Жорий йилнинг 16 август куни Ўзбекистон Республикасининг “Ер участкаларини ажратиш ва улардан фойдаланиш, шунингдек ерларни ҳисобга олиш ва давлат ер кадастрини юритиш тизими такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Қонуни қабул қилинди.

Қонун асосида қуйидаги қонунларга ўзгартишлар ва қўшимчалар киритилмоқда:

1. “Маҳаллий давлат ҳокимияти тўғрисида”ги Қонуннинг 

28-моддаси янги таҳрирда баён этилиб, халқ депутатлари Кенгаши ва ҳоким томонидан қабул қилинган ҳамда чиқарилган ҳужжатлар устидан фуқаролар, жамоат бирлашмалари, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар томонидан суд тартибида шикоят қилиниши, шунингдек прокурор томонидан протест келтирилиши мумкинлиги белгиланди.

Олдинги таҳрирга мувофиқ, фақат ҳоким қабул қилган ва чиқарган ҳужжатлар устидан фуқаролар, жамоат бирлашма-лари, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар судга шикоят қилишлари, прокурор протест келтириши мумкин эди.

   2. Жиноят кодекси: 

– суғориладиган ерларнинг эгаллаб олинишига йўл қўймаслик бўйича чоралар кўрмаслик (1971-модда) бўйича жиноий жарималар миқдори оширилди;

– суғориладиган ер участкаларини уларда қурилиш ишларини амалга оширган ҳолда ўзбошимчалик билан эгаллаб олиш бўйича жиноий жавобгарлик белгиланиб, биринчи марта жиноят содир этган шахсга нисбатан, агар у ўзбошимчалик билан эгалланган ер участкасининг қайтарилишини жиноят аниқланган кундан эътиборан ўттиз кунлик муддатда таъминласа ҳамда ўзбошимчалик билан эгаллаб олишнинг оқибатларини бартараф этса, озодликни чеклаш ва озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазо қўлланилмаслиги белгиланди (2291-модда);

– янги 2296-модда билан тўлдирилиб, суғориладиган ер 

участкасига ёки унинг бир қисмига бўлган ҳуқуқни сотиш ёхуд қонунга хилоф равишда бошқача тарзда ўзга шахсга бериш бўйича жиноий жавобгарлик белгиланди.

   3. Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекси:

а) қуйидаги қилмишлар учун янги маъмурий жавобгарлик киритилди:

– ер эгаси, ердан фойдаланувчи ёки ижарачи томонидан ер участкаси ўзбошимчалик билан эгаллаб олинганлиги факти тўғрисида ваколатли органларга хабар бермаганлик учун (601-модда); 

– ўзбошимчалик билан эгаллаб олинган ер участкаларида 

қурилган бинолар ҳамда иншоотларни электр энергияси, иссиқлик ва газ таъминоти ташкилотлари томонидан электр, иссиқлик ва газ тармоқларига ўзбошимчалик билан улаганлик учун (101-модда); 

– ўзбошимчалик билан эгаллаб олинган ер участкаларида 

қурилган биноларни водопровод (сув таъминоти) ташкилотлари томонидан водопровод тармоқларига (сув таъминоти тармоқларига) улаганлик учун (1631-модда);

– кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларни давлат рўйхатидан ўтказишни амалга оширувчи органга ер участкасига, бино ва иншоотга бўлган ҳуқуқни давлат рўйхатидан ўтказиш учун ўз вақтида мурожаат этмаслик учун (681-модда, ҳозирда фақат ер участкасига бўлган ҳуқуқни); 

б) қишлоқ хўжалиги ерларидан хўжасизларча фойдаланиш, 

уларни яроқсиз ҳолга тушириш, ерларни яхшилаш чораларини кўрмаслик (65-модда), вақтинча эгаллаб турилган ерларни ўз вақтида қайтариб бермаслик ёки уларни ўз ўрнида фойдаланиш учун яроқли ҳолга келтирмаслик (67-модда), хўжалик ичидаги ер тузиш лойиҳаларидан ўзбошимчалик билан четга чиқиш, давлат ер кадастри юритиш қоидаларини бузганлик учун маъмурий жазо чораси қўлланилганидан кейин бир йил давомида такрор содир этилганлик учун (68-модда) маъмурий жарималар миқдори оширилди;

в) ерларни ўзбошимчалик билан эгаллаб олиш, бундай ерларда қурилиш қилиш (60-модда), ерларни эгаллаб олишга йўл қўймаслик бўйича чоралар кўрмаслик (601-модда), ер тузиш лойиҳаларидан ўзбошимчалик билан четга чиқиш, давлат ер кадастри юритиш қоидаларини бузиш (68-модда), кўчмас мулк объектларини кадастр рўйхатидан ўтказмаслик (681-модда), чегара белгиларини, геодезик пунктларни ва чеклов белгиларини йўқ қилиш ёки шикастлантириш (69-модда) бўйича ҳуқуқбузарликларни кўриб чиқиш ва жарима тайинлаш ваколати Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси ҳузуридаги Кадастр агентлигининг органларига юклатилди.

г) ерлардан хўжасизларча фойдаланиш ёки уларни яроқсиз ҳолга тушириш (65-модда), ер тузиш лойиҳаларидан ўзбошимчалик билан четга чиқиш, давлат ер кадастри юритиш қоидаларини бузиш (68-модда, қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерларга оид қисми) ва чегара белгиларини, геодезик пунктларни ва чеклов белгиларини йўқ қилиш ёки шикастлантириш 

(69-модда, қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерларнинг чегара белгиларига оид қисми) бўйича ҳуқуқбузарликларни кўриб чиқиш ва жарима тайинлаш ваколати Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг органларига юклатилди.

4. Ер кодекси:

– туманлар, шаҳарлар давлат ҳокимияти органларининг

эгалик қилишга, фойдаланишга ва ижарага ер бериш, ер участкаларини савдо ва хизмат кўрсатиш соҳаси объектлари билан биргаликда юридик ва жисмоний шахсларга мулк этиб реализация қилиш ҳамда ер участкаларига мерос қилиб қолдириладиган умрбод эгалик қилиш ҳуқуқини ким ошди савдоси асосида фуқароларга реализация қилиш каби ваколатлари бекор қилинди.

– юридик шахсларнинг ер участкаларига бўлган доимий эгалик қилиш, муддатли (вақтинча) фойдаланиш, шунингдек жисмоний шахсларнинг ер участкаларига мерос қилиб қолдириладиган умрбод эгалик қилиш, доимий фойдаланиш, муддатли (вақтинча) фойдаланиш ҳуқуқлари чиқариб ташланди.

– қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган ер участкасини ўзбошимчалик билан эгаллаган ва унда ноқонуний қурилган иморатлар архитектура ва қурилиш нормалари ҳамда қоидаларига мувофиқ келган тақдирда ушбу ер участкасининг бозор қиймати икки карра оширилган миқдорда тўланган ҳолда мазкур ер участкасига бўлган ҳуқуқ белгиланган тартибда расмийлаштириб берилиши мумкинлиги тўғрисидаги қоида киритилди.

– қуйидаги ҳолларда қишлоқ хўжалигига мўлжалланган 

ер участкаларини Вазирлар Маҳкамаси қарори билан тўғридан-тўғри ажратишга рухсат берилади:

 ер участкаси норматив қийматининг икки баравари миқдоридаги пул маблағи депозитга қўйилганда қишлоқ хўжалиги кластерларига ижарага беришда;

 қиймати 10 миллион АҚШ доллари эквивалентидан юқори бўлган йирик инвестиция лойиҳасини таклиф этган жисмоний ва юридик шахсларга, шу жумладан хорижий инвесторларга, қишлоқ хўжалиги йўналишида 

500 минг АҚШ доллари эквивалентидаги, тадбиркорлик ва шаҳарсозлик йўналишида эса 1 миллион АҚШ доллари эквивалентидаги маблағ аввалдан махсус ҳисоб рақамга жойлаштирилганда;

– ер участкаларини ажратиш ва улардан оқилона фойдаланиш устидан давлат ва жамоатчилик назоратини ўрнатишнинг янги механизми жорий этилди.

Жумладан, бўш турган ер участкаларини ажратиш устидан 

давлат назоратини амалга ошириш Ўзбекистон Республикаси 

Давлат солиқ қўмитаси ҳузуридаги Кадастр агентлиги ва унинг 

ҳудудий бўлинмалари, прокуратура органлари, адлия органлари ва ҳокимликлар томонидан амалга оширилади.

Шу билан бирга, фуқаролар, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, оммавий ахборот воситалари ҳамда нодавлат нотижорат ташкилотлари томонидан жамоатчилик назорати ўрнатилади.

Э.Аъзамов, 

Бош прокуратура бошқарма катта прокурори. 

С.Қурбонов, 

вилоят прокуратураси бўлим прокурори.