Bugungi kunda mamlakatda olib borilayotgan islohotlarni viloyat aholisiga yetkazish, ularning bu boradagi xabardorligini oshirish maqsadida Oliy Majlis huzuridagi nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlarini qo‘llab-quvvatlash jamoat fondining subsidiya mablag‘lari asosida faoliyat olib boruvchi Demokratik jarayonlarni tahlil qilish markazi bir qator ishlarni amalga oshirmoqda. Jumladan,
Bugun Uchquduq tumanida Demokratik jarayonlarni tahlil qilish markazi (DJTQM) Navoiy viloyat bo‘linmasi tashabbusi bilan Xalq deputatlari mahalliy Kengashlari bilan hamkorlikda “Islohotlar – inson qadri uchun” mavzusida davra suhbati o‘tkazildi.
Davra suhbatidan asosiy maqsad – mamlakatimizda olib borilayotgan islohotlarni aholining keng qatlamiga tushuntirish va «O‘zbekiston — 2030» strategiyasi bandlarida belgilangan vazifalarni amalga oshirishda davlat va nodavlat tashkilotlarning ijtimoiy sherikligi masalalarini muhokama qilishdan iborat bo‘ldi.
      Tadbirda Navoiy viloyatining davlat va nodavlat tashkilotlari vakillari, Xalq deputatlari mahalliy Kengashlari Kotibiyati mudirlari, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Senati a’zosi, DJTQM Navoiy viloyat hududiy bo‘linmasi rahbari, mahalliy kengash deputatlari, mahalla fuqarolar yig‘inlari raislari hamda OAVlari vakillari ishtirok etdi.
Tadbir davomida mamlakatimizda so‘nggi yillarda xalq deputatlari mahalliy Kengashlarining hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish, aholini ijtimoiy himoya qilishga oid dolzarb masalalarni hal qilish bo‘yicha vakolatlari kengaytirilib, xalq hokimiyatchiligini to‘laqonli ro‘yobga chiqarish borasida keng qamrovli islohotlar amalga oshirilayotgani ta’kidlandi.
     Ma’ruzachilar tomonidan xalqimizning erkin va farovon, qudratli Yangi O‘zbekistonni barpo etish bo‘yicha xohish-irodasini ro‘yobga chiqarish, har bir fuqaroga o‘z salohiyatini rivojlantirish uchun barcha imkoniyatlarni yaratish, sog‘lom, bilimli va ma’naviy barkamol avlodni tarbiyalash, global ishlab chiqarishning muhim bo‘g‘iniga aylangan kuchli iqtisodiyotni shakllantirish, adolat, qonun ustuvorligi, xavfsizlik va barqarorlikni kafolatli ta’minlashga qaratilgan ustuvor vazifalarni o‘z ichiga olgan “O‘zbekiston -2030 strategiyasi” ning bandlari bo‘yicha ma’lumot berib o‘tildi.
     Tadbirda Strategiyada barqaror iqtisodiy o‘sish orqali aholi farovonligini ta’minlash bo‘yicha belgilangan ikkinchi yo‘nalishda iqtisodiyotni rivojlantirish, tadbirkorlik, sanoat, qishloq xo‘jaligi sohalarini yangi bosqichga olib chiqish borasida ilgari surilgan tashabbuslar haqida muzokaralar olib borildi.
    Tadbir yakunida ma’ruzachilar tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «O‘zbekiston — 2030» strategiyasini «Yoshlar va biznesni qo‘llab-quvvatlash yili»da amalga oshirishga oid davlat dasturi to‘g‘risida”gi Farmonidan kelib chiqib, viloyatimizda inson qadri uchun amalga oshirilayotgan islohotlar bo‘yicha atroflicha ma’lumotlar berildi.

    Xotin-qizlar tadbirkorligi uchun imtiyozli kredit ajratiladi. OTMda oʻqishi, kontraktini toʻlashi uchun ham qator yengilliklar berilgan. Quyida qonunchilikda xotin-qizlar uchun belgilangan imtiyozlar haqida maʼlumot beriladi.

1. Tadbirkorlik uchun imtiyozli kredit beriladi

   Xotin-qizlarga tadbirkorlikni yoʻlga qoʻyish uchun Xotin-qizlarni qoʻllab-quvvatlash davlat maqsadli jamgʻarmasi hisobidan 3-yilgacha va 6 oygacha imtiyozli davr bilan yillik 14 foiz stavkada 33 million soʻmgacha kreditlar ajratiladi. 

2. OTMga kirish uchun tavsiyanoma beriladi

   Ehtiyojmand oilalardagi xotin-qizlarga oliy taʼlim muassasalari kirishda davlat granti asosidagi qabul doirasidagi tanlovda ishtirok etish uchun tavsiyanoma beriladi. 

3. “Ayollar daftari” orqali xotin-qizlarga 10 dan ortiq yordam koʻrsatiladi

    Xususan, “Ayollar daftari”ga kiritilgan va tadbirkorlik bilan shugʻullanish istagida boʻlgan xotin-qizlarga BHMning 150 baravarigacha miqdorda kredit ajratiladi. 

4. Kasb-hunar oʻqish xarajatlari qoplab beriladi

Xotin-qizlar nodavlat taʼlim tashkilotlarida kasb-hunarga va tadbirkorlikka oʻqiganda qilgan xarajatlarning 70 foizi, biroq har bir bitiruvchiga 1 million soʻmdan ortiq boʻlmagan xarajatlar davlat tomonidan qoplab beriladi. 

5. Faol xotin-qizlarga “Moʻtabar ayol” koʻkrak nishoni beriladi

Qonunchilikka koʻra, “Moʻtabar ayol” koʻkrak nishoni taʼsis etilgan boʻlib, mazkur koʻkrak nishoni bilan:

– jamiyat va davlat hayotida faollik va tashabbuskorlik koʻrsatgan;

– oʻzining samarali mehnati bilan oilaning shakllanishiga va farovonligi mustahkamlanishiga, onalik va bolalik muhofazasiga munosib hissa qoʻshgan;

– sogʻlom va barkamol avlodni voyaga yetkazish, ularni vatanparvarlik va istiqlol gʻoyalariga sadoqat ruhida tarbiyalash, joylarda maʼnaviy-axloqiy muhitni sogʻlomlashtirish va milliy qadriyatlarimizni keng targʻib etish borasida ibratli faoliyat olib borayotgan xotin-qizlar taqdirlanadi.

6. Davlat xizmatiga kirishda xotin-qizlar uchun teng sharoit yaratiladi

Davlat xizmatidagi lavozimlarni, shu jumladan rahbarlik lavozimlarini egallash uchun tanlovda xotin-qizlar va erkaklarning teng ravishda ishtirok etishi taʼminlanishi kerak.

Davlat organlarining kadrlar xizmatlari zimmasiga tanlov komissiyalariga nafaqat tanlovda ishtirok etayotgan shaxslarning maʼlumoti va kasbiy tayyorgarligi toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni, balki davlat xizmatining tegishli lavozimlarida ishlayotgan xotin-qizlar va erkaklar sonining nisbati toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni ham taqdim etish majburiyati yuklatiladi. 

7. Homiladorligi sababli ishga qabul qilmaslik javobgarlikka sabab boʻladi

Homiladorligi yoki farzandi borligi bilan bogʻliq sabablarga koʻra ishga qabul qilishni rad etish yoki mehnatga haq toʻlash miqdorini kamaytirish taqiqlanadi.

Ayolni homiladorligi yoki shaxsni yosh bolani parvarish qilayotganligini bila turib, uni ishga olishdan gʻayriqonuniy ravishda bosh tortish yoki ishdan boʻshatish, BHMning 25 baravarigacha miqdorda jarima yoki uch yilgacha muayyan huquqdan mahrum qilish yoxud uch yilgacha axloq tuzatish ishlari bilan jazolanadi.

Bundan tashqari xotin-qizlarga mehnat qilish bilan bogʻliq 10 dan ortiq imtiyozlar belgilangan.

8. Gender tenglikka oid ishlarda ayollar bepul advokat bilan taʼminladi

Erkak va ayollar huquqlari tengligining buzilishi bilan bogʻliq ishlarning sudlarda koʻrib chiqilishida ayollarga advokatlar tomonidan koʻrsatiladigan yuridik xizmat uchun haq ularning xohishiga koʻra davlat hisobidan qoplanadi. 

9. Bakalavr bosqichida oʻqiyotgan ayrim xotin-qizlar kontraktini toʻlab beriladi

Ijtimoiy ehtiyojmand oila vakillari, yetim yoki ota-onasining qaramogʻidan mahrum boʻlgan xotin-qizlar davlat OTMlari bakalavr bosqichida kontrakt asosida oʻqiganida ularning kontrakt toʻlovlari hokimliklar tomonidan toʻlab beriladi. 

10. Magistratura bosqichida oʻqiyotgan barcha xotin-qizlar kontrakti toʻlab beriladi

Davlat OTMlarida oʻqiyotgan xotin-qizlar uchun magistratura bosqichiga kontraktning toʻliq summasi byudjetdan qoplab beriladi. Buning uchun har yili xotin-qizlar rektor nomiga 15-sentyabrgacha ariza berishi kerak.

    2024 yil 1-apreldan boshlab O‘zbekiston qonunchiligida ro‘y beradigan ayrim o‘zgarishlar eslatib o‘tiladi.

    “Tashabbusli budjet”da nazorat kuchayadi

      Prezidentning “O‘zbekiston — 2030” strategiyasini “Yoshlar va biznesni qo‘llab-quvvatlash yili”da amalga oshirishga oid davlat dasturi to‘g‘risida”gi farmonida 2024 yil 1 apreldan ayrim soha va tizimlarda yangi tartiblar joriy etilishi belgilab berilgan.

      Jumladan, 2024 yil 1 apreldan boshlab “Tashabbusli budjet” doirasidagi loyihalarni tashabbuskorlar, mahalla raisi va faollarining ish sifati yuzasidan roziligi olinganidan keyingina foydalanishga qabul qilish tartibi joriy etiladi.

      Shuningdek, 1 apreldan chegara bojxona postlarida meva-sabzavot va oziq-ovqat mahsulotlarini rasmiylashtirish bo‘yicha karantin, sanitariya-epidemiologiya osoyishtalik va veterinariya sohalaridagi nazorat funksiyalari bojxona xizmati organlariga o‘tkaziladi.

      Davlat dasturida 2024 yil 1 apreldan boshlab iqlim o‘zgarishi sohasida monitoring, hisobot berish va tekshirishning zamonaviy tizimi (MRV) va ma’lumotlar bazasi bosqichma-bosqich yo‘lga qo‘yilishi, shuningdek, davlat investitsiya dasturlari doirasida markazlashgan manbalar hisobiga amalga oshiriladigan yirik loyihalarga sanoat kooperatsiyasi talablari joriy etilishi ham nazarda tutilgan.

      Xudoyorxon o‘rdasida “Xon qabuli”

2024 yil 1 apreldan boshlab “Madaniyat to‘lqinlari” media loyihasi amalga oshiriladi. Bu haqda prezidentning “Aholiga madaniy xizmat ko‘rsatish darajasini yanada oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorida keltirib o‘tilgan.

       Media loyiha doirasida tanlov o‘tkaziladigan yo‘nalishlar va ularning konsepsiyasi Madaniyat vazirligi, Yoshlar ishlari agentligi, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi tomonidan belgilab beriladi. Tanlov doirasida jamoatchilik tomonidan ijobiy qabul qilingan va g‘oyaviy yuksak eng yaxshi 50 ta media mahsulotning har biri 50 mln so‘m pul mukofoti bilan taqdirlanadi.

      Qarorga ko‘ra, turistik obektlarda milliy va tarixiy sahnalarni yaratish orqali sayyohlar uchun ularning jozibadorligini yanada oshirish maqsadida turizm obektlarida ijodiy jamoalarning teatrlashtirilgan tomosha va konsert dasturlari tashkil etiladi. Jumladan, 2024 yil 1 apreldan boshlab namuna sifatida Qo‘qon shahridagi Xudoyorxon o‘rdasida “Xon qabuli” teatrlashtirilgan tarixiy tantanali rasmiy qabul marosimi tashkil etiladi. Uning ijobiy natijalari bosqichma-bosqich Buxoro, Samarqand va Xiva shaharlarida qo‘llanadi.

Bundan tashqari, qarorda 1 apreldan boshlab aholi orasida, ayniqsa, ijtimoiy tarmoqlarda mashhur bo‘lgan mahalliy va xorijiy shaxslar ishtirokida “Yulduz bilan sayohat” hamda “Ko‘cha san’ati va musiqasi” loyihalarini amalga oshirish ham ko‘zda tutilgan.

     “Suyunchi puli” berish tartibi o‘zgaradi

      Vazirlar Mahkamasining “O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining ayrim qarorlariga ba’zi ijtimoiy nafaqalarni to‘lash tartibini takomillashtirishga qaratilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi qarori bilan bola tug‘ilganida bir martalik nafaqa (“suyunchi”) pulini berish tartibi o‘zgartirilmoqda. 

      Qarorga ko‘ra, 2024 yil 1 apreldan boshlab farzand tug‘ilganda beriladigan bir martalik nafaqa puli:

- birinchi farzandi uchun – barcha ayollarga;

- ikkinchi farzandi uchun – farzand tug‘ilgan paytda “Ijtimoiy himoya yagona reyestri” axborot tizimiga kiritilgan oilaning a’zosi bo‘lgan ayollarga rasmiylashtiriladi. 

Qolgan barcha holatlarda nafaqa to‘lanmaydi. 

Nafaqani olish uchun arizani davlat xizmatlari markazi yoki YaIDXP orqali berish mumkin. 

Bola tug‘ilganda beriladigan bir martalik nafaqa miqdori mehnatga ham to‘lashning eng kam miqdori 70,3 foizi (hozirda 738 150 so‘m)ga teng.

     Yo‘l varaqalari elektron shaklga o‘tkaziladi

    Vazirlar Mahkamasining tegishli qarori bilan 2024 yil 1 apreldan 2024 yil 1 oktyabrga qadar Yuk va yo‘lovchilarni tashishda avtotransport vositalariga yo‘l varaqalarini elektron shaklda rasmiylashtirish va yuritish tizimini joriy etish bo‘yicha tajriba-sinov loyihasi amalga oshiriladi.

    Tajriba-sinov loyihasini amalga oshirish davrida elektron yo‘l varaqalari Transport vazirligining «Uztrans» yagona interaktiv axborot tizimining “Elektron yo‘l varaqa” avtomatlashtirilgan axborot tizimi orqali rasmiylashtiriladi va yuritiladi. Elektron yo‘l varaqalari tashkiliy-huquqiy shakli va mansubligidan qat’i nazar, avtomobil transportida yuk va yo‘lovchi tashish faoliyati bilan shug‘ullanuvchi yuridik shaxslar tomonidan mustaqil ravishda rasmiylashtiriladi.

     Shuningdek, yo‘l varaqalarining qog‘oz shaklidan foydalanishni cheklamagan holda uning elektron ko‘rinishiga bosqichma-bosqich o‘tish ta’minlanadi. Elektron yo‘l varaqalari tizimi shaxsiy yengil avtomobilida yo‘nalishsiz taksi sifatida yo‘lovchilarni tashish bilan shug‘ullanuvchi jismoniy shaxslar uchun amal qilmaydi. Elektron yo‘l varaqalari tizimidan foydalanganlik uchun yig‘im undirilmaydi.

     Boshqa o‘zgarishlar

     2024 yil 1 apreldan boshlab:

•     huquqiy eksperiment doirasida Dasturiy mahsulotlar va axborot texnologiyalari texnologik parki rezidentlari tomonidan raqamlashtirish sohasidagi xizmatlar eksporti bo‘yicha xalqaro platformalarda elektron shaklda rasmiylashtirilgan qiymati 100 ming AQSh dollarigacha (yoki ushbu ekvivalentga teng miqdorgacha) bo‘lgan shartnomalar (kelishuv, hisobvaraq-faktura, invoys) elektron hujjat sifatida tan olinadi hamda ularning qog‘oz shaklidagi nusxasi talab etilmaydi;
• ijtimoiy himoya milliy agentligiga protez moslamalari va reabilitatsiya vositalari bilan elektron tijorat orqali vaucher asosida ta’minlashni to‘xtatmagan holda, 2024 yil 1 apreldan 2026 yil 1 aprelga qadar elektr yuritmali kreslo-aravacha va eshitish moslamalarini markazlashtirilgan tartibda xarid qilish va muhtoj shaxslarga yetkazib berish vakolati beriladi;
• nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va protezlash hududiy markazlarida bolalar reabilitatsiyasi bo‘limlari tashkil etiladi;
• tadbirkorlik sub’yektlariga subsidiya, imtiyoz va preferensiyalar ularning reyting darajasidan kelib chiqqan holda joriy etiladi;
• Qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi sohasida nazorat inspeksiyasi hududiy inspeksiyalarda ro‘yxatdan o‘tmasdan qurilgan obektlarni instrumental texnik tekshiruvdan o‘tkazib, foydalanishga ruxsat berish ishlarini to‘xtatadi;
• yirik soliq to‘lovchilar uchun tovar-transport yuk xatlarini elektron shaklda rasmiylashtirish, saqlash va ularning hisobini yuritish tizimi majburiy tartibda joriy etiladi;
• “Inson” ijtimoiy xizmatlar markazlari hamda Ijtimoiy himoya milliy agentligi tizimidagi tibbiy-ijtimoiy muassasalarda shartnoma asosida pulli xizmat ko‘rsatish tartibi joriy etiladi. Bunda, “Inson” ijtimoiy xizmatlar markazlari hamda tibbiy-ijtimoiy muassasalarda shartnoma asosida ko‘rsatiladigan pulli xizmatlar ro‘yxati agentlik tomonidan Iqtisodiyot va moliya vazirligi bilan kelishilgan holda tasdiqlanadi;
• maxsus axborot platformasi orqali davlat organlari va tashkilotlari rahbarlarining raqamlashtirishga mas’ul o‘rinbosarlari va xodimlari raqamlashtirish sohasidagi qoidalar va qonunchilik talablari bo‘yicha “hayot davomida ta’lim olish” tamoyili asosida o‘qitiladi;
• ko‘chmas mulk hamda avtotransport vositalari bilan bog‘liq bitimlarni notarial tasdiqlashda qarzdorlik mavjudligi qattiq maishiy chiqindilarni to‘plash va olib chiqish xizmatlari uchun aholi tomonidan majburiy to‘lovlarni to‘lash va hisobini yuritishning yagona elektron tizimi orqali onlayn rejimda tekshirilib, qarzdorlik bartaraf etilganidan keyin notarial harakat amalga oshiriladi;
• kam ta’minlangan oilalarga bolalar nafaqasi va moddiy yordam tayinlash uchun onlayn ariza berish bo‘yicha davlat xizmatini ko‘rsatish yo‘lga qo‘yiladi;
• sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlari majburiy ijrosi doirasida mol-mulkni shartnoma-vositachilik asoslarida sotish faqatgina mol-mulkni qabul qilishdan uni sotishgacha bo‘lgan jarayonlarni masofaviy monitoring qilish elektron tizimini joriy etgan savdo tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladi.  

Bugungi kunimizni avtomobillarsiz tasavvur qila olmaymiz. Uni boshqarish chogʻida bilib-bilmay yoʻl harakati qoidalarini buzib, radarlarga tushib qolish ham uchrab turadi. Buning oqibatida esa pochtachi uyimizga jarima solish toʻgʻrisidagi qarorni darrov yetkazadi. Attang, muammo ustiga yana bir muammo. Toʻxtangchi, oʻzi bu jarima qonuniymikan?!

Ushbu maqolada radarlar orqali qaysi holatlarda jarima chiqarilishi mumkinligi, radarlarga qoʻyilgan texnik talablar, noqonuniy jarimalarni bekor qilish yoʻllari va boshqa shunga oʻxshash dolzarb savollarga sodda talqinda javob yoziladi.

1. Qanday radar turlari mavjud?

Radarlarni shartli ravishda muayyan guruhlarga boʻlib olamiz. Sababi hamma radarlar ham bir xil tartibda qoidabuzarlikni qayd etmaydi.

Maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish texnika vositasi – asosan chorrahalarda, yoʻl boʻyida metall ustunlarga oʻrnatilib, avtomobillarning davlat raqami belgilarini aniqlaydi.

Mobil kompleks – Odatda “Nexia III” yoki “Cobalt”larga oʻrnatiladi. Multiradarlar mobil kompleks hisoblanadi.

Koʻchma fotoradar – Xalq tilida “uchoyoq radar” deyiladi.

2. Multiradarda aniqlangan qoidabuzarlik oʻsha joyning oʻzida haydovchiga maʼlum qilinishi kerakmi?

Xuddi shunday. Nizomning (https://lex.uz/docs/4089917#6031356 ) 31-bandida shunday deyilgan: “Koʻchma fotoradar va mobil komplekslardan foydalanganda, YPX xodimi moslamaning koʻrsatkichlari bilan harakat tezligini oshirib, qoidalarni buzgan haydovchini tanishtirishi, uning talabi bilan moslamaning sertifikati (nusxasi)ni koʻrsatishi lozim”. Yaʼni “uchoyoq” yoki multiradarlar orqali huquqbuzarlik aniqlandi. Bunday vaziyatda YPX xodimi haydovchiga qoidabuzarlik sodir etgani haqida oʻsha joyning oʻzida maʼlumot berib, uning ishtirokida bayonnoma rasmiylashtiradi. Masalan, 60 km/soat tezlikda harakatlanish kerak boʻlgan joyda haydovchi 90 km/soatda harakatlanib, qoidani buzdi. Qoidabuzarlik multiradarda qayd qilindi. Endi YPX xodimi ushbu haydovchiga qancha tezlikda harakatlanib qoidani buzganligi haqida maʼlum qilishi shart. Bu tartibga amal qilinmasdan chiqarilgan jarima noqonuniy hisoblanadi.

Afsuski, yuqoridagi tartibga rioya qilinmay chiqarilgan jarimani bekor qilishda barcha sudlarda bir xil amaliyot shakllanmagan. Shuning uchun ayrim hollarda fuqarolar mana shunday noqonuniy jarimani bekor qilishda qiyinchilikka duch kelishayotganini rad etib boʻlmaydi. Biroq Oliy sud axborotnomasida bu haqda allaqachon tegishli koʻrsatma berib oʻtilgan:

3. Maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish texnika vositalari orqali jarima rasmiylashtirilishida ham haydovchiga qoidabuzarlik darhol maʼlum qilinishi kerakmi?

Yoʻq. “Uchoyoq” va multiradarlar vositasida maʼmuriy huquqbuzarlik qayd etilgan taqdirdagina haydovchi oʻsha joyning oʻzida bu haqda xabardor qilinadi. Ushbu tartib maxsus avtomatlashtirilgan texnika vositalari bilan qoidabuzarlik qayd etilishiga nisbatan tatbiq etilmaydi. Bunda haydovchining ishtirokisiz jarima solish toʻgʻrisida qaror chiqariladi. Bayonnoma ham rasmiylashtirilmaydi.

Jarima solish toʻgʻrisidagi qaror huquqbuzarga 3 kun ichida pochta orqali yetkaziladi.

4. “Nexia III” ga oʻrnatiladigan multiradarlar harakatlangan holda huquqbuzarlikni qayd etib oʻtishi mumkinmi?

Mumkin. Nizom (https://lex.uz/docs/4089917#6031356 ) talabiga koʻra, multiradarlardan foydalanish DYHXX saf boʻlimi (boʻlinmasi) boshligʻi tomonidan tasdiqlangan dislokatsiya doirasida amalga oshiriladi. Yaʼni belgilangan hudud ichida multiradarlar orqali jarima chiqarsa boʻlaveradi. Demak, koʻrsatilgan dislokatsiya doirasida qoidabuzarliklarni multiradar orqali harakatlanib turib ham aniqlash mumkin.

5. Radarlar simyogʻochga oʻrnatilishi qonuniymi?

Texnik talablarga (https://lex.uz/docs/5382965#5386789 ) koʻra, maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish tizimlari avtomobil yoʻlining qatnov qismiga xalaqit bermaydigan holda, oʻng yoki chap yoʻnalishga “I”, “G”, “T” yoki “P” shakldagi metall ustunga oʻrnatiladi. Simyogʻoch, daraxt va boshqa narsalarga oʻrnatish mumkin emas.

Shuningdek, radar shu metall ustunga yerdan kamida 6 metr balandlikda oʻrnatilishi zarur.

6. Tadbirkorlar tomonidan oʻrnatiladigan radarlar qanchagacha boʻlgan tezlikni aniqlay oladi?

Qonunchilikda keltirilgan texnik talabga (https://lex.uz/docs/5382965#5386789 ) muvofiq, bunday radarlar 5 — 250 km/h tezlik oraligʻida harakatlanayotgan transport vositalarining tezligi va davlat raqami belgisini aniqlashi mumkin. Bu degani 250 km/soatdan yuqori tezlikda harakatlanganda radarlar avtomobil tezligini qayd etish imkoniyatiga ega boʻlmaydi. Toʻgʻri, bunday tezlikda harakatlanishda qoidabuzarlik emas oʻlim qayd etilishi ehtimoli yuqori ;).

7. Toʻxtash va toʻxtab turish yoʻl harakati qoidabuzarliklarini radarlar orqali qayd etishda qanday talablar mavjud?

Toʻxtash va toʻxtab turish qoidabuzarligini aniqlashda radarlar bir emas ikki turdagi fotoni qayd etishi talab etiladi. Qolaversa, ular ikki xil vaqtda olinishi kerak.

Masalan, haydovchi toʻxtash taqiqlangan joyda avtomobilni toʻxtatib, qoidabuzarlik sodir etdi. Bunda radar quyidagi ikki xil turdagi fotosuratni ikki xil vaqt oraligʻida qayd etishi zarur:

1-rasm: qoidabuzarlik sodir etilgan holat va uning vaqti aks ettiriladi;

2-rasm: 1 daqiqadan soʻng oʻsha holat qayta suratga olinib, unda xuddi shu avtomobilning raqami kattalashtirilgan holda boʻladi.

Shunga oʻxshab toʻxtab turish qoidasi buzilganda ham radarlar orqali jarima chiqarilishida ikki xil foto ikki xil vaqt oraligʻida olinmogʻi lozim. Yaʼni toʻxtab turish qoidasini buzgan vaqtdagi avtomobil surati hamda oradan 10 daqiqa oʻtgach yana bitta shu holat aks etgan foto.

Yuqoridagi rasmlar ilova qilmay chiqarilgan jarima solish toʻgʻrisidagi qaror haqiqiy hisoblanmaydi.

8. Tadbirkorlar qanday qilib radarlarni oʻrnatishi mumkin?

Tadbirkorlar tomonidan radar oʻrnatilishi mumkin boʻlgan joylar “e-auksion” platformasida tanlovga qoʻyiladi. Onlayn auksionda gʻolib boʻlgan tadbirkorlik subyekti radarni oʻrnatish huquqiga ega boʻladi. Shundan soʻng tadbirkor nizomda belgilagan idoralar bilan kelishishi, hujjatlalashtirish ishlarini amalga oshiradi.

(Batafsil bu yerda (https://lex.uz/docs/5382965#5387552 ) tanishing)

Tadbirkorlik subyekti radarni oʻrnatgach dastlabki ikki yilda radar qayd etgan jarimalarning 50% ini olishga haqli. Ikki yildan keyin esa jarimalarning 25% qismiga egalik qilishi mumkin. Qolaversa, radar unga mulk huquqi asosida tegishli boʻlganligi tufayli uni boshqa odamga sotishi ham mumkin boʻladi.

9. Radarlar orqali chiqarilgan jarimani bekor qilish uchun qayerga murojaat qilsa boʻladi?

Radarlar orqali chiqarilgan jarimani qonunga xilof deb hisoblasangiz hududingizdagi jinoyat sudiga ariza bilan murojaat qilishingiz mumkin.

10. Jarimani bekor qilish yuzasidan sudga ariza berilganda qancha davlat boji toʻlanadi?

MJtKning 315-moddasiga (https://lex.uz/docs/-97664 ) asosan ushbu holatda jarima qoʻllash toʻgʻrisidagi qaror yuzasidan shikoyat qilsangiz, davlat boji toʻlamaysiz.

MUHIM!: MJtKning 332-1-moddasiga (https://lex.uz/docs/-97664 ) koʻra, jarima solish toʻgʻrisidagi qaror huquqbuzarga topshirilgan kundan boshlab oʻn besh kun ichida u jarima miqdorining ellik foizini yoki oʻttiz kun ichida jarima miqdorining yetmish foizini ixtiyoriy ravishda toʻlagan taqdirda, jarimaning qolgan qismini toʻlashdan ozod qilinadi. Jarima solish toʻgʻrisidagi qaror ustidan shikoyat qilinganda esa shaxs mazkur chegirmadan mahrum boʻladi.

Hudud24.uz kolumnisti Neʼmatullo Zamonov

    Ijtimoiy himoya milliy agentligi Navoiy viloyati boshqarmasi boshlig‘i Qahramon Rajabovning navbatdagi xizmat safari viloyatimizning eng olis hududlari Uchquduq, Tomdi tumanlari va Zarafshon shahrida bo‘lib o‘tdi.

Dastlabki manzil Uchquduq tumani bo'ldi...

   Jarayonda boshqarma rahbariyati "Inson" ijtimoiy xizmatlar markazi tomonidan ko‘rsatilayotgan xizmatlarning manzilliligi hamda samaradorligi tahlil etildi. Markaz binosining jihozlanishi va moslashtirilganlik holati ham o‘rganildi.

    Jumladan, Uchquduq tuman “Inson” markazi operatorlariga 55 murojaat kelib tushib, shundan 31 tasi ijobiy hal etildi. Umuman olganda xodimlar tomonidan 63 ta keys ochilgan bo‘lib, 15 tasi fuqarolarning ijtimoiylashuvi ta’minlangandan so‘ng yopilgan. Jarayondagi 48 ta keys bo‘yicha ham ijtimoiy xizmatlar orqali murojaatlarni hal etish choralari ko‘rilmoqda.

    Xususan, "Yo‘lchilar" mahallasida istiqomat qiluvchi Sh.Nasvaliyevaning 6 nafar farzandi bor. Markaz xodimlari tomonidan oilaning ijtimoiy ahvoli o‘rgandan so‘ng bolalar nafaqasi tayinlandi. Bundan tashqari mol-mulklarni rasmiylashtirishda va farzandiga pasportini olishda huquqiy yordam ko'rsatildi. Natijada oilaning yashash sharoitlari yaxshilandi.

   Shuningdek, Uchquduq tuman “Inson” ijtimoiy xizmatlar markazi xodimlari tomonidan joriy yilda 39 nafar voyaga yetmagan bolalarga vasiy va homiy tayinlangan, 16 nafar fuqarolar reabilitatsiya texnik vositalari va protez-ortopediya mahsulotlari bilan ta’minlangan bo‘lsa, 14 nafar fuqarolarga viloyat Nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va protezlash markaziga yo’llanmalar berilgan. Hozirda markaz tomonidan 16 nafar nogironligi bo‘lgan shaxslarni bandligi ta’minlash choralari ko‘rilmoqda.

       Oliy Majlis Qonunchilik palatasidagi O‘zbekiston Xalq demokratik partiyasi fraksiyasining yig‘ilishida “Seysmik xavfsizlikni ta’minlash tizimi takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi qonun loyihasi muhokama qilindi.
Qonun loyihasi bilan shaharsozlik faoliyati sohasida ko‘payib borayotgan noqonuniy qurilishlarning oldini olish, tasdiqlangan bosh rejalarga rioya etilishini ta’minlashga qaratilgan me’yorlar belgilanmoqda. Shaharsozlikka oid qonunchilik talablarini buzganlik uchun ma’muriy va jinoiy javobgarlikni kuchaytirish nazarda tutilmoqda. Inspeksiya yoki sudlarda sodir etilishi mumkin bo‘lgan korrupsiyaning oldini olish maqsadida ma’muriy jarimalar miqdorini yagona qilib belgilash, ya’ni amaldagi ma’lum bir summadan ma’lum summagacha degan normadan voz kechish taklif etilmoqda.

      Shuningdek, aholining sog‘ligi, hayoti va xavfsizligini ta’minlash, qurilish sifatini oshirish, sodir etilgan huquqbuzarliklarni kamaytirib, yanada ta’sirchan jazo choralarini qo‘llash maqsad qilinyapti.

      Muhokamalar jarayonida deputatlar joylardagi holatlar hamda aholi murojaatlaridan kelib chiqib, o‘z fikr va takliflarini bildirdi. Ijtimoiy obyektlardagi seysmik xavfsizlikka oid savollar bilan murojaat qildi.

     – Maktab, bog‘chalarni ta’mirlashda investitsiya dasturiga asosiy bino kiritiladi, – dedi O‘zXDP fraksiyasi a’zosi Shohista Turg‘unova. – Ammo o‘sha muassasaning to‘garaklar o‘tadigan yoki boshqa maqsadlarda foydalanadigan binolari ham bor. Afsuski, ularning ko‘pi avariya holatida. Quvvati yetmagani bois asosiy bino ta’mirlanib, qolgan qism qolib ketyapti. Mana shu masalalarga ham alohida e’tibor qaratish maqsadga muvofiq.

       Qizg‘in muhokama va savol-javoblardan so‘ng qonun loyihasi ma’qullandi.

   O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi “Yo‘l harakati qoidalari buzilganligini maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish dasturiy-texnik vositalari orqali qayd etish tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” qaror qabul qildi.

    Unga muvofiq, 2024 yil 1 iyuldan boshlab yo‘l bo‘yida joylashgan maktablar oldida, kamida to‘rt tasmali yo‘llardagi piyodalar o‘tish joylarida, yo‘l-transport hodisalari o‘choqlarida, temir yo‘l kesishmalarida maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish dasturiy-texnik vositalari O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining “Xavfsiz shahar” tizimlarini rivojlantirish markazi tomonidan “Xavfsiz yo‘l va xavfsiz piyoda” respublika jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan bosqichma-bosqich o‘rnatiladi. Bunda:

maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish dasturiy-texnik vositalari O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi Jamoat xavfsizligi departamentining Yo‘l harakati xavfsizligi xizmati tomonidan belgilanadigan joylarga o‘rnatiladi;

maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish dasturiy-texnik vositalari o‘rnatiladigan joylar YHXX tomonidan yo‘l harakati qoidalari buzilishlari hamda yo‘l-transport hodisalarining tahlilidan kelib chiqib belgilanadi.

Mazkur qaror bilan Yo‘l bo‘yida joylashgan maktablar oldida, kamida to‘rt tasmali yo‘llardagi piyodalar o‘tish joylarida, yo‘l-transport hodisalari o‘choqlarida, temir yo‘l kesishmalarida maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish dasturiy-texnik vositalarini o‘rnatish va ekspluatatsiya qilish tartibi to‘g‘risidagi nizom ham tasdiqlandi.

2024-2026 yillar davomida “Xavfsiz shahar” konsepsiyasi doirasida maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish dasturiy-texnik vositalari manzilli ro‘yxat asosida o‘rnatilib, “Xavfsiz shahar” tizimlariga integratsiya qilinadi.

Virusli gepatit A kasalligi-ko’pincha jigarni shikastlovchi virus orqali yuzaga keladi. Kasallik 14 yoshgacha bo’lgan bolalarda yengil, 14 yoshdan katta bolalarda va homilador ayollarda og’ir kichadi. Bolalarda virusli gepatit A kasalligi asosan notoza qo’llardan, idish-tovoqlardan va o’yinchoqlardan yuqadi. Ushbu kasallik bolalar qo’lini yuvmasdan ovqatlanganida, qaynatilmagan suv ichishlari sababli kasallikka chalinishadi. Shu bilan birgalikda bolalar maktabgacha ta’lim muassasalarida maktablarda o’zaro muloqot jarayonida ham gepatit A kasalligini yuqtirib olishlari mumkin.

Virusli gepatit A kasalligining qanday belgilari bor? Kasallining ilk davrida bemorda sariqlik alomatlari bo’lmaydi, lekin undan oldingi belgilar bo’ladi. Bu nafas yo;llarining yallig’lanishi, ich ketish, gripp va O’RVI (o’tkir resperator virusli infeksiyalar) xastaliklarinining alomatlaridir. Holsizlik, tez charchash, ishtaxasizlik, ko’ngil aynishi, qaid qilish, tana harorati ko’tarilishi, bo’g’imlarda og’riq, qorin o’ng qovurg’a osti soxasida og’irlik va discomfort, siydik rangi to’qlashishi, axlat rangi oqarishi. Virusli gepatit A ning yakuni bolalikda ijobiydir, kasallik asimptomatik (alomatlarsiz) tarzda o’tadi, hayot sifatiga ta’sir ko’rsatmaydi. O’smirlik davrda kasallik jiddiy shaklda o’tadi va kasallikdan so’ng qat’iy ravishda parhezga rioya qilish kerak.

Gepatit A ning virusi HAV (Hepatitis A virus) deb ham ataladi. Virus quruq va issiq sharoitlarga (60 °C) chidamli, sho’r va chuchuk suvda oylar davomida saqlanadi. Ultrabinafsha nurlanishi ostida 1 daqiqada, 121 °C issiqlikdagi avtoklavda 20 daqiqa davomida, xloramin yoki xlor preparatlari bilan ishlov berilganda 5-7 daqiqada nobud bo’ladi.

Virusli gepatit A kasalligidan qanday himoyalanish kerak? Sog’lom turmush tarziga rioya qilish. Shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilish, ovqat tayyorlashda ovqatlanishdan oldin, jamoat joylarga va xojatxonaga borgandan so’ng qo’lni yaxshilab sovunli suvda yuvish. Oziq-ovqat maxsulotlarini tayyorlash va saqlash jarayonlarida sanitariya-epidemiologik qoidalarga rioya qilish. Meva va sabzavotlarni iste’mol qilishdan oldin oqar suvda yaxshilab yuvish va so’ngra qaynagan suvda yuvish. Yashash joy gigiyenasiga rioya qilish, xonalarni shamollatish va namli tozalov ishlarini olib borish kerak.

      Suvchechak kasalligidan saqlaning! Suvchechak-havo-tomchi yo’li orqali yuqadigan kasallik bo’lib, isitmasimon holat, butun tana bo’ylab qizil toshmalar va donachalar paydo bo’lishi bilan namoyon bo’ladi. Kasallikning takroran kuzatilishi kamdan-kam hollarda qaid qilinadi. Odatda insonlar hayoti davomida bu kasalikka bir marta duchor bo’lishadi. Suvchechak kasalligiga ta’sirchanlik 70 foizni tashkil etadi. Bemorlar kasallikni toshma toshishdan 24 soat oldin va toshmalarning usti qobiq bilan qoplanguncha muddat oralig’ida atrofdagilarga yuqtirishi mumkin. Aksariyat hollarda virus bilan zararlanish kasallangan kishi bilan aloqa qilish natijasida yuzaga keladi. Keng tarqalgan yuqish yo’llari: so’lak, yo’tal, aksa urish. Pufakchalardagi suyuqlik bilan aloqa qilish. Kasallik asosan 6 oylikdan 7 yoshgacha bo’lgan bolalarga ta’sir ko’rsatadi.

Bundan tashqari, homilador ayollar kasallanganda homila ham suvchechak bilan kasallanish ehtimoli mavjud bo’ladi. Bu bolada tug’ma nuqsonlarga olib kelishi mumkin, masalan badbasharalikka. Kasallik shifo topgandan so’ng organizmda barqaror immunitet hosil bo’ladi. Suvchechakning inkubatsion davri 7-21-kun davom etadi, ya’ni infeksiya toshma va boshqa alomatlar boshlanishidan shuncha kun oldin organizmga tushgan bo’ladi. Boshqa belgilar bir necha kun davom etib, quyidagilarni o’z ichiga oladi: isitma, bosh og’rig’i, ishtaha yo’qolishi. Tarqalishi: Oldin virusga duchor bo’lmagan har bir kishi suvchechak bilan kasallanishi mumkin. Quyidagi sharoyitlarda kasallanish havfi ortadi. Maktabda yoki bolalar muassasalarida vaqt o’tkazish, 12 yoshgacha bo’lgan bolalarda kuzatiladi. Suvchechak asosan sovuq vaqtda yuzaga keladi.

Davolash: Suvchechakni davolash ham ambulator sharoitda davolanadi. Gigiyena qoidalariga amal qilish, isitmali davrning butun davomida yotoq tartibiga amal qilish ko’rsatiladi. Isitmani tushirish uchun parasitamol keng qo’llaniladi. Kasallikdan so’ng terida izlar qolmasligi uchun hosil bo’lgan qobiqlarni yulib olmaslik kerak. Bundan tashqari, issiq vannalar qabul qilish, yengil va yumshoq kiyimlar kiyish tavsiya etiladi. Ota-onalarga farzandlarini maktab va maktabgacha ta’lim muassasasiga yubormaslik tavsiya etiladi. Virusning tashqi muhitga chidamsizligi tufayli xonada dezinfeksiya qilish talab etilmaydi. Xonani vaqti-vaqti bilan shamollatib turish va nam usulda tozalash kerak. Suvchechak kasalligi uyushgan jamoalarda qayd etilsa kasallik qayd etilgan sinf va guruhlar 21 kunga karantinga olinadi, hamshira tomonidan muloqotdagi bolalar 21-kun tibbiy kuzatuvga olinib har kuni bolalar (tana harorati o’lchanadi, teri qoplami ko’riladi, shikoyati so’raladi), patronaj hamshira tomonidan uyidagi muloqotdagilari 21 kunga tibbiy kuzatuvga olinadi.