Навоий замонасининг энг буюк ахлоқшуноси эди. Умри давомида шоир кўп замондошларига мактублар йўллаган. Кейинчалик уларнинг барини йиғиб, муаллифнинг ўзи “Муншаот” номли тўплам тузди. “Муншаот”га 88 та мактуб киритилган. Бироқ улар айнан кимга йўллангани айтилмайди. Мутахассислар номалар мазмунидан келиб чиқиб,унинг кимга жўнатилганини аниқлашга ҳаракат қиладилар. Хатларнинг бир қисми, аниқки, темурий
мирзолар, жумладан, Ҳусайн Бойқаро ва унинг
ўғилларига битилган.
Ҳукмдорга ёзган мактубларининг аксариятида шоир панд-насиҳат айтишни канда қилмайди.Панд-насиҳатларнинг асосий йўналиши эса ҳукмдорни шариат қоидаларига, бугунги тушунчалар
билан айтганда, қонунга амал қилишга қаратилган.Давлатчилик тартиби ва унда қонунийлик масаласида “Муншаот”даги 55-мактуб алоҳида ажралиб туради. Ундаги бугунги давлатчилигимиз билан боғлиқ бир жиҳат, айниқса, диққатга сазовор. Бу бошқа мамлакатлардан келган савдогарлардан закот солиғи олиш масаласи. Навоий таъкидлайдики: “Закотни шаръ ва ҳукм йўсуни била закотчилар алардин мустахлас қилсалар. Закотчилар ишидан тавочи моҳ-бамоҳ, балки ҳафта баҳафта вуқуф топиб, арзға еткурсалар. Жузвий жарима қилғанини куллий сиёсат қилилса, бок йўқ-дур, то бу овоза олам олам мамоликига ёйилса,тужжорнинг ружуъи кўпрак бўлса”. Навоий четдан келган савдогарлардан солиқ олмаслик тарафдори. Чунки улар кўпроқ бу ерга келиб савдо қилишга интилсин. Агар закотчи кичик бир хатога йўл қўйса ҳам, унга катта жазо берилсин, токи бунинг овозаси бутун оламга ёйилсин-да, хорижий савдогарларнинг бу мамлакатга интилиши кўпаяверсин.
Шу насиҳатларини ўқир экансиз, Навоийнинг буюк давлатшунос, улуғ иқтисодчи эканига ҳам ишонасиз. Давлат ва иқтисод ривожида эса назоратнинг, яъники қонунчиликнинг аҳамиятини ҳам у жуда
тўғри кўрсатади.

Шахло Нурмуродова

Учқудуқ туман Касб хунар мактаби
Она тили ва адабиёт фани ўқитувчиси