Bir haqiqat ayonki ,har qaanday xalqning ma’naviy darajasini avvalo shu yurt ayollarining ma’naviy saviyasi belgilaydi.

 Shavkat Mirziyoyev

          Demak qadimdan ayollarning ilmli oqila fozila bo’lishidan jamiyat manfaatdor bo’lib kelgan.Bugungi rivojlangan jamiyatda taraqqiyot va sivilizatsiya darajasi ayollarga bo’lgan munosabat,ular uchun yaratilgan imkoniyatlar bilan belgilanadi.Gullagan Yangi O’zbekistonimizning  tarix sahifalariga  nazar tashlasak jangovor ,shoira, olima zukko ayollar ko’p bo’lgan .Ular hamisha o’zlarining oqilona fikrlari  ,donishmandona teran maslahatlari bilan kishilarni hayratda qoldirgan .To’maris, Saroymulkxonim, Gavharshodbegim Xonzodabegim shular jumlasidandir.Bugungi kunda mamlakat akademik doiralarida ham ayollarning o’rni beqiyos.Mana shunday tashabbuskor ,zamon bilan hamnafas ,ilm ma’rifatli  Yangi O’zbekistonning  rahbar ayollaridan biri Uchquduq tuman 18-sonli maktab deriktori  Allanova Gulbaxar Yeskabulovnadir. Ma’naviyat homiysi bugungi kunda jamiyatimizni yuksak marralarga olib chiqish farzandlarimizning  porloq istiqboli uchun bir qancha tashabbuslarni amalga oshirib kelmoqdalar.Uchquduq tumanidagi 18-sonli maktabda ayol va xotin qizlarning jamiyatdagi rolini oshirish ularning ijtimoiy jarayonlar ,biznes va ilm –fandagi ishtirokini kengaytirish borasida bir qancha ishlarni amalga oshirib kelmoqdalar.Xususan Xotin –qizlar o’rtasida Zakovat jamoalarining tarkib topishi

Kitobxonlikni rivojlantirish ,sport  sog’lomlashtirish klublari faoliyat yuritmoqda.

So’z  isboti bilan deganlaridek Gulbaxar Yeskabulovna trenerligida  Uchquduq tuman MMTBga qarashli maktab va maktabgacha ta’lim rahbarlari ishtirokida “TA’LIM – PREZIDENT E’TIBORIDA”shiori ostida semenar trening yuqori saviyada  o’tkazildi.

 Xulosa o’rnida aytish joizkii ayyollar  ma’naviyati jamiyatni saodatga eltuvchi yo’ldir.

   Uchquduq tuman 18-sonli maktab o’qituvchisi Ro’zimurodova Gulhayo Nosir qizi

          XXI asrda barcha  o`quvchilar  uchun  samarali  muloqat  va  hamdardlik  qilish  ko`nikmalariga  ega  bo`lish  zarurati  oshib   bormoqda. Ba`zilar  uchun bu  boshqalarga  qaraganda  osonroq bo`lishi  mumkin,  ammo  barcha  o`quvchilar  uchun  jamoada  samarali  muloqat  va  hamkorlik  qilish ko`nikmalariga   ega  bo`lish  maqsad   bo`lib  qolmoqda. Shuning  uchun  o`quvchilarda  ushbu  muhum  ko`nikmalarni qaytarzda  yuzaga  keltirish  kerakliligi  va  ulardan  foydalanishning  turli  variantlarini  taqdim   etish  zarurati  paydo  bo`lmoqda. Bugungi  kunga  kelib, ta’limning  bunday  noan`anaviy  usullarini  qo`llash  dars  jarayonida  katta  samara  berayotgani  va  bu  ta`lim - tarbiya  usullarining  bosh  mezoni  sifatida  tan olingani hech kimga sir emas. Ta`limda   axborot  texnologiyalarining  qo`llanilishi   o`qtuvchilarning  mavzular  yuzasidan  tayyorgarlik  ko`rishlarida,  erkinlik va  tezkorlikka erishishlariga  asos  bo`lishi  bilan  birgalikda  o`quvchilarga  mavzularning  tez  va  oson  yetib  borishi  hamda  qiziqishlarining  ortishiga  sabab  bo`ladi.

  ‘‘Tushuncha + test’’ usuli. Bunda  o`quvchilarga  matn  o`qib  beriladi  yoki  ovozli  moslama  yordamida matn eshittiriladi. O`quvchilar  diqqat  bilan  tinglaydi  va qo`yida beriladigan  testlarning  yechimini  topishadi. Bu  usul  orqali  o`quvchilarning  diqqat  va  xotirasi  mustahkamlanadi. Bu  usul  butun  sinf  bilan  ishlanganda  qo`llaniladi.

   Masalan, bir  tup  o`simlik  ildizining  tukchalari  bir - biriga  ulab  chiqilsa,  uzunligi  20  kmga  yetishi  mumkin. Ildiz  tukchalrining  faoliyati 10-20  kun  davom  etadi. Ildizning  po`st  hujayralari  tirik,  yumoloq  va  yupqa  qobiqli  bo`ladi. Makkajo`xorining  1mm 2 so`rish  qismida  700 ta ildiz tukchalari  bo`ladi. Go`za  nihollarining  ildizlari  bir kecha- kunduzda  2-3  cm  o`sadi.

  Test:

1.Bir  tup  o`simlik  ildizining  tukchalari  bir - biriga  ulab  chiqilsa  uzunligi  qancha  bo`ladi?

A)10 km    B)20 sm   C)20 km

“Biologik  sayohat”  o`yini. Ta`limning  bu  o`yini  nafaqat  biologiya, balki  boshqa  fanlarda  ham  qo`llanilishi  mumkin. O`simlik  yoki  hayvonlar  tarqalgan  biogeografik viloyatlarga  xayolan  sayohat  qilib,  uni  yozma  tarzda  yozish  talab  etiladi. Ishtirokchi  o`zi  mustaqil  o`sha  joyni  yozma  tasvirlashi  kerak. Kimning  yozma  tasvirlashi mazmunan  yuqori  saviyada  yozilgan  bo`lsa  u  g`olib  hisoblanadi. Bo`laklarni  tiklash  metodi. Bu  metoddan  ham  biologiya  darslarida  foydalanish   yaxshi  samara  beradi. Bunda  o`quvchilarda  mavzu  matni  bo`laklarga  bo`linib,  o`quvchilarga  aralash  holda  beriladi. O`quvchilar  bo`laklarni  tiklab xattaxtaga  qo`yilgan  ko`rgazma taxtasini  yopishtirishadi  va  mavzu  mustahkamlanadi  hamda  xulosalanadi.

  Shu  o`rinda  olim  Nickersonning  kreativ  fikrlashni  bo`g`uvchi  aynan  maktab  ta`limi  bilan bog`liq  bir  qator  amalyotlar  mavjudligi  haqidagi  fikrlarni  keltirmoqchimiz:

 1.Vazifani  bajarishning  yagona  to`gri  usuli,  savolga  yagona  to`g`ri  javobi  bo`lishi  kerak,  degan  g`oyaning  mavjudligi.

2.Nufuzli  insonlarga  bo`ysunish  va  ulardan  qo`rqish  kerak,  degan  munosabatni  targ`ib  etish.

3.Har  qanday  holatda  ham  dars  rejasiga  amal qilish.

4.Originallik o`ta  noyob  hislat  ekanligiga  ishonib  qolish.

5.Bilim  alohida  sohalariga  bo`linishi  haqidagi isonchini  targ`ib  etish.

6.Qiziquvchanlik  va  sinchkovlikni  ma`qullamaslik.

7.Bilim olish va  muommoni yechishining  qiziqarli mashg`uloti bo`lishiga  qo`ymaslik.

  Demak, biologiya  fani  muallimlari ham o`quvchilarning  kreativ  fiklashiga  to`sqinlik  qilishi mumkin  emas. Buning  uchu pedagoglar  dars  jarayonida yuqorida  keltirgan kreativ fikrlashni  bo`g`uvchi omillardan  voz kechishi  lozim. Zero biologiya faning qiziqarli tashkil  etishda  kreativ  fikrlashni  tashkil etishning  ahamiyati  katta.

                         Mirzayeva Dilfuza Abdikayumovna

 Navoiy viloyati Uchquduq tumani 18-maktabning biologiya fani o`qituvchisi

    Zamonaviy ta`lim jarayonida o`quvchilarning mustaqil fikrlashini rivojlantirish va darsni samarali tashkil etish muhim ahamiyatga ega.Shu maqsadda pedagogik yondashuvlar doimiy ravishda takomillashtirib borilmoqda.Ana shunday inovatsion usullardan biri 5E modeli bo`lib,u konstruktiv ta`lim yondashuvlaridan biridir.Mazkur model yordamida o`quvchilar ilmiy tushunchalarni chuqurroq o`zlashtirish,tajribalar orqali bilimlarini mustahkamlash hamda ijodiy fikrlash ko`nikmalarini rivojlantirish imkoniyatiga ega bo`ladilar.Keling,shu o`rinda 5E modeli xususida to`xtalib o`tamiz. 5E modeli-bu ilmiy tadqiqot asosidagi ta`lim usuli bo`lib,u Engage (jalb qilish),Explore (o`rganish),Explain (tushuntirish),Elaborate (mustahkamlash),Evaluate (baholash) bosqichlaridan iborat.Mazkur model dastlab 1987-yilda BSCS ( Biological Sciencec Curriculum Study) tomonidan ishlab chiqilgan bo`lib,bugungi kunda turli fanlar ,jumladan biologiya darslarida ham keng qo`llaniladi. 5E modelining asosiy tamoyillari Tadqiqotga asoslangan ta`lim: O`quvchilar ilmiy jarayonni tajribalar orqali o`rganadilar .Faol ishtirok: O`quvchilarning dars jarayonida bevosita qatnashishini ta`minlaydi. O`zlashtirishning chuqurligi: Yangi bilimlarni ilgari o`rganilgan tushunchalar bilan bog`lash imkonini beradi.Refleksiya va tahlil: O`quvchilar o`z bilimlarini mustaqil ravishda tahlil qilish imkoniyatiga ega bo`ladilar.5E modelining bosqichlari quyidagilardan iborat:

     1.Engage (Jalb qilish). Bu bosqichda o`quvchilar mavzu bilan tanishtiriladi va ularning qiziqishini uyg`otish maqsadida turli savollar,tajribalar yoki real hayotiy misollar keltiriladi.O`qituvchi motivatsion strategiyalar orqali o`quvchilarning faol ishtirokini ta`minlaydi.Biologiya darsida Engage bosqichi qanday o`tkaziladi? Savollar yordamida qiziqish uyg`otish: Masalan,”Nima uchun o`simliklar fotosintez jarayonida kislorod chiqaradi?”Vizual materiallardan foydalanish: Hayvonlarning yashash muhitlari tasvirlangan videolar yoki rasmlar. Kichik tajribalar o`tkazish: o`simlikning bargini quyosh nurida va soya joyda qoldirib,fotosintez jarayonini kuzatish.

    2.Explore (O`rganish).Bu bosqichda o`quvchilar mustaqil yoki guruh bo`lib,tajribalar,kuzatuvlar va tadqiqotlar orqali mavzu bo`yicha bilimlarni o`zlashtiradilar.O`qituvchi bu jarayonda yo`naltiruvchi rolini bajaradi,ya`ni to`gridan-to`g`ri ma`lumot bermasdan,o`quvchilarga savol javob va tajribalar orqali bilim olishga imkon yaratadi.Biologiya darsida Explore bosqichi qanday o`tkaziladi?

       Laboratoriya ishlari: O`quvchilar mikroskop orqali o`simlik hujayralarini kuzatishi mumkin.Eksperimentlar : Masalan,turli tuproq sharoitlarida o`simlik o`sishining farqlarini aniqlash.Ochiq muhokamalar: O`quvchilar hayvonlarning yashash muhitlari haqida o`z fikrlarini bildiradilar.

      3.Explain (Tushuntirish).Ushbu bosqichda o`qituvchi o`quvchilar tomonidan o`rganilgan bilimlarini izohlab,ilmiy tushunchalarni to`g`ri shakllantirishga yordam beradi.Biologiya darsida Explain bosqichi qanday o`tkaziladi ? o`quvchilarning topilmalarini muhokama qilish,aniq ilmiy tushunchalarni shakllantirish.O`qituvchi tomonidan grafik va diagrammalar orqali tushuntirish.

      4.Elaborate (Mustahkamlash).Bu bosqichda o`quvchilar yangi bilimlarini amaliyotda qo`llab ko`radilar va ilgari o`rganilgan bilimlar bilan bog`laydilar.Biologiya darsida Elaborate bosqichi qanday o`tkaziladi? Haqiqiy muammolarni hal qilish: Ekotizimning muvozanati buzilganda qanday oqibatlar kelib chiqishini o`rganish. Qo`shimcha loyihalar: O`quvchilar o`z bog`larini yaratib,o`simliklarning o`sish sharoitlarini kuzatishi mumkin.

      5.Evaluate (Baholash).Bu bosqichda o`quvchilarning bilimlari test,loyiha ishlari yoki baholovchi savollar orqali tekshiriladi.O`qituvchi o`quvchilarning tanqidiy fikrlashi va muammolarini hal qilish qobiliyatlarini baholaydi.Xullas,5E modeli biologiya darslarini interaktiv va qiziqarli qilib tashkil etish imkonini beradi.O`quvchilar bu model orqali nazariy bilimlarni mustahkamlab,amaliy tajribalar asosida ilmiy jarayonlarni chuqur o`rganish imkoniyatiga ega bo`ladilar.Shuning uchun ushbu modeldan foydalanish o`qituvchilar uchun juda foydalidir.

        Sharipova Ruxsora Ilhomovna

Navoiy viloyati Uchquduq MMTBga qarashli 18-maktabning biologiya fani o`qituvchisi

    Bugungi kunda muqaddas islom dinimizning insonparvarlik g‘oyalarini targ‘ib etish, “Jaholatga qarshi – ma’rifat” tamoyili asosida unib-o‘sib kelayotgan yoshlarimizni sog‘lom e’tiqod ruhida tarbiyalash yanada dolzarb ahamiyat kasb etmoqda.
    Diniy bag‘rikenglik va millatlararo totuvlik g‘oyalarini keng targ‘ib qilish,hozirgi kunda yoshlar orasida uchrab turayotgan turli oqimlarga bilmasdan qo‘shilib ketish holatlari, hamda Vatanimiz ravnaqiga putur yetkazmoqchi bo‘lib turgan diniy ekstremizm va terrorizmning salbiy oqibatlari, ularni oldini olish, dinlar o‘rtasida o‘zaro ishonch, turli dinlarga e’tiqod qiluvchi insonlar o‘rtasida o‘zaro hurmat, teng huquqlik, tinchlik va totuvlikni targ‘ib qilish asosiy maqsadimizdir.
    Jaholat –bu juda ham qora so’z bo’lib, inson qalbini bulg’ovchi tuyg’u bo’lib hisoblanadi.
Jaholat va johillik hech qachon o’z- o’zidan paydo bo’lmaydi. Ya’ni insonga nafrat, unga ezgu amallarni tilamaslik hech qachon o’z- o’zidan paydo bo’lmaydi. Nimadir bunga motiv bo’ladi-ki, inson qalbida qandaydir kuchli qo’rquvmi, yoki kuchli nafrat tugunimi paydo bo’ladiki inson ma’rifati va aql-u zakovati ojizlik yoki zaiflik qilib bu qo’rquv yoki nafratni yenga olmaydi. Natijada esa jaholat insonni asta-sekin o’z domiga tortib ketaveradi, o’zining zulmat, qo’rqinch va alamga to’la yutib yuboruvchi yo’laklari sari yetaklayveradi. Inson ruhan kuchi, ma’nan kuchli yetuk bo’lsa bu jaholat domi zulmatini o’z ziyosi ila yengib chiqa oladi.
   Ma’rifat nurining kuchi ko’plab qurbonlaridan keyin va nihoyat jaholat zulmati ustidan g’alaba qozonadi. Ammo inson zoti bor ekan ular hamisha kurashda bo’ladi : jaholat va ma`rifat.

Uchquduq tuman ma'naviyat va ma'rifat bo'linmasi 

   Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021-йил 8-июндаги “Ер муносабатларида тенглик ва шаффофликни таъминлаш, ерга бўлган ҳуқуқларни ишончли ҳимоя қилиш ва уларни бозор активига айлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-6243-сон Фармони билан бошланган ер муносабатлари соҳасидаги ислоҳотларни изчил давом эттириш мақсадида:

2024 йил 6 сентябр куни “Тадбиркорлик ва шаҳарсозлик фаолиятини амалга оширишда ер ресурсларининг инвестициявий имкониятларидан самарали фойдаланиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-135-сонли Фармони қабул қилинди ва унда қуйидагилар белгиланди.

а) қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган ер участкаларини мулк ҳуқуқи ёки ижара ҳуқуқи асосида, қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкаларини ижара ҳуқуқи асосида сотиб олиш қийматини қуйидаги шартларда ҳар ойда тенг улушларда, қолдиқ суммага Марказий банкнинг асосий ставкасида фоиз ҳисоблаган ҳолда бўлиб-бўлиб тўлашга рухсат берилди, бунда:

- Тошкент, Нукус шаҳарлари ва вилоятлар марказларида — 3 йил давомида камида 35 фоиз миқдорида дастлабки тўловни ўн беш иш кунида амалга ошириш шарти билан;

- бошқа аҳоли пунктларида — 5 йил давомида камида 15 фоиз миқдорида дастлабки тўловни ўн беш иш кунида амалга ошириш шарти билан;

- 4- ва 5-тоифалардаги туманларда эса 10 йил давомида камида 15 фоиз миқдорида дастлабки тўловни ўн беш иш кунида амалга ошириш шарти билан бўлиб-бўлиб тўлашга рухсат берилади.

б) барча турдаги ер участкаларининг қиймати ўн беш иш кунида тўлиқ тўланган тақдирда, жами суммага нисбатан 20 фоиз чегирма берилиши белгиланди. (бундан бошланғич нархи 50 фоиздан ортиққа пасайтирилган ер участкалари мустасно).

Жойлардаги ҳокимликларга саноат зоналари, аҳоли пунктлари ҳудудларининг қисмлари, хусусан, янги барпо этиладиган кўп квартирали ва якка тартибдаги уй-жой массивлари, савдо ва хизмат кўрсатиш мажмуалари ҳудудларини шаҳарсозлик жиҳатидан режалаштириш ишларига белгиланган шартларга мувофиқ лойиҳа ташкилотларини энг яхши таклифларни танлаш асосида жалб қилиш ҳуқуқи берилади.

Бугунги кунда Навоий вилоятида ушбу Қарорга асосан 2280 та тадбиркорлик учун ер участкалари савдода мавжуд бўлиб, шундан Томди, Конимех ва Хатирчи туманларидаги савдода турган ер участкалари 120 ой муддатга, Кармана, Навбаҳор, Қизилтепа, Учқудуқ туманлари хамда Зарафшон шаҳридан савдога чиқарилган ер участкаларини 60 ой муддатга булиб тўлаш имконияти билан аукцион савдоларидан олиш мумкин.

  Шунингдек Фармонга кўра, хусусий инвесторлар ташаббуси билан янги массивларни барпо этишда ер участкаларига бўлган ҳуқуқлар белгиланган асосий шартларга мувофиқ расмийлаштирилади.

Бунда, хусусий инвесторга тегишли ер участкалари ҳамда улар оралиғида жойлашган кўп квартирали уйларга туташ ерлар ва умумий фойдаланишдаги ерлар Кўчмас мулкни бирлаштириш ва унинг янги чегараларини белгилаш далолатномаси асосида ягона ер участкасига бирлаштирилади.

Қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган ер участкаларини мулк ҳуқуқи, ижара ҳуқуқи ва доимий фойдаланиш ҳуқуқи билан янгидан ажратишда белгиланган асосий шартлар асосида мазкур ер участкасида бино ва иншоотларни лойиҳалаш, қурилишни бошлаш ва якунлаш ҳамда объектни фойдаланишга топшириш муддатлари мажбурий равишда кўрсатилади.

Янги реализация қилинган ер участкаларига нисбатан объектни фойдаланишга топшириш даврига тенг бўлган, бироқ 3 йилдан кўп бўлмаган муддатда ер солиғи ставкаси 50 фоиз миқдорида қўлланади.

Давлат активларини бошқариш агентлиги Навоий вилояти ҳудудий бошқармаси

“Электрон онлайн аукционларни ташкил этиш” АЖ
Навоий вилояти вакили  Агзамов Акмал

Республикамизда чигирткаларнинг 200 га яқин турлари аниқланган бўлиб 8-10 тури қишлоқ хўжалик экинлари, яйловлари ва бошқа ўсимликларга жиддий зарар етказади. Чигиртка ўз вазнига нисбатан 300-400 баробар кўп миқдорда озиқланишини ҳисобга олсак катта майдонларга зарар етказиши ва озиқ-овқат хавфсизлигига жиддий ҳавф солиши мумкин.

Навоий вилоятида ҳам ушбу хавфга қарши жиддий кураш олиб борилмоқда. Вилоятда асосан Марокаш, Воҳа, Катта саксовул букур чигирткалари учрайди. Бу чигирткалар қишлоқ хўжалик экинлари ва чўл ҳудуддаги саксовулзорларга жиддий зарар етказади. Вилоят ҳудудида зарарли чигирткаларнинг ривожланиш даври апрел ойининг учинчи ўн кунлигида тўғри келиши кузатилган. Бироқ ёғингарчилик кам бўлгани ва ҳаво ҳарорати кескин исиб кетгани сабабли ривожланиш даври апрел ойининг иккинчи ўн кунлигига тўғри келиши кутилмоқда. Шу муносабат билан вилоят Ўсимликлар карантини ва ҳимояси бошқармаси ҳузуридаги Чигиртка ва тут парвонасига қарши кураш хизмати томонидан амалий ишлар олиб борилмоқда.

Вилоят ҳудудида зарарли чигирткаларнинг доимий ўчоқлари ҳисобланган туманларда ўтказилган кузги ва баҳорги кузатувлар натижасига кўра жорий йилда чигирткаларнинг 46600 гектар майдонда тарқалиши башорат қилинган, уларнинг олдини олиш ва йўқотиш мақсадида 40200 гектар майдонларда кимёвий ишлов ўтказилиши режалаштирилган.

Зарарли чигирткалар тарқалишининг олдини олиш ва ўз вақтида кимёвий кураш ишларини ўтказиш мақсадида вилоятда 4 та махсус отряд ташкил этилган. Хизмат техникалари шай ҳолатга келтирилган бўлиб, Навоий вилояти чигиртка ва тут парвонасига қарши кураш хизмати томонидан 2025 йил мавсуми учун 3 дона (IZUSI- DMAX) махсус умо машиналари ва 2 дона IZUSI сув ташувчи машинаси, 5 дона (ОБХ-600) трактор пуркагичлари,7 дона моторли осма қўл пуркагичлар ҳамда 4 дона УАЗ автомабиллари мавсумга тайёр. Хизмат аграномлари ва мутахассислари томонидан ҳудудларда доимий кузатув-назорат ишлари олиб бормоқда.

Шу билан бирга вилоят туманларининг қир-адир ва яйловларида зарарли чигирткаларнинг тарқалиши бўйича доимий мониторинг ишлари йўлга қўйилган ва зарарланиши башорат қилинаётган майдонлар алоҳида назоратга олинган.

Зарарли чигирткалар тарқалиши башорат қилинган тоғ ва тоғолди ҳудудлари аҳолиси, фермерлари, чорвадорлари, маҳалла фаоллари диққатига зарарли чигирткаларга кураш чораларини кучайтириш мақсадида тезкор штаб ташкил этилганини маълум қиламиз. Чигиртка босқини ҳақидаги барча маълумотларни тўғридан тўғри тезкор штабга мурожат қилишингиз мумкин.

Мурожаат келиб тушган дақиқадан бошлаб махсус гуруҳ ҳудудга бориб зарур чора-тадбирларни амалга оширади ва сизга талафотларсиз зарарли чигирткалардан қутулишингизга ёрдам беради. Мурожаат учун вилоят штаби телефон рақамлари 94-282-26-27, 94-827-81-81.

Шунингдек, чигирткага қарши курашда хизматлар ва кимёвий дорилар мутлақо бепул экани таъкидланган ҳолда, шу ўринда кенг жамоатчилик ва журналист ҳамда блогерларни ушбу каби офатларнинг олдини олишда ҳамкорликка чақирилмоқда.