LOTIN-КИРИЛЛ

ЗАҲИРИДДИН МУҲАММАД БОБУРГА КИМ ИСМ ҚЎЙГАН?

      Заҳириддин Муҳаммад Бобур дунёга келган пайтларда темурийзодалар ҳукмронлик қиладиган Мовароуннаҳр ва Хуросон ўлкасида Хожа Убайдулло Аҳрор (Хожа Аҳрор Валий, 1404–1490)нинг нуфузи ниҳоятда баланд эди. Шу боис, темурий ҳукмдорлар ўртасидаги кўплаб низоли вазиятларни тинчлик йўли билан ҳал қилган. Хожа Аҳрорга Бобурнинг отаси Умаршайх мирзо шу қадар ихлос қилар эдики, Хожа уни доимо «ўғлим» деб ардоқлар эди. 

     1483 йилнинг 14 февралида Умаршайх мирзо хонадонида ўғил фарзанд дунёга келгач, мирзо Хожа Убайдуллога одам юбориб, шаҳзодага исм қўйиб беришни сўрайди. Хожа чақалоққа Заҳириддин Муҳаммад, яъни «Муҳаммад (с.а.в.) динининг таянчи» деб ном беради.

    Бобурнинг холаваччаси, тарихчи ва давлат арбоби Мирзо Муҳаммад Ҳайдар бу ҳақда шундай ёзади: «...бу пайтда чиғатойлар кўчманчи ҳаёт кечиришар, ўтроқ эмас эди, улар Заҳириддин Муҳаммадни айтишга қийналишарди, шу сабабли уни Бобур деб ҳам атардилар. Хутба ва ёрлиқларда уни Заҳириддин Муҳаммад Бобур деб айтишди ва ёзишди. Аммо у кўпроқ Бобур Подшоҳ номи билан машҳурдир». Гулбаданбегимнинг айтишича, 1508 йил, Бобурнинг вориси Ҳумоюн мирзо туғилгач, Бобур ўзини «подшоҳ» деб аташлари ҳақида фармон берган.

    Кейинчалик, Бобур ўзига исм қўйган пири комил (Убайдулло Аҳрор)нинг «Рисолаи Волидия» асарини туркий тилга назмий (шеърий) таржима қилди. Бу билан, Бобур хожа олдидаги улкан маънавий қарзни адо этган бўлса, ажаб эмас.

     Бу ҳақда у ўзининг «Бобурнома» асарида шундай ёзади: “Жума куни, ойнинг йигирма учинчисида баданимда иситма зоҳир бўлди (1528 йили Ҳиндистоннинг Гвалияр вилоятида – А.З.). Шундай бўлдики, жума намозини масжидда қийналиб ўқидим. Эртасига пешин намозини эҳтиёт юзасидан китобхонада бироз муддатдан сўнг ўқидим. Индини, якшанба куни яна иситмам чиқди, озроқ титрадим. Сешанба кечаси, сафар ойининг йигирма эттинчисида ҳазрат Хожа Убайдуллоҳнинг «Волидия» рисоласини назм қилмоқ фикри кўнглимга келди.

    Ҳазратнинг руҳига илтижо қилиб, кўнглимдан кечирдимки: агар бу манзума ҳазратга маъқул бўлса, ... бу хасталикдан фориғ бўлсам, назмим қабул қилинганига шу далил бўларди. Ушбу ният билан... рисолани назм этишга киришдим. Ўша кечанинг ўзида ўн уч байт ёздим. Худди атайин келишилгандек, ҳар куни ўн байтдан кам битилмас эди.

    Дарвоқе, бир кунгина бу иш қилинмади. Ўтган йили ва балки ҳар гал бу хасталикка чалинганимда, ақалли бир ой, қирқ кун оғрирдим. Тангри инояти билан, ҳазратнинг ҳимматидан, пайшанба куни, ойнинг йигирма тўққизинчисида бирозгина иситмаладим, кейин мутлақо тузалиб кетдим. Шанба куни, раби ул-аввал ойининг саккизинчисида рисола сўзларини шеърга солиш ниҳоясига этди”.

    Бобур шундай бир ният билан Хожа Аҳрорнинг «Волидия» рисоласини туркий назмга кирита бошлайди ва таржима охирига этмай туриб касалликдан шифо топади.

     Асар эса бир ой-ю қирқ кунда туркий назмий шакл ҳосил қилади. Бобур «Волидия» рисоласининг бошланғич қисмида Хожа Аҳрорни шундай таърифлайди:

Ҳазрати Хожа Убайдуллоҳдин,

Эшит ул сирри худоогоҳдин,

Хожалар хожаси ул Хожа Убайд,

Ходиму чокари Шиблию Жунайд.

Ҳолату мартабаси зоҳирдур,

Васфу таърифида тил қосирдур.

 

O'qilgan: 541 bora

Uchquduq tumani

Tuman markazi - Uchquduq shahri.Tumanning tuzilgan vaqti – 1982 yil 22-aprel. Territoriyasi – 4663 ming2 km. Tuman markazi Navoiy viloyati markazigacha bulgan masofa – 300 km. Aholisi - 37028 ming kishi

Qisqacha ma'lumot

Aloqada bo'ling

  Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
  Telefon: (+99879)222-00-05-101
  Telefon: (+99879)222-00-05-102
  Faks: (0436) 593-11-01
  Manzil: Navoiy viloyati, Uchquduq tumani, Amir Temur ko‘chasi, 28-uy

Ijtimoiy tarmoqlarda: