Арчалар шохида турар тилло зар,
Яшил чироқларда безанди шаҳар.
Мунглиғ дарчалардан боқдингиз саҳар,
Янги йил муборак бўлсин, онажон!

Ёғаётган қор каби кўнглингиз оқ-да,
Бу ерда ҳаммаси ёлғону сохта.
Чаккангиз четида очилган пахта,
Янги йил муборак бўлсин, онажон!

Мен йўқ, қурум босиб ётар мўрилар,
Анори сочилиб ётар сўрилар,
Болам, деб дарвоза ғамгин сурилар,
Янги йил муборак бўлсин, онажон!

“Кетдик” дер юрагим, сира кўнмади,
Тўрт фасл дилимда райҳон унмади.
Бу ерда бўронлар ҳали тинмади,
Янги йил муборак бўлсин, онажон!

Баҳорни соғиндим, кузни англадим,
Меҳрли, меҳрсиз юзни англадим.
Мусофир кунларда Сизни англадим,
Янги йил муборак бўлсин, онажон!

Дейсиз, сен келгунча сира ўлмайман,
Тангри дер, ҳар кимни ҳар кун қўллайман.
Сиз учун хайрли дуо йўллайман,
Янги йил муборак бўлсин, онажон!

Муслимбек МУСАЛЛАМОВ

“Ёшлар форуми-2020” таассуротлари 

Куни кеча ўтказилган “Ёшлар форуми” да ҳурматли Президентимиз маърузасини эзгу – умидлар ва катта қизиқиш билан тингладим.
Давлатимиз раҳбари биз ёшларга жуда катта ишонч билдириб, Ўзбекистонда ёшлар масаласи давлат сиёсатининг энг устувор йўналишларидан бири бўлишини таъкидладилар. Мамлакатимизнинг жадал ривожланиши, муайян ютуқларга эришиши, халқнинг фаровон яшаши ёшлар таълим-тарбияси ва келажагига бериладиган эътибор даражасига чамбарчас боғлиқ эканлигини қайта-қайта такрорладилар.
Юртбошимиз ғамхўрлиги ва оталарча меҳрини ҳис қилиб улғаяётган мамлакатимиз ёшлари айниқса, Учқудуқ ёшлари ҳам замонавий билим ва касб-ҳунарларни чуқур эгаллаб, мустақил фикр юритадиган авлод бўлиб улғаймоқда. Санъатга қизиққан иқтидорли Учқудуқ болаларига таълим-тарбия бериб келаётган 10 йиллик фаолиятимда бунга амин бўлмоқдаман.
Юртимизда ёшларга берилаётган имкониятлар, яратилаётган шарт-шароитлардан фойдаланиб, “Саҳро” оркестри ёшлари ҳам танловларда иштирок этиб, катта-кичик ютуқларни қўлга киритмоқда.
Бугунги пандемия даврида Россия, Лондон, Беларусияда ўтказилган онлайн танловларда иштирок этиб, совринли ўринларни қўлга киритдик. Яқинда яна бир онлайн танловда гран-при соҳиби бўлиб, Италияда ўтказиладиган танловда иштирок этиш ҳуқуқини қўлга киритдик.

Эътиборлиси, “Ёшлар форуми”да давлатимиз раҳбари вилоят ҳокимлари туман ва шаҳардан 5 нафаргача ёшларни маданият ва санъат олийгоҳларида маҳаллий бюджет ҳисобидан ўқитиш, келгусида уларни ўз ҳудудида уй-жой ва мутахассислиги бўйича иш билан таъминлаш чораларини кўриш вазифасини белгилаб бердилар. Бу маданият ва санъат соҳасининг энг чекка ҳудудларда ҳам тараққий топишига туртки бўлади. Шу билан бирга санъат йўлини танлаган ёшларга берилаётган эътибор ва ғамхўрликнинг бир кўринишидир.
Шахсан, менга ҳурматли Президентимиз маърузаси мотивация берди. Бугун ўз олимга катта довонларни қўймоқдаман. Негаки, мен раҳбарлик қилаётган оркестрда санъатни чин дилдан севган, истеъдодли ёшлар талайгина. Ана шу иқтидор эгалари бўлган – ёшларнинг интилишларини қўллаб-қувватлаб, истеъдодларига қанот бўлиш менинг – бурчим, энг катта орзуим!

Шаҳбоз Муқимов,
10-сонли Болалар мусиқа ва санъат
мактаби “САХРО” оркестри раҳбари.

Умрингиз дафтаридан бир варағи йиртилди. Аммо бу йўқотиш сизга улғайиш, атрофдагиларни таниш, кимни қадрлаб, кимдан кечиш кераклигини англатди. Кўрдингизми бир йўқотиш ўрнини минглаб топишлар тўлдирмоқда.
Ҳаёт абадий эмас, буни биласиз инсон эса улғайган сари комилликка эришиб бораверади.
Аллоҳнинг хоҳиш иродаси билан яқин инсонларимиздан айриламиз. Бахт деб билганимиз сароб бўлиб чиқади. Бахтсизлик, фожиа деб билганимиз аслида биз учун тенгсиз неъмат бўлиб чиқади.
Турмуш ташвишларидан онасига нолиб келган қиз ҳақидаги ривоятни эсланг. Она қизига тухум, сабзи ва қаҳвани мисол қилади. Тухум сувда қайнаб, қотиб пишади ва егуликка айланади, қаҳва қайнаб мазали ичимликка айланади, сабзи эса юмшаб, тотли таъмга эга бўлади.
Инсон ҳам шундай. Ҳаёт синовларида қайнаб пишади етилади, ақлли бўлади. Омадга эришиб, бахт чўққиларини забт этади. Муаммоларни бахтсизлик деб билманг. Аксинча йўлингизда учраган тўсиқлар сизни янада кучли, ғайратли, омадли ва бахтли бўлишга ўргатсин. Сизга тош отсалар, тўпланг-да, юқорига кўтарилишингиз учун зинапоя ясашга ҳаракат қилинг. Ана шунда чин инсонлик даражасига етасиз.
Азиз тумандошлар! Фарзандларингиз бахту камолини кўринг, иқболидан бошингиз баланд бўлсин! Янги йилингиз қутлуғ бўлсин!

Озода ЭРГАШОВА,
ШКБ уй-жой коммунал хўжалик бўлими
бошлиғи ўринбосари, Халқ депутатлари туман кенгаши ЎзХДП депутати.

Йил сўнгида ўтган йилни сарҳисоб қилиш одатимиз. Кириб келаётган янги йил билан ҳам дўстларни табриклаш ҳам одатимиз. Янги йилдан кутиладиган орзулар, тилакларни ҳам айтиш одатимиз.
Саҳифамизда турли соҳа вакиллари тумандошларимизга ўз тилакларини изҳор қилади.
ЎТГАН КУНЛАРНИ УНУТМАЙЛИК!
Сабримизни аямай синовдан ўтказган 2020 йил ниҳоятда оғир келди. 2020 йилнинг баҳори! Бизнинг қонимизни ичди ҳисоб. Коронавирус пандемияси! Йўқотишлар, жудоликлар йили бўлди. Беморгарчилик, кайфиятсизлик йили бўлди.
Афсуски, кўпчилигимиз яқинларимиз, таниш-билишларимиз билан видолашдик.
Жудоликдан ҳам ҳикмат туядиган олижаноб халқмиз. Юрт бошига мусибат тушганда халқ ўзининг қудратини, жипслигини яна бир марта намоён қилди.
Халқ кучи, қудрати 1май куни яна бир карра намоён бўлди. Сардоба фожиаси бизга халқимизнинг офат қаршисида бемисл даражада ҳамжиҳат эканини кўрсатди. Мамлакатнинг ҳар бир ҳудудидан Сирдарёга техникалар ва минглаб тонна инсонпарварлик ёрдами оқиб келди. Бугун Сардоба таниб бўлмас даражада ўзгарди, янгиланган турар-жойлар, ижтимоий соҳа объектлари қисқа фурсатларда қурилиб, аҳоли эҳтиёжига берилди.
Сезяпсизми, азиз юртдошлар! Юртимизда кўтаринки бир руҳ ҳукмрон, элда эзгу кайфият устувор. Халқимиз яна янги-янги довонларни забт этиш ҳисси билан меҳнат қилмоқда.
Барчамизга ана шу яратувчанлик муборак бўлсин! Яратишга, янгиланишга бўлган ишонч – орзуларга қанот беради.
Янги йил – орзулар, умидлар йили муборак бўлсин!

Нафиса НАЖМИДДИНОВА,
Учқудуқ саноат техникуми директори,
Халқ депутатлари туман кенгаши ЎзМТДП депутати.

       Навоий кон-металлургия комбинати бир бўғими бўлган Шимолий кон бошқармаси мамлакатимиз иқтисодиётининг етакчи драйверларидан ҳисобланади. Ушбу йирик саноат корхонасида ишлаб чиқарилаётган қимматбаҳо металлар ҳамда бошқа турдаги халқ истеъмоли маҳсулотлари мамлакатимиз қудратини янада ошишига хизмат қилмоқда. Айниқса, коронавирус пандемияси дунёнинг энг ривожланган давлатларининг иқтисодиётини ҳам таназзулга юз тутишига олиб келган йилда турли миллат вакиллари хизмат қилаётган Қизилқум бағридаги бу корхонанинг замонавий технологияларга асосланган барча бўлинмаю корхоналарида иш бир зум ҳам тўхтамади. Ишчи-ходимларнинг белгиланган тартибда муҳофазаси таъминланиб, фаолият белгиланган режа асосида кечаю кундуз бир маромда давом этди. Ана шу меҳнатнинг маҳсули сабаб энг қийинчиликлар билан якунланаётган бу йилда ШКБ жамоаси НКМК бўлинмалари орасида биринчилардан бўлиб олтин ва уран ишлаб чиқариш бўйича белгиланган давлат буюртмасини муддатидан олдин бажаришга эришишди.

 Таъриф этилганидек давлатимиз томонидан белгилаб берилган вазифаларни бажариш йўлида куч ва ғайрати, билим ва тажрибасини сафарбар этган жамоа ишчи хизматчилари, муҳандис ва техник ходимларнинг заҳматкаш меҳнати таҳсинга лойиқдир. 

    Юртбошимиз томонидан қабул қилинган комбинатни ривожлантиришнинг 2017-2026 йилларгача бўлган даврга мўлжалланган дастурини муваффақиятли рўёбга чиқариш, Шимолий кон бошқармаси тизимида янги технологияларни ишга тушириш, мавжудларини модернизация қилиш ва кенгайтириш асосида маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмини кўпайтириш борасида узлуксиз ва тизимли бунёдкорлик ишлари жадал суръатларда олиб борилмоқда.

      Қизилқумнинг бепоён кенгликлари қаъридаги қимматбаҳо металларни қазиб олиб давлатимиз иқтисодиётини мустаҳкамлаш ҳар бир учқудуқлик кончининг бугунги кундаги орзуси. Деҳқон эрта баҳорда умид билан ерга уруғ қадаганидек кончилик иши ҳам геологлар “кашф” этиб берган она замин инъомларни - маъданларни йиғишда бир жамоа бўлиб меҳнат қилишмоқда. Учқудуқ олтини қазиб олиниши ва ишланиши билан бошқа ҳудудларникидан фарқ қилибгина қолмай, катта меҳнатни талаб этади. Бироқ лавфзида содиқ турган бу юрт фарзандлари ҳар қандай шароитда ҳам ўзларига юкланган вазифани ортиғи билан адо этишмоқда. 

 “Шарқий” ва “Дауғистау” очиқ конларидан 2020 йилнинг ўзида 55 млн. м3 тоғ жинсларини қазиб олиш ва ташиб чиқарилиши бунинг исботидир. 

   Кон саноати учун энг катта кўмакчи техника ҳисобланади. Шимолий кон бошқармасига бугунги кунда мингдан ортиқ тоғ-кон машина ва механизмлари ишлаб турибди. Транспорт бўлинмаларида 55 тоннадан 136 тоннагача юк кўтара олиш қувватига эга транспорт воситалари хизмат кўрсатмоқда. 

Эътиборли жиҳати, жорий йилнинг шу кунига қадар Шимолий кон бошқармаси томонидан эски техникаларни янгилаш лойиҳаси асосида 97, 099,1 миллион доллардан ошиқ маблағга тоғ-кон жинсларини қазиб олишда кўмаклашувчи ва ёрдамчи техника ва ускуналар харид қилинди. Ушбу олиб борилган кенг кўламли ишлар натижасида Шимолий кон бошқармасида олтинни ишлаб чиқариш 103, 9 фоизга, уран ишлаб чиқариш 100,9 фоизга сульфат кислота ишлаб чиқариш 101,3 фоизга бажарилиши таъминланади.  

     Кузатаётган йилимизда ШКБ барча бўлинмаларида олтмиш йил муқаддам Учқудуқда бошланган бунёдкорлик ишларини нафақат давом эттириш, балки уни кенгайтириш, энг замонавий техника ва технологиялар билан жиҳозлантиришдек ғоятда мураккаб вазифаларни қўйди. 

Ўтган йилларда фойдаланишга топширилган Энг йирик инвестицион лойиҳалардан бўлган Кокпатас” ва “Дауғистау” конларининг ишлаши қийин бўлган рудаларидан олтин ажратиб олиш технологиясини такомиллаштириш” лойиҳаси 3-гидрометаллургия заводида тўлиқ қувват билан ишлади. Бунинг натижасида хом ашёдан фойдаланиш самарадорлиги 9 фоизгача, тайёр маҳсулот ишлаб чиқариш 10 фоизга оширишга эришилди. 

Кон-металлургия саноатининг равнақи ва қудрати илғор технологияга эга бўлиши билангина эмас, балки уни муттасил такомиллаштириш ва кадрлар салоҳиятига ҳам боғлиқ бўлади. 

Бугунги тезкор давр ҳар бир соҳа инновацион ғоя ва технология асосида ривож топиши мумкинлигини, жаҳон фани ютуқларидан кенг фойдаланишни тақозо этмоқда. Бу – кучни эса корхонага янги ишга келаётган мутахассислар олиб киради. Кон бошқармаси томонидан 2020 йилда олий таълим даргоҳлари, шунингдек коллежларнинг 300 нафарга яқин битирувчи ёшлари янги ғоялар билан ишга қабул қилинди. 

Илм-фансиз, таълимсиз, маърифатсиз мамлакат тараққиётини тасаввур қилиш мушкулдир. Бобокалонимиз Юсуф Хос Хожиб ўзининг бир асарида “Билимсиз киши мевасиз дарахтдир, мевасиз дарахтни оч киши нима қилсин?!” деб, илм-маърифатни ўрни нақадар долзарб ва муҳимлигини кўрсатиб ўтган. Ана шу мақсадда ҳар бир берилаётган таклиф раҳбарият томонидан қўллаб қувватланмоқда. Шу сабаб ШКБ келажаги учун муҳим саналган олтин ва уран каби қимматбаҳо металларни қазиб олиш ва қайта ишлаш самарадорлигини ошириш, ишлаб чиқариш харажатларини камайтириш ва экспорт маҳсулотлари ҳажмини кенгайтириш учун етарли шарт-шароит яратиш имконини берувчи 52 рационализаторлик таклифлари берилиб, шулардан 45 таси ишлаб чиқарилишга йўналтирилди. Ҳисоб-китобларга кўра, юқорида қайд этилган лойиҳаларнинг амалга оширилиши қарийб 22 млрд. сўм иқтисодий самара беради. 

     Биргина 2020 йилнинг ШКБ ишчи –ходимлари томонидан 100 дан ортиқ рационализаторлик таклифлари ишлаб чиқилган бўлиб, шундан 46 та иннавацион ғоя НКМК ишлаб чиқариш жараёнларига тадбиқ этилган. Бунинг баробарида “шимоллик”лар ғоялари сабаб мамлакат иқтисодиётига 21 млрд. 610 млн сўмлик даромад олиб кирилди. Демак иқтисодиёт учун ғоялар, таклифлар муҳим. 

      Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020-йил 28-апрелдаги “Рақамли иқтисодиёт ва электрон ҳукуматни кенг жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-4699-сонли Қарори ижроси борасида ШКБ олиб борилган изчил ислоҳатлар боис IT технологияларидан фойдаланиш кенг йўлга қўйилди. Рақамлаштириш эса иқтисодиёт тармоқларида тежамкорлик ва самарадорликни таъминлайди. Масалан, ШКБ АКТМ ходимлари томонидан карьерида машиналарнинг юк ҳажмини назорат қилиш тизими йўлга қўйилгани натижасида ойлик тушум 3 млрд. сўмдан 10 млрд. сўмга ошган. 

      3-сонли гидрометаллургия заводи ишлаб чиқариш кўлами жиҳатидан Навоий кон-металлургия комбинатида алоҳида ўрин эгаллайди. Заводдаги ишлаб чиқариш жараёнини автоматик бошқариш, юзага келган камчиликларни тезлик билан бартараф этиш ва ишлаб чиқариш кўрсаткичлари бўйича тезкор ахборот алмашувни ташкил этиш мақсадида АКТМ дастурчилари томонидан махсус ахборот тизими ишлаб чиқилди. Ушбу ахборот тизими заводдаги ҳар бир цех иш самарадорлиги, режанинг бажарилиши, ускуналарнинг созлиги тўғрисидаги тезкор маълумотларни онлайн режимда завод диспетчерлик хизматига, завод раҳбариятига, Шимолий кон бошқармаси диспетчерлик хизмати ва кон бошқармаси раҳбариятига етказишга мўлжалланган. Ахборот тизими жорий этилиши билан масъул ходимларнинг кўп вақт талаб этадиган журнал тўлдириш, телефон орқали маълумот етказиш каби қийинчиликлари бартараф этилди. Шунингдек, ишлаб чиқариш жараёнидаги камчиликларни тезкорлик билан ҳал этилиши сабабли ишлаб чиқариш унумдорлиги сезиларли даражада ортди. 

Пандемия шароитида ШКБ ишчи-ходимларининг ижтимоий шароитларини яхшилаш борасида ҳам бир қатор ижобий ишлар амалга оширилди. 

Учқудуқдан анча олисда жойлашган “Дауғизтау” кони ишчилари учун сунъий қопламали мини футбол майдончаси, 440 ўринли 4 та замонавий талабларга жавоб берадиган ётоқхоналар қурилиб, ишга туширилди.

Кон ҳудудида фаолият юритаётган 2-сонли ишчилар ошхонасида ҳам таъмирлаш ишлари амалга оширилиб ошхона майдони 80 кишилик ўринга кенгайтирилиб, мебеллари янгиланди. 

“Кончи” сиҳатгоҳида дам олиб, даволанувчи корхона ишчилари ва уларнинг оила аъзолари мазмунли ҳордиқ чиқаришлари учун тегишли шароитларини яратиш мақсадида сиҳатгоҳ ҳудудида сунъий қопламали мини футбол майдони қурилди.  

Бундан ташқари, жаҳонда, жумладан мамлакатимизда коронавирус инфекцияси COVID-19 олдини олиш мақсадида, яъни зарурий шарт-шароитлар яратиш, зудлик билан кескин чоралар кўриш максадида, жорий йил давомида НКМК ШКБ 2-ТСҚ учун олинган 44 та замонавий тиббий жиҳозлар бугунги кунда тўлиқ ўрнатилган. Фуқаролар томонидан келиб тушадиган мурожаатлар учун 2-сонли ТСҚда «Call center» ташкил этилган бўлиб, тез тиббий ёрдам бўлими учун 3 янги автотранспорт воситалари (2-та “Damas” ва 1 “Mersedes Bens”) ажратилган. 

2020 йилда Учқудуқ туманида аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламини коронавирус пандемияси даврида моддий ва маънавий қўллаб-қувватлаш ҳамда уларга амалий ёрдамлар кўрсатиш мақсадида ШКБ томонидан 500 дан ортиқ эҳтиёжманд ва кам таъминланган ҳар бир оилага 18 хил турдаги маҳсулотлар жамланмасидан иборат бир миллион сўмлик озиқ-овқат маҳсулотлари тарқатилди. Ана шундай “Саховат ва кўмак” ҳаракати доирасида 3 мингдан зиёд ёшларимиз орасидан волонтёрлик истаги билан чиқиб, жонбозлик кўрсатган ёшларимизнинг кўплиги бизни қувонтиради. Аслида биз доимо ёрдамга муҳтож қатламга кўмак қўлини чўзган халқмиз. Биз бугунги ёшларимизни асл қадриятларимиз руҳида тарбиялаш баробарида уларни қўллаб-қувватлашимиз зарур. Бу истак Юртбошимиз-нинг ҳар бир яқишида ўз тасдиғини топмоқда. 

Йилимиз якунида Президентимиз Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон Олий Мажлиси ва халқига Мурожаатномасида катта умидлар билан 2021 йил мамлакатимизда “Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили” деб эълон қилиб, олдимизда турган қатор вазифаларни белгилаб берди.                                                  

    Меҳнаткашлар ҳақида ғамхўрлик – бизнинг маъмуриятимиз бош вазифаларидан ҳисобланади. Ишлаб чиқариш қувватларини кенгайтириш баробарида янги ижтимоий объектлар қад ростлайверади. Аслида бугун Навоий кон-металлургия комбинатидек шуҳратли корхонада ишлаш ҳар биримиз учун юксак шарафдир. 

2020 йил воқеалари билан узоқ вақт хотираларда қолади. Time журнали йил давомида бўлиб ўтган йирик ҳодисотларни акс эттирувчи 100та суратни танлаб эълон қилди.

Жамланмада коронавирус пандемияси, ўрмон ёнғинлари, AҚШдаги президентлик сайлови ва бошқа воқеалар акс этган.

Шу кунларда Буюк Британияда аниқланган коронавируснинг мутацияга учраган штамми, аввалгиларига қараганда тезроқ тарқалиши маълум бўлди. Эндигина тасдиқдан ўтган коронавирусга қарши вакциналарнинг фойдаси тегадими? Бу борада Германиянинг Deutche Welle нашри таҳлилий материал тайёрлади.

Британиянинг жанубий сарҳадларида аниқланган коронавируснинг янги штамми Қироллик Соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотларига кўра касалликнинг шу пайтгача маълум бўлган турларига нисбатан тезроқ юқади. Шу кунгача минглаб инсон мутацияга учраган коронавирус юқтириб олгани қайд этилган.

Лекин Буюк Британия Соғлиқни сақлаш вазири Мэтт Ҳэнкокнинг фикрича, янги штамм эскиларига қараганда хавфлироқ дегани эмас.

«Коронавируснинг янги тури пайдо бўлишини мамлакатда сўнгги ҳафталарда кузатилган шикастланишлар сонининг кескин ортгани билан изоҳлаш мумкин», дея фикр билдирган амалдор.

Мутацияга учраган вирус пайдо бўлиши ҳам аслида катта янгилик эмас. Масалан, Хитойда коронавирус илк бор қайд этилгандан олти ойча муқаддам унинг бошқа бир тури ҳам аниқланганди. Ёзда эса, Испанияда коронавируснинг янги кўриниши аниқланиб, Европанинг ярмига тарқалди. Чунки вируслар муттасил равишда мутацияга учрайди. Лекин одатда уларнинг оқибатлари минимал даражада бўлади.

Инсон организми вирус мутациясига қандай реакция қилади?

Одатда инсон организми антитаначалар ишлаб чиқариб, мустақил равишда ўзини ҳимоялай олиш ҳамда инфекция қўзғатувчи манбани маҳв этиш ва унга нисбатан иммунитет ҳосил қилиш қобилиятига эга. Бироқ қўзғатувчи манба мутацияга учраса, организмдаги антитаначалар вируснинг эски кўриниши билан курашишгагина «дастурлаб қўйилган» бўлса, антитаначаларнинг инфекция билан кураш самарадорлиги сезиларли даражада камаяди.

Айнан шунинг учун ҳам биз доим шамоллаш деган дардга мубтало бўламиз. Организмимиз ўтган сафар шамоллаганимиздаги инфекцияларга қарши антитаначалар ишлаб чиқаради, янгисига қарши уларнинг кучи етмайди. Барибир ваҳима қилиш ярамайди. Зеро мутация ҳар доим ҳам вирусни аввалгисидан кўра кучлироқ қилиб қўймайди. Баъзан эса, ҳатто мутация вирусни кучсизлантириб ҳам қўяди.

Вируслар мутацияси қандай рўй беради?

Инсон организми муайян вирусга қарши антитаначалар ишлаб чиқариб олганидан кейин, бу вирус кейинги сафар иммун ҳужайралари уни «таниб қолмасликлари» учун ўз қобиғини ўзгартириб олади. Яшаб қолиш учун вирус ташқи протеинларини ўзгартириб, штаммлар ҳосил қилади.

Вируснинг кўпайиши учун унга ташувчининг ҳужайралари зарур. Агар ўша ҳужайра вирус измида бўлса, у ҳужайранинг ичига ўз генетик маълумотларини киритади. Шундан кейин шикастланган тана ҳужайралари вируснинг миллионлаб нусхаларини ясаб ташлайди. Бироқ бу жараёнда жуда майда хатоликлар рўй беради ва нусхаларнинг генетик кодлари ўзгариб қолади. Бошқача қилиб айтганда, вирус мутацияга учрайди.

Нега вируснинг янги кўриниши тезроқ тарқалади?

Инсонда COVID-19 ўпка касаллиги ривожланишига сабаб бўлувчи SARS-CoV-2 вируси бошқа РНК-вируслари турига киради. Бу вируслар ойда бир марта мутацияга учрайди.

Вируснинг турли вариантлари нега дунёнинг турли нуқталарида инфекция тарқалиши турлича бўлиши ва у билан касалланган одамларда ҳар хил кечиши ҳақидаги саволга жавоб бўла олади.

Буюк Британияда аниқланган коронавирус турида спайка оқсиллари мутацияга учраган. Бундай генетик бўлиниш бўлганда мутацияга учраган вирусда иккита аминокислота йўқ бўлади. Эҳтимол шунинг учун ҳам коронавируснинг янги версияси тезроқ тарқаляпти.

Худди шундай ҳолат ёзда Жануби-шарқий Осиёда ҳам кузатилганди. Ўшанда ташқи кўринишини ўзгартирган коронавирус билан оғриган беморлар касалликни енгил ўтказишди. Бу ҳолатда мутация вирусни заифлаштириб қўйган.

Вакцина мутацияга учраган коронавирусга қарши самара берадими?

Буюк Британия оммавий вакцинацияни бошлаган Ғарбий Европадаги илк давлат бўлди. Қиролликда қайд этилган вируснинг янги тури вакцина бефойда бўлади дегани эмас. Шу кунгача яратилган барча вакциналар коронавируснинг спайкали оқсилларига қарши маълумотни кодлаб қўяди. Бунда вакцина мутацияга учраган вирус билан шикастланганда ҳам инсон иммун тизимига стимул бера олади.

Бахтимизга, ўз протеинларини мавжуд иммун тизимини бузиб кира оладиган даражада ўзгартириши учун вирус кўплаб марта мутацияга учраши керак. Масалан, грипп вируслари шунақа тез мутацияга учрайдики, унга қарши вакцина самарадорлигини сақлаш учун ҳар мавсум бошида ўзгартирилиши кераклигини ҳам биламиз.

Шундан келиб чиқадиган бўлсак, коронавирусга қарши вакциналар келажакда барибир қайта ишланади. Ҳозирда орттирилган тажриба ва сарфланган ресурслар истиқболда аҳоли учун қиммат бўлмаган препаратлар ишлаб чиқарилишига умид қилса бўлади.

Навоий вилояти ҳокими Қобул Турсунов 23 декабрь, чоршанба куни «Ёшлар фестивали» доирасида Ёшлар парламенти аъзолари, вилоят сардорлар кенгаши вакиллари, ёшлар етакчилари ҳамда Ўзбекистон ёшлар иттифоқида фаолият юритаётган бир гуруҳ кўнгиллилар билан учрашди. Бу ҳақда вилоят ҳокимлиги матбуот хизмати хабар берди.

«Улар ҳокимликнинг барча масъулияти, оғир-енгилини тўла ҳис этишлари учун ҳоким ўрнида ‘топшириқлар’ беришга ҳам рухсат этилди», — дейилади хабарда.

«Кучли давлат ортида доим салоҳиятли, юқори савияли инсонлар туради», — дейди ҳоким ёшлар билан учрашувда. Қобул Турсунов Ўзбекистон Президенти томонидан қўйилган асосий вазифалардан бири ёшларни билимли, салоҳиятли, дунёқараши кенг инсонлар бўлиб етишишини таъминлашдан иборат эканлигини таъкидлаган.

Ҳокимлик матбуот хизматининг маълум қилишича, Қобул Турнусов учрашувда ёшларнинг саволларига жавоб қайтарган.

Ижтимоий тармоқларда 2020 йилнинг 23 декабрь куни «Фуқаронинг ўлимига 3 йилдан ошган бўлса-да, унга жарима белгиланди» сарлавҳаси остидаги хабар тарқалди. Хабар юзасидан ЙҲХББ изоҳ берди.

Маълум қилинишича, Мирзаобод тумани ИИБ ЙҲХБ маъмурий амалиёт ходими томонидан фуқаро вафот этганлигига қарамасдан унга нисбатан маъмурий жазо қўллаш тўғрисидаги жарима қарори чиқарилган.

Мазкур ҳолат юзасидан Сирдарё вилояти ИИБ ЙҲХБ томонидан хизмат текшируви ўтказилмоқда. Текширув хулосаси бўйича қўшимча маълумот берилиши айтилган.

Аввалроқ Тошкентда эшакни Spark’да судраган ҳайдовчи, Гулистондаги чорраҳада рақсга тушган Тиктокъчи йигитлар ҳамда Сурхондарёда «тўхташ тақиқланади» белгиси остида қолдирилган ИИБга қарашли Lacetti ҳамда Captiva жаримага тортилгани ҳақида хабар берилганди.

Қачонки хавфсизлик қоидаларига риоя этилмас экан унда кўнгилсизликлар содир бўлиши аниқ. Айниқса, бугун байрамга тайёргарлик кўрилаётган жараёнларда.
Аҳоли турар жойларида газ асбобларидан фойдаланишда қуйидаги ёнғин хавфсизлиги қоидаларига риоя этмаслик, инсонлар ҳаётига хавф солувчи оғир оқибатларга олиб келиши мумкин:
Хонадонларда газ ускуналарига газни резина шланглари орқали уланишига;
Газ билан ишлаш воситаларини қаровсиз қолдирилиши ва ёш болаларни гугурт билан ўйнашларига;
Газ плитаси устида кийимларни қуритилшига;
Газ баллонларни газ плиталаридан камида 5 метр, иситиш воситаларидан 1 метр узокликда ўрнатилишига;
Ҳурматли фуқаролар! Газ плитасидан хонадонни иситиш учун ишлатманг, газ асбобларидан фойдаланганда хоналардаги дераза дарчасини очиб қўйилишини ёки, хонани шамоллатиш чораларини кўришни унутманг. Ис гази кучли таъсир этувчи газ ҳисобланиб, ёнаётган газнинг тўлиқ ёнмаслиги натижасида хонада тўпланиб қолади ва инсонларни ҳаётдан бевақт кўз юмишига олиб келади.
Газ сизиб чиқаётганилигини сезсангиз дархол «104» раками орқали газ идорасига хабар беринг, газ асбобларини ўчиринг, ёритувчи ҳамда бошка электр асбобларини ёқманг ёки ўчирманг, газ келадиган асосий кранни ўчириб қўйинг, гугурт чақманг, учқун чиқарувчи мосламалардан фойдаланманг, деразаларни очиб хонани шамоллатинг ва хонани тарк этинг!

Ёнғин чикиш хавфи бўлганда зудлик билан яқин атрофдаги ёнғин қутқарув қисмига «101» рақамига қўнғироқ қилишни унутманг.

Сардор.Камолов,
НКМК ДК ЁХТТЭМ ШКБ ОЁХТТЭБ ЁН ва ПБ инспектори
Даврон Асадов , ЁН ва ПБ мутахассис