Муҳтарам ватандошлар!

Сизларни улуғ айём – Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганининг 28 йиллик байрами билан чин қалбимдан самимий муборакбод этиб, барчангизга ўзимнинг юксак ҳурмат-эҳтиромим ва эзгу тилакларимни билдираман.

Қадрли дўстлар!

Дунё миқёсида авж олган коронавирус пандемияси туфайли бу йил Конституция кунига бағишланган тантанали маросимларни кенг миқёсда ўтказишнинг, афсуски, имкони бўлмаяпти. Лекин, шунга қарамасдан, бу байрамнинг руҳи ва шукуҳи қалбларимизда, юракларимизда давом этмоқда. Бу айём юртимизнинг меҳнат жамоалари, таълим масканлари, маҳаллаларда шоду хуррамлик билан нишонланмоқда.

Конституциямизнинг қоида ва тамойилларидан келиб чиқиб, биз бундан тўрт йил олдин Ҳаракатлар стратегиясини қабул қилдик ҳамда кенг кўламли ва шиддатли демократик ислоҳотларни бошладик. Уларнинг ҳуқуқий асосини Конституциямизга 7 марта киритилган ўзгартиришлар, қабул қилинган 5 та кодекс ва 250 га яқин қонунлар ташкил этмоқда.

Ўтган қисқа даврда жамиятимизнинг сиёсий-ҳуқуқий ва ижтимоий-иқтисодий қиёфаси, одамларимизнинг дунёқараши бутунлай ўзгаргани, ҳар бир юртдошимиз мамлакатимизнинг тараққиётига муносиб ҳисса қўшаётгани Бош қомусимизнинг ҳаётбахш қудрати ва улкан салоҳиятидан далолат беради.

Ана шу улкан салоҳиятга таяниб, халқимиз бугунги кунда мураккаб синовларни мардона енгиб, юртимизда эркин, обод ва фаровон ҳаёт – янги Ўзбекистонни барпо этиш йўлида фидокорона меҳнат қилмоқда.

“Янги Ўзбекистон” деган ибора халқаро майдонда нафақат янги тушунча, балки реал ижтимоий ҳодиса сифатида қабул қилинмоқда.

Конституциямиз яратиб берган улкан ҳуқуқий имкониятларнинг самараси бўлган бундай ютуқ ва натижалар барчамизга албатта юксак ғурур ва ифтихор бағишлайди.

Ҳурматли юртдошлар!

“Халқ давлат ҳокимиятининг бирдан-бир манбаидир” деган конституциявий норма асосида мамлакатимизда халқ давлат органларига эмас, давлат органлари халққа хизмат қиладиган, Конституция ва қонун устун бўлган самарали ва барқарор тизим шаклланмоқда.

Ана шундай конституциявий пойдеворга асосланган ушбу тизим дунё шиддат билан ўзгариб бораётган ҳозирги мураккаб вазиятда турли таҳдид ва синовлар, жумладан, глобал пандемияга қарши курашда, Бухоро ва Сирдарё вилоятларида юз берган табиий ва техноген офатларнинг оқибатларини бартараф этишда ўзини тўла оқлади.

Конституциямиз моҳиятига чуқур сингдирилган демократия ва ижтимоий адолатга садоқат ҳамда инсонпарварлик тамойилларини таъминлаш бўйича мамлакатимизда тизимли ва ортга қайтмайдиган демократик ислоҳотлар амалга оширилмоқда.

Аввало, Асосий қонунимизда кафолатланган малакали тиббий хизматдан фойдаланиш ва кучли ижтимоий ҳимояни таъминлаш бўйича ҳар бир инсоннинг ҳуқуқларини қўллаб-қувватлаш ва амалга оширишда барча имкониятлар ишга солинмоқда.

Пандемия даврида аҳоли соғлиғини сақлаш, ишсиз қолган фуқароларга ёрдам беришга, тадбиркорларга биринчи даражали эътибор қаратилмоқда. Жумладан, 10 триллион сўм фондга эга бўлган Инқирозга қарши курашиш жамғармаси ташкил этилиб, унинг маблағлари соғлиқни сақлаш, ижтимоий инфратузилмалар, аҳоли ва корхоналарни молиявий қўллаб-қувватлашга йўналтирилди.

Йил давомида 500 мингдан ортиқ тадбиркор ва 8 миллиондан зиёд фуқаро учун 34 триллион сўмга яқин имтиёзлар берилди, ижтимоий нафақалар, моддий ёрдам ва бандликни оширишга 2,6 триллион сўм қўшимча маблағ ажратилди.

Ўткир ижтимоий муаммо бўлиб келаётган аҳолини арзон уй-жойлар билан таъминлаш бўйича давлат дастури доирасида фақат жорий йилнинг ўзида 13 мингдан зиёд юртдошларимизга янги уйларнинг калити топширилди.

Шу билан бирга, Сардоба туманида офатдан зарар кўрган хонадонлар учун кўп қаватли янги уйлар, ижтимоий инфратузилма объектларини ўз ичига олган гўзал ва замонавий шаҳарча бунёд этилди.

Оғир турмуш шароитида яшаётган мингдан ортиқ хотин-қизларга уй-жой бўйича бошланғич бадаллар тўлаб берилгани ҳам ана шундай эзгу ишларимиз қаторига киради.

Фаол гендер сиёсати доирасида хотин-қизларимизнинг ижтимоий-сиёсий мавқеини мутаҳкамлаш бўйича жадал ишлар давом эттирилмоқда.

Буларнинг барчаси пандемия ва унинг оқибатида юзага келган иқтисодий ва ижтимоий инқирознинг салбий таъсирини юмшатиш имконини бермоқда ва халқимизнинг эртанги кунга бўлган ишончини мустаҳкамлашга хизмат қилмоқда.

Қадрли юртдошлар!

Конституциямизда ўз ифодасини топган адолат принципини амалда таъминлаш бўйича ҳам катта ишлар олиб борилмоқда. Жумладан, камбағалликни қисқартириш мақсадида ижтимоий ёрдамнинг янги ва самарали механизмлари жорий этилмоқда.

Уйма-уй юриб аҳоли муаммоларини ўрганиш натижасида 2,5 миллиондан зиёд аъзоси бўлган 590 мингдан ортиқ оилани қўллаб-қувватлаш учун 840 миллиард сўм маблағ ажратилди. Хусусан, ҳар бир хонадондаги аёллар ва ёшларнинг эҳтиёжи, ҳаётий муаммолари аниқланиб, 300 мингга яқин оиланинг меҳнатга лаёқатли аъзолари иш билан таъминланди.

Энг муҳими, одамларда эркин меҳнат қилиш, ишбилармонлик ва тадбиркорлик ҳисобидан камбағалликдан чиқиш тажрибаси ва кўникмаси шаклланмоқда.

Юрт бошига иш тушган оғир кунларда бизнес ҳамжамияти, тадбиркор ва фермерларимиз, меҳр-оқибатли фуқароларимиз иштирокида ташкил этилган “Саховат ва кўмак” умумхалқ ҳаракати инсонпарварликнинг яна бир юксак намоёни бўлди. Умумхалқ ҳаракати доирасида аҳолининг ижтимоий ёрдамга муҳтож тоифаларига 204 миллиард сўмлик ёрдам кўрсатилди.

“Янги Ўзбекистон – мактаб остонасидан бошланади”, деган ғоя асосида умуммиллий таълим-тарбия тизимини тубдан ислоҳ қилишга мисли кўрилмаган эътибор қаратилмоқда. Илм-фан, маданият ва санъат, адабиёт, спорт соҳаларини ривожлантириш, маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш, ёшларнинг, айниқса, қизларимизнинг истеъдод ва қобилиятини рўёбга чиқариш борасида ҳам кўп ишлар қилинмоқда.

Буларнинг барчаси юртимизда Учинчи Ренессанс – миллий тараққиётимизнинг янги даври пойдеворини яратишга хизмат қилади.

Яна бир муҳим конституциявий тамойил – инсон ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлаш бўйича барча соҳаларда, айниқса, суд-ҳуқуқ тизимида чуқур ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Бунинг тасдиғини кейинги тўрт йилда 2 минг 600 нафар фуқарога нисбатан оқлов ҳукми чиқарилиб, 2 минг 400 нафар шахс суд залидан озод қилингани, 7 та суд босқичи 3 босқичга келтирилиб, суд тизими “бир суд – бир инстанция” тамойили асосида қайта ташкил этилаётганида кўриш мумкин.

Мамлакатимизда Инсон ҳуқуқлари бўйича Миллий стратегия изчил амалга оширилмоқда.

Афв институтини қўллаш борасидаги ишларимиз изчил давом эттирилмоқда. Шу йилнинг ўзида билиб-билмай жиноятга қўл урган ва ўз қилмишидан пушаймон бўлган 300 дан ортиқ шахс афв этилиб, жазони ўташ жойларидан озод қилинди, 200 нафар маҳкумнинг жазо муддатлари қисқартирилди.

Узоқ вақт фуқароликка эга бўлмай келган инсонлар бугунги кунда ўзларини тўлақонли Ўзбекистон фуқаролари деб ҳис этмоқда. Ўтган йигирма беш йилда 482 нафар шахсга фуқаролик берилган бўлса, бугунги кунда 50 мингдан зиёд киши шу ҳуқуққа эга бўлмоқда. Бу эса Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг фуқаролиги бўлмаган инсонлар сонини камайтиришга қаратилган чақириғига муносиб жавоб бўлади.

Тошкент шаҳри ва Тошкент вилоятида кўчмас мулк сотиб олиш билан боғлиқ чекловлар бекор қилингани туфайли 40 мингдан ортиқ фуқаро пойтахт минтақасида сотиб олган уй-жойларини ўз номига расмийлаштириш имконига эга бўлди.

Муҳтарам ватандошлар!

Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш, халқ фаровонлигини ошириш борасида олиб борилаётган изчил сиёсат жаҳон ҳамжамияти томонидан кенг эътироф этилмоқда.

Бу ҳақда сўз юритганда, шу йил сентябрь ойида Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 75-сессиясида Ўзбекистон томонидан илгари сурилган бир қатор глобал ва минтақавий ташаббуслар, аниқ амалий таклифлар халқаро миқёсда кенг қўллаб-қувватланганини таъкидлаш ўринлидир.

Октябрь ойида эса мамлакатимиз миллий давлатчилигимиз тарихида илк бор Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг асосий органларидан бири бўлган Инсон ҳуқуқлари кенгашига аъзо этиб сайланди.

Бу – биз олиб бораётган очиқ ва фаол ташқи сиёсатнинг яна бир катта ютуғи, десак, ҳар томонлама тўғри бўлади.

Мамлакатимизда инвестиция ва бизнес муҳити яхшиланаётгани, туризм ва экспорт салоҳияти юксалиб бораётгани, Халқаро меҳнат ташкилотининг стандарт ва қоидалари ҳаётга фаол татбиқ этилаётгани туфайли Ўзбекистоннинг халқаро рейтинглардаги ўрни йил сайин юксалмоқда.

Пандемия ва глобал иқтисодий инқироз сабабли юзага келган турли тўсиқ ва муаммоларга қарамасдан, ташқи алоқаларимиз тўхтаб қолмади. Қўшни ва ҳамкор давлатлар билан сиёсий ва савдо-иқтисодий, гуманитар соҳалардаги алоқалар узлуксиз давом этмоқда.

Хорижий мамлакатлардаги фуқароларимизнинг мавжуд муаммоларини тезкор ва ижобий ҳал этиш, уларга амалий ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш ҳамда Ватанимизга қайтариш борасида бу йил аниқ чора-тадбирлар амалга оширилгани халқимизга яхши маълум. Хусусан, пандемия даврида 500 мингдан зиёд Ўзбекистон фуқароси юртимизга олиб келинди. Чет элларда қийин аҳволга тушиб қолган 100 мингга яқин юртдошимизга турли ёрдамлар кўрсатилди.

Ёлғон ваъдаларга алданиб, мамлакатимиздан чиқиб кетган ва қуролли можаролар бўлаётган Яқин Шарқ минтақасида оғир кунларни бошидан ўтказаётган фуқароларимиз, асосан аёллар ва болаларни мамлакатимизга қайтариб олиб келиш бўйича инсонпарварлик тадбирлари давом эттирилмоқда.

Шу муносабат билан яна бир бор таъкидлаб айтмоқчиман: Ўзбекистон фуқаролари ҳамиша ўз давлати ва Конституцияси ҳимоясида бўлади ва биз бу тамойилни бундан буён ҳам қатъий амалга оширамиз.

Ҳурматли дўстлар!

Кейинги йилларда эришган ижобий натижаларимиз биз кўзлаётган улуғвор мақсадлар йўлидаги дастлабки қадамлар эканини яхши тушунамиз. Бу борада ҳали олдимизда улкан вазифалар турибди.

Биринчидан, Конституция ва қонунларимизни янада такомиллаштиришни бугун ҳаётнинг ўзи талаб этмоқда. Жумладан, халқимиз манфаатларига, ҳаётимизнинг барча соҳаларини эркинлаштиришга хизмат қиладиган қонунларни қабул қилиш, давр талабларига жавоб бермайдиган қонун ҳужжатларини бекор қилиб, қонунчилик базасини ихчамлаштириш, бизнес фаолиятини тартибга солиш борасидаги ортиқча нормаларни камайтириш зарур.

Ушбу вазифаларни бажаришда сиёсий партиялар ва фуқаролик жамияти институтлари янада фаол бўладилар, деб ўйлайман.

Иккинчидан, тараққиёт кушандаси бўлган коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашишнинг таъсирчан механизмларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш лозим.

Сўнгги икки йилда ноқонуний хатти-ҳаракати билан давлатга 2 триллион сўм зарар етказган 1986 нафар мансабдор шахс коррупцияга оид жиноятлари учун жиноий жавобгарликка тортилгани бу масала нақадар долзарб эканини кўрсатади.

Мазкур йўналишдаги ишларимизни тизимли ва комплекс давом эттириш учун 2021-2025 йилларга мўлжалланган Коррупцияга қарши курашиш миллий стратегияси устида иш олиб бормоқдамиз.

Шу ўринда яна бир бор таъкидлаб айтаман: бу масала биз учун ўта муҳим ва устувор вазифа бўлиб қолади. Чунки коррупция – бу давлатимизни ич-ичидан емириб, миллий хавфсизлигимизга раҳна соладиган ғоят хатарли таҳдид ва унга қарши муросасиз кураш олиб бориш – барчамизнинг бурчимиздир.

Учинчидан, мамлакатимизда тинчлик-осойишталик, миллатлараро тотувлик ва динлараро бағрикенгликни мустаҳкамлаш, жамоат тартибини сақлаш масалаларига янада кучли эътибор қаратишимиз зарур. “Қонун – устувор, жиноятга – жазо муқаррар” деган конституциявий тамойилни амалда таъминлаш учун ҳуқуқ-тартибот идораларининг бор куч ва имкониятлари сафарбар этилади.

Тўртинчидан, муҳтарам нуронийларимиз, ҳурматли хотин-қизларимиз, азиз ёшларимизнинг ҳаётий манфаатларини таъминлаш, хонадон ва маҳаллаларимизда, ягона ва аҳил оила бўлиб яшаётган кўпмиллатли юртимизда тинчлик ва ҳамжиҳатлик муҳитини мустаҳкамлаш биз учун бундан буён ҳам устувор вазифа бўлиб қолади.

Бешинчидан, сўз ва матбуот эркинлиги, оммавий ахборот воситалари мустақиллигини таъминлаш, давлат ҳокимияти идоралари фаолияти устидан жамоатчилик назоратини ўрнатишга қаратилган ишларимизнинг таъсирчанлигини янада оширамиз.

Бир ҳақиқат ҳаммамизга аён бўлиши керак: барча соҳаларда амалга ошираётган ислоҳотларимиз қатори жамиятимизда очиқлик ва ошкоралик, ўзини ўзи танқид ва демократик янгиланиш жараёнлари энди ҳеч қачон ортга қайтмайди ва биз бу йўлни қатъий давом эттирамиз.

Азиз ва муҳтарам ватандошлар!

Халқимиз ҳаётини янада обод ва фаровон қилиш, юртимизда яшаётган, миллати, тили ва динидан қатъи назар, ҳар бир инсонга эътибор ва ғамхўрлик кўрсатиш – давлатимиз ва жамиятимизнинг бош вазифасидир.

Мана шундай эзгу ва шарафли мақсад йўлида кексаю ёш барча ватандошларимиз бир тану бир жон бўлиб ҳаракат қиладилар, янги Ўзбекистон бунёдкори бўлиб майдонга чиқадилар, деб ишонаман.

Сизларни Конституция куни байрами билан яна бир бор чин қалбимдан табриклаб, барчангизга сиҳат-саломатлик, оилавий бахт, шахсий ва ижтимоий ҳаётда катта муваффақиятлар тилайман.

Хонадонларимизни, гўзал юртимизни тинчлик-осойишталик, файзу барака асло тарк этмасин!

Барча эзгу орзу-ниятларимиз рўёбга чиқсин!

Яратганнинг ўзи ҳаммамизни паноҳида асрасин!

Шавкат Мирзиёев,

Ўзбекистон Республикаси Президенти

Мамлакатимизнинг барча ҳудудларида Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганининг 28 йиллигига бағишланган байрам тадбири бўлиб ўтмоқда.

Ана шундай байрам тадбирлардан бири Учқудуқ туманида ташкил этилди.

“Учқудуқ” маданият уйида бўлиб ўтган байрам тадбирида туман кенгаши депутатлари, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари раҳбарлари, корхона-ташкилот ва муассаса мутасаддилари ҳамда кенг жамоатчилик вакиллари иштирок этди.

«Констиутция – ҳуқуқ ва эркинликларимиз кафолати» мавзусида бўдиб ўтган маънавий-маърифий тадбирда Ўзбекистон Республикаси Давлат мадҳияси янгради. Тадбирда таъкидланганидек, Асосий қонунимиз ўзининг тамойиллари ва қоидалари билан мамлакатимиз тақдири, ҳар бир инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликларини белгилашда муҳим ҳужжат бўлиб ҳисобланади. Давлатимиз раҳбари таъбири билан айтганда, халқимизнинг фаровон ҳаёт кечириши учун муносиб шароит яратиш Конституциямизнинг асосий мақсади ҳисобланади.

Тадбирда туманимиздаги 20-умумий ўрта таълим мактаби ўқувчилари томонидан  Ўзбекистон Республикаси Констититуциясини улуғловчи шеърлар билан бирга Асосий қонунни  моддалари ёд айтилди.

Шунингдек, 99818-сонли ҳарбий қисм зобит ва аскарларининг кўргазмали чиқишларини тадбир иштирокчилари катта қизиқиш билан томоша қилдилар.

Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганининг 28 йиллигига бағишланган байрам тадбирида туман ҳокими С.Хамроев, туман прокурори Р.Рахматовлар сўзга чиқишди.

Байрам муносабати билан бир гуруҳ учқудуқлик фидойи ва фаоллар туман ҳокими фахрий ёрлиғи ва эсдалик совғалари билан тақдирланишди.

“Учқудуқ” ва “Қизилқум” маданият уйи бадиий жамоларининг дилтортар куй-қўшиқлари байрам иштирокчиларига кўтаринки кайфият улашди.

Учқудуқ туман ҳокимлиги ахборот  хизмати.

Ассалому алайкум,  ҳурматли тумандошлар!

Қадрли тадбир иштирокчилари!

Шу кунларда барчамиз тинч ва фаровон ҳаётимизнинг муҳим кафолати ҳамда  жамиятимизнинг мустаҳкам ҳуқуқий пойдевори бўлган Бош қомусимиз - Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганлигининг йигирма саккиз йиллигини кўтаринки кайфият,  меҳнатда улкан ютуқлар билан қарши олмоқдамиз.

Фурсатдан фойдаланиб, Сизларни ва сизлар орқали барча туманимиз аҳлини ушбу муқаддас байрам билан чин қалбимдан самимий табриклайман!

Янги Ўзбекистонда ривожланишнинг янги босқичида инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш, тинчлик-осойишталик, миллатлараро тотувлик ва меҳр-оқибат муҳитини мустаҳкамлаш, иқтисодиётимизни барқарор ривожлантириш ва аҳоли фаровонлигини юксалтиришда Бош қомусимиз муҳим ҳуқуқий асос бўлиб хизмат қилмоқда.

Зеро,  ҳурматли Президентимизнинг  “Конституциямизда белгиланган қонун устуворлиги принципи жамиятимизда инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш, барча ислоҳотларни самарали амалга оширишнинг муҳим кафолатидир”, деган пурмаъно сўзлари Асосий қонунимизнинг  ҳаётимизда нақадар муҳим ўринга эга эканлигидан далолат беради.

Ҳақиқатдан ҳам, ҳар бир  давлат ўз истиқлол ва тараққиёт йўлини танлар экан, халқ фаровонлигини таъминлашга хизмат қиладиган энг муҳим мақсад ва вазифаларини ўзининг Конституцияси - Асосий қонунида мустаҳкамлаб олади.

Зеро, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 7-моддасида “Халқ – давлат ҳокимиятининг бирдан – бир манбаидир”, деб белгилаб қўйилган. Шу нуқтаи назардан Ўзбекистон Республикаси Бош қомуси   халқнинг хоҳиш-иродаси, ўз ҳудудида истиқомат қилувчи барча миллат ва элатларнинг тиллари, урф-одат ва анъаналарини ҳурмат қилиниши ва ривожланишининг мустаҳкам ҳуқуқий пойдеворидир!

Шундай экан, ҳурматли Президентимизни  “Халқ давлат идораларига эмас, давлат идоралари халққа хизмат қилиши керак”, деган сўзлари бугун давлат идораларининг асосий иш принципига айланди, десам хато бўлмайди.

Азиз учқудуқликлар! 

Мамлакатимиздаги шиддаткор янгиланишлар ҳар бир юртдошимиз жумладан Учқудуқ тумани ҳаётида ҳам ёрқин бўй кўрсатиб, халқимизнинг турмуш даражасини яхшилаш, фаровонлигини ошириш билан бирга эртанги кунга ишончини тобора мустаҳкамламоқда.

Асосий қонунимизда ҳар бир шахснинг меҳнат қилиш, эркин касб танлаш, адолатли меҳнат шароитларида ишлаш ва қонунда кўрсатилган тартибда ишсизликдан ҳимояланиш ҳуқуқи мустаҳкамлаб қўйилган. Шунингдек, мамлакатимизнинг ҳар бир фуқароси мулкдор бўлишга ҳақли эканлиги белгилаб берилган.

Конституцияда мустаҳкамлаб қўйилган ушбу ҳуқуқларидан  фойдаланган  кўплаб тумандошларимиз бугун мулкдорлар сафида. Уларнинг саъй-ҳаракатлари билан жорий йилда Инвестиция дастурига асосан 63 та янги  лойиҳаларнинг ишга туширилиши халқимиз турмуш даражасининг яхшиланишига  хизмат қилди. Жумладан,  қишлоқ хўжалигида – 33 та, саноат йўналишида  – 11 та,  хизматлар ва бошқалар соҳаларда – 19 та лойиҳалар амалга оширилди.  Натижада 39,4 млрд. сўм миқдорида  инвестиция: қишлоқ хўжалигида  17,1 млрд. сўм,  саноат  йўналишида  – 11,5 млрд. сўм, хизматлар ва бошқалар соҳаларда – 10,8 млрд.сўм маблағ ўзлаштирилди.

Жами 196 нафар  жумладан,  қишлоқ хўжалигида – 87 та, саноат йўналишида – 52  та, хизматлар ва бошқа  йўналишларда – 57 та  янги иш ўрни  яратилди. Натижада бюджетга қўшимча 103,0 млн. сўм   маблағ  туширилиши таъминланди.

Қадрли юртдошлар!

Янги Ўзбекистонимизда ҳар ким билим олиш ҳуқуқига эга бўлиб, умумий таълим олиш бепул, мактаб ишларини тегишли давлат органлари назорат қилади. Замонавий билим ва кўникмаларга эга, мамлакатнинг муносиб келажаги учун жавобгарликни ўз зиммасига ола биладиган, интилувчан ва серғайрат ёшларни тарбиялашга алоҳида эътибор қаратилган.

Амалга оширилаётган ишларни туманимиз миқёсида олиб қарайдиган бўлсак, мавжуд 19 та мактабнинг барчасида капитал қурилиш ва  таъмирлаш ишлари олиб борилди. Бугун энг олис Қулқудуқ, Мингбулоқ, Узунқудуқ сингари овуллардаги мактаб ва мактабгача таълим ташкилотларида ҳам шаҳардан қолишмайдиган шарт-шароитлар яратилган.

Жорий йилда тумандаги 19 та мактабни 451 нафар ўқувчи битирди, шундан 198 нафар ёки  44 фоиз битирувчи олий таълим муассасасига ўқишга қабул қилинди. Таълим сифати рейтингида Учқудуқ тумани вилоятда 3 – ўринни  банд этмоқда.

Мактабгача таълим тизимини ривожлантириш, фарзандларимизга яхши тарбия бериш бугуннинг энг муҳим вазифаларидан биридир. Негаки, боғчага борган боланинг соғлиғи мустаҳкам, дунёқараши кенг, ўзига ишончи юқори бўлади.

Ҳудудда 26 та давлат,  оилавий  нодавлат - нотижорат мактабгача таълим ташкилоти фаолият юритади. Бу борадаги ишларни изчил давом эттириб, давлат ва хусусий боғчалар ташкил этиш орқали болалар қамровини  94 фоизга етказиш, шу билан бирга таълим-тарбия сифатини яхшилашга эътибор қаратилган.

Шунингдек, жорий йилда фаолият бошлаган Учқудуқ касб-ҳунар мактаби,  Учқудуқ саноат техникумида  630 нафар ёшлар таълим-тарбия олаётгани замонавий касб-ҳунар ўрганаётгани Юртбошимизнинг: “Янги Ўзбекистонни, албатта, ёшлар билан бирга қурамиз!” деган сўзларининг  амалдаги ифодасидир.

Қадрли тумандошлар!

Сабримиз синовдан ўтаётган шу кунларда - пандемия даврида ўз аҳолисининг соғлиғини муҳофаза қилиш – ҳар қайси давлат ва жамият учун ҳал қилувчи аҳамиятга эга масала саналади. Мамлакатимиз раҳбарияти  ўз фуқаролари соғлиғини муҳофаза қилишда, беморларни даволашда неки зарур бўлса барча чора-тадбирларни амалга оширмоқда. Бугунги кунда асосий масала  касалликни даволашдан кўра, унинг олдини олиш ҳар бир инсон учун ҳам,  ҳар бир тиббиёт ходими учун ҳам, давлат учун ҳам самарали ва фойдали эканлиги яққол намоён бўлмоқда. Аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш, профилактик тадбирларни кенг йўлга қўйиш мақсадида “Йўлчилар” овулида тиббиёт муассасаси янгидан қурилиб фойдаланишга топширилмоқда.

Бир вақтнинг ўзида 150 қатновга мўлжалланган қишлоқ оилавий поликлиника  8 млрд. сўм  маблағ эвазига бунёд этилган. Туман тиббиёт бирлашмасига бюджет маблағларининг орттириб  бажарилган қисми ҳисобидан 546 млн. сўмга  ПЦР  лабораторияси харид қилинди.

Куни-кеча туман тиббиёт бирлашмасининг кўп тармоқли поликлиникасига олиб борувчи ички йўл фойдаланишга топширилди. 340 метрлик мазкур йўлга 837 млн сўм маблағ сарфланиб, тўлиқ асфальтлаштирилди. 

Бундан ташқари, “Чўл гули”, “Халқлар дўстлиги”, “Наврўз”, “Имом Бухорий” сингари  7 та хўжалик йўлларида жами 5,3 км узунликда асфальт-бетон қопламаси ётқизилди. 71 метр масофада пиёдалар йўлаги қурилиб, бу мақсадларга қарийб, 3 млрд. сўм маблағ сарфланган.

Ҳурматли тадбир иштирокчилари!

Юқорида таъкидланган Ўзбекистон Республикаси Конституцияси билан белгилаб қўйилган мулкдор бўлиш, меҳнат қилиш, билим олиш ва малакали тиббий хизматдан фойдаланиш каби фуқароларимизнинг ҳуқуқ ва эркинликлари давлат томонидан кафолатланиши қонун билан мустаҳкамлаб қўйилган.

Азиз  тумандошлар!

Туманда пандемия шароитида кам таъминланган тиббий-ижтимоий ҳимояга муҳтож оилаларни қўллаб-қувватлашга қаратилган қатор ишлар олиб борилди.

Туман ҳокимлиги, секторлар, корхона-ташкилотлар, Навоий КМК ҳамда “Саховат ва кўмак” жамғармаси қолаверса, тумандаги саховатпеша тадиркорлар томонидан апрель-август ойларида “Темир датар”га киритилган 1199 нафар оилага 2375 маротаба 1,7 млрд.  сўм миқдоридаги маблағ эвазига турли кўмаклар кўрсатилди.

1147 нафар фуқаро бандлиги таъминланиб, 1039 нафар оила Халқ депутатлари Учқудуқ туман кенгашининг қарорига асосан “Темир дафтар” дан чиқарилди.

Бундан ташқари,   “Темир дафтар”га тушган 239  нафар фуқаро доимий иш ўрнига эга бўлди, 908 нафар фуқаро жамоатчилик асосида мавсумий ишга жалб қилинди. 103 нафар фуқаро имтиёзли кредит асосида ўз тадбиркорлик фаолиятини йўлга қўйди. Уларнинг 31 нафари  паррандачилик, 72 нафари тикувчилик, 51 нафари турли йўналишларда ўз ишини бошлаган. Ҳунармандчилик фаолиятига 31 нафар, ўзини-ўзи банд қилиш орқали 403 нафар фуқаронинг бандлиги таъминланди.

Ҳозирда, Учқудуқ туманида “Темир дафтар”га киритилган оилалар 60 тани ташкил этмоқда. Бу каби  эзгу  ишлар  туб замирида  бахтимиз қомуси – Конституция берган ҳуқуқ ва кафолатлар  мужассам!.

Ҳа,  Конституциямиз ҳар бир фуқаронинг онги ва қалбидан чуқур жой эгаллаган, уларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини тўлиқ кафолатлайдиган ҳақиқий ҳаёт қомусига айланди.

Азиз учқудуқликлар!

Давлатимиз раҳбари раҳнамолигида қанчалик оғир ва мураккаб бўлмасин, бугунги кунда зарур куч - имконият ва маблағ сафарбар қилиниб катта-катта дастурлар, лойиҳалар амалга оширилмоқда.

Доно халқимизда: “Қарс икки қўлдан чиқади” деган нақл бор. Бу Конституциямиз нормаларига ҳам тўла - тўкис мос келади. Яъни Асосий қонунимизда фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари билан бирга, уларнинг бурч ва мажбуриятлари ҳам аниқ белгилаб қўйилган.

Қадрли нуронийларимиз, фаол тумандошларимиз, азиз опа-сингилларимиз, зиёлилар,  тадбиркорлар, ёшлар умуман бутун Учқудуқ халқини бугунги олиб борилаётган ислоҳотларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаб, уларда фидойилик билан иштирок этаётганликлари учун миннатдорчилик билдираман.

Ишонаманки, учқудуқликлар бундан кейин ҳам  юртимизда ҳукм сураётган тинчлик ва осойишталикни қадрига етиб, ўзаро аҳилликда юрт маъмурчилигига халқ фаровонлигига муносиб улуш қўшаверадилар.

Ҳурматли юртдошлар!

Сизларни, қутлуғ айём - Конституция куни билан яна бир бор чин қалбимдан самимий муборакбод этаман.

Барчангизга мустаҳкам соғлик, оилавий бахт-саодат, хонадонларингизга тинчлик-хотиржамлик ва файзу барака тилайман.

Осмонимиз мусаффо, тинчлигимиз бардавом бўлсин!

Эътиборингиз учун раҳмат.

Rossiya O‘zbekiston tomonidan Toshkent viloyati Qibray tumanidagi Tashkent Pharma Park innovatsion ilmiy-ishlab chiqarish farmatsevtika klasteri hududida koronavirusga qarshi vaksinani ishlab chiqarish bo‘yicha taklifni oldi. Bu kabi taklifni Farmatsevtika tarmog‘ini rivojlantirish agentligi direktori Sardor Kariyev bildirgan, deb xabar beradi “Gazeta.uz”.

43,75 gektar joyda Tashkent Pharma Park’ni qurish ishlari 2020-yilning yanvar oxirlarida boshlangan. Klaster o‘z infratuzilmasi, shuningdek, sanoat zonasiga ega Farmatsevtika texnika universitetini o‘z ichiga oladi. 2020—2024-yillarga mo‘ljallangan loyihani amalga oshirish uchun 191 million dollar yo‘naltirilgan.

Sardor Kariyevning ma’lum qilishicha, klaster hududida immunobiologik vaksinalarni, xususan, Rossiyaning koronavirusga qarshi vaksinalarni ishlab chiqarish loyihalarini amalga oshirish mumkin.

Ayni vaqtda immunobiologik vaksinalar importining ulushi 92 foizni tashkil etmoqda.

2021-yilning apreliga qadar loyihaning texnik-iqtisodiy asosini ishlab chiqish va tasdiqlash, iyunda loyihani GMP talablari asosida ishga tushirish va qurilish-montaj ishlarini boshlash taklif etilmoqda.

Eslatib o‘tamiz, 4-dekabr kuni Rossiya tomonidan yaratilgan koronavirusga qarshi “Sputnik V” vaksinasi O‘zbekistonga olib kelingan edi. Namunalar O‘zbekiston tomoniga ro‘yxatdan o‘tkazish va mamlakat hududida vaksinalar ishlab chiqarish sanoatini ishga tushirish uchun zarur bo‘lgan sinovlarni o‘tkazish maqsadida topshirilgan.

АҚШ президенти Доналд Трамп президентлик сайловларида ютқазганидан кейинги илк митингини ўтказди. У митингда республикачи номзодларни ташвиқот қилиши керак эди, аммо икки соатни ўзига ва ўзининг «ўғирланган ғалабаси»га бағишлади.

Жоржияда ўтказилган акция январда Сенат учун ўтказиладиган сайловлардан олдинги кампаниянинг бир қисми эди, бўлажак сайловда юқори палатада ким устунлик қилиши масаласи ҳал бўлади.

Жо Байден - ушбу штатда президентлик сайловларида 1992 йилдан буён ғолиб чиққан илк демократ номзод бўлди.

Трамп ҳамон ўз мағлубиятини тан олгани йўқ ва сайловлардаги қоидабузарликлар ҳақида гапиришда давом этмоқда, аммо у бу сўзлари учун бирор далил келтирмаяпти. Аммо АҚШ судлари бирин-кетин республикачилар штабининг даъволарини рад этмоқда, штатлар эса сайлов натижаларини расман тасдиқлашмоқда.

Митинг арафасида у твиттердаги саҳифасида Жоржия губернатори - республикачи Брайан Кемпни овозларни ҳисоблаш натижаларини дарҳол эълон қилмагани учун кескин танқид қилди. Бунга жавобан Кемп натижаларни қайта ҳисоблашга чақирганини эслатиб ўтди (унда сайлов натижаларини эълон қилиш ваколати ҳам йўқ).

Шундан сўнг Трамп губернаторни штат қонунчилик мажлисининг махсус чақириғини ташкиллаштиришга чақирди.

CNN ва Washington Post маълумотларига кўра, Трамп губернаторга қўнғироқ қилган ва уни сайловчиларнинг танловига таъсир кўрсатишга ундаган.

Трамп нима деди?

Валдостда чиқиш қилган Трамп яна бир марта сайловлардаги фирибгарлик ҳақида гапирди ва губернатор Кемпга босим ўтказишда давом этди.

Трампнинг талқинига кўра, бу сайловларда почта орқали юборилган бюллетенларнинг сони ҳаддан зиёд юқори бўлгани кенг кўламли сохталаштиришга олиб келган.

Қарийб икки соатлик нутқида у аслида қайта сайланиш учун номзодини қўйган республикачи сенаторларни қўллаб-қувватлаши керак эди — у эса йиғилган тарафдорларига ҳали ҳам ғалаба учун имконият борлиги ҳақида гапирди.

Ўзининг айбловларини такрорлар экан, у шундай деди: «Улар сайловларимизда фирибгарлик ва сохтакорликка қўл уришди, аммо биз барибир уларни енгамиз». Бунинг учун Кемп «янада қатъийроқ бўлиши кераклиги»ни қўшимча қилди.

Шундан сўнг митингга «Американи яна буюк қиламиз» («Make America Great Again») шиори туширилган байроқларни кўтариб келганлар қуйидаги сўзларни айтиб ҳайқира бошлашди: «Ўғриликни бас қилинг» ва «Яна тўрт йил».

Шу билан бирга, Трамп шанба кунги чиқишида мағлубиятини билвосита тан олиб қўйган, у халқаро сиёсат бобидаги ютуқларини тез орада демократлардан сайланган президент йўққа чиқариши ҳақида гапирди.

АҚШ конституциясига кўра, Байден Трамп ўз мағлубиятини тан олиш-олмаслигидан қатъи назар 20 январ куни Оқ уйга кириши керак.

Республикачилар Жоржияда нима учун курашмоқда?

Бу штат Сенатдаги икки ўрин учун сайловлар қайта ўтказилиши туфайли яна диққат марказида турибди. Ноябрдаги овоз беришда Сенатда бу ўринларни ким эгаллаши ҳал бўлмаганди, номзодларнинг ҳеч бири бу штатда етарли овозни (50 фоиз) ололмаганди. Иккинчи тур 5 январга белгиланган.

Жоржияда икки ўрин ҳам демократларга насиб этса, республикачилар Сенатдаги устунликни бой беришади. Демократлар республикачилар билан тенг ўринга эга бўлишади, овозлар тенг келган ҳолатда қарор қабул қилиш ҳуқуқи демократ Байденга ўтади.

Жоржиянинг ҳозирги чақириқдаги икки сенатори ҳам республикачилар. Улардан бири Дэвид Пердюга биринчи турда ғолиб бўлиш учун бир фоиздан камроқ овоз етмади. Унинг рақиби, журналист Жон Оссофф 47,9 фоиз овоз тўплади.

Яна бир ўрин учун курашда эса демократ Рафаэля Уорнок 33 фоиз, республикачи Келли Леффлер 26 фоиз овоз тўплаган.

Митингда ҳукмронлик қилган эйфорияга қарамасдан айрим республикачилар Трампнинг асоссиз айбловлари туфайли сайлов тизимига ишончи сўнган республикачилар партияси тарафдорлари сайловга келмаслигидан ташвишланишмоқда.

Чоршанба куни Жоржия штати давлат котиби, республикачи Брэд Раффенспергер Трампнинг сайловдаги фирибгарликлар ҳақидаги гаплари исботланмаганини маълум қилганди.

Бошқа бир республикачи, сайлов комиссияси вакили Гэбриэл Стерлинг президентни сайлов бўйича тасдиқланмаган айбловларни тўхтатишга чақириб, бундай чиқишлар зўравонликка туртки бўлиши мумкинлигидан огоҳлантирди.

Ўзбекистон халқ таълими вазири Шерзод Шерматов ота-оналар ва ўқитувчиларга мурожаат қилиб, болаларни тил ўрганиш бўйича мавжуд имкониятлардан фойдаланишга ундашга чақирди.

Вазирнинг ёзишича, ёшлигида инглиз тилини ўрганаётганида энг катта муаммо асл инглиз тилида сўзловчининг (native speaker) нутқини топиш бўлган.

“Таниш-билишлардан анча қидириб битта кассета топсак, қандай хурсанд бўлиб, роса эшитиб ўрганар эдик. Шунча қийналиб бўлса ҳам, репетиторсиз TOEFL топшириб, АҚШда ўқиш имкониятига эга бўлгандик.

Ҳозирги ёшларда тил ўрганиш учун имкониятлар жуда кўп. Лекин жойлардаги юқори синф ўқувчилари билан суҳбатлашганимда, улар бундай имкониятлардан етарлича фойдаланмаётгани билиниб қолмоқда. Улар билан мулоқот пайтида нафақат инглиз тилида сўзлашишга қийналишаётгани, балки маҳаллий акценти ҳам қаттиқ сезиляпти.

Online-maktab телевизион каналларида ёшларимиз инглиз тилини ўрганишлари учун америкалик ҳамкорларимиз ҳамда UNODC томонидан инглиз тилидаги мультфильмлар тақдим этилган. Уларни бемалол дарсдан кейин ва дам олиш кунлари фарзандларимиз томоша қилиб ўрганишлари мумкин.

Ундан ташқари, инглиз тили дарслари айнан америкалик ўқитувчи томонидан ўтилишини бошладик. Ҳозирча бир ўқитувчи дарсларни қисман ўтмоқда. Январ ойида Ўзбекистонга АҚШдан қатор ўқитувчилар етиб келишади ва 1-11-синфларнинг барчасига инглиз тили телевизион дарслари native speaker томонидан олиб борилади.

Бу дарсларни нафақат ўқувчиларимиз, балки ўқитувчиларимиз ҳам томоша қилишса, уларга ҳам ўз талаффузларини тўғри шакллантириши учун фойдали бўлади. Улар ўқиган университетларида ҳам native speaker бўлмаган, шунинг учун уларнинг кўпчилигида ҳам маҳаллий акцент шаклланган.

Телевизион дарслар жадваллари бизнинг телеграм каналларимизда мунтазам эълон қилиб борилмоқда.

Интернети бор оилаларда эса ёшларимизни вақтини бекор ўтказмасдан, кўпроқ инглиз тилини ўрганишга сарфлашига ундасак, жуда катта имкониятлар бор. Масалан, катта қизим мактабида 10-синфни тугатиб, ёзги таътил пайтида уй ишлари билан банд пайтида ҳам TED talks серияларини эшитиб юриб, IELTS Listening қисмидан 9 олган эди. 

Албатта, интернет учун инфратузилма керак, трафик ҳам кетади. Лекин Онлайн мактаб телевизион каналларини республикамизнинг деярли барча ҳудудларида бепул кўриш имконияти мавжуд. 

Шу сабабли, ҳурматли ота-оналаримиз ва ўқитувчиларимиздан фарзандларимизни ушбу телевизион каналларимиз орқали эфирга узатилаётган инглиз тилидаги мультфильмларни ҳамда америкалик асл инглиз тилида сўзловчиларнинг дарсларини қўшимча машғулот сифатида кузатиб боришига ундашларини сўраймиз! Эслатиб ўтаман, native speaker кўпгина қиммат хусусий мактабларда ва тайёрлов марказларида ҳам йўқ.

Инглиз тилини билган мактаб битирувчисининг келгусида муваффақиятга эришиш имкониятлари тил билмайдиган тенгдошлариникига нисбатан анча юқори бўлади. Ўзбекистонда хорижий корхоналарда ёки халқаро ташкилотларда ишлайдими, туризм ва хизмат кўрсатиш соҳасида ишлайдими, албатта, инглиз тилини билган ходимнинг ойлиги юқорироқ бўлади. Чет элга ишга ёки саёҳатга кетса ҳам инглиз тилини билса имкониятлари янада кенгроқ очилади. Инглиз тилини яхши билган ўқитувчилар эса давлат бюджетидан 30 фоиз устама ҳақи олиши билан биргаликда, репетиторлик орқали қўшимча даромад олиш имкониятига ҳам эга бўлади.

Оддий мисол, АҚШда бирон бир катта компаниянинг мижозларига хизмат кўрсатиш бўйича телефон номерига мурожаат қилинса, одатда ҳиндча акцентида жавоб беришади, чунки бундай қўнғироқлар тўғри Ҳиндистондаги колл-центрга юборилади. Бизда америкалик истеъмолчилар учун ортиқча акцентсиз гапирадиган мутахассислар кўпроқ бўлса, келгусида АҚШ компаниялари хизматларини Ўзбекистонга аутсорс қилиш имкониятлари ҳам кенгаяди. Шунга инглиз тилида равон сўзлашадиган битирувчилар олий таълимга кира олмаса ёки дастурчиликни ўргана олмаса, жуда бўлмаса, интернет орқали колл-центр хизматларини кўрсатиши ва оила рўзғори учун қўшимча даромад топиши мумкин бўлади.

Ҳозирнинг ўзида минглаб ёшларимиз инглиз тилини билгани учун Ўзбекистонда оиласи бағрида яшаб, интернет орқали хорижий компанияларга турли хизматлар кўрсатиб, маҳаллий бозорга кўрсатилган хизматлардан кўра яхшироқ даромад топмоқда”, - деб ёзади Шерзод Шерматов.

Ушбу Қонун 2019 йилда қабул қилинган, президент томонидан 2020 йил 18 ноябрда имзоланган, ярим йилдан кейин кучга киради.

Norma’нинг ёзишича, ҳужжатда қуйидагилар тартибга солинади:

Миллий гвардиянинг ҳуқуқий мақоми ва асосий вазифалари, давлат органлари ва бошқа ташкилотлар, фуқаролик жамияти институтлари ҳамда фуқаролар билан ҳамкорлиги;

Миллий гвардия фаолиятини ташкил этиш – тизими, бўйсуниши ва ҳисобдорлиги масалалари, мансабдор шахсларини лавозимга тайинлаш ва лавозимидан озод этиш, Миллий гвардия ҳайъати таркиби ва мақоми;

ҳарбий хизматчилар ва хизмат ходимлар томонидан хизмат ўташ тартиби ва шартлари – хизматга қабул қилиш ва қасамёд қилиш, ҳарбий хизматчиларни тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш жиҳатлари, хизматдан бўшатиш ва хизматга тиклаш, хизмат муддатлари ва уларни узайтириш учун асослар, шунингдек ҳарбий ва махсус унвонлар бериш;

Миллий гвардиянинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари;

ҳарбий хизматчилар (ходимлар) томонидан жисмоний куч ишлатиш, махсус воситаларни, ўқотар қуролни қўллаш, ташкилотларнинг ва фуқароларнинг транспорт воситаларидан фойдаланиш;

ҳарбий хизматчиларни ва ходимларни ҳуқуқий ва ижтимоий ҳимоя қилиш, шунингдек уларнинг соғлиғини сақлаш, уй-жой майдони билан таъминлаш, пенсия таъминоти ва бошқалар.

Миллий гвардия ҳарбий хизматчисининг ва ходимининг ўз ваколатлари доирасида қўйилган қонуний талаблари барча давлат органлари, бошқа ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фуқаролар томонидан бажарилиши мажбурийдир. Шунингдек зарур бўлган ахборот, ҳужжатлар ва бошқа материаллар уларнинг қонуний талаби бўйича бепул тақдим этилади. Миллий гвардия ҳарбий хизматчиси ва ходимининг қонуний талаблари устидан шикоят қилиниши уларнинг бажарилишини тўхтатиб турмайди.

Миллий гвардия ҳарбий хизматчилари ва ходимлари хизматни ўташ вақтида дахлсизлик ҳуқуқига эга бўлади. Улар тегишинча Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар прокурорининг розилигисиз жиноий жавобгарликка тортилиши, ушлаб турилиши, қамоққа олиниши мумкин эмас.

Шу билан бирга, ҳарбий хизматчилар (ходимлар) қонунга хилоф ҳаракатлари ёки ҳаракатсизлиги, хизмат мажбуриятларини лозим даражада бажармаганлиги учун қонун ҳужжатларига мувофиқ жавобгар бўлади. Хусусан, жисмоний ва юридик шахсларга етказилган зарарнинг ўрни Миллий гвардия томонидан бюджетдан ташқари жамғарма маблағлари ҳисобидан қопланиши лозим бўлиб, ушбу сумма кейинчалик айбдор шахсдан ундириб олинади.   

Ҳужжат 20.05.2021 йилдан кучга киради.

Ҳиндистоннинг Андхра-Прадеш штатида жойлашган Элуру шаҳрида 300га яқин киши номаълум касаллик сабабли шифохонага тушди. Шифокорлар бу қандай касаллик эканини аниқлаша олмаган.

The Indian Express нашрининг хабар беришича, орасида ёш болалар бўлган беморлар 5 декабрдан шифохоналарга келтирила бошланган. Уларда қайт қилишдан тортиб ҳушни йўқотишгача кўплаб аломатлар кузатилган. Беморлардан коронавирусга олинган тест манфий чиққан.    

“Касалланганлар, айниқса болалар, кўзларида ачишишдан шикоят қилгач, бирдан қайт қила бошлашган. Улардан баъзилари ҳушидан кетган ёки уларни тутқаноқ тута бошлаган”, деб маълум қилишган шифокорлар.

Штат расмий шахслари касалланишлар қайд қилинган ҳудудларга ташриф буюргандан кейин “сирли” касалликнинг сабаби сифатида сув ёки ҳаво ифлосланиши истисно этилган. Ҳудуддаги сув намуналари таҳлилга жўнатилган ва уларда ҳеч қандай ифлосланиш аниқланмаган.  

Масъул шахсларнинг таъкидлашича, беморларнинг аҳволи барқарор, уларнинг ҳаёти хавф остида эмас ва 125га яқин жабрланувчи шифохонадан чиқарилган.

Бироқ The Times of India нашрининг хабар беришича, ушбу касалликдан бир киши вафот этган.

Мухолифат касалликка инфекция сабаб бўлганини таъкидлаб, воқеани тергов қилишни талаб қилган.

Андхра-Прадеш штати соғлиқни сақлаш вазири Кали Кришна Шриниваснинг таъкидлашича, беморлар қонида вирус инфекцияси борлиги исботлари аниқланмаган. Унинг айтишича, гап қандайдир номаълум касаллик ҳақида бормоқда ва фақат лаборатория таҳлиллари бунинг нима эканини кўрсатади.

Hozirgi ba’zi olimlarning fikriga ko‘ra, katta zilzilalar zamon va makonda ancha tartibli tarzda sodir bo‘ladi. Shu sababli ham bugungi kunda zilzilalarga oldindan tayyorlanish, undan keladigan talafotlarning oldini olish mumkin. Zamonaviy dunyoda bu odatiy narsadek tuyuladi, ammo texnika rivojlanmagan davrlardachi? “Daryo” bugun XV asrning talafotli zilzilasi haqida hikoya qiladi.

Italiya yarimorolidagi eng kuchli zilzila

1456-yilning aynan shu kunida sodir bo‘lgan zilzilaning ma’lumotlari qayta o‘rganilishi natijasida, ushbu yer silkinishi Italiya yarimorolida sodir bo‘lgan eng kuchli zilzila ekani ma’lum bo‘ldi. Ushbu zilzila haqida ma’lumotlar cheklangan bo‘lsa-da, olimlar silkinishning zararlari, xarakteri va tektonik harakatlarini o‘rganishga muvaffaq bo‘ldi. Italiya tarixidagi eng kuchli zilzila ko‘lami juda keng bo‘lgan, butun Italiya hududining olti foizi undan aziyat chekdi. Italiya va Germaniyaning ko‘plab shaharlari vayron bo‘ldi. Ko‘plab aholi punktlari, ayniqsa, qirg‘oq bo‘yida yashovchi aholidan hatto iz ham qolmadi.

Oyning qolgan qismida, ikkinchi asosiy shok sodir bo‘lgunicha, bir nechta bilinar-bilinmas silkinishlar sodir bo‘ldi. Ketma-ketlik 1457-yil boshiga qadar (ba’zi manbalarda maygacha) davom etdi va bu ko‘proq zarar yetkazdi.

Talafot

Neapol zilzilasini ikki xil yo‘l bilan tasvirlash mumkin: xalq tili yoki qurbonlar soni bilan. Birinchi variant bilan aytadigan bo‘lsak, Italiya tarixidagi eng kuchli yer silkinishi “shaharni ildizi bilan qo‘porib tashladi”. Ikkinchi variantda raqamlar so‘zlaydi — 35 ming qurbon. 5-dekabrda sodir bo‘lgan silkinishda asosiy zarar ko‘rgan hududlar Napoli va Piana Kamapana bo‘ldi. Butun shahar vayronaga aylandi. Ko‘pchilikning oxirgi so‘zlari tuproq ostida aytilmay qolib ketdi...

Italyan seysmologlari ushbu davomli zilzilani ikkita alohida silkinishga ajaratadi. Birinchisi — 5-dekabrdagi — 7,2 magnitudali. Ikkinchisi 30-dekabda sodir bo‘lgan — 6,6 magnitudali. O‘rganishlar natijasida bundan keyin ham kuchliroq zilzilalar sodir bo‘lsa-da, ushbu silkinish zararlari hisoblab chiqilib, eng talafotli zilzila deb topilgan.

Italiya tarixidagi eng kuchli zilzilalar

Yuqorida so‘z yuritilgan yer silkinishi, ta’kidlanganidek, yarimorol tarixidagi eng kuchlisi edi. Undan so‘ng Italiya yana bir necha marotaba “titradi”.

30-iyul, 1626-yil. Yana Neapol. Ushbu zilzila bu safar 10 minglab qurbon talab qildi.

8-sentabr, 1905-yil. Kalabriya yarimorolida (Italiya) Rixter shkalasi bo‘yicha 7,9 balli zilzila sodir bo‘ldi. Taxminan, besh ming kishi halok bo‘ldi, 25 ta qishloq deyarli vayron bo‘ldi.

1908-yil 28-dekabrda Sitsiliya orolida Rixter shkalasi bo‘yicha 7,5 balli zilzila bo‘lib, Messina shahri va yaqin atrofdagi 25 ta aholi punktini butunlay vayron qildi. Turli manbalarga ko‘ra, 80 mingdan 250 minggacha odam qurbon bo‘ldi.

1915-yil 13-yanvarda Apennin tog‘ tizmasining markaziy qismida, Avezzano yaqinida zilzila sodir bo‘ldi. Taxminan, 1600 kvadrat kilometr maydonga, yuzlab shahar va qishloqlarga ushbu tabiiy ofat ta’sir ko‘rsatdi. Kuchli silkinishlar Adriatikadan tortib yarimorolning Tirren qirg‘oqlariga qadar bo‘lgan hududlarda sezildi. Taxminan, 30 ming kishi vafot etdi.

1980-yil 23-noyabr. Italiyaning janubida Rixter shkalasi bo‘yicha 6,8 gacha bo‘lgan yetti zarbadan iborat zilzila uch ming kishining hayotiga zomin bo‘ldi, 1,5 ming kishi g‘oyib bo‘ldi, sakkiz ming kishi jarohat oldi, 200 ming kishi uysiz qoldi. Zilzila Neapol va Potentsa orasidagi 26 ming kvadrat kilometr kenglikdagi maydonni qamrab oldi.

Italiyada oxirgi ikki dekadada sodir bo‘lgan kuchli zilzilalar ham yo‘q emas. Masalan, 2002-yil 31-oktabrda Italiyaning markaziy va janubiy mintaqalarida kuchli yer silkinishi qayd qilindi. Rixter shkalasi bo‘yicha 5,4 balli zilzila San-Juliano qishlog‘idagi maktabni vayron qildi. 29 kishi halok bo‘ldi, ulardan 26 tasi bolalar. 61 kishi jarohat oldi, uch ming kishi boshpanasiz qoldi.

2009-yilning 6-aprel sanasida Abrusi tog‘li hududida 6,7 magnitudali yer qimirlashi qayd qilindi. Eng ko‘p zararni Akvila shahri ko‘rgan bo‘lsa, Rim ham ushbu silkinishni sezdi. Ba’zi aholi punktlarida binolar 50 foizgacha zarar ko‘rdi. Kuchli, ammo talafotsiz o‘tgan kam sonli zilzilalardan biri desak ham bo‘ladi.

«Америка орзуси» пайдо бўлгунча дунёда «британча турмуш тарзи» трендда эди. Чой ичиш, жамоавий спорт турлари, мулоқот этикаси, кийиниш услуби – булар Британиянинг дунёга қилган муваффақиятли экспортларидир. Кейин эса ҳаммаси ўзгарди. Макдональдс, рок-н-ролл ва жинси пайдо бўлди. Энди дунё чой эмас, кока-кола ича бошлади...»

1776 йилдан бери дунё қанча урушларни кўрди, янги империялар қад кўтарди ва қулади, давлатлар юксалди, инқирозга учради, яна ҳаммасини қайта бошлашига тўғри келди. Аммо шунча вақтдан бери бир нарса ўзгармайди: АҚШ. У уруш-у инқирозлардан кейин ҳам қудратли ва мафтункор.

Аммо бу ўзгармаслик қонунияти қачонгача амал қилади? АҚШ нима учун ҳар томонлама супердержавага айланган? «Америка орзуси» нега бунчалик оммалашиб кетди? Халқаро муносабатлар бўйича эксперт, сиёсий таҳлилчи Фарид Рафиқ Закария ўзининг «Постамерика дунёси» (The PostAmerican World) китобида АҚШнинг бугуни ва эртаси билан боғлиқ бир қатор саволларга жавоб излайди.

АҚШ қандай қилиб халқаро сиёсат майдонида регуляторга айланиб қолди ва бундан кейин ҳам ҳозирги мақомини сақлаб қоладими, бошқа давлатлар қандай қилиб АҚШдан ўзиб кетмоқда – муаллифнинг бу бўйича таҳлил ва прогнозлари ҳам китобда баён этилган.

Шарқ нега Ғарбдан ортда қолди?

Закария дунё саҳнасида АҚШ каби қудратли давлатнинг пайдо бўлишини бошқа мамлакатларнинг ривожланиш йўлидаги хатоликлар ва улардан чиқарилган хулосалар билан боғлайди. Ахир 16-асрларга қадар цивилизациянинг барча йўналишларида Шарқ пешқадам эди. Кейинчалик Ғарбий Европа Ренессанс ва Реформацияга юз тутди ва ривожланишда ўзиб кетди. 18-асрга келиб эса Атлантиканинг нариги соҳилида Шарқ ва Ғарбнинг шу нуқтага қадар қилган хатоликлардан чиқарилган тўғри хулосалар асосида Америка бунёд бўлди.

Хитой, Ҳиндистон, Яқин Шарқ давлатлари ғарб тамаддунидан анча аввалроқ гуллаб-яшнашни бошлаган. Гап шундаки, аксарият Шарқ давлатларида давлат бошқаруви тирания, марказлашув, халқни солиқлар билан қийнашга асосланган эди. Ҳукмдорлар ўзларига ҳашаматли саройлар қуриб олиш билан банд бўлишган, инфратузилмани яхшилаш, савдо ва фанни ривожлантириш ҳақида бош қотиришмаган. Одамлар шахсий бойишдан манфаатдор эмасди, чунки давлат барибир унинг пулини тортиб оларди.

Шарқ мамлакатларида фуқаролик жамияти суст ривожланган, кўп жиҳатдан давлатга боғлиқ бўлиб қолган. Мисол учун, Ҳиндистонда савдогарлар каста иерархиясининг қуйи бўғинига мансуб бўлган, саройнинг инжиқликлари билан ҳисоблашиб иш кўришга мажбур бўлган. Хитойда эса савдогарлар император саройига манзур келиш учунгина исталган дақиқада савдони йиғиштириб қўйиб, конфуцийликни ўрганишга берилиб кетиши мумкин эди. (АҚШ эса тадбиркорлар ривожланишнинг асосий ричаги эканлигини анча эрта тушуниб етди).

Европада эса қирол ҳокимияти бу даражада марказлашган ва қудратли эмасди. Биринчидан, қироллар ҳар доим черковлар билан рақобатлашишга мажбур бўлган. Иккинчидан, ерга эгалик шакли аниқ белгилаб қўйилган ва бу қиролнинг ҳокимиятини чеклаб қўяр эди. 1215 йилдаёқ қабул қилинган Эркинликлар хартияси ғарб дунёсининг ҳуқуқ ҳақидаги энг биринчи ҳужжати бўлди.

Бундан ташқари, Европа минтақасидаги тоғлар ва водийлар давлат ва шаҳарлар ўртасида табиий чегараларни ҳосил қилган эди. 16-асрда Европада 500та давлат, мустақил шаҳар ва графлик бўлган. Ҳар бир ҳудудда ўзига хос бўлган сиёсий шакллар орасидаги ранг-баранглик сиёсатчилар ва сиёсий таълимотлар ўртасида соғлом рақобатни пайдо қилди. Натижада бир давлатда ўз йўлини топа олмаган одам бошқа давлатга бемалол ўтиб, фаровон ҳаёт қуриши мумкин эди. Шундай рақобат муҳитида Европа бойлик, уруш санъати, фан тараққиёти масалаларида илгарилаб кетди.

Айни шу даврда эса Россия ва Хитойда улкан марказлашган империялар, 100 йиллар давомида ўрнини бошқаларга бўшатмаган сулолалар ҳукмронлик қиларди.

Иқтисодий ва ҳарбий соҳадаги тараққиёт европаликларни мустамлака ҳаракатларини олиб боришга илҳомлантирди. Улар Осиё, Африка ва Америка қитъаларига қараб йўл олишди. 20-аср аввалида европаликлар ер юзининг 85 фоизига эгалик қилишарди.

Мустамлакага айланган давлат раҳбарлари, табиийки, ғарбнинг сиёсий ва иқтисодий назоратидан чиқиб кетишга ҳаракат қилган. Пётр Биринчидан бошлаб Камол Отатурккача, Жавоҳарлал Нерудан тортиб Камол Абул Носиргача барчаси бир нарсани яхши тушунган – иқтисодий қолоқликдан ғарб ҳокимият институтлари, иш юритиш усуллари, ҳарбий тузилмаларидан намуна олиш орқалигина чиқиб кетиш мумкин. Ва чиқиб кетишди ҳам.

Америкасиз дунё. У қандай эди?

Америка қитъаси кашф қилиниб, мустамлакага айлантирилгунига қадар, бу ҳудудларда Қўшма Штатлар пайдо бўлгунгача дунё қиёфаси қандай эди?

Инсоният тарихида маданий қадриятларни экспорт қилиш бўйича энг зўр рекордчи сифатида Буюк Британияни кўрсатиш мумкин. Британ империяси бутун дунёга инглиз тилини ёйди, банк тизими, инсон ҳуқуқлари, жамоавий спорт турлари, бошқарув шакли, парламент тизими, шахс эркинлиги тушунчасини оммалаштирди.

Дунёда «америка орзуси» феномени пайдо бўлишидан аввал ҳаммани илҳомлантирадиган ва нусха оладиган «британча ҳаёт тарзи» мавжуд эди. Кейинчалик эса... Макдональдс, рок-н-ролл, жинси пайдо бўлди. Булар Американинг бутун дунёга қилган муваффақиятли экспортлари. Чунки АҚШ Европадан фарқли равишда консерватив қарашларнинг этагини тутиб олмади, у барча янгиликларга, экспериментларга очиқ эди. Ва бу эскпериментларнинг аксари ижобий самара берди.

Америка иқтисодиётининг кучли томонлари

АҚШ жаҳон ялпи ички маҳсулотидаги улуши юқорилиги кўрсаткичини 20-аср бошидан бери стабил ҳолатда сақлаб келмоқда. АҚШ иқтисодиёти мудофаа масалаларига харажатларни кўтара оляпти. Мамлакат ҳарбий соҳадаги тадқиқотлар учун бошқа барча мамлакатлар сарфлайдиган харажатларни қўшиб ҳисоблаганда ҳам кўпроқ маблағ ажратади.

АҚШда йирик корпорациялар ва университетлар ўртасида алоқа жуда яхши йўлга қўйилгани сабабли мамлакат нанотехнология, биотехнология ва бошқа инновациялар борасида етакчиликни сақлаб қолмоқда. Илмий тадқиқотлар ва ишланмаларнинг амалиётга жорий қилиниши бўйича ҳам АҚШга ҳеч ким бас кела олмади. Америка олий таълим муассасалари сифат кўрсаткичида пешқадам, улар халқаро талабаларнинг 30 фоизини ўзига жалб қилади. Хитой ва Ҳиндистонда ҳам ОТМлар кўплаб очилаётган бўлса-да, улар сифат бўйича қуйи ўринларда қолмоқда.

АҚШ иқтисодиётининг яна бир ютуғи – иммигрантларнинг тўхтовсиз оқимидир. Пул топиш илинжида ҳар қандай меҳнатни қилишга тайёр иммигрантлар иқтисодиётни тўхтовсиз айлантириб туради. Мисол учун, Кремний водийсида очиладиган фирмаларнинг нақ ярми иммигрантлар ҳисобига тўғри келади.

Қўшма Штатлар иқтисодиётидаги заифликлар

Аммо мамлакат иқтисодиётининг заиф томонлари ҳам бор. Жамғармалар ҳажми қисқармоқда, хорижий ўзлаштирмалар миқдори ошган, аҳоли қатламлари орасидаги мулкий тенгсизлик кучаймоқда. Америкаликларнинг 63 фоизи мамлакатдан ўрта қатлам тобора йўқолиб бормоқда, деб ҳисоблайди.

Собиқ учинчи дунё давлатлари иқтисодий жиҳатдан шиддат билан ўсаётган бир вақтда бундай муаммолар АҚШга оғирлик қилади. Мисол учун, Нью-Йорк фонд биржаси акцияларнинг энг йирик айланмаси кечадиган майдон бўлмай қолган. Бу масалада Европа фонд биржалари АҚШни ортда қолдирмоқда.

Саноат мамлакатлари орасида АҚШ даромад солиғининг энг паст кўрсаткичига эга бўлган, аммо ҳозир у даромад кўрсаткичи юқорилиги бўйича дунёда иккинчи ўринда. Муаммо шундаки, АҚШ солиқни кўтармади, балки бошқа давлатлар солиқни туширди. 30 йил аввал АҚШнинг бозорни назорат қилиш инструментлари жуда эгилувчан ҳисобланган бўлса, ҳозир Шарқий Европа бу борада ўзиб кетяпти.

Кўп қутбли дунё

Аввалги учинчи дунё давлатлари инсон ҳуқуқларини таъминлашга эришиш, гендер тенгликни ўрнатиш ҳаракати билан социал трансформацияни бошдан ўтказмоқда. Уларда ҳам жамиятнинг қиёфаси тобора Европага ва Шимолий Америкага ўхшаб бормоқда.

Закария дунёда постамерика даврининг бошланишини айнан шу билан боғлайди: ўтган асрнинг 90-йилларигача қадар дунё икки қутбга ажралган эди – АҚШ етакчилигидаги капиталистик дунё ва СССР раҳнамолигидаги коммунистик дунё. Ва бу икки қутб ўртасида аёвсиз рақобат бор эди. 90-йилларда коммунизм ғояси ўзини оқламай, совет империяси қулагач, АҚШ сиёсий аренада ўзини яккаҳокимдек тута бошлади. Муносиб рақобатчининг йўқлиги Вашингтоннинг ўзига ўзи маҳлиё бўлиб юришига олиб келди. Бу орада эса бошқа мамлакатлар тараққиёт борасида анча-мунча нарсага эришиб қўйди. Энди дунё бир қутбли эмас, балки кўп қутбли. Унда АҚШ, Европа билан бир қаторда Хитой, Япония, Ҳиндистон ва бошқалар ҳам бор.

Постамерика даври АҚШнинг ривожланиш чизиғидан пастга тушиши эмас, балки чизиқдан юқорига кўтариладиганларнинг сон жиҳатидан ортишига ва бу кўпчилик орасида АҚШнинг овози илгаригидек баланд эшитилмай қолиши билан изоҳланади.

Ривожланиш тангасининг иккинчи томони

Закария АҚШ ва Европа давлатларидан бошқа мамлакатларнинг жадал ўсиш суръатларига ижобий қарар экан, глобал тараққиётнинг бошқа томонига ҳам эътибор қаратади.

Шиддатли иқтисодий ўсишнинг салбий оқибатларидан бири – табиий ресурслардан нооқилона фойдаланиш, атроф-муҳитга зарар етказишдир. Ичимлик суви, тоза ҳаво, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари – буларнинг захираси тугаб бориши мумкин. 20-асрда дунё аҳолиси 3 бараварга, аммо у сарфлайдиган сув ҳажми 6 бараварга ошди.

Америкаликлар бир кунда ўртача 400 литр сув сарфлашади. Қашшоқ давлатларда эса кун давомида 40 литр сув топиш ҳам катта муваффақият. Аммо ўртамиёна давлатлар қанчалик бойий бошласа, улар шунчалик кўп сув истеъмол қила бошлайди. Африка ва Яқин Шарқда сув ресурсларига эгалик учун зиддиятлар аллақачон кузатилмоқда. Сув манбалари тугагач, миллионлаб одамлар ўз яшаш жойларини ўзгартиришга мажбур бўлишади.

Шунингдек, электрга бўлган талаб ҳам ортиб бормоқда. Автомобил ва самолётлар сони ошган. Транспортлар сонининг ошиб бориши ёқилғига бўлган талабни оширади. Электространциялар қуришга бўлга эҳтиёжни пайдо қилади. Натижада 1997 йилда Киотода қабул қилинган протокол – иссиқхона газларини камайтириш мажбуриятни белгиловчи ҳужжатнинг аҳамияти пучга чиқиши мумкин…

АҚШга тавсиялар

Фарид Закария ўз кузатувларидан келиб чиққан ҳолда, янги державаларнинг пайдо бўлиши ҳисобига АҚШ яқин йилларда дунё сиёсий аренасидаги ҳозирги ролини йўқотиб қўйиши мумкинлигини башорат қилади.

Штатлар ўз ўрнини бой бермаслиги учун мамлакат ўз ташқи сиёсатини қуйидаги векторлар асосида ўзгартириши кераклигини таъкидлайди.

Ўз хоҳишларини тўғри белгилаш. Вашингтон ўз қудратига шунчалар бино қўйиб юборганки, гоҳида нимани истаётганини ўзи ҳам билмай қолади. Мисол учун, у Россия билан муносабатлардан айнан нимани исташини тўлиқ тушуниб етмайди. У бошқа мамлакатлар билан алоқалардан қандай натижа кутишини аниқ белгилаб олиши лозим.

Ҳарбий кучга таянишни қисқартириш. Терроризм билан кураш учун турли ҳарбий методларни ишлаб чиқишга АҚШ 1 трлн доллар сарфлади. Аммо бир неча баравар самарали бўлиши мумкин бўлган фуқаролик дипломатиясини ривожлантиришга атиги 10 млрд доллар ажратилган.

Иккиюзламачиликни тўхтатиш. АҚШ ўз манфаатлари юзасидан иккиюзламачилик қилишни бас қилиши керак. Нега у Саудия Арабистони ёки Тайванда демократия тўлқинларининг бостирилишига бефарқ бўлди-ю, лекин Шимолий Кореянинг Бирмага таъсир кўрсатишини қўллаб-қувватлаган Хитой ва Ҳиндистонни танқид қилади? Агар унга демократия муҳим бўлса, буни барча жойда бирдек намоён қилсин.

Дунёдаги ҳар қандай конфликтга аралашавермаслик. Конфликт ҳиди чиққан ҳар қандай жойга югуриб боришдан АҚШ тийилиши керак. Мисол учун, Яқин Шарқда шиалар ва суннийлар ўртасидаги келишмовчиликни ҳал қилишга катта ресурсларни сарфлашдан унга нима наф? Агар манфаат фақатгина ўзидан қаҳрамон ясаш бўлса, бу унга жуда қимматга тушяпти.

Миллий манфаатларни пеш қилиш эмас, халқаро нормаларга кўра иш тутиш. Агар АҚШ дунёда стабил тинчлик бўлиши тарафдори бўлса, ҳеч қандай истисносиз умум қабул қилинган нормалар асосида ташқи сиёсатини юритиши, миллий манфаатларидан келиб чиққан ҳолда ўзбошимчалик қилмаслиги керак. Ҳозир қилаётганидек тартибни ўзига бўйсундириши эмас, ўзи тартибга бўйсуниши лозим.

Қўрқишни бас қилиш. Америка жамияти терроризм, мусулмонлар, иммигрантлар, хорижий компаниялар ва эркин савдодан сурункали фобия синдромига чалинган. Дунёдаги энг кучли миллат ўзини гўё душманлар қуршовида қолиб кетгандек тутади. Натижада душманларни янчиб ташлаш, уларни дунё харитасидан ўчириб ташлаш каби агрессияни намойиш эта бошлашади. Бу агрессия АҚШнинг халқаро аренадаги образига салбий бўёқ чаплайди. АҚШ барча сиёсий шакллар ва маданиятларга тоқатлиликни намойиш эта олиши муҳим.