Америкада 4 йиллик мураккаб давр якунланди. Трамп даврида мамлакат уруш ёқасига ҳам келиб қолганди (Эрон билан). Аввалига ноодатий чиқишлари билан сиёсатга «ёриб кирган» Трамп йиллар ўтган сайин гўёки қандайдир кучлар учун ғалати қарорлар чиқара бошлагандек таассурот уйғотди. У Россия ёрдамида ҳукумат тепасига келгани деярли ҳар куни эсланди, чиқараётган қарорлари «кутилмаганда» нуқул Исроил фойдасига ишлаётгани одамларни ажаблантирди (у кетишидан бир соат олдин «Исроил билан ярашиб олганининг» мукофоти сифатида БААга кўп миқдорда қирувчи самолёт сотиш бўйича қарорга имзо чеккани айтилганди).
Байден эса хотиржамлик рамзи ўлароқ президентликка келиб, кўплаб америкаликларни хотиржам қилди. Одатда сайлов кампаниясида президент бўлажак вице-президентни ҳам танлайди ва у ким бўлиши бевосита сайлов натижасига ҳам таъсир қилади. Байден кўпчилик учун кутилмаганда бу лавозимга муҳожирлар оиласида туғилган (!), қора танли (!) ва аёл кишини (!) – Камала Ҳаррисни танлади.
Танлов ўзини оқлади дейиш мумкин, чунки Ҳарриснинг тарафдорлари ҳам кўпчилик эди ва улар сайлов натижасига оз бўлса-да таъсир қилгани табиий. Ахир у 40 миллион одам яшайдиган Калифорниядан сайланган сенатор эди. Хўш, АҚШнинг расман иккинчи одами аёл ва афроамерикалик бўлишига қарамай қандай қилиб бу даражага эришди?
«Биз билан ўйнашмасди, чунки қора танли эдик»
«Қўшни болалар биз билан ўйнашмасди, чунки қора танли эдик. Жаноб Байденга мурожаат қилмоқчиман: сизни расист деб ўйламайман, лекин карьерасини одамларни ажратиш учун кураш устига қурган сенаторларга илиқ муносабатда бўлганингизни кўриб, дилим оғриди. Улар басингга (ирқчиликни бартараф этиш учун болаларни ирқидан қатъи назар бир автобусда мактабларга олиб бориш дастури) қарши курашаётганда, улар билан бирга ишлагансиз. Калифорнияда бир қизалоқ мактаблар интеграция қилингач, мана шундай автобусларда мактабга қатнаган. Ўша қиз менман», деганди Камала Ҳаррис 2019 йил. Ҳарриснинг бу гапи зални жунбишга келтириб, уни демократлар ўртасидаги праймериз етакчисига айлантирган бўлса, Байденнинг рейтинги тушиб кетганди.
Исёнкор ота-она фарзанди
Камала Ҳарриснинг характеридаги исёнкорлик унга ота-онасидан ўтган. Ўтган асрнинг 60-йилларида Калифорниядаги зиёлилар орасида афроамерикаликларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш борасида жонланиш кузатилади. АҚШнинг энг йирик штатида қора танлилар ҳуқуқини ҳимоя қилиш, Вьетнамдаги урушга қарши акциялар авж олади. Улар орасида айниқса талабалар фаол бўлади.
Фаоллар орасида Камала Ҳарриснинг ота-онаси ҳам бўлган. Улар Британия колонияларидаги мамлакатлардан келган муҳожирлар эди: ямайкалик отаси Дональд Ҳаррис ва ҳиндистонлик онаси Шамала Голапан. Ҳарриснинг отаси иқтисодиёт бўйича ўқиган, онаси эса эндокринология сирларини ўрганган.
Камаланинг ота-онаси ана шундай намойишлар вақтида танишиб, турмуш қуришади. 1964 йил оиладаги катта фарзанд – Камала туғилади. Бўлажак вице-президентнинг ота-онаси аввал Иллинойс, кейинчалик Висконсинга бориб, яхшигина карьера қилишади. Ҳарриснинг отаси Стэнфорд университетидаги иқтисодиёт бўйича илк қора танли профессор бўлади. Бироқ оила ажрашиб кетади. Она Камала ҳамда Майяни олиб Канадага кетади ва кўкрак саратони касаллигини чуқур ўрганишга киришади.
Сўзида турадиган прокурор
1990 йил юридик йўналиш бўйича ўқишни тамомлагач, Камала Окленд прокурорининг ўринбосари бўлади. 14 йил ўтиб эса Сан-Франциско прокурорлигига сайланади (ҳа, АҚШда ҳатто прокурор ҳам сайланади). Ҳаррис сайланишидан аввал жиноятчилар учун ўлим жазоси сўрамасликка сўз беради. Камала ҳатто полициячини ўлдирган жиноятчига ҳам ўлим жазоси эмас, бир умрлик қамоқ жазоси сўрайди. Бу қарори учун уни сенаторлар ва мэр кескин танқид қилади, лекин Ҳаррис берган сўзида туриб, қарорини ўзгартирмайди.
Ҳаррис Сан-Францискода жиноят қилганлар бу ишга қайта қўл уришининг олдини олиш мақсадида махсус дастур ишлаб чиқади. Яъни қамоққа олинган ёшлар наркотикка тест топшириш, махсус курсларда ўқиш ва жамоат ишларига жалб этилиши эвазига муддатининг қисқартирилиши билан мукофотланган. Бу дастурда қатнашган 200 киши орасида рецидив жиноятлар одатдагидан 5 баравар камайган ва натижада дастур бутун Калифорния бўйлаб тарғиб қилинган. Кейинчалик бу дастур бутун Америка бўйлаб амалиётга киритилади.
Ҳаррис прокурорлик вақтида Сан-Францискода оғир жиноятларда айбланганларнинг жазо олиш фоизи ошади. У ҳудудида марихуана сақлаганлар учун қамоқ жазоси сўрашни тўхтатади. Бўлажак вице-президент Сан-Франциско прокуратурасида экологик жиноятларни аниқлаш бўйича махсус бўлинма тузади.
Камаланинг Калифорния сиёсатидаги ўрни шунчалик катта эдики, унинг фаоллиги кўплаб қатламларга фойда келтирган. Масалан, Ҳаррис Open Justice номли интернет платформа очилишига эришади ва унда полиция томонидан қўлга олиш давомида жароҳатланган ёки вафот этган одамларнинг рўйхати шакллантирилади. Шунингдек, Ҳаррис нохолис кредит тизими сабаб уй-жойидан айрилган одамларга ижтимоий ёрдам кўрсатиш учун ажратиладиган субсидия миқдорини оширишни талаб қилади. Натижада, ҳукумат Калифорния учун ажратилган субсидия миқдорини 4 миллиард доллардан 20 миллиард долларгача оширади.
Сан-Франциско прокурори лавозимида муваффақиятли иш олиб борган Камала Калифорния бош прокурорлигига биринчи марта 2010 йил, иккинчи марта 2014 йил муваффақиятли сайланади. Штат прокурори лавозимида ишлаётганда Камала ўзи каби юрист бўлган Даг Эмҳоффга турмушга чиқади. Уларнинг фарзанди йўқ, оила Эмҳоффнинг биринчи турмушидан туғилган икки фарзандни тарбия қилади. Камала Ҳаррис 2016 йил губернатор ва демократлар қўллаб-қувватлаши билан Конгрессга сайловларда қатнашади ва сенаторга айланади.
Либерал сенатор
Камала Ҳарриснинг ёшлиги ҳукуматдаги республикачилар гегемонлиги даврига тўғри келди. Билл Клинтон 1968 йилдан буён демократлардан сайланган иккинчи президент бўлгани бу фактни исботлайди. Консерватор республикачилар жиноятчиликка қарши кескин курашга киришганди. Клинтон даврида демократлар ҳам бу борадаги қатъиятини кўрсатиб, бутун бошли криминал жиноятчиликка қарши қонунлар тўпламини қабул қилади. Масалан, Клинтон даврида ўлим жазосига лойиқ кўриладиган жиноятлар тури кенгайтирилади. Ҳатто машина ўғирлаганлар ҳам ўлим билан жазоланиши белгиланади.
Ўша қонунларини ишлаб чиқишда ҳозирги президент Жо Байден фаол бўлган. Шу сабаб уни сайловолди кампанияси вақтида иккиюзламачиликда ҳам айблашди. Чунки Байден охирги йилларда либералча фикрларни айтмоқда.
Камала Ҳаррис сенаторлик фаолияти давомида АҚШ сиёсатида тобора катта фигурага айлана борди. У Трамп тарафдори бўлган республикачиларнинг таклифларини биринчи бўлиб рад этиши билан эсда қоларди. Уни машҳур қилган яна бир воқеа бевосита Дональд Трамп билан боғлиқ. Собиқ президент Бретт Каванонинг номзодини Олий суд кенгаши аъзолигига тавсия қилади. Ўз вақтида жинсий зўравонликда айбланган бу одам мамлакатнинг энг олий суд кенгашига аъзо бўлишини Камала Ҳаррис кескин қоралайди. Шунда Трамп уни «қўрқинчли аёл» деб атаганди.
Президентлик учун кураш ўхшамади
АҚШ президентлиги учун номзодлар шунчалик кўпки, ҳатто партиялар ичидаги асосий номзод бўлиш учун ҳам кураш жиддий кечади. Камала Ҳаррис ҳам ўтган йили бирламчи президентлик сайловларида қатнашганди.
Одатда президентлик сайловларида муваффақиятсизликка учраган номзодларда нимадир ўхшамайди: кимгадир пул етмай қолади, кимдир дебатларда «қовун туширади», кимдир рақибининг катта фарқ билан устунлигига бардош беролмайди. Ҳаррисда эса ҳаммаси яхши кетаётганди, Байденга «ташлангач», рейтингини яхшигина кўтариб ҳам олди. Бунинг ортидан Ҳарриснинг штаби кўп пул тўплашга муваффақ бўлди, бироқ кейинчалик у баъзи хатоларга йўл қўйиб, курашни эрта тарк этди.
Масалан, дастлаб ижтимоий ҳаётда катта ўзгариш қилиш шарт эмаслигини айтган Ҳаррис кейинроқ камбағаллар учун солиқларни камайтирмоқчи эканини гапириб, ўз фикрига қарши чиқди. Ёки кампания бошида Берни Сандерснинг давлат ўз тиббиёт тизимига эга бўлиши кераклиги ҳақидаги таклифини қўллаб-қувватлаб, кейинчалик бу таклифни танқид қилди-да, ўзининг тиббиёт борасидаги бошқа таклифини билдирди.
Ҳарриснинг штабига раҳбарлик қилган синглиси Майя унга кампания давомида прокурорлик фаолиятини пеш қилмаслигини маслаҳат берди, аммо опаси унга қулоқ солмади ва гўёки Трампни жавобгарликка тортишга асосланган кампания бошлади. Бу эса унга муваффақият келтирмади. Шунингдек, Ҳарриснинг иккита штаби унга турлича маслаҳатлар бериб, чалғитгани айтилади. Масалан, Ҳаррис қайси штатга урғу бериш кераклигини ҳам билмай қолганди. Бироқ Камаланинг сиёсатдаги обрўси бекор кетмади – Байден уни вице-президент сифатида танлади.
У қандай вице-президент бўлади?
АҚШда вице-президент жуда катта лавозим. Масалан, президент вафот этса ёки импичмент олса, вице-президент унинг ўрнини эгаллайди. Сенат раҳбари ҳисобланувчи вице-президент овоз бериш жараёнида кучлар тенг келса, ҳал қилувчи сўзни айтади. У мамлакатдаги ислоҳотлар лойиҳасига ҳам етакчилик қилиши мумкин, агар президент билан муносабатлари яхши бўлса. Вице-президент айнан президент билан муносабатга боғлиқ лавозим ҳисобланади.
АҚШ тарихида президент ва вице-президент доим ҳам бир хил фикрламаган. Улар орасида турли йўлдан борган, ҳатто рақобатлашганлар ҳам бор. Сўнгги йилларда эса қарама-қаршилик кўзга ташланмади. Пенс Трампнинг ғояларини қўллагиси келмаётгани сезилиб турса-да, унга садоқатни охирги дақиқаларгача сақлаб қолди. Обама ва Байден эса жуда яхши тандем сифатида ишлаганди. Обама ёш бўлгани учун кўп йиллик сиёсатчи Байденни вице-президент сифатида танлаганди.
Байден нега Ҳаррисни танлади?
Байденни демократлар асосий номзод сифатида танлагани бежиз эмас. Партия ичида кўпчилик айнан у Трампга қаршилик қилишга қодир деб ҳисобларди. Праймериз аввалида Берни Сандерс қисқа муддат давомида устунлик қилганида ҳам демократлар Байденни асосий номзод сифатида кўришда давом этишди. Байденнинг сайланишига вице-президент сифатида аёл киши ва қора танли номзодни танлагани ҳам таъсир қилмай қолмади. У биринчи праймериз вақтидаёқ вице-президент сифатида аёл кишини танлашини айтганди.
Бу борада Байденда вариантлар бошни айлантирадиган даражада кўп эмасди: Мичиган губернатори Гретчен Уитмер, АҚШнинг БМТдаги собиқ элчиси Сьюзан Райс ва сенатор Элизабет Уоррен. Райс сайловда фаол бўлмади, Уоррен ва Уитмер эса қарашларига кўра Байденга жуда ўхшаш эди. Асосийси эса улар қора танли эмасди. Шу сабаб Байден бошидан Ҳаррисни танлаши аниқ бўлган.
Ҳаррис вице-президент бўлган 2020 йилдан роппа-роса 100 йил аввал Америкада аёллар сайлов ҳуқуқига эга бўлганди, Ҳаррис мамлакатдаги жуда катта рутбага эришган қора танли аёл сифатида илк нутқини ҳам шунга боғлади: «Мен бу лавозимдаги илк аёлга айландим, лекин охиргиси эмас. Бугун бизга қараб турган ҳар бир қизалоқ бу имкониятлар мамлакати эканини ҳис қилиши керак».
Обама билан дўстлик ва можаро
Камала Ҳаррис АҚШ тарихидаги биринчи ва ҳозирча ягона қора танли президент Барака Обама билан яхши дўст экани маълум. Обама 2004 йил ўз номзодини сенаторликка кўрсатганда, Ҳаррис биринчилардан бўлиб уни қўллаб-қувватлаган. Кейинчалик Обама президентликка сайлангач, уларнинг ўзаро суҳбати аудиоси тарқалиб, кичик можаро келтириб чиқарди. Аудиода Обама Ҳаррисга «прокурорларнинг энг гўзали» деб хушомад қилади. Бу «шўхлик» Обаманинг манзилига ахлоққа зид ҳаракат қилгани борасидаги танқидлар ёғдирилишига сабаб бўлди.
Президент Ҳаррис билан дўстлигини эслатиб, бу гапи учун оммавий тарзда узр сўраганди. Кейинчалик Обама Ҳаррисни Олий суд кенгаши аъзолигига тавсия қилиши борасида миш-мишлар тарқалди, бироқ Ҳаррис бу лавозимга қизиқмаслигини айтади.
Камала Ҳаррис New York Times дам олиш кунлари эълон қиладиган рецептлар бўйича таом тайёрлашни хуш кўради. Айтишларича, унинг севимли таоми – печда димланган товуқ гўшти. Эрининг биринчи турмушидан бўлган икки фарзанди Ҳаррисни Момала деб чақиради. Википедияда Ҳаррис ҳақидаги саҳифа нақ 408 марта таҳрирланган. Аксар таҳрирлашни айнан бир киши амалга оширган. Бу фактни эътиборга олган Википедия яқинда Ҳаррис ҳақида пост эълон қилди. Унда айтилишича, Ҳаррис ҳақидаги саҳифа Википедияда охирги бир йил давомида энг кўп ўқилган 4та инглиз тилидаги мақолалардан бири бўлган.
«Навоийазот» АЖга қарашли бўлган «Кимёгар» спорт мажмуаси Вазирлар Маҳкамасининг қароридан сўнг кейин ёпилиб қолди ва айни кунда фаолият юритмаяпти. Олимпиада чемпионлари машқ қилишлари учун жой йўқ бўлиш арафасида турибди.
2020 йил 9 июл куни Вазирлар Маҳкамасининг «Ўзкимёсаноат» АЖ таркибидаги ташкилотларнинг активларидан самарали фойдаланиш ҳамда молиявий соғломлаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги 432-сонли қарори қабул қилинди.
Қарор номида кўрсатилгандек, мақсад активлардан самарали фойдаланиш ва молиявий соғломлаштириш эди. Аммо, натижа бунинг тескариси бўлди: Навоий шаҳридаги, яқингача «Навоийазот» АЖга қарашли бўлган «Кимёгар» спорт мажмуаси қарордан сўнг ёпилиб қолди ва айни кунда фаолият юритмаяпти.
Халқ тилида «Химик стадиони» деб аталувчи ушбу спорт мажмуасидан кўплаб номдор спортчилар етишиб чиққан. Рио-де-Жанейро шаҳрида бўлиб ўтган Паралимпиада енгил атлетиканинг диск улоқтириш баҳсларида иштирок этиб, чемпион бўлган ва жаҳон рекордини янгилаган Ҳусниддин Норбеков шулардан бири. Бундан ташқари, армрестлинг бўйича ҳам кўплаб жаҳон чемпионлари ушбу спорт комплексида малакали мураббийлар қўл остида машқ қилишган.
Ҳукуматнинг юқорида таъкидланган қарори билан «Ўзкимёсаноат» АЖ таркибидаги ташкилотлар давлат бошқаруви органлари ва маҳаллий ижро этувчи ҳокимият органларига давлат мулки сифатида баланс (қолдиқ) қийматида берилган. Жумладан, «Химик» стадиони ҳам Навоий шаҳар ҳокимлиги балансига ўтказилган. Ушбу «кўчиш» жараёнида нафақат стадион ҳамда қўшимча спорт бинолари, балки у ерда ишловчи 27 нафар мураббий ва ишчи-ходимнинг кейинги фаолияти ҳам сўроқ остида қолмоқда.
— “Навоийазот”да 16 йилдан бери ишлаб келяпман. Ёлғиз онаман. Спортни ривожлантириш ҳақида президентнинг кўплаб қарорлари қабул қилиняпти. «Навоийазот»да 8–10 минг нафарга яқин одам ишлайди. Улар ҳам спорт билан шуғулланиши керак эмасми? Чемпионлар, ногиронлар келиб машғулот олиб боришади бу ерда. Қолаверса, ишчи-ходимлар орасида боқувчисини йўқотганлар, ёлғиз оналар бор.
Навоий вилояти ҳокимлигидан ҳеч ким келиб тушунтириш бермади. Навоий шаҳар ҳокимлигидан келганлар «Ўзинг ишингни топ. Бизга объектнинг ўзи керак, тамом» дея очиқчасига айтяпти. Ҳозир бирор жойга борган билан ишнинг ўзи йўқ. Бу масалада вилоят ва шаҳар ҳокимлигига бир неча маротаба бордик. Бизни ҳеч ким эшитмади. Ойлигимиз, кейинги ҳаётимиз нима бўлади, бунга ҳеч ким қизиққани йўқ. Бизга 2020 йил 13 ноябр куни 2021 йил 13 январгача огоҳлантириш хати берилган. Ушбу санадан бу ёғига ойликка ишлаяпмизми, беҳудага ишлаяпмизми – билмаймиз ҳеч биримиз. Лекин йўлкира сарфлаб, ишга келяпмиз», — дейди ишчилардан бири Саида Севарова.
Спорт мажмуасида жисмоний имконияти чекланган болалар ҳам машғулот олиб боришади. Бугунги кунда уларнинг ота-оналари бу ҳолатдан ташвишга тушишган.
Ушбу масалада Kun.uz’га мурожаат қилган Нилуфар Эшманова фарзанди I гуруҳ ногирони эканлиги, 4 йилдан бери спорт билан мунтазам шуғулланиб келишини, Паралимпиада ўйинларида чемпион бўлиш орзуси борлигини таъкидлади.
— Ўғлим Адҳамбек Ибрагимов 2001 йилда туғилган. У 4 йилдан буён мунтазам равишда «Химик» стадионида спорт машғулотлари билан шуғулланиб келган. 2016 йилда кўзлари кўрмай қолганди. Шундан кейин бор вақти ва кучини спортга бағишлаган. Унинг қизиқишлари шунчаки эмас, спорт билан профессионал даражада шуғулланмоқчи. Паралимпиада ўйинларида, жаҳон чемпионатларида ғолиб бўлиш орзуси бор. Бироқ яқинда «Химик» стадионини ёпдилар.
Фарзандим билан биргаликда яна ўн нафарга яқин ўзига ўхшаган, ҳар хил жисмоний нуқсонлари бор болалар шуғулланиб келаётганди. Стадионни ёпганларидан кейин бунга уларнинг имконияти бўлмай қолди. Фарзандимнинг келажаги, соғлиги мен учун муҳим, — дейди Нилуфар Эшманова.
Адҳамбек каби йигитлардан яна бири Каримжон Норов. У «Химик»ка 14 йилдан буён қатнайди. Сабаби, унинг ҳам жисмоний имкониятлари чекланган. Ўз соғлигини бир меъёрда ушлаб туриш учун машқ қилиши зарур. Йўқса ҳаракати йўқолади.
Каримжоннинг бувиси Замира Жамолованинг айтишича, набираси кунора машғулотга бориб, 3-4 соат шуғулланиб келарди. Ёпиб қўйганларидан бери жуда ҳам тушкунликка тушиб, аҳволи ёмонлашиб қолган. «Ўзи спорт зал таъмирталаб аҳволда эди. Шуни ҳам тортиб олишяпти. «Дом» қурадиганларга сотиб ўтирибдилар. Бу нима қилиқ, ҳақиқат қани?», дея ўз хавотирини билдирди Замира Жамолова.
Аслини олганда, бу хавотир ноўрин эмасга ўхшайди. Чунки, спорт мажмуаси ўрнида «дом қурилиши» ҳақида гапирган фақатгина Замира Жамолова эмас, шу ерда мураббий бўлиб ишловчи Акмал Сайфуллаев ҳам бунга тўхталди. Қолаверса, қарийб 8 гектарлик стадион Навоий шаҳри четида жойлашган, «дом» қуришга қулай жой эканлиги бор гап.
— Спорт залимиздан кўплаб жаҳон чемпионлари чиққан. Уларнинг энг машҳурларидан бири Ҳусниддин Норбеков. Ундан ташқари, Токио олимпиадасига лицензия олган Элбек Султонов ҳам шу залдан чиққан. Бу ерда енгил атлетика билан бир қаторда армрестлинг спорт тури ҳам бор. Армрестлинг бўйича 7 карра жаҳон чемпиони Мирзоҳид Шаропов ҳам шу ерда машғулот олиб борган. Умумий айтганда, Навоий вилоятида армрестлингнинг маркази ҳисобланган бу спорт зали 100 нафардан ортиқ жаҳон, Осиё ва Ўзбекистон чемпионларини етиштириб берган.
Стадионда кўплаб ногиронлар шуғулланиб келяпти. Ёши катта эркак ва аёллар ҳам ўзининг соғлигини мустаҳкамлаб кетишади бизнинг масканда. Залимизни универсал деса ҳам бўлади. Сабаби, ногиронларни ҳам, халқни ҳам, спортчиларни ҳам алоҳида-алоҳида шуғуллантирамиз.
2021 йилдан залимиз ишламай қолди. Кўп жойлардан сўраяпмиз. Ҳеч ким аниқ жавоб айтмаяпти. Халқнинг орасида «Химик» стадиони сотилади, давлат хусусий-шерикчиликка берилади, бузилиб кетиб ўрнига уйлар, меҳмонхоналар қурилади, деган турли гаплар юрибди.
Спорт объекти аслида спорт йўналишидаги бирорта ташкилотга берилиши керак. Бундай стадионни қуриш учун миллардлаб пуллар сарф қилинади. Тайёр турган нарсани бузиб, ўрнига қандай бошқа нарса қуриш мумкин?! «Кимёгар» ўйингоҳидаги барча ходимлар, мураббийлар, спортчилар, болаларнинг ота-оналари – ҳамма хавотирда. Агар стадион бузилиб кетса, бу Навоий вилояти учун катта йўқотиш бўлади, — дейди Акмал Сайфуллаев.
Шу ўринда масаланинг яна бир жиҳати бор: Вазирлар Маҳкамасининг юқорида таъкидланган қарорининг 2-иловасида давлат бошқаруви органлари ва маҳаллий ижро этувчи ҳокимият органларига давлат мулки сифатида баланс (қолдиқ) қийматида бериладиган активлар мавжуд иш ўрнини сақлаб қолиш шарти билан берилиши изоҳ сифатида белгилаб қўйилган. Аммо Навоийда шамол бошқа томондан эсяпти.
Kun.uz ушбу масала бўйича Навоий шаҳар ҳокимининг ёшлар сиёсати, ижтимоий ривожлантириш, маънавий маърифий масалалари бўйича ўринбосари Умрзоқ Муродуллаев билан боғланди ва интервью беришни сўради.
Аммо ҳоким ўринбосари интервью бермаслигини айтиб, телефон орқали «Химик» стадионининг тақдири нима бўлишини билмаслигини, ҳозирги кунда унинг фаолиятини қайта йўлга қўйиш бўйича барча чоралар кўрилаётганини, шунингдек, у ерда ишловчи мураббийларни (фақат мураббийларни!) бошқа спорт ташкилотларига ишга жойлаштириш ҳаракати бўлаётганлигини ҳамда спорт комплекси берилиши учун тадбиркор «изланаётгани»ни маълум қилди.
Навоий вилояти жисмоний тарбия ва спорт бошқармаси бошлиғи Шаҳло Нарзиева билан телефон орқали боғланганимизда эса у биздан ушбу масалани эълон қилмай туришни, «ўз каналлари» орқали Kun.uz раҳбариятига чиқиб, мақолани тўхтатишини айтди. Шунингдек, Шаҳло Нарзиева ҳам спорт мажмуасида ишловчи мураббийларни шаҳардаги БЎСМларга ишга жойлаштиришни, қолган ходимларни «Навоийазот» АЖга жойлаштириш чоралари кўрилаётганини таъкидлади.
Хулоса ўрнида айтганда, Вазирлар Маҳкамаси қарори билан «самарали фойдаланилиши ва молиявий соғломлаштирилиши» кутилган «Кимёгар» спорт мажмуаси муаммолар гирдобига тушиб қолди. Коммунал хизмат кўрсатувчи ташкилотлардан қарздорлик бўйича хатлар келишни бошлаган. Хавотирлар ўринли. Ушбу хавотирлар йўққа чиқиши учун эса Навоий вилояти ҳокимлиги масалага эътибор қаратиши зарур.
Ўзбекистонда ишсизлик нафақаси оширилади
«Аҳоли бандлиги тўғрисида»ги Қонун 21 январдан кучга кирди. Бу ҳақда Адлия вазирлиги хабар берди.
➡️ Қонунга кўра, ишсизлик нафақаси 12 ойлик давр ичида кўпи билан 26 ҳафта давомида тўланади ва қуйидаги миқдорда оширилади: (https://t.me/huquqiyaxborot/8973)
▪️ишдан ва иш ҳақидан сўнгги 12 ой ичида маҳрум бўлган шахсларга – аввалги иш жойидаги ўртача ойлик иш ҳақининг 50 фоизи миқдорида, лекин меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдори (679 330 сўм)дан оз бўлмаган миқдорда;
▪️ишдан ва иш ҳақидан маҳрум бўлган ҳамда узоқ (1 йилдан ортиқ) танаффусдан кейин меҳнат фаолиятини қайта бошлашга ҳаракат қилаётган шахсларга – МҲЭКМнинг 1 баравари миқдорида;
▪️илгари ишламаган, биринчи марта иш қидираётган шахсларга – МҲЭКМнинг камида 75 фоизи миқдорида.
Гипертонияга нисбатан бежиз кўринмас қотил таърифи берилмайди. Одам узоқ вақт давомида ўзида қон босими баландлигини билмаслиги орадан вақт ўтиб эса жиддий муаммоларга дуч келиши мумкин. Қон босимни ўлчайдиган ускуна кўрсаткичи 120 га 80 дан юқори бўладиган бўлса қуйидаги тавсияларга амал қилиш керак.
Спорт билан шуғулланинг
Мунтазам равишда жисмоний машқлар билан машғул бўлиш, ҳаттоки оддий юриш ҳам қон босимини пасайтириши ўнлаб тадқиқотларда аниқланган. Спорт қон айланишини яхшилайди ва юрак фаолиятига ижобий таъсир қилади.
Дам олишни ҳам унутманг
Стресс сабаб организмда кортизол ва адреналин гормонлари ажралади. Ушбу гормонларнинг организмда пульс тезлашиши ва қон-томирлар спазмига таъсир қилиши эса қон босимининг ошишига олиб келади. Тоза ҳаводан тўйиб-тўйиб нафас олинг, медитация ва йога билан шуғулланинг, гаджет ва одамларсиз сокин жойда дам олишга ҳаракат қилинг.
Таомномангиздан тузни чиқариб ташланг
Тузни ҳаддан ортиқ истеъмол қилиш саломатлик учун жуда ҳам зарар. Кунига бир қошиқдан кўп бўлмаган туз истеъмол қилиш ва ундан тийилишни билиш керак.
Калийга бой маҳсулотларни истеъмол қилинг
Калий организмдан ортиқча тузни чиқариб юборишга ҳисса қўшади. Банан, картошка, ловия, исмалоқ, авокадо ва помидор каби маҳсулотлар калийнинг кони ҳисобланади.
Қора шоколад истеъмол қилинг
Қон-томирлар ва қон айланиши учун муҳим бўлган флавоноидларга бой экани сабаб ҳам қора шоколад фойдали ҳисобланади. Иложи борича таркибидан какао 70 фоиздан кам бўлмаган шоколад истеъмол қилишга ҳаракат қилинг.
Спиртли ичимлик истеъмол қилманг
Спиртли ичимликлар нафақат қон босимининг ошиши, балки саломатликда бошқа муаммолар келиб чиқишига ҳам сабаб бўлади.
Чой ва қаҳвадан тийилинг
Чой ва қаҳва қон босимини кўтарилишига таъсир қилгани сабаб уларнинг истеъмолидан тийилган яхши. Бунинг ўрнига бошқа шифобахш ўтлардан тайёрланган чой ичишга ҳаракат қилинг.
Камроқ ўтириб, кўпроқ ҳаракат қилинг
Агар иш ёки ўқиш сабаб кўп ўтиришга мажбур бўлсангиз, организмда қон айланиши яхшиланиши учун ҳар ярим соатда ўрнингиздан туриб, юриб келишга ҳаракат қилинг.
Бухоро вилоятининг Ғиждувон туманидаги мактабнинг 10-синфида таҳсил олувчи ўқувчига бир йил муддатга озодликни чеклаш жазоси тайинланди. Бу ҳақда «Дарё»га Жиноят ишлари бўйича Ғиждувон туман суди судьяси Бобораҳим Очилов маълум қилди.
Хабар берилишича, вояга етмаган А.И. 2020 йилнинг 17 декабрь куни маҳалла марказида жойлашган қурилиши тугалланмаган бинога ғайриқонуний равишда кириб, кузатув камераларининг симини узиб ташлаган. Ва бино ичидаги эшиги қулфланмаган хонага кириб, 5 миллион 180 минг сўмлик 2 дона кузатув камераси, 1 дона болгарка, 1 дона дрель, 2 дона вибратор, 1 дона арава ҳамда 2 дона AKFA эшикларини ўғирлаб, савдо мажмуасининг орқа томонидаги очиқ жой орқали воқеа жойидан кетган.
«Вояга етмаган ўсмир жинояти билан боғлиқ суд 2021 йилнинг 11 январида бўлиб ўтди. Унда 2004 йилда Ғиждувон туманининг ‘Дегрезон’ маҳалласида туғилган ўқувчи бола қилмиши кўриб чиқилиб, Жиноят кодексининг 169-моддаси, 2-қисмининг «г» банди (уй-жой, омборхона ёки бошқа хонага ғайриқонуний равишда кириб содир этилган ўғрилик) билан айбланди. Аввалига айбини тан олмаган ўсмир ҳуқуқ-тартибот органлари ўрганувидан сўнг тўғри тушунтиришлар олиб борилгач, айбига иқрор бўлди», — дейди Бобораҳим Очилов.
Таъкидланишича, мулк эгаси «Дунё» савдо мажмуаси раҳбари томонидан туман ички ишлар бўлимига келиб тушган мурожаат ўрганилганда, эшикдан кираётганда камерага тушиб қолган ўсмир қонуний вакили ҳамда ҳимоячиси иштирокида сўроқ қилинган. Аввалига фақатгина болгаркани ўғирлаб, уни ўзига олдиндан таниш бўлган фуқарога 100 минг сўмга сотганини билдирган ўсмир бошқа буюмларни ўғирламагани ҳақида кўрсатма берган. Суриштирув-тергов жараёнларида эса А.И. қолган буюмларни ҳам ўзи ўғирлаганини тан олган.
«Вояга етмаган ўсмир ўз айбига тўла иқрор бўлди. Оғриқли жиҳати, у ҳали мактаб ўқувчиси. Онаси Россияда, отаси эса жазони ўташ муассасасида жазо муддатини ўтаётган экан. Шу сабабли аммаси М.Н. билан оилавий оғир шароитда яшаб келаётган ўсмир жиноят йўлига кирган. Шу жиҳатдан суд ҳукмини чиқаришда унинг ҳали ўсмир ёшдалиги, оилавий шароити, фуқарога етказилган моддий зарарлар тўлиқ қоплангани, шунингдек, Р.Ж.нинг унга нисбатан ҳеч қандай моддий ва маънавий даъвоси йўқлиги инобатга олинди. Ўсмирга озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган жазо қўлланилди», — дейди судья.
Суд ҳукмига кўра, вояга етмаган ўқувчи Жиноят кодексининг 169-моддаси 2-қисмининг «г» банди (уй-жой, омборхона ёки бошқа хонага ғайриқонуний равишда кириб содир этилган ўғрилик) билан айбли деб топилиб, унга 1 йил муддатга озодликни чеклаш жазоси тайинланган.
Шаҳрисабз шаҳар тиббиёт бирлашмаси туғруқ бўлимининг бир қисми сотилгани айтилди. Шаҳарнинг ёш ҳокими Сабрина Турсунова эса масалага аниқлик киритиш мақсадида масъулларни саволга тутди, дея хабар берди «Дарё» мухбири.
https://youtu.be/PoX1-GTgGpI
Маълум бўлишича, ёш ҳоким Сабрина Турсунова 2021 йилнинг 20 январь куни шаҳар тиббиёт бирлашмасининг туғруқ бўлимида бўлиб, воқеадан хабар топган.
Ёш ҳоким билан суҳбатлашган ҳамширанинг айтишича, туғруқхонанинг бир қисми сотилгани сабаб айни пайтдаги ҳолати талабга жавоб бермайди.
«Шифокорларнинг дарди кўп. Энг асосий муаммо ‘роддомънинг сотилгани бўлди. Шу пайтга қадар ‘роддом’ сотилмаганди. Лекин 2018 йил сотилди. Биз бу ҳақда тегишли ташкилотларга мурожаат қилдик. Ҳатто депутатларга ҳам бу ҳақда хабар бериб, уларни муаммодан бохабар қилдик. Аммо муаммо ҳалигача ечилмай қолмоқда», — деди ҳамшира ёш ҳоким билан мулоқотда.
Ёш ҳокимга шикоят қилган тиббиёт ходимларининг айтишича, бўлим таъмирталаб аҳволга ҳам келиб қолган.
Шаҳар тиббиёт бирлашмасининг туғруқ бўлими бошлиғи Шокир Умаровнинг аниқлик киритишича, бўлим 140 койкали икки блокдан иборат бўлиб, биринчи блогининг бир қавати шаҳар тиббиёт бирлашмасида фаолият юритувчи икки нафар шифокорга, тадбиркор сифатида ижарага берилган.
«Бўлимнинг бир қисми шаҳар тиббиёт бирлашмасининг шошилинч бўлими бошлиғи Муродилла Эгамбердиевга ижара асосида берилган бўлса, яна бир қисми шифокор Илҳом Мансуровга берилган. Бўлимнинг бир блоги тадбиркорларга ижарага бериб юборилган бўлса-да, бўлимнинг 140 койкадан иборатлигини сақлаб қолиш мақсадида 2 та каравот жойлашиши керак бўлган хоналарга 4-5 тадан каравотлар жойлаштирилган. Бу нафақат беморларга, бизга ҳам ноқулайлик туғдирмоқда», — дейди бўлим бошлиғи.
Шокир Умаровнинг маълумот беришича, туғруқ бўлимининг бир блоги собиқ бош шифокор Ғанишер Умрзоқов даврида тадбиркорларга бериб юборилган.
«Дарё» мухбири билан суҳбатлашган ёш ҳоким Сабрина Турсунованинг айтишича, муаммо вилоят раҳбари Зоир Мирзаевга ҳам айтилган.
«Зоир Тоирович масъулларни чақириб мазкур муаммони тез орада батафсил ўрганиб, ечимини топиш топшириғини берди», — дейди Сабрина Турсунова.
Президентимиз Шавкат Мирзиёев халқимиз азалдан юксак қадрлаб келадиган, ҳамма нарсадан устун қўядиган адолат туйғусини ҳаётимизда янада кенг қарор топтириш биринчи даражали вазифа эканига алоҳида эътибор қаратмоқда. Жамиятимизда коррупция, турли жиноятларни содир этиш ва бошқа ҳуқуқбузарлик ҳолатларига қарши курашиш нафақат ҳуқуқ-тарғибот идораларнинг балки барчамизнинг ишимиздир. Бунга ҳар биримиз масъул бўлишими даркор.
ШКБ мажлислар залида сенатор Б. Шарипов иштирокида коррупцияга қарши курашишга оид давра суҳбати ўтказилди. Тадбирда ШКБ да хизмат қилаётган масъул шахслар , ШКБ директори Я. Шакаров ва туман прокурори Р. Раҳматов иштирок этдилар.
Шунингдек, мулоқот давомида айрим ходимлар томонидан йўл қўйилган қонунбузилиш ҳолатлари, учраётган хато ва камчиликлар таҳлил қилинди ҳамда тизимни “Коррупциясиз соҳа”га айлантириш бўйича зарур кўрсатмалар берилиб, тегишли чора-тадбирлар белгилаб олинди.
Тадбирда таъкидланганидек, жамиятда коррупцияга нисбатан муросасиз муносабат қарор топтириш ўта долзарб масала бўлиб, гарчи уни бажариш доирасида масъул идоралар белгиланган бўлса-да, унинг тўлақонли рўёбга чиқиши учун ҳар бир фуқаро ўзида масъулият ҳис этса, қўйилган мақсад ва муддаолар ечими пайдо бўлади. Ҳар биримиз қаерда, қандай муаммога дуч келсак, унинг ҳал этилишида масъул шахсларнинг масъулиятсизлиги ёки таъмагирлигига гувоҳ бўлганда шароитга бўйсуниш, индамай кетавериш ёхуд чидаш ўрнига бонг уришимиз керак. Масъулиятсизликка, адолатсизликка нисбатан муросасизликни ўзимиздан бошлашимиз даркор. Шунда мудраётган мансабдор уйғонади, зиммасида қандай масъулият борлигини ҳис этади.
Фарғона вилоятида информатика фани ўқитувчиси Одинахон Йўлдошеванинг олимпиадага олиб чиққан барча ўқувчилари республика босқичига чиқди. Бу ҳақда Халқ таълими вазирлиги хабар қилди.
Одинахон Йўлдошева – Фарғона вилояти Ўзбекистон тумани 65-ИДУМИ информатика ва ахборот технологиялари фани ўқитувчиси, халқ таълими аълочиси.
Унинг 9–11-синфлардан олиб чиққан 9 нафар ўқувчисининг барчаси вилоят фан олимпиадасида ғолибликни қўлга киритиб, Республика босқичига йўлланма олди.
«Бундай натижага эришишида унинг ўқувчилари билан биргаликда тиним билмай шуғулланиши ва ўз касбига сидқидилдан ёндашиши сабаб.
Бу ютуқ Одинахон Йўлдошеванинг бошқа ҳамкасбларига ҳам намуна бўлишига ишонамиз», – дейилади вазирлик хабарида.
2021 йилнинг 1 январ ҳолатига кўра, Ўзбекистонда эркакларнинг сони аёлларга қараганда 200 минг кишига ёки 0,7 фоизга кўпроқ.
Статқўм ҳисоботида таъкидланишича, жорий йил бошида Ўзбекистон доимий аҳолиси 34,6 миллион кишини ташкил этди. Шундан эркаклар сони 17,4 миллион (50,3 фоиз) киши, аёллар сони 17,2 миллион (49,7 фоиз) киши эканлиги қайд қилинган.
Аввалроқ, Ўзбекистоннинг демографик ҳолати бўйича маълумотлар эълон қилинганди. Унда 2020 йилда 841,8 минг бола туғилганлиги қайд этилган ва бу мос равишда 1000 аҳолига нисбатан туғилиш коэффициенти 24,6 промиллени ташкил этганлиги маълум қилинганди.
Шунингдек, республикада 2020 йилда қайд этилган оилавий ажримлар ҳақида ҳам маълумот берилганди.
Маълумот учун, 2020 йилнинг 1 январ ҳолатига кўра, аҳолининг 50,2 фоизини эркаклар, 49,8 фоизини аёлларташкил этган.
COVID-19’га қарши вакцина инфекцияни юқтирган ва антитанаси бор одам учун хавфсиздир. Бу ҳақда Россия Тиббиёт университетининг юқумли касалликлар кафедраси доценти Владимир Агафонов сўзларига асосланиб, «Интерфакс» ёзмоқда.
«Бундай кишиларга вакцина олиш зарар қилмайди, аксинча антитаналарнинг миқдори кўпаяди. Вакцина иммунитет тизимига хавф солмайди. Вакцинациялаш учун антитаналарнинг бор ёки йўқлигини текшириш талаб қилинмайди. Тўғри, бутун Россия аҳолисини эмлашнинг иложи йўқ... Аммо агар бундай имконият мавжуд бўлса, ёмон бўлмасди. Агар иложи йўқ бўлса, шарт эмас», — деди Агафонов.
Унинг қўшимча қилишича, агар антитана борлиги тасдиқланса, эмлаш шарт эмас. «Буни фақат сизнинг хоҳишингиз ва шифокорингизнинг тавсияси ҳал қилади», — дея таъкидлади Агафонов.
Россияда коронавирусга қарши кенг кўламли эмлаш ишларини бошлаш ҳақида президент Владимир Путин декабрь бошида буйруқ берган, биринчи навбатда хавф гуруҳидаги фуқаролар эмланиши кераклигини айтган эди. Кейинчалик мамлакатнинг барча ҳудудлари вакцинани қабул қилишга тайёрлиги, етказиб бериш, сақлаш ва эмлаш сифати параметрлари ҳамда беморлар ва тиббий ходимлар учун эслатмалар ишлаб чиқилгани маълум қилинганди.
More...
Бухоро вилояти Когон туманидаги хонадонда хўроз уриштириш ўйинларида қатнашаётган 40 нафар шахс аниқланди, дея хабар қилинди Zo‘r TV телеканалининг «Бу кун» дастурида.
Таъкидланишича, 2021 йилнинг 16 январь куни Когон туманида олдиндан олинган маълумотларга асосан Бухоро вилояти ИИБ, Жиноят қидирув бошқармаси, Когон туман ИИБ ҳамда ДХХ Бухоро вилояти филиали ҳамкорликдаги тезкор тадбир ўтказилган.
Шу куни, тахминан, соат 20:30 ларда 1982 йилда туғилган Когон тумани «Ўзбекистон» маҳалласида яшовчи фуқаро ўзи яшаётган қурилиши тугалланмаган 2 қаватли хонадоннинг 1-қаватидаги хонада Когон ва Бухоро туманларида яшовчи 40 нафардан ортиқ фуқарони жамлаган ҳолда қимор ва таваккалчиликка асосланган бошқа ўйинларни ташкил этиш ёки ўтказиш мақсадида хўрозлар жангини ўтказаётгани аниқланди.
Мазкур ҳолат юзасидан олиб берилган тезкор суриштирув ҳаракатлари давомида 6 дона хўроз ҳамда хонадон эгасидан 470 минг сўм нақд пуллар тегишли тартибда расмийлаштириб олинди.
Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 191-моддасига (қимор ва таваккалчиликка асосланган бошқа ўйинларда қонунга хилоф равишда иштирок этиш) мувофиқ қимор ва таваккалчиликка асосланган бошқа ўйинларни ташкил этган ва унда қатнашган шахсларга нисбатан Когон туман ИИБ томонидан терговга қадар текширув ҳаракатлари олиб борилмоқда.
Қашқадарё вилоятининг Яккабоғ туманини 10 кун муддатга бошқариш ҳуқуқини қўлга киритган Сетора Эргашева мурожаатчи фуқаро билан тортишиб, ундан ақл ўргатмасликни сўради. Мурожаатчи фуқаро эса, «Бизга сиздек ҳоким керакмас» деди.
Ижтимоий тармоқларда тарқалган аудиоёзувлардан маълум бўлишича, фуқаро ёш ҳоким билан телефон орқали мулоқотида унинг муомаласидан норози бўлиб, шикоят қилган.
Ёш ҳоким Сетора Эргашева эса фуқаро билан мулоқотда у мурожаат қилган пайтда ходимларига бақириб, улар билан гаплашаётганини таъкидлаган ва уни эшитмай қолганини айтган.
«Опажон, сиз менга нима деётгандингиз, мен мана буларга бақириб, ану қилаётган пайтим эди. Сиз менга нима деяпсиз?», — дейди ёш ҳоким.
Мазкур гапга жавобан фуқаро ёш ҳокимга ҳеч кимга бақиришга ҳаққи йўқлигини эслатиб, «Кимга бақиряпсиз?» дея савол беради.
Сетора Эргашева эса бунга жавобан фуқарога «Менинг қўл остимда қанча одамим ва қанча муаммом борлигини биласизми?», — дейди.
Ўзаро суҳбатда фуқаро ёш ҳокимга ҳали ёшлигини, фуқароларга яхши муносабатда бўлишини айтиб, «Муомала маданиятини ўрганинг», — дейди. Яккабоғ тумани ҳокими вазифасини бажарувчи Сетора Эргашева эса «Опа, сиз менга ‘понятка’ берманг», — дея жавоб беради.
Ижтимоий тармоқларда тарқалган аудиоёзувда, шунингдек, ёш ҳоким фуқарога телефон қўнғироғига жавоб берганини айтиб, «Қайси ҳоким телефонингизга жавоб берган?», — дейди. Фуқаро эса туман ҳокими Лутфиддин Абдуллаев телефон қўнғироқларига тезда жавоб берганини билдиради.
«Дарё» мухбири билан суҳбатлашган Яккабоғ туман ҳокимлиги ахборот хизмати раҳбари Шерзод Ҳасанов 10 кун муддатга ҳокимлик вазифасини бажараётган Сетора Эргашева Жаҳон тиллари университетининг биринчи курс талабаси ва Президент стипендияси соҳибаси эканлигини маълум қилди.
«Сетора Эргашева мактабни олтин медал билан тамомлаган ва грантга ўқишга кирган. Унинг ташаббуси билан Яккабоғда кам таъминланган оилалар фарзандларининг ўқиши учун ўқув марказ ташкил қилиниб, ‘Президент’ ўқув маркази деб номланган», — дейди ҳокимлик ахборот хизмати раҳбари.
Шерзод Ҳасанов ёш ҳоким ва фуқаро нима сабабдан тортишганига Сетора Эргашева билан суҳбатлашгач ойдинлик киритишини маълум қилди.
Эслатиб ўтамиз, Қашқадарё вилоятида фаолият юритувчи ҳокимлар 2021 йил 17 январь куни 10 кунлик меҳнат таътилига чиқиб даволаниш ва дам олиш учун Тошкентга жўнаб кетганди. Ҳокимлар меҳнат таътилига чиққач уларнинг ўрнини ёш ҳокимлар эгаллаганди.
2021 йил 14 январда Марказий банк Бошқарувининг “Банк хизматлари истеъмолчилари билан ўзаро муносабатларни амалга оширишда тижорат банкларининг фаолиятига қўйиладиган минимал талаблар тўғрисидаги низомга ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги қарори Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 3030-6-сон билан давлат рўйхатидан ўтказилди.
Мижозлар масофадан шартнома шартлари билан танишади
Ҳужжатга мувофиқ, банк хизматлари масофавий хизмат кўрсатиш тизимлари орқали кўрсатилганда (масалан, мобиль иловалар орқали) банк истеъмолчига шартнома тузилишидан олдин мазкур тизим орқали шартнома шартлари билан танишиб чиқиш ва ундан нусха олиш имкониятини яратиб бериши лозим. Бу, ўз навбатида, банк хизматидан фойдаланишдан олдин ушбу хизмат ҳақида батафсил маълумот олиш, банк ва истеъмолчининг ҳуқуқ ҳамда мажбуриятлари билан танишиш, шунингдек, истеъмолчиларга банк хизматларини бошқа банкларнинг ушбу йўналишдаги хизматлари ва уларнинг шартлари билан солиштириш, таҳлил қилиш ва ўзи учун энг мақбулини танлаш имкониятини беради.
Банк омонатчи олдида ўз ходимининг ҳаракатлари учун жавобгар бўлади
Фуқароларнинг банкларга бўлган ишончини мустаҳкамлаш ва уларнинг омонати кафолатланганлиги тўғрисида хабардор қилиш, шунингдек, омонатчиларнинг банкка жойлаштирган омонатлари юзасидан хотиржамлигини таъминлаш мақсадида банк ходими ўз хизмат вазифасини бажариши давомида ножўя хатти-ҳаракатларга йўл қўйган ҳолда омонатчига зарар етказса, бундай ҳолатда банк омонатчи олдида ўз ходимининг ҳаракатлари учун жавобгарлиги ҳамда фуқароларнинг банкдаги омонатлари Ўзбекистон Республикасининг “Фуқароларнинг банклардаги омонатларини ҳимоялаш кафолатлари тўғрисида”ги Қонунига мувофиқ кафолатланган бўлса, банк омонати (депозити) шартномасида бу ҳақда маълумот акс эттирилиши белгилаб қўйилди.
Истеъмолчи мобиль иловадаги шахсий кабинетида омонат (депозит) шартномасига доир маълумотларидан фойдалана олади
Истеъмолчилар томонидан банкка қўйилган омонат (депозит) маблағлари ва улар бўйича ҳисобланган фоизлар тўғрисидаги ҳамда омонат бўйича кирим-чиқим амалиётларига доир маълумотларни банкка бормасдан билиб олиш имконияти тақдим этилишини таъминлаш мақсадида банк ўзининг интернет-банкинг тизимида ва/ёки мобиль иловасида истеъмолчи учун шахсий кабинет яратиши ва истеъмолчига унинг шахсий кабинетида у билан тузилган омонат (депозит) шартномаларига доир маълумотлардан фойдаланиш имкониятини таъминлаб бериши шартлиги белгилаб қўйилди. Бу амалиётни жорий этиш зарурати, айниқса, коронавирус пандемияси шароитида ўз долзарблигини кўрсатди. Шунингдек, бу борада банкларга алоқа тармоқларида банк хизматлари истеъмолчилари учун шахсий кабинет яратиш талаби кенгайтирилиб, мобиль иловалари ва интернет-банкинг тизимида ҳам шахсий кабинетдан фойдаланиш имкониятини таъминлаш талаби белгиланди.
Банк картаси эгаси “PIN-код”ни ўзи теради
Бугунги кунда фуқароларнинг банк карталарига қўйилган “PIN-код”и турли йўллар билан бошқа шахслар томонидан аниқланиб, ундаги маблағларни карта эгаларининг розилигисиз ва хабарисиз ишлатиб юбориш ҳолатлари кўп учрамоқда. Шу сабабли, банк карталари эгалари ўз “PIN-код”ларини бошқа шахсларга аён бўлиб қолишидан хавфсирайди.
Шунга кўра, банк филиали ёки унинг таркибий тузилмасида терминал орқали тўловларни амалга ошириш ёки банк картасидаги пул маблағини нақдлаштириш бўйича хизмат кўрсатганда банк картасини тақдим этувчига (банк карта эгаси ёки картасидан фойдаланиш ваколати берилган шахс) ушбу картанинг “PIN-код”ини мустақил теришга имкон яратиб бериш талаби киритилди. Бу эса банк картаси эгаларининг картадаги маблағларини бошқа шахслар томонидан ишлатиб юбормаслигига ишончининг ортишига, шунингдек, бошқа савдо терминаллари орқали банк карталаридан маблағлар ечилганда “PIN-код”ни ўзи териш бўйича кўникма ҳосил бўлишига хизмат қилади.
Мижозларга хизмат кўрсатиш стандартлари жорий этилади
Аҳоли ва тадбиркорлик субъектлари томонидан келиб тушган мурожаатларга кўра, айрим банк ходимлари томонидан истеъмолчилар билан муомалада банк этикаси ва одоб-аҳлоқ қоидаларига риоя қилмаслик, хизматлар тўғрисида батафсил маълумот берилмаслик ва уларнинг эътирозлари инобатга олинмаслик ҳолатлари кузатилмоқда.
Мазкур ҳолатларни бартараф этиш, банк фаолиятига оид жаҳон тажрибасидан келиб чиқиб, банкларда мижозларга хизмат кўрсатиш стандартларини жорий этиш орқали мижозлар билан мулоқотга киришиш, эҳтиёжларини аниқлаш, маҳсулот/хизматни тақдим этиш, таклиф шакллантириш, эътирозлар билан ишлаш ва мулоқотни якунлаш жараёнида банк ходимларининг хулқ-атвори ва касбий одоб-аҳлоқ қоидаларини назарда тутувчи мижозларга хизмат кўрсатиш стандартлари жорий этилиши шартлиги белгиланди.
Гаров таъминоти суммасини камайтириш ҳуқуқи
Тижорат банклари ва қарз олувчилар ўртасида амалиётда юзага келаётган гаров муносабатларига доир низоларни камайтириш, шунингдек, гаровнинг бўшаган қисмини тақиқдан чиқариш тартибини тасдиқлаш орқали тадбиркорлик субъектларига қўшимча мулкни эркин тасарруф этиш ҳамда кредит ресурсларидан фойдаланиш имкониятини кенгайтириш мақсадида мазкур Низомга банк кредит бўйича тузиладиган гаров шартномасида банкнинг гаров таъминотига қўйилган талаблардан келиб чиққан ҳолда қарз олувчининг кредитнинг қопланмаган қисмидан ортиқ суммада гаров таъминоти суммасини камайтириш ҳуқуқини, шунингдек гаров таъминотини камайтириш тартиби ва усулларини акс эттириши шартлиги тўғрисида норма киритилди.
Мазкур Низомга киритилган ўзгартириш ва қўшимчалар банк хизматлари истеъмолчиларининг банклар билан ўзаро муносабатларида уларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишга ҳамда банк хизматларидан фойдаланишда юзага келиши мумкин бўлган турли тушунмовчиликларнинг олдини олишга ёрдам беради.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 30 октябрдаги “Соғлом турмуш тарзини кенг татбиқ этиш ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармони ижросини таъминлаш мақсадида мамлакатимизда кенг қамровли ишлар амалга оширилмоқда.
Жумладан, Учқудуқ туманида ҳам мазкур фармон ижросини таъминлаш мақсадида “Спортни сев, спорт билан яша!" шиори остида спорт мусобақалари бўлиб ўтмоқда.
Куни-кеча спорт фестивали доирасида маҳаллаларда яшовчи 18 ёшдан 30 ёшгача бўлган ёшлар ўртасида мини футбол спортидан “Прокурор кубоги” мусобақаси ташкил этилди.
“Лочин” спорт мажмуасида ўтказилган беллашувда 10 та маҳалланинг спортсевар ёшлари иштирок этди. Икки кун давомида бўлиб ўтган мусобақада фахрли биринчи ўрин “Мустақиллик” МФЙ, иккинчи ўрин “Абай” МФЙ, учинчи ўрин “Йўлчилар” ОФЙ жамоаларига насиб этди.
“Прокурор кубоги” мини футбол мусобақаси ғолиблари Учқудуқ туман прокуратураси ҳамда жисмоний тарбия ва спорт бўлими томонидан диплом, медаль ва қимматбаҳо совғалар билан тақдирланди.
"Спортни сев, спорт билан яша!" шиори остида ўтказилаётган оммавий спорт фестивалини ўтказишдан мақсад аҳолининг турли қатламлари орасида соғлом турмуш тарзини кенг тарғиб этиш ва жисмоний маданиятни юксалтиришдан иборат.
Анвар ҒАФФОРОВ,
туман прокурори 2-сектор котиби.
