар кўпайиб борди. Бу эса турбокомпрессорларни зудлик билан қайта ишга тушириш жараёнида кечикишларга сабаб бўлаётганди.
      Ушбу муаммоларни бартараф этиш мақсадида ишлаб чиқаришни автоматлаштириш участкаси мутахассислари Дилшод Жабборов, Шавкат Рамазонов, Мурод Журабаев ва Сайфиддин Эсанов ҳамкорликда таҳлил ўтказиб, завод раҳбариятига К-500 турбокомпрессорларини «УКАС» бошқарув тизимидан контроллер бошқарув тизимига ўтказиш таклифини беришди. Таклифни амалга ошириш учун Германиянинг SIEMENS компанияси томонидан ишлаб чиқилган замонавий контроллер ва приборлар танланди.
       Янги бошқарув тизими завод раҳбарияти билан келишилган ҳолда ўрнатилди. Контроллер бошқарув шкафи йиғилиб, компрессорларни бошқариш учун зарур дастурий таъминот яратилди. Бунинг натижасида «УКАС» тизимидаги камчиликлар бартараф этилди. Янги тизим операторлар учун технологик параметрларни кузатиш ва бошқаришда қулайликлар яратиб, масофадан бошқарув имконини берди.
       Турбокомпрессорларнинг автоматлашган бошқарув тизими орқали сиқилган ҳавони ўз вақтида ва тўхтовсиз етказиб беришга эришилди. Пировардида ишлаб чиқариш жараёни янада самарали бўлмоқда.
Биз ёш мутахассислар бу билан чекланиб қолмасдан, келгусида ҳам заводимиз ривожи учун янги рационализаторлик таклифлари ва инновацион ғояларни ишлаб чиқишда давом этамиз. Бу йўналишда бизга яқиндан ёрдам бераётган завод раҳбариятига, хусусан бош асбобсоз Улуғбек Ҳамроевга самимий миннатдорчилик билдирамиз.

Сайфиддин ЭСАНОВ,
3-ГМЗ муҳандис-электрончиси.

1-АВТОКОРХОНА ТАРИХИ ВА БУГУНГИ ИСТИҚБОЛИ

Биргина ёғоч ғилдиракнинг яратилиши ортидан бугун инсониятга беминнат хизмат қилаётган автомобиллар дунёга келди. Илм автооламни шу қадар юксалтирдики, қачонлардир эртак ва хаёлот дунёсида яшаган мўъжизалар уловларга
кўчди – қанотсизу тулпордан чопағон, шамолдан тез, лочиндан ёвқур машиналар пайдо бўлди.
Қизилқум чўллари. Тутқунсиз қум бўронлари ясаган барханлар, тентираган шамоллар чизган саҳро пейжазида бугунгидек машиналар қатнови тиғизлашган йўллардан асар йўқ, онда-сонда имиллаётган туялар ва чўл жонлиқларидан бошқа зоғ кўринмайдиган бу беадоқ сарҳадларни бир пайтлар эртаклардами ё йўловчилар оғзидами “Қуш учса қаноти, одам юрса оёғи куяди”, дея таъриф этишган. Шу боис, Қизилқум бағри ярқираб геологлар илмига илҳом берса-да, уммон қадар ястанган улкан чўл асов
отдек бедовланар, бу ҳадбилмас кенгликларни фақат илм ва жасорат билан жиловламоқ мумкин эди!
Ва ниҳоят 1958 йилда инсон заковати шижоати ва қудрати саҳро инжиқликларидан ғалаба қилди. Бугун, остонасига рамзий маънодаги улов ўрнатилган 1-сонли Автобаза йўлларида ҳайдовчилар И. Качкалов ва И. Илъин, муҳандис-механик Анатолий Яцколарнинг музаффар излари қолган бўлса не ажаб! Зеро, улар уч кун давомида тақир йўллар ва қумтепаликлар ошиб, Қизилқумда бунёд этилажак мўъжизавий шаҳарга биринчи йўл очишди. Бугунги 1-сонли Автобаза ўша жасур чўлқуварлар рамзий олтин бўёқ билан бундан олтмиш олти йил бурун битганларидек комбинат бўлинмалари орасида ҳамон 1-сонли Автобаза! Ҳа, адашмадингиз минглаб инсонларнинг тақдири боғланган улкан техник ва технологик қудратга эга юксак салоҳият ва илмий тажриба макони бўлган гигант корхонамизнинг транспорт соҳаси муқаддимаси Учқудуқдан бошланган.
Шундан бери ўтган катта давр – техник ўзгаришлар замонавий тажриба халқаро муносабатлар илмий-амалий ёндошув, юқори салоҳиятли кадрлар жамоаси Шимолий кон бошқармасида транспорт тармоғининг ривожига муҳим мурват бўлди.
Пойдевори ўтган асрга туташиб турган 1-сонли Автобазада бугунги кунда 6 та участка, 2 та колонна мавжуд. Моҳир ва тажрибали ҳайдовчилар меҳнат фаолияти давомида кон бошқармаси ходимларини корхона ва саноат майдонларига ўз вақтида етказади. Тоғ жинсларини, кон бошқармасининг ишлаб чиқариш жараёнида фойдаланиладиган товар-моддий бойликларини, хавфли ва портловчи моддаларни бехатар ташийди. Бу жуда масъулиятли ва нозик жараёнда Автокорхонанинг 159 та юк автомобили, 71 та йўловчи ташувчи автобуси, 63 та енгил автомобили, 5 та йўл-қурилиш механизми ва 28 та махсус автомобили иштирок этади.
1-сонли Автокорхона ШКБ нинг нуроний бўлинмаларидан. 2022 йилда кенг кўламли қурилиш ишлари олиб борилиб, замонасоз кўринишга эга янги фойдаланиш бўлими биноси қуриб битирилди. Бўлимни корхона юраги, десак янглишмаймиз. Янгиланишлар натижасида фойдаланиш бўлими мутахасисларининг ишлари анча осонлашди – транспорт воситаларини таҳлил қилиш ва кузатиб бориш тўлиқ автоматлаштирилди. Мониторда ҳар бир ҳайдовчини иш жараёни, маъдан ташиш кўрсаткичлари, техникалар ҳаракати ҳаттоки, транспортларнинг ёқилғи бакидаги ёқилғи-мой маҳсулоти миқдорини кузатиб бориш имконияти пайдо бўлди.

ЯНГИЛАНИШЛАР, ЎЗГАРИШЛАР ЭПКИНИ!

 Палаҳмон тақдирим мени 2003 йилда Учқудуққа бошлади. Фарғона водийсини қизиман-да, то бир касбнинг бошини тутгунимга қадар бир неча йиллар шаҳар четроғида, 1-сонли Автобазанинг адоғига туташиб кетган ерларда деҳқончилик қилдим. Қуёш бош кўтармай меҳнатга шошилардим, қуёшни кузатиб эса уйга! Ана шу саҳар ва шом паллалари автобуслар ва (мен олдин кўрмаган!) катта-катта юк автомобиллари ёнгинамдан карвон-карвон бўлиб ўтарди. Учқудуққа келгунимча бундай ҳайбатли уловларни кўрмаганман, шунданми ичимда ҳайрат ва саволлар ғиж-ғижларди.
Ахир мен кон-металлургия саноатидан буткул йироқда, Яратган ўзгача илҳом берган яшилликлар орасида, одамлар ризқини зумрад далалар, саховатли полизлару хокисор дарахтлардан топадиган манзилларда катта бўлгандим! Бугун, тақдирим ҳазрат Навоий номи-ла аталадиган вилоятга боғланганидан бошим осмон қадар ўсган.
Ҳар ғишти илм бўлган корхонадаги меҳнат фаолиятим давомида бир пайтлар сўроқ белгиси остида қолган ҳайратларимга жавоблар топдим. Ҳайбатли автоуловларни кўрибгина қолмай, уларнинг русумлари, тавсифу таъмирланиш жараёнлари, техникага сарфланадиган ёқилғи-мой, кон автоағдаргичи кабинасидаги шароитлар билан шу алпқомат техникалар билан тиллашадиган мутахассислар, рул чамбарагида ризқ ташувчи шижоатли ҳайдовчилар билан танишман. Фаолиятим давомида Автомобил транспорти бошқармасига йўлим тушса қувонишимнинг боиси ҳам шундан! Олтинга бой тоғлар бағридаги бўлинма саноатдаги музаффар ғалабалар учун маъдан ташийди.

АВТОМАТЛАШТИРИЛГАН АВТОКОРХОНА

Автомобил транспорти бошқармаси 1958 йилда ташкил этилган бўлиб, нафақат Шимолий кон бошқармасининг балки кўпмингкишилик гигант корхонамизнинг илғор, ташаббускор, юксак замонавий технологияга эга бўлинмаси ҳисобланади. Қарийб, 1500 га яқин ишчи-ходимлар, 2 та фойдаланиш бўлими ва 4 та колоннада аҳил-иноқликда ғайрат билан меҳнат қилмоқдалар.
АТБнинг асосий вазифаси “Шарқий” ва “Даугизтау” конларида қазиб олинаётган кон массасини ташиб чиқариш ва маъданларни 3-сонли Гидрометаллургия заводига етказиб беришдан иборат. Айтишга жуда осону амалиётда оғир ва машаққатли меҳнатни талаб этадиган бу жараёнда 131 дона катта ўлчамдаги оғир юк кўтарувчи кон автоағдаргичлари, 47 дона йўл-қурилиш механизмлари ва 36 дона ёрдамчи транспорт воситалари жами бўлиб 214 та турли русумдаги техникалардан кенг фойдаланилади. Иш жадвалига кўра, икки сменада меҳнат қилаётган катта жамоада ходимлар манфаати, Президентимиз эътирофларидагидек, халқ розилиги борасида амалга оширилган тадбирлар талайгина. Мисол учун катта тонналик уловларни бошқараётган транспорт ҳайдовчиларига иш давомида ташиган ҳар бир рейс (қатнов)ига қараб ҳақ тўланади. Бу моддий манфаатдорликни ошириш билан бирга уларнинг ишга бўлган муносабатини ҳам тубдан ўзгартиради.
Юқорида, 1-сонли Автобазадаги уловлар тўлиқ автоматлаштирилганлиги ҳақида айтиб ўтгандик. Автомобил транспорти бошқармасининг муваффақияти ҳам унда кечадиган меҳнат жараёнининг автоматлаштирилганидадир. Мониторда бутун иш жараёни, маъдан ташиш кўрсаткичлари, техникалар ҳаракати, транспортлар ёқилғи бакидаги ёқилғи-мой миқдорини кеча-ю кундуз тўла кузатиб бориш мумкин. Шу билан бирга иш вақтидан унумли фойдаланиш, техникаларда кузатилган камчиликларни тезкор бартараф этиш мақсадида, кўчма техник хизмат кўрсатиш йўлга қўйилгани каръер майдонларида ишни бир маромда олиб бориш имконини беради.

КОРХОНА ПАРКИ ЗАМОНАВИЙ ТЕХНИКАЛАР БИЛАН ТЎЛДИРИЛГАН

“Навоий кон-металлургия комбинати” АЖ дунё саноатида катта нуфузга эга корхонадир ва ушбу эътироф комбинатнинг замон билан сўнгги технологик янгиликларни меҳнат жараёнига тадбиқ этиши билан ҳам ўлчанади. Сўнгги йилларда Автомобил транспорти бошқармасига жаҳон андозалари даражасидаги янги тоғ-кон технологиялари жорий қилинди, бўлинмада йирик ҳажмдаги бунёдкорлик ишлари амалга оширилди. Япония давлатининг “КОМАТSU”, АҚШнинг “CATERPILLAR”, Беларуссиянинг “БелАЗ” компаниялари томонидан ишлаб чиқарилган тоғ-кон жинсларини ташувчи автоағдаргичлар, бульдозерлар, олд юклагичлар, автогрейдерлар, автотаъмирлаш устахона автомашинаси, ёқилғи тарқатиш автомашинаси, шиналарни сочиб-йиғиш стенди келтирилди. Хориж техникаларининг барқарор ишлаши, ишлаб чиқариш унумдорлигини ошириш, техникаларнинг кафолатли муддатларини назорат қилиб бориш ва доимий техник сервис кўрсатиш мақсадида, Автомобил транспорти бошқармаси ҳудудида “КОМАТSU”, “CUMMINS” ва “CATERPILLAR” компанияларининг вакиллик бинолари қурилди. Юқорида келтирилган техникаларнинг барчаси ишчи-ходимлар манфаатини кўзлаган ҳолда, меҳнат унумдорлигини ошириш, вақт аталмиш югурик “от”дан ўзиш, одамлар турмуш сифатини яхшилашни мақсад қилиб бажарилган ишлардир.
Тоғ-кон техникалари шаҳар йўлларида кунда кўриб кўзимиз ўрганиб қолган русумли ё юк ташувчи автоуловлар эмас. Балки, биринчи марта кўрган одам учун маҳобати қўрқинчлироқ туюладиган тоғ-кон техникаси. Келинг, азиз муштарий тафаккуримизни янада аниқроқ маълумотлар билан тўлдириш учун биргина мисол келтирсам. Белорусия автомобил заводида ишлаб чиқарилган юк кўтариш қобилияти
55 тонна, 700 от кучига эга БелАЗ-7555В автоағдаргичи конларда таркибида олтин бўлган маъданларни ташиш вазифасини бажаради. Мазкур транспорт воситасининг узунлиги
9 метр, баландлиги 4,5 метр, юксиз оғирлиги 40,5 тонна. Бу гарчи алпқомат техникаларнинг энг миттиси бўлса-да, уларни бошқариш оғиздаги ош эмас!
Ишлаб чиқаришда касбга тайёрлаш, қайта тайёрлаш, маҳорат ва кўникмаларни ошириб бориш жуда муҳимдир. Шуни инобатга олиб, ҳайдовчилар касбий маҳоратини ошириш мақсадида, ўқув-машғулот биносига Австралияда ишлаб чиқарилган “PRO-4” русумли замонавий ўқув-амалиёти тренажери (симулятор) келтирилиб ўрнатилган. Бу ерда бўлажак ҳайдовчиларга улкан кон техникаларни бошқаришни ўргатиш, ҳайдовчиларнинг билим ва кўникмаларини тажриба-синовдан ўтказиш учун устоз-ҳайдовчилар белгиланган ўқув дастур асосида машғулотлар олиб борадилар.
Икки босқичли машғулотларда асосан янги ишга кираётган ёшлар ва иш жараёнида камчиликлари кузатилган ходимлар ўқитилиб, малакаси оширилмоқда. Ҳар ойда назарий ва амалий машғулотларда 600 нафардан ортиқ тингловчилар техникани бошқариш сир-асрорларини пухта ўзлаштирмоқда.

МУҲИМИ - ЭҲТИЁТКОРЛИК ВА ИҚТИСОД

Маъдан ташишда замонавий кон техникалари имкониятларидан фойдаланиш алоҳида аҳамиятга эга. Бунда катта маблағ ҳисобига олинган транспортларни ҳар хил таъсирлардан сақлаш, эҳтиёт қилиш биринчи даражали вазифадир. Миллиардлаб маблағлар эвазига келтирилган техника “касал” бўлиб қолса, унинг “организми” учун ҳам ана шундай улкан харажат сарфланиши мумкин.
“Биз йилига фалон тонна олтин ишлаб чиқарамиз!”, дея фахрланмоқдамиз! Демак, ифтихор этишни билган ҳар бир ходим ризқимиз боғланган ташкилотга милён-милён харажатлар ортидан келтириладиган жиҳозлару маҳсулотларнинг ҳам қадрини англамоғи зарур. Бу ҳақда ўйларканман, фаросатли Фармонбувининг “Боқивой, сен оиламизга келаётган даромаддан ҳайратланганингда, бу рўзғорнинг харажатини ҳам ёддан чиқарма!”, деган пурмаъно сўзларини ҳам эслайман.

ҒУРУР, МАСРУРЛИК, ШИЖОАТ...
Шимолий кон бошқармаси бўйлаб октябр ойининг иккинчи ўн кунлигида бошланган шодиёналар автомобилчилар учун янги куч-ғайрат ва шижоат берган бўлса не ажаб! Байрам тадбирларида қатнашарканмиз бошқарма раҳбарияти томонидан тақдирланган, 1-сонли БКУҚнинг қимматбаҳо байрам совғаларига эга бўлган ишчи-ходимларнинг юз-кўзларида қувонч билан бирга билдирилган ишончдан масрурликни илғай қийин эмас.
Тонгда яхши ниятлар билан йўлга чиққан ҳайдовчилар учун йўлдаги одамлар ҳаёти ва зиммаларидаги бурч муқаддасдир. Қуёшни кутиб, ойдинда уйига қайтаётган ҳар бир уловгир-ҳайдовчи гарчи ҳорғин эса-да, хотиржамлик инган уйига отланиши яна бир куни йўлларда - одамлар умрига хиёнат қилмай, йўлларининг ойдин бўлгани чинакам бахтдир!.

Салим Қуванов,
“НКМК” AЖ MATДTБ ЙҲXM хизмати ҳаракат хавфсизлиги муҳандиси.
Нилуфар Муйдинова,
Шимолий кон бошқармаси гуруҳ раҳбари.

      Тарихга назар ташлайдиган бўлсак, мамлакатимиз уран саноатининг шаклланиш ва ривожланиш йиллари “Навоийуран” ДК “Учқудуқ” ИЧМ фаолияти билан бевосита боғлиқ. Дастлаб, Учқудуқ – уран манбаларини қазиб олишга асосланди. Шу тариқа бу ерда ишлаб чиқариш билан бирга шаҳар қурилиши, инфратузилма йилдан-йилга ўсиб борди. Бу каби залворли ишлар техникалар кўмагида амалга оширилгани ва бугун ҳам уларсиз ишлаб чиқариш жараёнларини тасаввур қилиш қийинлигини англаш мумкин.
Янги конларни очиш, ўзлаштириш ва қазиб олишда илғор инновацион ёндашувларни татбиқ этиш корхонанинг муваффақиятли ривожланиши учун мустаҳкам замин бўлиб хизмат қилаётир. Конда 2030 йилга қадар геотехнология-қидирув ишлари орқали уран захираларини 2000 тоннага етказиш белгиланган. Бундайин залворли ишларни техникасиз амалга ошириш мушкул, шу боис 2022 йилда алоҳида автотранспорт участкаси ташкил этилган.
        Юзлаб инсонларнинг тақдири боғланган улкан техник ва технологик қудратга эга “Учқудуқ” ИЧМ геотехнологик кони махсус автотранспорт участкасида 78 та техника бор. Автобус, хавфли юк ташувчи машина, ичимлик суви, ёқилғи ташувчи ва фронтал юклагич ҳамда автокранлар шулар жумласидандир. Участка уран ишлаб чиқариш саноатида ёқилғи, ичимлик суви ҳамда турли зарурий юкларни ташийди. Махсус автобусларда ишчи-ходимларни манзилларига беталофат етказади. Иш икки сменада ташкил қилинган бўлиб, бу ерда 135 нафар ҳайдовчи, ишчи, чилангар ва механиклар меҳнат қилишмоқда.
MAZ, KAMAZ, Isuzi русумли замонавий автомашиналар билан техника парки йилдан-йилга янгиланиб борилмоқда.
-Йўлга чиққан кишига сафари бехатар бўлишини тилар эканмиз бугун кўнгилларда хотиржамлик ҳукмрон. Ахир манзилимизга соғ-саломат етиб боришимизни таъминлайдиган восита ва омиллар кўп. Улардан бири махсус дастур. Унинг кўмагида монитор орқали бутун техникалар ҳаракатини кечаю кундуз кузатиб бориш мумкин , - дейди инженер – диспетчер Алишер Исломов.

Учкудук туман мактабгача ва  мактаб таълим бўлимига қарашли ДМТТ тарбияланувчиларига ноябр ойи учун Озиқ- овқат, нон, гўшт маҳсулотлари сотиб олиш учун эълон бермоқда

    27 октябр куни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси, Халқ депутатлари вилоят ва туман кенгашларига сайловлар бўлиб ўтди.

    Ўзбекистон Республикаси Сайлов кодексининг 201, 26, 921, 96 ва 97 моддаларига мувофиқ ҳамда участка сайлов комиссияларининг овозларни санаб чиқиш натижалари тўғрисидаги баённомаларига асосан Учқудуқ туман сайлов комиссиясининг «Халқ депутатлари Учқудуқ туман Кенгашига депутатлар сайловининг натижалари тўғрисида» Қарори тасдиқланди.

       Қарорга мувофиқ, 2024 йил 27 октябрда ўтказилган Халқ депутатлари Учқудуқ тумани Кенгашига депутатлар сайлови ўтган ва ҳақиқий деб топилди. Сайлов округларидан халқ депутатлари Учқудуқтумани Кенгашига сайланган 20 нафар депутат иловага мувофиқ рўйхатга олинди.

    Шимолий кон бошқармаси Автомобил транспорти бошқармаси “Шарқий” ва “Даугизтау” конларида таркибида қимматбаҳо маъданли бойликлар бўлган кон жинсларини ташиш вазифасини олган.
Экскаваторларнинг юклаш майдони ковжаларидан катта ҳажмдаги кон маъданлари кон автоағдаргичлари билан каръерлардан ташиб чиқишдан тортиб темир йўл думпкарларига юклаб, 3-сонли Гидрометаллургия заводига етказиб беришгача бўлган вазифаларда бу корхона техникалари муҳим саналади. Кончилик техникалари салобати каби уни бошқариб, ўз измига солишнинг ҳам катта матонати бор. Шу учун уларни бошқараётган ҳайдовчилар меҳнатининг ҳаққи кунлик ҳисоб - китоб қилинади. Бундай ҳалол юмушни эса деспетчерлик хизмати ходимлари соатлардаги сонияларга адашмай ҳисоблаб боришади. Ўшалардан бири Автомобил транспорти бошқармаси эксплуатация қилиш бўлими диспетчери “Шуҳрат” медали соҳиби Шодиёр Умаров.
Шодиёр Умаровнинг бизга берган уй манзили - Учқудуқ шаҳар Навоий маҳалласидаги 5 - қаватли уйнинг 5-қавати... Соғ одамни ҳам чиққунча чарчатадиган зинапоялар... Аммо бу 50 га яқин зиналардан ҳар кун бир оёқ билан чиқиб-тушиш Шодиёр ака учун ўзининг ҳаётидан ўтқазганлари олдида учиб юришдек осон эканлигини кейинроқ англадик...
    Шодиёр асли Самарқанд вилоятининг Иштихон туманидан. Ўз қишлоғининг аълочи ўқувчиси бўлган. Оддий оилада 5 фарзанд. Ортидан тўрт укасининг эргашишига ишониб олий маълумотли бўлишга интилди. Яхши ўқисам албатта ўқишга ҳам яхши ишга ҳам кираман деди ўзини ишонтириб. Аслида шундай ҳам бўлди. 2000 йил Тошкент давлат техника университетини битириб ёш мутахассис сифатида НКМК Шимолий кон бошқармасига ишга жўнатилди.
Ўшанда курсдошларининг кўпи кимларнидир ўртага қўйиб йўл узоқлиги сабаб-ми, янаям Қизилқумнинг қоқ маркази бўлган –Учқудуққа келишга унчалик шошилишмади. Талабалик йиллари ҳам ота-онамга ёрдам дея, гоҳ бир хонадон лойшувоғини, гоҳ бир тадбиркорнинг юзлаб қопини кўтариб, арзимаган чойчақа олган йигит учун НКМКдай корхонада ишлаш йўлланмаси катта бахт бўлганини ўшанда бироз тушунди-ю... лекин бугун катта бахтлигини ҳис этади.
НКМК ҳақида унинг қишлоқдагилари билмасада аммо “олтин завод” борлиги ўз ишчиларига пул қолмаса тилла беради, деган миш-мишларга ишонган ҳамқишлоқлари ҳавас қилишди. Ҳаттоки, бировлари Шодиёрингиз мени боламни ҳам ўша ерларга ишга олиб кетсин, ўзи илмли меҳнаткаш бола, дейдиганлари ҳам топилди.
      Бутун умр трактор ҳайдаб боласининг боши олий маълумотли бўлганидан қувонган отаси Умар ака, туман шифохонасида фаррошлик қилиб, ҳамма дуо қилганида ўғлини отини қўштирган, ўғлининг катта одам бўлишига ишонган онаси – Меҳринисо опанинг қувончи минг қувончга уланди ўша кунлар...
Аммо Шодиёр Учқудуқда иш бошлаганининг биринчи қишидаёқ оёқ ва қўлларини совуққа олдирди. Қанча муложаалар, илтижолар кор қилмади. У бир оёғидан, иккинчи оёғининг панжаларидан ажралиб қолди. Кейинчалик бармоқларни кесиб ташлашга тўғри келди...
       ЎЗИНИНГ ҲИКОЯСИ: Бахтсиз ходиса ҳаётимни ўзгартириб юборган...
      Катта фарзанд билан катта орзуларнинг чил-парчин бўлишини ҳаммадан кўра мен билардим, деб эслайди Шодиёр. - Отам доим ўқи, биздай қора мойга ботиб юрмайсан, дерди. Отам колхозда тракторчилик қиларди шу тракторни нонини еб, катта бўлдик. Уни бемалол ҳайдаб, ремонтга келса отамга кўмаклашиб, укаларим билан бўлт-гайкасини бураб юрганмиз. Аммо ўзим иқтисод соҳасини яхши кўрсам ҳам барибир тақдир мени техникалар билан ошно қилди... Энди ишлайман ота-онамга ўзимдан кейинги укаларимга ёрдам бераман деган пайтимда мен ногирон бўлиб қолдим.
Энди қандай яшайман?

    2001 йилда эса бутун ҳаётимни ўзгартириб юборган бахтсиз воқеа юз берди. Шунда мен жуда тушкун ҳолатдаман. Дўхтирлар қани эди яшамайди, деган гапни айтса, дейман. Аммо яна мен билан Навоий Тошкентга югурган онамни отамни кўзим қиймайди. Бир куни ногиронлик аравачасида касалхона ҳовлисида ўтирсам бир ёши катта одам билан гаплашиб қолдим. У менга шундай мотивация бердики шу сўзлар мени яшашга бўлган иштиёқимни қайтарди. Ўлим ҳам сендан юз ўгираётган экан у томонга шошиб нима қиласан. Битта оёқ, иккита қўл билан яшашинг учун имкониятинг борку..
Бир нарсага ҳайрон қоламан. Кўчага чиққанимда нафақат соғлом одамлар, балки мен каби имконияти чекланган шахсларни ҳам кўраман. Уларда кўчага чиқсам ҳамма менга қарайди, деган тушунча бор. Шу сабабли ҳам доимий тушкун ҳолатда қолиб кетишади. Тўғри, бундай ҳолатдан чиқиб кетиш қийин, аммо ижтимоий ҳаётга қўшилиб кетишни уддаласа, меҳнат қилиб ҳалол пул топса бўлади. Бунинг учун юрагида яшашга бўлган интилиш кучли бўлиши шарт экан.
    Комбинатим мени ҳаётга қайтарди
    Даставвал хаёлимга ҳаммаси тугади, деган фикр келарди. Лекин ғурурим бировнинг қўлига қараб ўтиришга йўл қўймасди. Шундай пайтларда ўзимга ўзим уйда ўтириб қолмасдан эркак киши оиласини боқиши керак, деб турли касб-ҳунарларга қизиқиб кўрардим. Аммо қўлимдаги дипломимга қараб йиғлаб ўтирган кунларим бўлди. НКМ комбинатидай мен ишлаган корхона бир кун бўлсада, мени ёлғизлатмади. Ногиронлигимга қарамай яна корхона раҳбарлари мени ишга олишди. 20 йилдан ошиқ шу корхонанинг фахрли ишчисиман, бугунда Автомобил транспорти бошқармаси эксплуатация қилиш бўлимида диспетчер бўлиб ишлаяпман. Ижтимоий ҳимоям яхшилиги учун баъзида тўғриси ногиронлигим ҳам эсимдан чиқади. 5 нафар фарзандим бор. Уларни бахти камоли учун эр –хотин меҳнат қиламиз. Катта ўғлим ҳарбийликни орзу қилади. Бир қизим математик, бирида адабиётга қизиқиш бор. Ҳар куни ишга борсам у ердаги ҳамкакасбларим ҳам ҳаётларидаги қайсидир бир янгиликни мен билан баҳам кўрмоқчи бўлишади. Шунда ҳаёт ҳамма нарсадан устунлигини ҳис этаман.
      Медал олганимни эшитганимда ишонмаганман
      Ҳалол ишлаб, ҳаракат қилса Аллоҳ ҳам ҳар томондан берар экан. Меҳнат қилсанг роҳатини кўрасан, деб шунга айтишади, шекилли. Тўғриси, ўша пайтда ҳеч нарсага тушунмадим. Кутилмаган хабарни эшитиб, ҳайрон қолдим. Бир-икки кун ишонмасдан юрдим. Чунки медал тугул, туманда бирорта мукофот олиш ҳам хаёлимга келмаган. Оддий ишчи бўлсам, нима қилган ишимга медал беришади, деганман. Лекин тасдиқлангач эътибор ва эътирофдан жуда хурсанд бўлдим. Ўша даврдаги ҳаяжонни ҳозир тасвирлай олмайман. Ўшанда ҳам ҳар қандай ҳолатда ҳам ортга чекинмаслик кераклигини англаганман.
Маълумот учун: Шодиёр Умаров 2023 йил «Шуҳрат» медали билан тақдирланган.
    Шукур қилишни ўргандим
Йилда бир маротаба реабилитация марказига даволаниш учун бориб тураман. Шу ерда имконияти чекланган турли даражадаги инсонларни кўраман. Уларнинг аксарияти ота-онаси, турмуш ўртоғи ёки бошқа кимларгадир қарам бўлиб қолганини кўраман. Улар ҳам ҳаракат қилса, ишласа бўлади-ку, деб умрини зое кетказаётганига ачинаман. Чунки ораларида бирорта ҳунарни ўрганиб, ўзи тирикчилигини қилиб кетса бўладиганлари жуда кўп. Кимгадир қарам бўлишни нима кераги бор? Берсанг ейман, деб ётавериш ҳам жуда нотўғри иш. Ногирон дегани уйда қамалиб ўтириш керак, дегани эмас. Аллоҳ берган ҳар бир имкониятдан тўғри фойдаланиш лозим. Негаки имконияти чекланган шахсларнинг ҳаракати, фикрлаши соғлом одамларникидан кўра яхшироқ бўлади. Фақат ўз олдига бирор мақсад қўйиб, ҳаракат қилса интилса бўлди.
Шимолий кон бошқармаси Автомобил транспорти бошқармаси эксплуатация қилиш бўлими диспетчери “Шуҳрат” медали соҳиби Шодиёр Умаровнинг ҳаётий ҳикоясини бекорга газета саҳифаларига олиб чиқмадик. Унинг умр йўллари ҳаётда синиб, ўрнини тополмай қолаётган имконияти чекланган инсонлар учун ибрат намунаси. Бировга муҳтож бўлиб қолмаслик учун қилган барча саъй-ҳаракатларини олқишлаб, инсон иродаси чегара билмайди, деган хулосага келдик!. Зеро, Маҳатма Ганди: "Оғир синовлар орқали ўтган инсонлар улкан жасорат эгаларидир. Улар қийинчиликлар уларни синдирмаслигини ва аксинча, уларни янада мустаҳкам қилганини исботлайди", деганида юз бора ҳақ эди.

Лайло КАРИМОВА,
ШКБ ахборот хизмати.

     Ўз даврида қатор йиллар ҳайдовчилик касбида самарали меҳнат қилган Нуриддин ака Ашуров оила даврасида ўғилларига кўп уқтирар эди: - Ота касбини улуғлаган, асло кам бўлмайди. Шунинг учун сизларни ҳам менинг изимдан боришга ундайман.
       Бу гапларни оилада ўсган 4 нафар ўғил фарзанднинг ҳаммаси ҳам эшитар ва тингларди. Лекин ота изидан боришни ҳаммаси ҳам хоҳлашмади. Тўғри, 4 ўғилу, 1 қизнинг барчаси турли ўқув даргоҳларида таълим олди, давримизга хос ва мос бўлган кадрлар бўлиб етишдилар. Бироқ, биргина Зафаржон ота изидан борди.
-Ўшанда отамнинг гапини онгу-шууримга сингдириб олган эканман, - дейди Зафаржон суҳбатимизда. - Оталар билиб гапиришади, демак ота касбини эгаллаб кам бўлмаслиги аниқ, дея кўп мулоҳазалар қилдим.
Зафар Усмонов 1985 йилда Хатирчи туманида туғилган. Ўрта мактабни тугатиб, ҳайдовчилар тайёрлаш билим даргоҳида ўқиган. 2008 йилдан Шимолий кон бошқармаси 1-сонли автокорхонада ҳайдовчи бўлиб иш бошлаган қаҳрамонимиз тез орада жамоада ҳурмат-эътибор қозонди. Ёшлигидан отаси бошқарган автоуловларни бураб-тузатиб кўмаклашган эмас-ми, у ўзи бошқараётган ҳар қандай техника “тили”ни яхши тушунади.
Бугунги кунда “Навоийуран” ДК “Учқудуқ” ИЧМ геотехнологик конида хавфли юк ташувчи машина ҳайдовчиси бўлиб ишлаб келмоқда.
-Зафар Усмонов бригадир вазифасида ўз ишига масъулият билан ёндошади. У ҳар бир машинани эҳтиётлаб бошқаради. Қолаверса, техниканинг хизмат қилиш даврини узайтиришга бўлган ҳаракати билан ҳамкасбларига ўрнак бўлмоқда, - деди “Учқудуқ” ИЧМ транспорт бўлими бошлиғи Улуғбек Муртазоев.
       Дарвоқе, Зафаржон Усмоновни оиласи маҳалладаги ибратли оилалардан бири. “Яхши эр-хотинда қалб иккита бўлсада, истак битта”, деган эди Испан ёзувчиси Мигель де Сервантес. Бу ибора айнан Зафаржон ва унинг турмуш ўртоғи Дилдорахонга айтилгандек, гўё!. Дилдора Усмонова туманимиздаги 18 - мактабнинг она тили ва адабиёти фани ўқитувчиси, ўғиллари Фирдавс Нуриддинов 18-мактабнинг 5-синфида ўқийди. Жасурбек эса болалар боғчаси тарбияланувчиси.
Ота-боболаримиз бежизга “Уйида тинчи бўлсин, йигитнинг”, дейишмаган. Ахир, самарали иш кунидан сўнг оила бағрига қайтган Зафаржонни оқилаю пазанда Дилдорахон ва шириндан-шакар фарзандлари Фирдавс ва Жасурбеклар кулиб қаршилайди. Шунинг ўзи бахт эмас-ми!.