Oliy Majlis Qonunchilik palatasidagi O‘zbekiston Xalq demokratik partiyasi fraksiyasining yig‘ilishida “Seysmik xavfsizlikni ta’minlash tizimi takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi qonun loyihasi muhokama qilindi.
Qonun loyihasi bilan shaharsozlik faoliyati sohasida ko‘payib borayotgan noqonuniy qurilishlarning oldini olish, tasdiqlangan bosh rejalarga rioya etilishini ta’minlashga qaratilgan me’yorlar belgilanmoqda. Shaharsozlikka oid qonunchilik talablarini buzganlik uchun ma’muriy va jinoiy javobgarlikni kuchaytirish nazarda tutilmoqda. Inspeksiya yoki sudlarda sodir etilishi mumkin bo‘lgan korrupsiyaning oldini olish maqsadida ma’muriy jarimalar miqdorini yagona qilib belgilash, ya’ni amaldagi ma’lum bir summadan ma’lum summagacha degan normadan voz kechish taklif etilmoqda.
Shuningdek, aholining sog‘ligi, hayoti va xavfsizligini ta’minlash, qurilish sifatini oshirish, sodir etilgan huquqbuzarliklarni kamaytirib, yanada ta’sirchan jazo choralarini qo‘llash maqsad qilinyapti.
Muhokamalar jarayonida deputatlar joylardagi holatlar hamda aholi murojaatlaridan kelib chiqib, o‘z fikr va takliflarini bildirdi. Ijtimoiy obyektlardagi seysmik xavfsizlikka oid savollar bilan murojaat qildi.
– Maktab, bog‘chalarni ta’mirlashda investitsiya dasturiga asosiy bino kiritiladi, – dedi O‘zXDP fraksiyasi a’zosi Shohista Turg‘unova. – Ammo o‘sha muassasaning to‘garaklar o‘tadigan yoki boshqa maqsadlarda foydalanadigan binolari ham bor. Afsuski, ularning ko‘pi avariya holatida. Quvvati yetmagani bois asosiy bino ta’mirlanib, qolgan qism qolib ketyapti. Mana shu masalalarga ham alohida e’tibor qaratish maqsadga muvofiq.
Qizg‘in muhokama va savol-javoblardan so‘ng qonun loyihasi ma’qullandi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi “Yo‘l harakati qoidalari buzilganligini maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish dasturiy-texnik vositalari orqali qayd etish tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” qaror qabul qildi.
Unga muvofiq, 2024 yil 1 iyuldan boshlab yo‘l bo‘yida joylashgan maktablar oldida, kamida to‘rt tasmali yo‘llardagi piyodalar o‘tish joylarida, yo‘l-transport hodisalari o‘choqlarida, temir yo‘l kesishmalarida maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish dasturiy-texnik vositalari O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining “Xavfsiz shahar” tizimlarini rivojlantirish markazi tomonidan “Xavfsiz yo‘l va xavfsiz piyoda” respublika jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan bosqichma-bosqich o‘rnatiladi. Bunda:
maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish dasturiy-texnik vositalari O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi Jamoat xavfsizligi departamentining Yo‘l harakati xavfsizligi xizmati tomonidan belgilanadigan joylarga o‘rnatiladi;
maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish dasturiy-texnik vositalari o‘rnatiladigan joylar YHXX tomonidan yo‘l harakati qoidalari buzilishlari hamda yo‘l-transport hodisalarining tahlilidan kelib chiqib belgilanadi.
Mazkur qaror bilan Yo‘l bo‘yida joylashgan maktablar oldida, kamida to‘rt tasmali yo‘llardagi piyodalar o‘tish joylarida, yo‘l-transport hodisalari o‘choqlarida, temir yo‘l kesishmalarida maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish dasturiy-texnik vositalarini o‘rnatish va ekspluatatsiya qilish tartibi to‘g‘risidagi nizom ham tasdiqlandi.
2024-2026 yillar davomida “Xavfsiz shahar” konsepsiyasi doirasida maxsus avtomatlashtirilgan foto va video qayd etish dasturiy-texnik vositalari manzilli ro‘yxat asosida o‘rnatilib, “Xavfsiz shahar” tizimlariga integratsiya qilinadi.
Virusli gepatit A kasalligi-ko’pincha jigarni shikastlovchi virus orqali yuzaga keladi. Kasallik 14 yoshgacha bo’lgan bolalarda yengil, 14 yoshdan katta bolalarda va homilador ayollarda og’ir kichadi. Bolalarda virusli gepatit A kasalligi asosan notoza qo’llardan, idish-tovoqlardan va o’yinchoqlardan yuqadi. Ushbu kasallik bolalar qo’lini yuvmasdan ovqatlanganida, qaynatilmagan suv ichishlari sababli kasallikka chalinishadi. Shu bilan birgalikda bolalar maktabgacha ta’lim muassasalarida maktablarda o’zaro muloqot jarayonida ham gepatit A kasalligini yuqtirib olishlari mumkin.
Virusli gepatit A kasalligining qanday belgilari bor? Kasallining ilk davrida bemorda sariqlik alomatlari bo’lmaydi, lekin undan oldingi belgilar bo’ladi. Bu nafas yo;llarining yallig’lanishi, ich ketish, gripp va O’RVI (o’tkir resperator virusli infeksiyalar) xastaliklarinining alomatlaridir. Holsizlik, tez charchash, ishtaxasizlik, ko’ngil aynishi, qaid qilish, tana harorati ko’tarilishi, bo’g’imlarda og’riq, qorin o’ng qovurg’a osti soxasida og’irlik va discomfort, siydik rangi to’qlashishi, axlat rangi oqarishi. Virusli gepatit A ning yakuni bolalikda ijobiydir, kasallik asimptomatik (alomatlarsiz) tarzda o’tadi, hayot sifatiga ta’sir ko’rsatmaydi. O’smirlik davrda kasallik jiddiy shaklda o’tadi va kasallikdan so’ng qat’iy ravishda parhezga rioya qilish kerak.
Gepatit A ning virusi HAV (Hepatitis A virus) deb ham ataladi. Virus quruq va issiq sharoitlarga (60 °C) chidamli, sho’r va chuchuk suvda oylar davomida saqlanadi. Ultrabinafsha nurlanishi ostida 1 daqiqada, 121 °C issiqlikdagi avtoklavda 20 daqiqa davomida, xloramin yoki xlor preparatlari bilan ishlov berilganda 5-7 daqiqada nobud bo’ladi.
Virusli gepatit A kasalligidan qanday himoyalanish kerak? Sog’lom turmush tarziga rioya qilish. Shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilish, ovqat tayyorlashda ovqatlanishdan oldin, jamoat joylarga va xojatxonaga borgandan so’ng qo’lni yaxshilab sovunli suvda yuvish. Oziq-ovqat maxsulotlarini tayyorlash va saqlash jarayonlarida sanitariya-epidemiologik qoidalarga rioya qilish. Meva va sabzavotlarni iste’mol qilishdan oldin oqar suvda yaxshilab yuvish va so’ngra qaynagan suvda yuvish. Yashash joy gigiyenasiga rioya qilish, xonalarni shamollatish va namli tozalov ishlarini olib borish kerak.
Suvchechak kasalligidan saqlaning! Suvchechak-havo-tomchi yo’li orqali yuqadigan kasallik bo’lib, isitmasimon holat, butun tana bo’ylab qizil toshmalar va donachalar paydo bo’lishi bilan namoyon bo’ladi. Kasallikning takroran kuzatilishi kamdan-kam hollarda qaid qilinadi. Odatda insonlar hayoti davomida bu kasalikka bir marta duchor bo’lishadi. Suvchechak kasalligiga ta’sirchanlik 70 foizni tashkil etadi. Bemorlar kasallikni toshma toshishdan 24 soat oldin va toshmalarning usti qobiq bilan qoplanguncha muddat oralig’ida atrofdagilarga yuqtirishi mumkin. Aksariyat hollarda virus bilan zararlanish kasallangan kishi bilan aloqa qilish natijasida yuzaga keladi. Keng tarqalgan yuqish yo’llari: so’lak, yo’tal, aksa urish. Pufakchalardagi suyuqlik bilan aloqa qilish. Kasallik asosan 6 oylikdan 7 yoshgacha bo’lgan bolalarga ta’sir ko’rsatadi.
Bundan tashqari, homilador ayollar kasallanganda homila ham suvchechak bilan kasallanish ehtimoli mavjud bo’ladi. Bu bolada tug’ma nuqsonlarga olib kelishi mumkin, masalan badbasharalikka. Kasallik shifo topgandan so’ng organizmda barqaror immunitet hosil bo’ladi. Suvchechakning inkubatsion davri 7-21-kun davom etadi, ya’ni infeksiya toshma va boshqa alomatlar boshlanishidan shuncha kun oldin organizmga tushgan bo’ladi. Boshqa belgilar bir necha kun davom etib, quyidagilarni o’z ichiga oladi: isitma, bosh og’rig’i, ishtaha yo’qolishi. Tarqalishi: Oldin virusga duchor bo’lmagan har bir kishi suvchechak bilan kasallanishi mumkin. Quyidagi sharoyitlarda kasallanish havfi ortadi. Maktabda yoki bolalar muassasalarida vaqt o’tkazish, 12 yoshgacha bo’lgan bolalarda kuzatiladi. Suvchechak asosan sovuq vaqtda yuzaga keladi.
Davolash: Suvchechakni davolash ham ambulator sharoitda davolanadi. Gigiyena qoidalariga amal qilish, isitmali davrning butun davomida yotoq tartibiga amal qilish ko’rsatiladi. Isitmani tushirish uchun parasitamol keng qo’llaniladi. Kasallikdan so’ng terida izlar qolmasligi uchun hosil bo’lgan qobiqlarni yulib olmaslik kerak. Bundan tashqari, issiq vannalar qabul qilish, yengil va yumshoq kiyimlar kiyish tavsiya etiladi. Ota-onalarga farzandlarini maktab va maktabgacha ta’lim muassasasiga yubormaslik tavsiya etiladi. Virusning tashqi muhitga chidamsizligi tufayli xonada dezinfeksiya qilish talab etilmaydi. Xonani vaqti-vaqti bilan shamollatib turish va nam usulda tozalash kerak. Suvchechak kasalligi uyushgan jamoalarda qayd etilsa kasallik qayd etilgan sinf va guruhlar 21 kunga karantinga olinadi, hamshira tomonidan muloqotdagi bolalar 21-kun tibbiy kuzatuvga olinib har kuni bolalar (tana harorati o’lchanadi, teri qoplami ko’riladi, shikoyati so’raladi), patronaj hamshira tomonidan uyidagi muloqotdagilari 21 kunga tibbiy kuzatuvga olinadi.
Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi tomonidan o‘quvchilarni IT sohasiga qiziqtirish hamda shu yo‘nalishdagi tashabbuslarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida "Raqamli avlod qizlari-2024" respublika tanlovi bo‘lib o‘tmoqda.
Zamonaviy axborot texnologiyalariga qiziqib borayotgan, bu sohada o‘z iqtidori va salohiyatini dadil namoyon etayotgan qizlar safi tobora ortib bormoqda. "Raqamli avlod qizlari-2024" respublika tanlovi bu borada o‘quvchi qizlarning bilimlarini yanada oshirish, ularning bilim va salohiyatini yuksaltirishdek maqsadlarga qaritilgani bilan ahamiyatlidir.
Tadbir joriy yilning 29-martiga qadar davom etadi. Unda offlayn tarzda 200 nafarga, onlayn shaklda esa 3000 nafarga yaqin qizlar qamrab olinmoqda. Bu yilgi tadbirda Digital Art, 3D Modelling, sun’iy intellekt, startap loyihalar, grafik dizayn kabi yo‘nalishlarda gibrid darslar o‘tkazilmoqda.
Shuningdek, bu yil ilk bor loyiha doirasida "Liderlar maktabi" yo‘nalishi qo‘shilgan bo‘lib, unda mustaqil loyihalar ustida ishlash hamda IT sohasida xalqaro grantlar yutish haqida ma’lumot berilmoqda.
Bugun mashg‘ulotlardan tashqari xorijiy va mahalliy spikerlar bilan uchrashuvlar o‘tkazildi. Xususan, "Yangi O‘zbekiston" universiteti professsor-o‘qituvchisi, misrlik Islom Elhadary tomonidan "Ayollarning veb dizayn bilan shug‘ullanishi haqida 5 afsona", Tet-a-tet taraqqiyot asoschisi Tursunoy Usmonova tomonidan “Ayol-qizlar uchun chet elda o‘qish grantlari va dasturlari” mavzularida davra suhbatlari tashkil etildi.
Respublika tanlovi mashg‘ulotlarida eng faol qatnashgan qizlar Birlashgan Arab Amirligiga ta’lim sayohatini qo‘lga kiritishlari mumkin.
Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi tomonidan o‘quvchilarni IT sohasiga qiziqtirish hamda shu yo‘nalishdagi tashabbuslarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida "Raqamli avlod qizlari-2024" respublika tanlovi bo‘lib o‘tmoqda.
Zamonaviy axborot texnologiyalariga qiziqib borayotgan, bu sohada o‘z iqtidori va salohiyatini dadil namoyon etayotgan qizlar safi tobora ortib bormoqda. "Raqamli avlod qizlari-2024" respublika tanlovi bu borada o‘quvchi qizlarning bilimlarini yanada oshirish, ularning bilim va salohiyatini yuksaltirishdek maqsadlarga qaritilgani bilan ahamiyatlidir.
Tadbir joriy yilning 29-martiga qadar davom etadi. Unda offlayn tarzda 200 nafarga, onlayn shaklda esa 3000 nafarga yaqin qizlar qamrab olinmoqda. Bu yilgi tadbirda Digital Art, 3D Modelling, sun’iy intellekt, startap loyihalar, grafik dizayn kabi yo‘nalishlarda gibrid darslar o‘tkazilmoqda.
Shuningdek, bu yil ilk bor loyiha doirasida "Liderlar maktabi" yo‘nalishi qo‘shilgan bo‘lib, unda mustaqil loyihalar ustida ishlash hamda IT sohasida xalqaro grantlar yutish haqida ma’lumot berilmoqda.
Bugun mashg‘ulotlardan tashqari xorijiy va mahalliy spikerlar bilan uchrashuvlar o‘tkazildi. Xususan, "Yangi O‘zbekiston" universiteti professsor-o‘qituvchisi, misrlik Islom Elhadary tomonidan "Ayollarning veb dizayn bilan shug‘ullanishi haqida 5 afsona", Tet-a-tet taraqqiyot asoschisi Tursunoy Usmonova tomonidan “Ayol-qizlar uchun chet elda o‘qish grantlari va dasturlari” mavzularida davra suhbatlari tashkil etildi.
Respublika tanlovi mashg‘ulotlarida eng faol qatnashgan qizlar Birlashgan Arab Amirligiga ta’lim sayohatini qo‘lga kiritishlari mumkin.
O‘zbekiston Bandlik vazirligi 5 ming nafar o‘zbekistonlik Kanadaga ishga yuborilishi haqida e’lon qildi. Avvaliga 18 yoshdan 45 yoshgacha bo‘lgan, ingliz, fransuz yoki ispan tilini biladigan qurilish sohasi vakillari ishga jalb etiladi. Ish haqi – soatiga 12,5 dollardan 30 dollargacha.
Kanada ish beruvchilari bilan erishilgan kelishuvga ko‘ra, o‘zbekistonliklar qurilish, xizmat ko‘rsatish va texnik sohalarga ishga taklif etilmoqda. Bu haqda Kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirligi matbuot xizmati xabar berdi.
Ish o‘rinlari soni 5 mingta bo‘lib, dastlabki qabul qurilish sohasidagi quyidagi ishlar uchun bo‘ladi:
duradgor;
payvandchi;
elektrik;
santexnik;
betonchi;
oynachi;
tom yopuvchi;
pol qoplamalarini yotqizish bo‘yicha yordamchi;
o‘rmon xo‘jaligi va boshqalar.
Nomzodlarga qo‘yiladigan talablar va zarur hujjatlar:
18 yoshdan 45 yoshgacha bo‘lish;
ingliz tili, fransuz tili yoki ispan tillaridan birini bilish;
qurilish kasb-ta’limi mutaxassisligi bo‘yicha guvohnoma, sertifikat, diplom;
xorijga chiqish pasporti nusxasi.
Ish haqi soatiga 12,5 AQSH dollaridan 30 AQSH dollarigacha to‘lanadi.
Nomzodlar havola orqali ro‘yxatdan o‘tishlari mumkin.
Har bir nomzod ma’lumotlari ish beruvchi tashkilot vakillari tomonidan ko‘rib chiqiladi va xorijiy tilda suhbatdan o‘tkaziladi.
Batafsil ma’lumotlarni +998712023355, +998712000061 yoki 1282 qisqa raqami orqali olish mumkin, deyiladi vazirlik xabarida.
O‘zbekistonda qator shaxslar pensiyani hisoblash bazaviy miqdori (hozirgi kunda 372 ming so‘m)ning 45 foizi miqdorida oylik kompensatsiya pul to‘lovlari oluvchilari hisoblanadi.
Moliya vazirligining 2010 yil 30 dekabrdagi buyrug‘i bilan tasdiqlangan “Uy-joy-kommunal xizmatlar haqini to‘lash bo‘yicha kompensatsiya pul to‘lovlarining mexanizmi to‘g‘risida”gi nizomga muvofiq, ular quyidagilar:
1. O‘zgalar parvarishiga muhtoj yolg‘iz pensiya yoki nafaqa oluvchilar.
2. Ko‘rish qobiliyati bo‘yicha I guruh nogironligi bo‘lgan shaxslar.
3. Chernobil halokati oqibatida jabrlangan fuqarolar.
4. 1941 - 1945 yillardagi urush oqibatida nogironligi bo‘lgan shaxslar va uning qatnashchilariga tenglashtirilgan shaxslar.
Shuningdek, yoshi 100 yoshga to‘lgan va undan oshgan pensiya oluvchi shaxslar uchun har oyda - pensiyani hisoblash bazaviy miqdorining 100 foizi miqdorida qo‘shimcha to‘lov belgilangan.
Sog‘liqni saqlash a’lochisi Uchquduq tuman tibbiyot birlashmasi shoshilinch tibbiy yordam bo‘limi mudiri, terapevt vrach Ra’no Ahmedova onalik va bolalik muhofazasiga qo‘shgan munosib hissasi hamda ibratli faoliyat olib borayotganligi uchun “Moʻtabar ayol” ko‘krak nishoniga sazovor bo‘ldi.
Mehnatining munosib rag‘bati bilan opani qutladik, doimgiday sog‘ligimdan xavotirlanganlik va mehribonlik qorishiq so‘zlarini eshitarkanman, har bir bemor uchun jonfidolik faqat Ra’no opaning o‘zigagina tan bo‘lgan xislatligiga yana bir bor amin bo‘laman!
Ha, opaning huzuriga kelgan bemor xoh tuman markazidan bo‘lsin, xoh olis ovuldan: “Kimsan, qayerliksan”, deb so‘rab ham o‘tirmaydi. Hammani birday qabul qiladi. Hatto yashash manzilini o‘zgartirib, boshqa hududlarga ko‘chib ketgan “sobiq bemorlari” ham opa bilan telefon orqali maslahatlashayotganiga ko‘p bora guvohi bo‘lganman. Bizning Ra’no opa shunday! Hammaning dardiga birdek darmon bo‘lishga hech qursa so‘zi bilan jo‘yali maslahati bilan malham bo‘lsam, deydi.
Qum ko‘chib, shamollar uvillab yotgan qizilqum cho‘li bag‘rikeng va saxiy ekan-ki, azim Karmana farzandi Ra’no Ahmedova mana 30 yildirki el ardog‘idagi shifokor! 3 nafar qiz-o‘g‘illar kamolga yetgan Odil Ahmedov va Ra’no Ahmedovalar oilasida farzandlarning biri moliyachi, biri o‘qituvchi bo‘lib, elu-yurt ravnaqiga munosib ulush qo‘shayotir.
Maqolamiz qahramoni muallima, ijodkor, muhandis singari kasblarni ham puxta egallagan Ozoda opa Ergashova bo‘ladi.
Uning bolaligi Pastdarg‘om tumanida o‘tdi. Maktabda a’lo baholarga o‘qidi, 1989 yilda Samarqand davlat pedagogika institutining til-adabiët fakultetiga o‘qishga kirdi.
1993 yilda turmush o‘rtog‘i Latifboy aka Arziyevning ishi sabab Uchquduqqa ko‘chib kelgan bu oilada Maftuna, Sobirjon, So‘g‘diyona ismli farzandlar voyaga yetdi. Bugun Maftuna onasi izidan borib, Navoiy shahridagi Prezident maktabida o‘qituvchilik qilayapti. O‘g‘li Sobirjon“Olmaliq” KMK injener, kenja qizi So‘g‘diyona esa geotexnologik konida tibbiyot xodimi.
Avvaliga maktabda, tuman radiosida ishlagan Ozoda opani bilim doirasining kengligi, mehnatsevarligi, hamma bilan bir pasda til topishib ketishi kabi xislatlarini qadrlagan rahbariyat tuman hokimligi kanselyariya bo‘limiga ishga olishdi. Oradan ko‘p vaqt o‘tmay yangidan tashkil etilgan tuman ma’naviyat va ma’rifat bo‘limi unga ishonib topshirildi.
Shundan so‘ng, xizmat pillapoyalarida birma-bir yuqorilab, “Uchquduq” (avvalgi “Dostыq-Drujba”) tuman gazetasi muharriri, tuman hokimi o‘rinbosari, xotin-qizlar qo‘mitasi raisi lavozimlarida ishladi.Keyinchalik12 yil davomida SHKB uy-joy kommunal xo‘jaligi boshlig‘i o‘rinbosari lavozimida korxona tasarrufidagi o‘nlab ijtimoiy soha ob’yektlari faoliyatini muvofiqlashtirgan. Bugun esa "NKMK jamg‘armasi" DM "Uchquduq" hududiy boshqarmasi ijtimoiy obektlar uchastkasida mehnat muhofazasi va xavfsizligi texnikasi muhandisi lavozimida faoliyat yuritmoqda. Xalq deputatlari tuman kengashi deputati.
Yaxshi xabarning qanoti bo‘ladi, deyishadi. Bayram munosabati bilan jamiyat hayotida faollik va tashabbuskorlik ko‘rsatgani, o‘zining samarali mehnati bilan oila shakllanishiga va farovonligiga munosib ulush qo‘shgan Ozoda opa Ergashova “Moʻtabar ayol” ko‘krak nishoni bilan mukofotlangani haqidagi xabar uchquduqlik ko‘plab ayollarni xursand qildi.
"Inson dunyoning qalbi”, deb yozgan edi Anton Chexov. Ozoda opa Ergashovadagi o‘z yurtiga sodiqlik, o‘z ishiga fidoiylik, o‘zi saylangan hudud aholisining muammolarini hal etishdagi jonkuyarligi bilan u dunyoning qalbini tinglayotganday, go‘yo!
More...
Umra ziyoratini huquqiy jihatdan tartibga solish, ziyoratchilarning haq-huquqlarini taʼminlash maqsadida bunday tadbirni tashkil etish va oʻtkazish uchun litsenziya joriy qilinmoqda.
Oliy Majlis Qonunchilik palatasida “Litsenziyalash, ruxsat berish va xabardor qilish tartib-taomillari toʻgʻrisida”gi qonunga oʻzgartirish va qoʻshimchalar kiritish haqida»gi qonun loyihasi muhokama qilindi.
Ayni vaqtda ijtimoiy tarmoqlar siyosiy ong va madaniyatni shakllantirishda katta ahamiyat kasb etmoqda.
Bu jarayon hayotimizda o‘z aksini topmoqda. Masalan, ijtimoiy tarmoqlar nafaqat yoshlarning asosiy vaqtini o‘tkazuvchi, balki ommaviy axborot vositalarining o‘rnini bosuvchi vositaga aylandi. Endi odamlar biror voqea sodir bo‘lsa, ushbu xabarni internet orqali an’anaviy OAVda e’lon qilinmasidan oldin olmoqda.
XXI asrda ma’naviy, mafkuraviy va axborot omillarining ta’sir kuchi moddiy va moliyaviy resurslarga nisbatan ko‘proq ko‘zga tashlanmoqda. Ushbu jarayonda shu paytgacha asosiy rolni OAV bajargan bo‘lsa, bugun bu vazifani ijtimoiy tarmoqlar to‘laqonli ravishda bajarib kelmoqda.
Ammo bir qancha ijobiy tomonlari bilan birga ijtimoiy tarmoqlarning xavfli tomonlari ham kun sayin ortib bormoqda. Shu nuqtai nazardan keng jamoatchilikning qiziqishiga sabab bo‘layotgan, ba’zi o‘rinlarda tashvishga solayotgan, inson ruhiyati, jamiyatdagi ijtimoiy-siyosiy o‘zgarishlarga o‘zini yetarlicha ta’sirini ko‘rsatayotgan ijtimoiy tarmoqlarning rivojlanishi, ayni paytda dunyo miqyosida ommalashuvi va albatta uning salbiy jihatlari alohida tadqiq qilishni talab etadigan masaladir.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra 2020 yilda O‘zbekiston aholisining soni 34 milliondan ortiq bo‘lib, internet foydalanuvchilarning soni 22 millionga yetdi. Ularning 85 foizidan ortig‘i ijtimoiy tarmoqlardan foydalanadi. Yuqoridagi ko‘rsatkichlardan shuni xulosa qilish mumkinki, bugungi kundagi ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilari juda katta auditoriyani tashkil etadi.
Bugun dunyoda jadal sur’atlar bilan axborot urushlari ketmoqda. Bu urushdagi qurol ham, qalqon ham faqat axborot, faqat ma’lumotdir. Axborotlar makoni esa internetdir. Ijtimoiy tarmoqlar esa barcha turdagi axborotlarni tarqatishning eng qulay vositachisi hisoblanadi. Chunki zamonaviy jamiyatda ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishning asosiy ustunligi muloqot erkinligi hisoblanadi.
Buning oqibatida ijtimoiy tarmoqlardan kelayotgan xavflar bugun har bir mamlakat uchun global muammoga aylandi. Shu nuqtai nazardan bir narsani ta’kidlab o‘tish lozim. Axborot xavfsizligi, bugungi kunda milliy xavfsizlikning muhim bir qismidir. Ijtimoiy tarmoqlarni mutlaqo nazoratsiz qo‘yish real dunyoda ko‘plab buzg‘unchiliklarni keltirib chiqarmoqda.
Diniy ma’lumotlar. Tarmoqlarda tarqalgan, ammo joiz bo‘lmagan «Agar mo‘min bo‘lsang, ushbu ma’lumotni tarqat!», «Agar Allohni yaxshi ko‘rsang, ushbu ma’lumotni tarqat!», «Agar ushbu ma’lumotni tarqatmasang, gunohlaring seni bu ishdan to‘xtatgan bo‘ladi!», «Agar ushbu ma’lumotni tarqatmasang, og‘ir kasallikka duchor bo‘lasan!» kabi iboralar shaklida uchraydi.
Siyosiy ma’lumotlar. Ijtimoiy tarmoqlarda turli siyosiy chaqiriqlar uchraydiki, ularda sizga o‘zingiz yashab turgan mamlakat siyosatini noto‘g‘ri deb singdirishga, amaldagi siyosiy tuzumga qarshi kurashishga, uning o‘rniga diniy va aksincha, eski sho‘ro tuzumidagi davlat qurishga hamda davlatning siyosiy shaxslarini obro‘sizlantirishga urinuvchi guruhlarning mavjud.
Ommaviy madaniyat haqidagi ma’lumotlar. Ijtimoiy tarmoqlarda ommaviy madaniyat targ‘iboti ham juda faol olib boriladi. Ular asosan video rolik, elektron surat va qo‘shiqlar ko‘rinishida bo‘ladi. Ularda milliyligimizga zid bo‘lgan yod g‘oyalar, begona urf-odatlar, mentalitetimizga mutlaqo nomunosib madaniyatlar yoshlar g‘oyasiga singdirilishiga harakat qilinadi.
Ommaviy madaniyatning shaxs erkinligi niqobi ostida tarqalishi mamlakat yoshlarining o‘z xalqi urf-odatlarining yo‘qotilishi, milliyligining unutilishi, ayniqsa o‘zbek xalqiga mos bo‘lgan sharmu hayoning, mehr oqibatning, nomus, sha’n va oilaviy munosabatlarning qadrsizlanishiga olib keladi.
Afsuski, bunday holatlarga yurtimizda ham guvoh bo‘lmoqdamiz.
Millatchilik va mahalliychilik ruhidagi malumotlar. Millatchilik va mahalliychilik g‘oyalari ijtimoiy tarmoqlarda juda ko‘p uchraydi. Ular asosan so‘rov tarzida o‘tkazilib, quyidagicha savollar qo‘yiladi: «Millating kim?», «Seningcha qaysi millat kuchli?», «Qaysi millat ko‘proq?», «Qayerdansan?».
Avvalo millat va xalq tushunchalarini yaxshilab anglab olishimiz kerak. Bitta til va madaniyatga ega bir etnik guruhdagi odamlar bu millatdir. Bir necha etnik guruhlardan iborat, ma’lum yashash hududiga ega, umumiy bir til va umumlashgan madaniyatga ega odamlar esa xalqdir.
O‘zbek xalqi tarkibiga mamlakatimizda yashovchi har bir millat vakili kiradi, biz birlashib bir xalqmiz. Bizning xalqimiz uchun esa millatchilik degan tushuncha mutlaqo begonadir. Shu kungacha xalqimiz birorta millatga nisbatan g‘arazlik qilmagan. Millatchilik ruhi bizning mamlakatimizda uchramasa-da, tarmoqlardagi bu kabi g‘oyalar virtual tarzda bo‘lsa-da, foydalanuvchilar o‘rtasida nizo keltirib chiqaradi. Eng xavflisi esa bu virtuallik reallikka aylanib ketishidir.
Axloqsizlik, fahsh, buzuqlikni targ‘ib qiluvchi ma’lumotlar. Axloqsizlik, fahsh, buzuqlikni targ‘ib qiluvchi saytlar va ularning sahifalari keng yoyilgani yosh avlodning ma’naviy ongini buzishga olib keladi.
Vahimali ma’lumotlar. Vahimali ma’lumotlar internet foydalanuvchilari o‘rtasida juda tez tarqaladi. Bu kabi ma’lumotlarda mintaqaviy yoki global miqyosda insonlar hayotida keskin, qutqarilib qolish o‘ta mushkul va hatto iloji yo‘q bo‘lgan voqelik bo‘lishi mumkinligi haqida mish-mishlar tarqatiladi. Bunday mish-mishlardan maqsad ma’lum bir mamlakat yoki mintaqa aholisida targ‘ibot orqali mamlakatda notinchlik tug‘dirish va moddiy manfaatdorlik ko‘rishdir.
Bugun dunyoda siyosiy va diniy radikalizm, ekstremizm, qurol va odam savdosi, terrorizm, og‘ufurushlik, etnik hamda millatlararo ziddiyatlar ijtimoiy tarmoqlar orqali vujudga kelayotganiga bejiz alohida e’tibor qaratilmayapti.
Shu mavzu nuqtai nazaridan bir narsani alohida ta’kidlab o‘tish kerakki, ijtimoiy tarmoqlarning mamlakat xavfsizligi va barqarorligidagi roli ortib bormoqda. Liviya, Misr, Ukraina, Suriya, kabi mamlakatlarda ro‘y bergan mudhish voqealarning boshlang‘ich qo‘zg‘atuvchi nuqtasi ijtimoiy tarmoqlar deb ko‘rsatilmoqda. Bu bejiz emas, yuqoridagi mamlakatlar yoshlariga internet orqali avvaliga chetdan turib «demokratiya» qurishga ko‘maklashuvchi «xolislar» yoshlarda amaldagi tuzumga nisbatan norozilik kayfiyatini uyg‘otgan.
Bunday muammolarni bartaraf etish maqsadida filtrlarni qo‘llash va internetdan foydalanishni cheklash doim ham ko‘zlangan maqsadga olib kelmaydi. Bu borada e’tibor qaratilishi lozim bo‘lgan jihat, avvalo, axborot tarqatishga mo‘ljallangan saytlar faoliyatini takomillashtirish, milliy elektron axborot resurslarimizni boyitish va milliy ijtimoiy tarmoqlarni rivojlantirish zarur bo‘ladi. Hozirda g‘oyaviy, ma’naviy-ma’rifiy, ilmiy, badiiy, sport, harbiy-vatanparvarlik va boshqa yo‘nalishlarda milliy axborot resurslarini rivojlantirish asosiy talabga aylangan. Chunki axborot ummonida asosiy ob’ekt inson ongi hisoblanadi. Agar fuqarolarning axborot ehtiyoji qondirilmasa, u boshqa manba qidiradi, uni boshqalar qondiradi. Natijada axborot oluvchi internetning salbiy axborotlar ummoniga kirib qolishi mumkin.
Shuning uchun ham asosiy axborot manbaiga aylanib borayotgan ijtimoiy tarmoqlarga katta e’tibor qaratishimiz va milliy ijtimoiy tarmoqlarimizni rivojlantirishimiz zarur.
Орзигул опа бу йил ҳам сумалак қўяётган экан. Мактабдан қайтаётиб синфдошим Нодирдан бу хабарни эшитдим-да, майдалаб ёғаётган ёмғирдан сумкамни бошимга соябон қилганча уйга қараб чопдим. Шу топда кўз ўнгимда бемор ётган отам намоён бўлди.
...Эндигина 56 ёшни қаршилаётган отам йиллаб давом этган оғир хасталик туфайли тўшакка михланиб қолганди. Отам сим кароватда ётган кўйи бизга ҳаёт синовларидан ҳикоятлар сўзлар, биз ака-укалар, опа-сингиллар эса ҳар бир сўзига маҳтал ўтирардик.
Оиламизда ҳеч биримизнинг кўнглимизга қувонч сиғмас, ҳеч кимнинг юзи кулмас, эрталаб ҳамма иш-ишига ўқишига кетгани билан уйдан чиқишдан олдин отамнинг ёнида дастурхон бошида нонуштамизни аранг ютардик. Суянган тоғимизнинг сўлиб бораётган юзига, нур қочган кўзларига сўзсиз тикилиб қолардик.
Ҳаммадан уйимизнинг кенжаси менга қийин эди. (Ҳарҳолда мен шундай ўйлардим). Отамнинг хасталиги туфайли бирдан улғайиб қолгандек, эдим.
-Қизим, мен яхшиман. Дарсингга боравер. Яхши ўқи, бу йил битирувчисан. Имтиҳонларга яхшилаб тайёрлан, ўқишга киришинг керак...
Отам бу гапларни айтардию, баъзан оғриқ титиб ташлаган вужудидан келаётган ғуссани яширолмай, юзига кўрпани босарди.
Эрталабки кайфиятингиз кунингизни белгилайди. Мен ҳар тонг шу тарзда уйдан чиқардим.
-Яхши ўқиб келдингми, болам?! – дерди отам дарддан чалғиш учунми, оиланинг кичиги мендан хавотир олибми.
-Ҳа... – нима десам отамни хурсанд қилишни ўйлардим, аммо тилимга бир сўз келмасди. Бироқ, орзуларга берилиб, отамга дил изҳорларимни, ниятларимни айтгим келарди. Меҳрибоним ҳам худди дилимдагини сезгандек маъюс жилмайганича яна сўрарди.
-Она қизим, мактабни тугатиб, қайси ўқишга кирасан?!
Деворга суяниб ўтирган жойимдан силжиб, отамнинг ёнига борардим ва иссиқ қўлларини ушлаб олардим.
-Мед. институтга ўқишга кираман. Сизни ўзим даволайман. Ҳовлимизда сумалак пиширамиз. Сиз онамга сумалак қайнатиш учун ўтин ёриб берасиз.
Мен гапиравераман, онам из-из йиғлайверади. Кўзларини юмиб олган отам: - Энди менинг бўларим, шу... , дейди қийналиб. –Журналист бўламан, дегандинг танлаган йўлингдан чекинма! Китоб ёзсанг, мени ҳам китобингга қўшиб ёз. Ишонаман менинг умрим сен билан узун бўлади.
Ҳа, менинг орзуларим кўп эди ...
Акам ва онам отамни вилоят марказидаги касалхонага олиб кетишди. Яна отам билан кечқурун қайтиб келишди.
-Ака отам касалхонада қолмади-ми, - сўрайман онамнинг киртайган кўзларига қараб.
Акам саволимга жавоб беришнинг ўрнига отамни суяб жойига ётқизди-да, ўша кароватга ҳолсиз суяниб ўтирди. Ҳаммамиз акамнинг оғзига тикилдик, у киши лом-мим демай кўзларини бир нуқтага тикканча жим ўтирарди. Гўё, тилдан қолгандек эди. Бу сукунатни охири, онам бузди.
-Болажонларим хавотир олманглар, уйда даволансалар ҳам бўларкан. Дўхтир шундай деди.
Ана шунда акам бошларини кўтариб, онамга тикилиб қаради-да, сўнг ташқарига чиқиб кетди.
Ўша кундан кейин акам бутунлай ўзгарди. Ишига ҳам номигагина бориб-келар, туну кун отамнинг ёнидан жилмасди. Лекин биз укалар ва онам отамнинг ёнига йиғилишимиз билан ташқарига чиқиб кетардилар. Худди уйга киришга юраги дов бермаётгандек, ҳовлида айланиб юрарди. Бундай пайтда отам мени ёнига чақириб бағрига босарди.
-Болам, илоҳим бошларинг тошдан бўлсин... Шу йилги сумалакка етсайдим, армоним йўқ эди.
...Бугун қўшнимиз Орзигул опанинг қозонга сумалак солаётганини эшитибоқ, югуриб келганимнинг боиси ҳам шу эди. Сумкамни даҳлизга қўйганча отамнинг ёнига отилиб кирдим.
-Отажон, акажон! – дедим ҳовлиққанча Орзигул опа яна сумалак солаётган экан. Пишиб тайёр бўлиши билан биринчи бўлиб отажон сизга илинаман, дея ният қилганман. Ниятим амалга ошадиган бўлди.
Акам сўзларимни эшитгач, негадир кўзларини олиб қочди. Юзини қўллари билан яширди. Мен энди жавдираган-ча, онамга қарадим. Во, ажаб! Онамнинг кўзлари жиққа ёш эди.
... Эрта тонгданоқ, биринчилардан бўлиб сумалак олишга боргандим. Орзигул опанинг сумалаги пишган тонг маҳал акамнинг йиғиси қишлоқ осмонини ларзага келтирди. Мен эса қўлимдаги косани ўчоқ бошига улоқтирганча уйга қараб чопдим.
Ассалому алайкум ҳурматли маҳалла тизими ходимлари ва фаоллари!
Қадрли тадбир иштирокчилари!
Аввало, сиз, азизларни, сизларнинг тимсолингизда тумандошларимизни мамлакатимизда кенг нишонланаётган муҳим сана – Маҳалла тизими ходимлари куни билан чин қалбимдан самимий табриклайман!
Маҳалланинг инсон ҳаётидаги ўрни ва аҳамиятини тубдан ошириш борасида қилинаётган ишлар, айниқса, ёшлар, нуронийлар ва хотин-қизлар билан ишлаш йўналишида янада яққол кўзга ташланмоқда.
Ҳурматли Президентимиз ташаббуслари билан ҳозирги кунда ҳар бир маҳаллада бу йўналишда янги тизим яратилган бўлиб, аҳоли учта ижтимоий дафтарга киритилади, моддий ёрдам, субсидия ва кредит ажратиш каби 70 дан ортиқ масала маҳалланинг ўзида ҳал қилинади. Шунингдек, ижтимоий дафтарлар учун бериладиган маблағлар бандлик, тадбиркорлик ва касаначилик жамғармаларидан ҳар бир маҳаллага тақсимланади. Яъни, маблағни ишлатиш маҳалланинг ўзида, “еттилик” ихтиёрида бўлади.
Жумладан, Ўзбекистон маҳаллалари уюшмасининг Учқудуқ тумани бўлими ташкил қилинган бўлиб, 14 та маҳалла ва овул фуқаролар йиғинларида “олтиталик” фаолият олиб бормоқда. Жорий йилнинг 1 майига қадар ҳар бир маҳаллада ижтимоий ходим ҳам иш фаолиятини бошлайди.
Дунёнинг бирор бир мамлакатида учрамайдиган миллий ўзлигимиз тимсоли бўлган маҳаллаларимиз гўзал ва бетакрор Ватанимизда тинчлик ва аҳиллик, ўзаро ҳурмат ва ҳамжиҳатлик маконига айлангани билан албатта барчамиз фахрланамиз.
Ҳурматли маҳалла тизими ходимлари!
Муҳтарам фаоллар!
Бугунги маҳалла ходими фаол ислоҳотчи сифатида, аввало, замон билан ҳамқадам бўлиши, ўз билим ва малакасини доимий ошириб бориш ҳақида ўйлаши, “Обод маҳалла”, “Обод кўча”, “Обод хонадон” мезонларини ҳаётга татбиқ этиш, турли ижтимоий муаммоларни ҳал қилиш, ишсизлик ва камбағалликни қисқартириш, маҳаллаларни тадбиркорлик марказларига айлантириш чораларини кўриши даркор.
Бугунги мураккаб ва синовли кунларда маҳалла тизими ходимлари ва фаоллари ана шундай масъулиятли вазифаларни адо этишда фаол иштирок этиб, барчага ўрнак ва намуна бўласизлар, деб ишонаман.
Фурсатдан фойдаланиб, ана шундай олижаноб ишларга бош-қош бўлиб келаётган жонкуяр маҳалла оқсоқоллари ва фаолларига, ҳудуд равнақига муносиб улуш қўшаётган тумандошларимизга самимий миннатдорлик билдираман.
Биз маҳаллаларимизни янада обод ва фаровон этишда бундан буён ҳам сизларнинг куч-ғайратингиз, билим ва тажрибангизга таянамиз, албатта!
Сиз, азизларни бугунги байрам билан, туманимизда давом этаётган Наврўз айёми ҳамда муборак Рамазон ойи билан чин қалбимдан самимий табриклайман.
Барчангизга мустаҳкам соғлиқ, хонадонларингизга файзу барака, серқирра ва масъулиятли фаолиятингизда ютуқ ва омадлар тилайман.
Эътиборингиз учун рахмат!
