Ҳар биримиз қишнинг совуқ кунларидан сўнгги келадиган баҳор фаслини интиқлик билан кутамиз. Фасллар келинчаги баҳор қалбимизга илиқлик олиб келиши билан бирга танамизда сезиларли нохуш холатларни ҳам юзага келтиради.
Кўпчилик одамлар тез чарчаш, иштаҳа йўқолиши. уйқучанлик, теридаги ўзгаришлар (тери рангини ўзгариши, дағаллашиши, қуриши)дан нолий бошлайди.
Хўш нима гап ўзи?
Бу ерда иккита омил ўзаро таъсирга киришади: бир томондан, ультрабинафша нурларга бой баҳор офтоби моддалар алмашинувини кучайтиради, бу ўз навбатида организмнинг витаминларга эҳтиёжини оширади. Биз баҳорда мева ва сабзавотларни куздагига қараганда анча кам истеъмол қиламиз.Баҳорга келиб, маҳсулотлардаги витаминлар ҳам, куз фаслидагига қараганда анча кам бўлади.Шунинг учун баҳорда одам ўзида юкоридаги холатларни бошидан кечиради.. Халқда бу ҳолатни «илик узилди» деб айтилади.
Шунга қарамай, баҳорда дорихоналарга боришга шошилмай турганингиз маъқул деб, қуйидагиларни тавсия этамиз;
Бу фаслда организмнинг витаминларга бўлган эҳтиёжини табиат берган неъматлардан оқилона фойдаланиш орқали тўлдиришга ҳаракат қилинг.
- Сервитамин таомлар, дармондориларга бой озиқ-овқат махсулотларидан истеъмол килишни канда қилманг...
- Мева қоқиларидан тайёрланган шарбатларни кўпроқ истеъмол қилинг.
Шарбатлар ниҳоятда фойдали бўлиб, таркибида организм учун зарур бўлган минерал тузлар, пектин моддалар , клетчатка хамда витаминларга бой қимматли махсулот ҳисобланади. Шарбатлардан, ўрик, олма, олхўри, помидор, узум, сабзи шарбатлари таркибида темир, калий, Р,С дармон дорилар мавжуд бўлиб, ҳар кунлик овқат истеъмолингизга киритсангиз фойдадан холи бўлмайди..
Ҳозирги кунда қора смородина (қорақат) шарбати хам истеъмолга чиқарилган. 100 грамм қорақат шарбатида 90 мг гача дармон дори, витамин С мавжуд бўлади, бу катта ёшли одамнинг шу витаминга бўлган кунлик эҳтиёжини тўла қондиради.
Шуни унутмангки, шарбат хамма учун ёқимли, енгил хазм бўладиган, ўта фойдали ичимликдир. Уй шароитида тайёрланган шарбатларнинг эти қанчалик кўп бўлса, унда фойдали моддалар шунчалик кўп бўлади, шунинг учун болаларга шарбатларни ўзингиз тайёрлаб берганингиз маъқул.
- Мева ва сабзавотларни хомлигича ейишни тавсия этамиз.
Сабзавотлардан ва кўкатлар, (карам, лавлаги, картошка, кўк салат, кўк нўхат, кўк пиёз, редиска) қўшиб тайёрланган салатлар иштахангизни очиш билан бирга танангизни фойдали озуқа билан таъминлайди.
Баҳор мавсумида инсонга куч қувват бахш этувчи таомлар зарурлигини халқимиз яхши билишади. Шунга қарамай, яна бир уларни эсга солиб ўтмоқни жоиз деб билдик. Организмга қувват бағишловчи оқсиллар, ёғлар, карбон сувлар, минерал моддалар, дармондориларга бой, халқ севиб истеъмол қиладиган сумалак ва халимни ким суюб истеъмол қилмайди дейсиз. Бу таомлар йил давомида халқ орасида «синовдан» ўтиб хурмат эъзозга эга бўлган таомлигини хеч ким инкор этмайди.
Шунинг учун, бу таомлардан иложи борича кўпроқ тановул этишингизни тавсия этамиз.
- Исмалоқ, ялпиз, отқулоқ, жағ-жағ, кўк пиёз ва зироварлар қўшиб пиширилган таомлар баҳор мавсумида рохатланиб ейилишидан қатъий назар танангизни хам керакли моддаларга тўлдиради ҳам тозалайди.
Хитой ва химолай тоғларида яшовчи инсонларнинг узоқ умр кўриши боисини аниқланган олимларнинг шу инсонлар билан текшириш олиб бориши шуни кўрсатди-ки, улар озиқ овқатида донли, дуккакли махсулотларни оддий ва соф /табиий/ холда кўп истеъмол қилишлари маълум бўлди. Шуниси эътиборга лойиқ-ки қишки мавсумдаёқ улар баҳорги мавсумга тайёргарлик кўришлари яъни., буғдой, арпа, сули, ловия, нўхат, соя махсулотлари донлари, уруғларини ўстириб (ниш) майсаларидан турли хилдаги салатлар, суюқ овқатлар ҳолида истеъмол қилганлар. Шу маҳсулотлар орқали улар таналарини турли хил касалликлардан асраган ва авлодларига ҳам овқатланиш инсон саломатлигини сақлашда муҳим омил эканлигини ёшлигидан онгига сингдириб борганлар.
Шу аснода, буғдой ва арпа ўсимталари (майса)лари мия ва юрак ишини меёрлаштириши, тери ва сочни бақувват қилиб, қариш жараёнини секинлаштириши аниқланган.
- Нафақат бахор мавсумида, балки йил бўйи саломат , бардам баққуват бўлиб юришингиз учун сут-қатиқ, жигар, қора нон, балиқ махсулотлари дуккакли махсулотларни (мош,ловия,нўхат ва хоказо) тез-тез истеъмол қилишингизни тавсия этамиз. Бу махсулотлар таркибидаги. В гурух витаминлари хотирани яхшилаш билан бирга асаб тизимининг мўтадиллигини таъминлайди. Таркибида С ва Е витаминлари бўлган лимон, апельсин, наъматак, кунгабоқар ёғи организмни турли инфекциялардан сақловчи хамда мия фаолиятини яхшиловчи озиқалардир.
- Ёнғоқ, ерёнғоқ, майиз, туршак ва олма қоқиларни ҳалқимиз азалдан севиб истеъмол қилишлари, бу моддаларнинг ниҳоятда фойдали эканлигидан далолат беради.
Бахорги мавсумда Ўзбекистон шароитида кўп етиштираладиган табиат неъмати ўрик ва ўрик туршагидан доимий равишда истеъмол қилиб туришингиз ўринли. Чунки ўрик таркибида 27 фойиз қанд, органик кислоталар, пектин, крахмал, ошловчи моддалар, темир, мис, кальций, магний микрэлементлари, калий тузлари, витамин С, каротин бор. Аби Али ибн Сино ўрик ва унинг туршагидан меъда-ичак фаолиятини яхшилашда фойдаланган бўлса, ҳалқ табобатида хафақон ва юрак ҳасталикларини даволашда ишлатилган.
Ўрикнинг исфарак, хурмойи навларидан туршак тайёрланади. Туршак юрак санчиғи, нафас йўллари ялиғланиши, кўк йўтал, иситмаси бор одамларга ғоят фойдали.Ўрик меваси ( туршак)дан қуйидаги таомларни тайёрлаб истеъмол қилсангиз, танангизни фойдали зарур моддалар билан таъминлайсиз;
Туршак суви
Туршакнинг 10-14 донасини идишга солиб, иссиқ сув билан ювиб ташланг кейин туршакни кўмиб турадиган қилиб сув қуйинг, устини ёпиб, совугунича қўйинг, туршак суви ташналикни қондиради, қонни кўпайтириб танангизни бақувват қилади.
Ўрик шарбати
Мевани чайиб, ўрикларни данагидан ажратинг. (Шарбат учун сал қатиқроқ ўриклар танланганингиз маъқул.) Сирли идишда мевалар қайнатилиб, бироз миқдорда шакар қўшишингиз мумкин. (2 кг ўрикка 3-4 л сув ҳамда 0,5стакан шакар етарли).
Овқатланиш илми талабидан ҳабардор бўлиш сизнинг саломатлигингизни асровчи асосий омил эканлигини доимо эсда тутинг!.
Баҳор мавсуми ҳар бирингизга қувонч олиб келсин !
