Буюк Британияда 18-асрда чой ичимлиги оммалашади. Ҳали санитария талабларига жавоб бермайдиган шаҳарларда чой истеъмоли сабаб ўлим кўрсаткичи сезиларли пасаяди.
Чой 18-асрда тезлик билан Британия империясининг қимматбаҳо ресурсларидан бирига айланади. У ўша даврларда кутилмаган тарзда одамларни ўлимдан асраб қолган бўлиши ҳам мумкин.

   Чой Хитойда милоддан аввалги мингйилликлардан истеъмол қилинган бўлса-да, у Буюк Британияга анчайин кеч – 17-асрда кириб келади. Европага эса 1610 йилда илк марта португал ва голланд савдогарлар олиб келишган. Ҳозирда чой Британияда энг севимли ичимлик ҳисобланади.

  Бу ичимлик ўз даврида жуда кўп ролларда бўлган: глобар товар, тасалли берувчи ичимлик, зулмкор сиёсат рамзи. Бироқ чойнинг одамлар ҳаётини асраб қолгани кўпчиликка маълум эмас.
Колорадо университети иқтисодчиси Франсиска Антманнинг ўрганишларига кўра, чой 1700 йилларда уни ичган кўпчиликнинг ҳаётини сақлаб қолган бўлиши мумкин. Бу чойдаги антиоксидантлар ёки ундаги бошқа фойдали моддалар сабабли юз бермаган.

Ҳаммаси оддий: одамлар сувни қайнатиш сув орқали юқадиган патогенлардан ҳимоя эканини тушунмаган бир даврда чой ичиш учун сув қайнатилган. Ва бу амалиёт кўпчиликни эрта ўлимдан асраб қолган.

    Бу даврдаги инглиз демографияси тарихчилар учун узоқ вақтдан бери ечилмаган жумбоқ бўлиб қолмоқда. 1761 йилдан то 1834 йилгача йиллик ўлим кўрсаткичи анча паст бўлган: бу даврда ҳар 1000 кишига 28, 25 та ўлим ҳолати тўғри келади. Бироқ бу муддатда яшаш стандартлари ва ойлик маошлар ошмаганди. Саноат инқилоби даврида кўпдан кўп одамлар шаҳарларга тўпланган ва у ерларда санитария ҳам кўпда орзу эди.
Мана шу ўринда чой ичиш одатининг шакллангани ўлим камайишининг асосий сабаби бўлиб юзага чиқиши мумкин. Сабаби одамлар чой ичиш учун сувни қайнатишган. Қайнаган сув эса диарея касалликларига сабаб бўладиган бактерияларни ўлдиради.

    "Шаҳарларда одам кўпайгани ва улардаги санитария даражаси ҳисобга олинса, ўша пайтдаги энг катта қотил сув эди, деб айтиш мумкин”, дейди Франсиска Антман. Лекин назарий жиҳатдан қизиқарли бўлган бу қарашни тўла исботлаш ҳали ҳам қийин.

     Иқтисодчи ўз фикрини исботлаш учун географик маълумотлардан фойдаланади. Унга кўра, кўпроқ сув ресурслари бор дегани тозароқ сув борлигини англатади. Чунки черков аҳолиси бир сув манбаси ифлосланса, бошқасига бориб фойдаланишган. Яна дарё бўйида яшаганлар қуйи оқим бўйлаб яшаганларга қараганда хавфсизроқ сув манбаларига эга бўлишган. Ва суви ифлосроқ ҳудудларда ўлим кўрсаткичи ҳам юқорироқ бўлган.

     Ўлим кўрсаткичининг сувга боғлиқлигига оид калит санага эътибор қаратиш зарур: 1874 йилда чойга оид акт кучга киргач, чой солиғи 119 фоиздан 12,5 фоизга туширилади ва шундан кейин унинг истеъмоли бирданига "портлади". 18-аср охирида ўта камбағал деҳқонлар ҳам кунига 2 марта чой ича олишган.

     Антман ўлим кўрсаткичи камайишининг чой истеъмолига боғлиқлигини топиш учун айни чой оммалашган шу йилдан олдинги ва кейинги даврлардаги ўлим кўрсаткичларини солиштиради. Ва далиллар ҳар иккала турдаги: тоза ва ифлос сув истеъмол қилинадиган ҳудудларда ҳам ўлим кўрсаткичи пасайганини кўрсатади. Чой импорти кўпайиши сув орқали юқадиган касалликлардан ўлишни камайтиради.

    Яна гўдаклар орасида ҳам ўлим кўрсаткичида пасайиш кузатилган. Эҳтимол, катталарнинг чой истеъмол қилиши орқали уларнинг сувдан юқадиган касалликлардан маълум даражада ҳимояланиши болаларни ҳам асраб қолган бўлиши мумкин. Лекин буни исботлаш деярли имконсиз.

       Довуд пайғамбарнинг ўттизта ўғли бўлибди. Бир куни пешин намозига одамлар кечика бошлабди. Довуд пайғамбар орқасига қараса, ўнг томонида ўн бешта ўғли, чап тамонида ўн бешта ўғли ўтирар эди.           Шунда сал мақтанчоқликка бўй олдириб:
        Ўзимизам бир жамоа эканмизку, элни кутмасдан намозимизни бошлайверамиз. Худо хохласа ўттиз ўғлим бор, хақ динни бутун элга ўзим етказаман деган ўй келиб, намозни бошлаб кетибди. Худога Довуд пайғамбарнинг бу иши ёқмади. Довуд пайғамбар намоз вақтида ассалому алейкум ва Рахматуллох деб ўнг тамонга салом берганда ўн бешта ўғли жон топширди. Чап тамонга салом берганда қолган ўн бешта ўғли бандаликни бажо келтирди. Хатосини уққан Довуд пайғамбар кўз ёшларини дарё қилиб, Яратгандан кечирим сўради. Рахми чексиз Оллох ўттизта ўғлингни қайтариб берайми ё ўттизини ўрнини босадиган битта ўғил берайми деб сўради. Сенинг амринг икки бўлмайди. Ўттиз ўғлимнинг жонлари жаннатда бўлсин. Менга уларнинг ўрнини босадиган битта ўғил берсанг бас. Айтганинг бўлсин.
        Лекин боланинг умри қисқа бўлади. Мен унга фақат тўққиз йил умр бераман.
        Майли шунисигаям шукр деб Довуд пайғамбар келаси йил ўғил кўради. У боланинг исми Сулаймон эди. Сулаймон иш буюришга яраб қолган пайтида Довуд пайғамбар унинг қўлига қумғон (абдаста), елкасига сочиқ осиб: Ўғлим сен энди бизнинг уйга келган мехмонларнинг ёшми, қариями хаммасининг қўлига сув қуюб тургин. Сувни уч марта узиб узиб қуясан. Тўртинчи марта агар мехмон сўраса қуясан. Ота нега узиб қуйишим керак? Сабаби ўликни ювушганда сувни узмай қуяди. Сен ахир сувни тирик одамларга қуясанда ўғлим. Иккисини фарқи бор дейди. Довуд пайғамбарга келган ёш қарининг хаммаси, сув қуйиб турган Сулаймонга юзга кир болам, қўлинг дард кўрмасин, катта олим бўлгин, подшо бўлгин, умринг узоқ ризқинг бутин бўлсин деб рахматлар айтарди.
Бир куни Сулаймон тўққиз ёшга тўлди. У пайтда боласи тўққизга тўлгач уни бир қизга унаштириб қўйиш лозим эди. Лекин Оллохнинг болага фақат тўққиз йил умр бераман дегани Довуднинг эсида эди. Бир куни Довуд пайғамбар сахарда Оллохни зикр қилиб ўтириб, Сулаймоннинг ёши тўққиздан ошди. У энди жон таслим қилиши керак эди. Бунинг тирик қолганининг сабабини сўради ва агар жонини олмайдиган бўлса болани унаштириш лозимлигини айтди. Шунда Хақ Таоло менинг исмларимдан бири Халқдур. Минглаб одамлар сенинг болангга узоқ умр тилади. Мен шунча халқнинг дуосини қайтара олмайман.

       Сулаймон узоқ умр кўради У барча ердаги махлуқларни, осмондаги қушларнинг ва барча денгиздаги балқларнинг тилини биладиган бўлади. Барча одамлар ва жинларга хукмронлик қилади деб жавоб берди. Ана шундан бошлаб ёш болалар қарияларнинг дуосини олсин деб Худойи маросимларида, тўйларда уларга сув қуйдириб қўядиган урф одат пайдо бўлибди. Шунинг учун азизлар бу урф одатларимизни давом эттирайлик. Кранда сув оқиб турибди ювишаверади ёки ана умивальник турибдику обдастани нима кераги бор демайлик. Бу урф одатларимизнинг файзи, баракаси бошқа. Албатта боболарининг қўлига сув қуйиб, дуосини олиб ўсадиган бўлса, болаларимизнинг умри узоқ ва ризқлари бутин булишига ишончим комил.

   Малака тоифасини олиш бўйича синовлар бир йилда камида бир маротаба икки босқичда ўтказилади.
2024 йил 1 январдан давлат мактабгача, умумий ўрта ва мактабдан ташқари таълим ташкилотлари педагог кадрларига малака тоифаси беришнинг янги тартиби жорий этилади.

Бунда, малака тоифасини олиш бўйича синовлар бир йилда камида бир маротаба икки босқичда ўтказилади.

Биринчи босқичда талабгорнинг мутахассислик фани ва касб стандарти бўйича билим даражаси, иккинчи босқичда –– педагогик маҳорати баҳоланади.

2024 йил 1 январдан мактабга биринчи марта ишга қабул қилинаётган ўқитувчиларни касбий сертификатлаш жорий этилади.

Бунда, 2023-2024-ўқув йилидан ўқитувчилар стажёр-ўқитувчи сифатида ишлайди ва 1 йилда сертификат олиши талаб этилади.

   Стажёр-ўқитувчиларга улар касбий сертификат олгунига қадар олий маълумотли (тоифасиз) ўқитувчининг базавий тариф ставкаси қўлланади.
2024 йил 1 январдан умумий ўрта таълим муассасаларининг педагогик касбларига биринчи марта ишга қабул қилинаётган талабгорларни касбий сертификатлаш тизими жорий этилади.

  "Ҳуқуқий ахборот" канали хабарига кўра, бунда:

  2023-2024-ўқув йилидан педагогик касбларга биринчи марта ишга қабул қилинадиган олий маълумотли талабгорлар стажёр-ўқитувчи сифатида фаолият юритади ва улар ишга қабул қилинган вақтдан бошлаб бир йил муддат давомида касбий сертификатга эга бўлиши талаб этилади;

стажёр-ўқитувчиларга улар касбий сертификат олгунига қадар олий маълумотли (тоифасиз) ўқитувчининг базавий тариф ставкаси қўлланади.

     Вазирлар Маҳкамасининг “Ёш ватанпарвар” кўкрак нишонини таъсис этиш тўғрисида”ги қарор лойиҳаси эълон қилинди.
    Мудофаа вазирлигининг “Ёш ватанпарвар” кўкрак нишонини таъсис этиш тўғрисидаги таклифи маъқулланиши мумкин.

     Белгиланишича:

а) кўкрак нишони идоравий мукофот ҳисобланиб, ҳар йили 30 июнь – “Ёшлар куни”да ғолибларга тантанали равишда топширилади;

б) кўкрак нишони билан Мудофаа вазирлиги томонидан ташкил этиладиган мусобақа ғолиби бўлган давлат умумий ўрта таълим муассасаларининг 11-синфида таълим олаётган ўқувчи ўғил болалар мудофаа вазирининг буйруғи асосида мукофотланади;

в) кўкрак нишони ва унинг гувоҳномасини тайёрлаш билан боғлиқ харажатлар Мудофаа вазирлигига ҳар йили ажратиладиган давлат бюджети маблағлари доирасида, вазирлик бюджетдан ташқари маблағлари ҳамда қонунчилик ҳужжатлари билан тақиқланмаган бошқа манбалар ҳисобидан амалга оширилади;

г) кўкрак нишони билан тақдирланганларга икки йил мобайнида амал қиладиган қуйидаги имтиёзлар берилади:

    ҳарбий хизматни ўташга яроқли деб топилган ҳамда чақирув муддатларини кечиктириш ва чақирувдан озод этиш ҳуқуқига эга бўлмаган тақдирда, биринчи навбатда муддатли ҳарбий хизматга чақириш;

     олий ҳарбий таълим муассасаларига ўқишга киришда Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги ҳузуридаги Билим ва малакаларни баҳолаш агентлиги томонидан ўтказиладиган тест синовларида           қўшимча равишда 3 балл кўринишида.

      Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлиги "Шимолий кон бошқармаси " обектларини ёнғин хавфсизлигини таъминлашни ташкил этиш бўлими ходимлари тамонидан ҳозирги кунда,        Юртимизда 15-ноябр санасидан 15-декабр санасига қадар "Ёнғин хавфсизлиги ойлиги" тадбири доирасида фавқулодда вазиятларни олдини олишга қаратилган кўплаб тарғибот тадбирлар ўтказилиб келинмоқда.
      Жумладан ҳафтанинг ҳар чоршанба куни "Фавқулодда вазиятлар ва ёнғинлар профилактикаси куни" доирасида Учқудуқ ҳудудий бошқармасига қарашли 2-сонли Тиббиёт санитария қисми ишчи ходимлари билан ўтказилди.
       Республикамизда ва дуёда содир бўлаётган ёнғинлар уларнинг келиб чиқиш сабаблари республикамиз ҳудудларида содир бўлаётган ёнғинлар туфайли инсонларнинг куйиши ҳамда ис газидан захарланиши бу аянчли оқибатларнинг зарарлари, унинг аянчли оқибатлари мисоллар тариқасида келтирилиб, тушунтириш ишлари олиб борилди. Шунингдек ёнғинлардан ва ис газидан огоҳлантирувчи тарғибот материаллари тарқатилди.
     Тиббиёт санитария қисмида ўтказилган тарғибот тадбирида фавқулодда ҳолатлар содир бўлганда нималарга этибор бериш зарурлиги, уни олдини олиш чоралари ҳақида батафсил тушунтиришлар берилди.

ШКБОЁХТТЕБ инспекторлари Исмоил Қиличев ва  Отабек Ҳикматов

     ⚡️2024-yil uchun qoʻshimcha dam olish kunlari belgilandi

     Prezident farmoni bilan 2024-yilda quyidagi qoʻshimcha dam olish kunlari belgilandi. (https://t.me/huquqiyaxborot/15091)

     Barcha xodimlar uchun (ish haftasining turidan qatʼi nazar):

22-mart – juma;
11-aprel – payshanba;
18-iyun – seshanba;
3-sentabr – seshanba;
31-dekabr – seshanba.

        Olti kunlik ish haftasida ishlaydigan xodimlar uchun:

2-yanvar – seshanba;
23-mart – shanba;
12-aprel – juma;
31-avgust – shanba;
30-dekabr – dushanba.

          Besh kunlik ish haftasida ishlaydigan xodimlar uchun dam olish kunlari quyidagi tartibda koʻchiriladi:

6-yanvar – shanba kunidan 2-yanvar – seshanba kuniga;
13-aprel – shanba kunidan 12-aprel – juma kuniga;
14-dekabr – shanba kunidan 30-dekabr – dushanba kuniga.

     “Ұстаздық еткен жалықпас, Үйретуден балаға” деп дана ақын Абай ұлы кәсіп иелерін жоғары дәріптеген. Баланың болашағына алаңдап, бағыт-бағдар беретін ұстаздар қауымы қашанда мың мақтауға лайық, зор құрметке ие. Ұстаздар сонымен қатар болашақ азаматтарды ғана емес, бүкіл болашақ қоғамды қалыптастырады.

    Таяуда мектебіміздің қазақ тілі және әдебиеті пәні оқытушысы Жүнісов Алмат Опабекұлының қоғам алдындағы өлшеусіз еңбегі, шәкірттерге берген терең тәлім-тәрбиесі, жоғарғы жетістіктері бағаланып, “Халыққа білім беру ісінің үздігі” төсбелгісімен марапатталды. Алмат мектебіміздегі беделді де білікті ұстаздардың бірегейі. Әр жылы дәстүрлі түрде өтетін Пән олимпиадасының аудандық, облыстық басқыштарынан дайындаған шәкірттері топ жарып келеді. Оқушыларын Республикалық басқышқа дейін шығарып, еселі еңбек етіп келуде. Өз ісінің нағыз шебері. Осы жылы да қос шәкірті Пердебеков Нұрсұлтан мен Жамаладинова Альбиналарға қазақ тілі пәні бойынша республикалық басқышқа жолдама алып бергені - ұстаз еңбегінің айқын дәлелі. Ұлағатты ұстазды лайықты марапатымен ұжымымыз атынан шынайы жүректен құттықтай отырып, өскелең ұрпақ тәрбиелеудегі өрелі жұмыстары мен абыройлы істеріне толымды табыс тілейміз!

РОЗА ЖУСИПБЕКОВА

9-мектеп директоры

     “Ұстаздық еткен жалықпас, Үйретуден балаға” деп дана ақын Абай ұлы кәсіп иелерін жоғары дәріптеген. Баланың болашағына алаңдап, бағыт-бағдар беретін ұстаздар қауымы қашанда мың мақтауға лайық, зор құрметке ие. Ұстаздар сонымен қатар болашақ азаматтарды ғана емес, бүкіл болашақ қоғамды қалыптастырады.

    Таяуда мектебіміздің қазақ тілі және әдебиеті пәні оқытушысы Жүнісов Алмат Опабекұлының қоғам алдындағы өлшеусіз еңбегі, шәкірттерге берген терең тәлім-тәрбиесі, жоғарғы жетістіктері бағаланып, “Халыққа білім беру ісінің үздігі” төсбелгісімен марапатталды. Алмат мектебіміздегі беделді де білікті ұстаздардың бірегейі. Әр жылы дәстүрлі түрде өтетін Пән олимпиадасының аудандық, облыстық басқыштарынан дайындаған шәкірттері топ жарып келеді. Оқушыларын Республикалық басқышқа дейін шығарып, еселі еңбек етіп келуде. Өз ісінің нағыз шебері. Осы жылы да қос шәкірті Пердебеков Нұрсұлтан мен Жамаладинова Альбиналарға қазақ тілі пәні бойынша республикалық басқышқа жолдама алып бергені - ұстаз еңбегінің айқын дәлелі. Ұлағатты ұстазды лайықты марапатымен ұжымымыз атынан шынайы жүректен құттықтай отырып, өскелең ұрпақ тәрбиелеудегі өрелі жұмыстары мен абыройлы істеріне толымды табыс тілейміз!

РОЗА ЖУСИПБЕКОВА

9-мектеп директоры